Άρης Πουλιανός

Ο Αριστείδης Πουλιανός, Έλληνας, κορυφαίος ανθρωπολόγος και Παλαιοντολόγος, διδάκτορας ανθρωπολογίας και πρόεδρος της Ελληνικής Ανθρωπολογικής Εταιρείας, γνωστός από τις παλαιοανθρωπολογικές ανασκαφές και την ανακάλυψη του Αρχανθρώπου στο Σπήλαιο των Πετραλώνων Χαλκιδικής και της τοποθεσίας πλειοκαινικών ελεφάντων στον Περδίκκα της Πτολεμαΐδος, γεννήθηκε στις 23 Ιουλίου 1924 στο χωριό Εύδηλος της νήσου Ικαρίας στα όρια της σημερινής Περιφέρειας Βορείου Αιγαίου.

Άρης Πουλιανός
Συνοπτικές πληροφορίες
Γέννηση: 23 Ιουλίου 1924
Τόπος: Εύδηλος, Ικαρία, (Ελλάδα)
Σύζυγος: Δάφνη Μότσιου-Πουλιανού
Τέκνα: Νικόλαος Πουλιανός
Υπηκοότητα: Ελληνική
Ασχολία: Ανθρωπολόγος, Παλαιοντολόγος
Θάνατος:
Τόπος:

Στις 21 Φεβρουαρίου του 1955 παντρεύτηκε τη Δάφνη Μότσιου-Πουλιανού , γιατρό μαιευτήρα-χειρουργό, και το 1956 έγινε πατέρας ενός γιου, του Νικόλαου Πουλιανού, που είναι διδάκτορας Ανθρωπολογίας, από τον οποίο έγινε παππούς ενός εγγονού, του Αριστείδη Νικ. Πουλιανού.

Βιογραφία

Η οικογένεια Πουλιανού κατάγεται από την Ικαρία όπου ζούσε ο προπάππος του Αριστείδη, ο Νικόλαος Ζαχαρία Πουλιανός. Παππούς του Αριστείδη ήταν ο Ζαχαρίας Μ. Πουλιανός (1861-1933) και γιαγιά του ήταν η Χρυσούλα Κοτσαμπά, γονείς πολύτεκνης οικογένειας με τέσσερα κορίτσια και πέντε αγόρια. Πρώτος εξάδελφός του Νίκου Ζαχ. Πουλιανού, δύο αδελφών παιδιά, ήταν ο Αριστείδης Φουτρίδης η μητέρα του οποίου, η Ασπασία, ήταν κόρη του Ζαχαρία Πουλιανού, ενώ ένας από τους αδελφούς του Νίκου ήταν ο γνωστός ζωγράφος Δημήτριος Ζαχαρία Πουλιανός που γεννήθηκε στις 17 Απριλίου 1899 στον Εύδηλο της Ικαρίας και πέθανε στις 7 Σεπτεμβρίου 1972 στην Αθήνα.

Ο Νίκος Πουλιανός, ο πατέρας του ανθρωπολόγου Άρη Πουλιανού και ο Αριστείδης Φουτρίδης έζησαν μαζί στο Κάϊρο της Αιγύπτου στις αρχές του 20ου αιώνα, για περίπου πέντε χρόνια. Όταν η Ελλάδα εκστράτευσε στη Μικρά Ασία ο μεν Νίκος επέστρεψε στην Ελλάδα και κατατάχθηκε εθελοντικά στον Ελληνικό στρατό ενώ ο Αριστείδης μετανάστευσε στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής όπου πέθανε, το 1923, από ανακοπή. Προς τιμήν του αποβιώσαντος εξαδέλφου του ο Νίκος Ζαχαρία Πουλιανός ονόμασε τον πρωτότοκο γιο του Αριστείδη. Ο δευτερότοκος γιός του Νίκου Ζαχ. Πουλιανού, ο Τάκης (Κωνσταντίνος), πήρε το όνομα του παππού, από την πλευρά της μητρική του καταγωγή, του καπετάν Κωσταντή Δουρή.

Σπουδές

Ο Πουλιανός, που ο πατέρας του Νίκος Πουλιανός είχε μεταναστεύσει στις ΗΠΑ όπου έζησε ως το τέλος της ζωής του, παρακολούθησε τα μαθήματα των βασικών σπουδών στην Ικαρία και στη συνέχεια εγκαταστάθηκε στην Αθήνα όπου παρακολούθησε τα μαθήματα και αποφοίτησε από το 5ο Γυμνάσιο στα Εξάρχεια κι εκεί είχε συμμαθητές του τον Λεωνίδα Κύρκο, τον Χρήστο Θεοδωρόπουλο και πολλούς άλλους Αθηναίους. Τον Απρίλιο του 1941, λίγες μέρες πριν οι Γερμανικές δυνάμεις καταλάβουν την Αθήνα, επέστρεψε στην Ικαρία και εντάχθηκε στην κομμουνιστική ΕΠΟΝ. Το 1944 εγκατέλειψε το νησί και, μέσω Παλαιστίνης, ταξίδεψε με τελικό προορισμό τις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής, με χαρακτηριστική ευκολία, καθώς λόγω του πατέρα του, ο οποίος ήταν Αμερικανός υπήκοος, ταξίδευε και ο ίδιος υπό αμερικανική προστασία. Στη Νέα Υόρκη σπούδασε Βιολογία, από το 1945 έως το 1948, στο Queen's College στη Νέα Υόρκη και στη συνέχεια έλαβε πτυχίο.

Ενήλικη ζωή

Παράλληλα με τις σπουδές του, ο Πουλιανός ανέπτυξε έντονη πολιτική δράση, έγινε μέλος του Κομμουνιστικού Κόμματος των Η.Π.Α. και υπήρξε εκ των ιδρυτών της Εθνικής Φοιτητικής Ενώσεως. Η πολιτική δραστηριότητα του και η ένταξη του στο Κομμουνιστικό Κόμμα Αμερικής κατέστησαν αδύνατο να ακολουθήσει σπουδές στην Ιατρική. Την ίδια περίοδο, παρακολουθώντας τη δράση του αποκαλούμενου Δημοκρατικού Στρατού, των ένοπλων συμμοριών του Κομμουνιστικού Κόμματος Ελλάδος, αποφάσισε να επιστρέψει στην Ελλάδα και να ενταχθεί στις δυνάμεις των συμμοριτών. Μαζί με ομάδα μελών του Κομμουνιστικού Κόμματος Αμερικής ναύλωσαν παροπλισμένο αντιτορπιλικό, με επικεφαλής τον ναυτο-συνδικαλιστή Καλούδη και κατέληξαν αρχικά τη Γαλλία και στη συνέχεια στο Γράμμο όπου ανέλαβε καθήκοντα γιατρού και εντάχθηκε ως μέλος στην 51η Μοίρα Ορεινού Πυροβολικού των συμμοριτών, υπό τις διαταγές του «στρατηγού» Στέφανου Παπαγιάννη. Έτσι, την περίοδο 1948-49 πολέμησε ως αντάρτης-ανθυπολοχαγός στις συμμορίες του αποκαλούμενου Δ.Σ.Ε. [Δημοκρατικός Στρατός Ελλάδας]. Μετά τη συντριβή των κομμουνιστικών συμμοριών βρέθηκε αρχικά στη Νάουσα και αργότερα πρόσφυγας στην Αλβανία, στο Ουζμπεκιστάν και στο στρατόπεδο συγκεντρώσεως της Τασκένδης στην Ουκρανία. Εκεί αποφάσισε να σπουδάσει Ανθρωπολογία όμως αντιμετώπισε προβλήματα με την γραφειοκρατία του Κόμματος καθώς προτεραιότητα είχαν οι απόλυτα αφοσιωμένοι στην κομματική ιεραρχία.

Ο Πουλιανός κατάφερε να ξεπεράσει τα κομματικά εμπόδια με την βοήθεια του καπετάν Υψηλάντη, του φιλόλογου Αλέκου Ρώσιου, με την παρέμβασή του οποίου του παραχωρήθηκε η δυνατότητα να σπουδάσει την επιστήμη της επιλογής του. Στην Μόσχα, στην τέως Σοβιετική Ένωση, ο Πουλιανός σπούδασε Ανθρωπολογία και το 1961 του απονεμήθηκε ο τίτλος του Διδάκτορα (Ph.D.) από το Πανεπιστήμιο της Μόσχας. Θέμα της διατριβής του, με την οποία αναθεώρησε τις θεωρίες της γερμανικής ανθρωπολογίας που ταξινομούσαν τους Έλληνες ως μικτή Σλαβική ομάδα, «H Προέλευση των Ελλήνων». Στη διατριβή του υποστήριξε την ανθρωπολογική συνέχεια των Ελλήνων από την προϊστορία ως τις μέρες μας. Κεντρική ιδέα της διατριβής του είναι πως ο πληθυσμός της Ελλάδας έχει ανθρωπολογική συνέχεια από την προϊστορία ως τις μέρες μας. Ο Πουλιανός υποστηρίζει ότι λόγω των δεδομένων που προέρχονται από τη μελέτη της προελεύσεως των Ελλήνων η ινδοευρωπαϊκή θεωρία καθίσταται ξεπερασμένη. Στη συνέχεια εργάστηκε ως το 1965, στο Πανεπιστήμιο της Μόσχας και ως διευθυντής του τμήματος της φυλετικής του Ινστιτούτου Ανθρωπολογίας και Εθνολογίας της Ακαδημίας Επιστημών της Σοβιετικής Ενώσεως, όπου και διακρίθηκε για τη δουλειά του και διατέλεσε αρχηγός ανθρωπολογικών αποστολών στη Ρωσία, Βουλγαρία, Ρουμανία, Γιουγκοσλαβία, Αρμενία-Καύκασο, Καζακστάν, Τουρκμενιστάν, Ουζμπεκιστάν

Επαναπατρισμός

Στις 2 Απριλίου του 1962 ο πρωθυπουργός Κωνσταντίνος Καραμανλής προσκάλεσε τον Πουλιανό, μέσω του καθηγητή Μαλτέζου, να επιστρέψει στην Ελλάδα και να ιδρύσει έδρα ανθρωπολογίας. Τελικά ο Πουλιανός επέστρεψε στις αρχές του 1965 και πρωτοεισήλθε στο Σπήλαιο Πετραλώνων στις 7 Ιανουαρίου του ίδιου χρόνου όπου άρχισε έρευνες με δικές του δαπάνες. Τον υποδέχτηκε εγκάρδια ο ανθρωπολόγος Κούμαρης, πρόεδρος της Ελληνικής Ανθρωπολογικής Εταιρίας ο οποίος του παρέδωσε την εταιρία και τον βοήθησε να έρθει σε γρήγορη επαφή με τις έρευνες, εκτιμώντας τις πολλαπλές σπουδές του, ενώ η κυβέρνηση του Γεωργίου Παπανδρέου τον τοποθέτησε μέλος της Διοικούσας Επιτροπής του Πανεπιστημίου Πατρών, έγινε αντιπρόεδρος της Ελληνικής Σπηλαιολογικής Εταιρείας και συνέχισε με ανθρωπολογικές μελέτες στην Κρήτη, το Αιγαίο, το Ιόνιο, την Πίνδο, τη Θράκη και τη Μακεδονία, όσο και στο εξωτερικό στο Αϊνού της Ιαπωνίας και στην περιοχή των Βάσκων της Ισπανίας, ρίχνοντας φως στην καταγωγή των λαών της Ευρώπης.

Ανθρωπολογικές ανακαλύψεις

Ο Πουλιανός είναι ο ιδρυτής της πρώτης Βιολογικής έδρας σε Ελληνικό Πανεπιστήμιο, έδρας Ανθρωπολογίας ενώ με δικά του έξοδα ίδρυσε το Ανθρωπολογικό Μουσείο Πετραλώνων. Ανακάλυψε ίχνη φωτιάς ηλικίας ενός εκατομμυρίου εκατό χιλιάδων χρόνων και μια πλήρη σειρά από δεξιόχειρα εργαλεία, ενώ οι έρευνές του για τη χρονολόγηση του Αρχανθρώπου των Πετραλώνων, απέδειξαν ότι στα Πετράλωνα στη Χαλκιδική, έζησε επτακόσιες σαράντα χιλιάδες χρόνια, άνθρωπος με νου, σκέψη, λόγο, καταμερισμό εργασίας και πολιτισμό. Ασχολείται επίσης με τις παλαιοανθρωπολογικές ανασκαφές της ανοικτής θέσης Τρίλλιας Χαλκιδικής καθώς και του προϊστορικού ελέφαντα του Περδίκκα Πτολεμαΐδας.

Σπήλαιο Πετραλώνων

Ο εντοπισμός του σπηλαίου Πετραλώνων έγινε από τον Φίλιππο Χαντζαρίδη, κάτοικο της Κοινότητας Πετραλώνων και πρόσφυγα της μικρασιατικής καταστροφής του 1922, όμως ένα χρόνο αργότερα, συγκεκριμένα στις 15 Σεπτεμβρίου 1960, ένας άλλος συμπατριώτης του ο Χρήστος Σαρηγιαννίδης, μαζί με άλλους 5 (εκ των οποίων 3 επιστήμονες) βρήκαν στο χώρο ένα απολιθωμένο κρανίο ανθρώπου καλυμμένο με σταλαγμιτικό υλικό. Η είδηση συντάραξε τον Ελληνικό επιστημονικό κόσμο, καθώς ήταν εμφανές ότι επρόκειτο για προηγούμενο στάδιο εξελίξεως του σύγχρονου ανθρώπου και γιατί έως τότε οι ιστορικές επιστήμες δεν διέθεταν απτές αποδείξεις για την παλαιότητα της κατοίκησης του ελλαδικού χώρου.

Οι καθηγητές Κόκκορος, Κανέλλης, Μαρίνος, Γιαννούλης, Σωτηριάδης, του πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης ανέλαβαν την μελέτη του, και τα ευρήματα στάλθηκαν στον καθηγητή Μπράιντιγκερ στο Αμβούργο. Πολλά από τα ευρήματα που στάλθηκαν στο Αμβούργο, περισσότερα από 1.200 κομμάτια, δεν επεστράφησαν ποτέ. Αργότερα σε ανθρωπολογικό συνέδριο στη Μόσχα, παρουσιάστηκε το κρανίο και ο Πουλιανός συγκρούστηκε με τον Μπράιντιγκερ, για τη χρονολόγησή του καθώς ο καθηγητής Πουλιανός πίστευε ότι είναι ηλικίας περίπου 750 χιλιάδων ετών, ενώ ο Μπράιντιγκερ το χρονολογούσε ως μεταγενέστερο. Στη συνέχεια το κρανίο εξέτασαν έξι πανεπιστήμια όπου έγιναν 11 διαφορετικές προσπάθειες χρονολογήσεως από ερευνητές, ανάμεσα τους ο νομπελίστας Άλεν Ναΐρν του Πανεπιστημίου της Νότιας Καρολίνας, με τη μέθοδο του «παλαιομαγνητισμού» αλλά και ο Ιάπωνας καθηγητής Μοτόζι Ικέγια που χρησιμοποίησε τη μέθοδο της «ηλεκτρονικής στροφορμής» και τα αποτελέσματα επαλήθευσαν την άποψη του Πουλιανού. Ο πρωθυπουργός Κωνσταντίνος Καραμανλής τον κάλεσε να έρθει στην Ελλάδα και υπογράφηκε πρωτόκολλο με το οποίο του παραδόθηκε το σπήλαιο για να ξεκινήσει τις έρευνες του. Έκτοτε οι αντίπαλοί του τον κατηγόρησαν πότε ότι είναι ιδιώτης και πότε πως τα συμπεράσματά του είναι εθνικιστικά και ανατρέπουν την θεωρία της Ινδοευρωπαϊκής καταγωγής των Ελλήνων.

21η Απριλίου 1967

Στη διάρκεια του στρατιωτικού καθεστώτος της 21ης Απριλίου 1967, ο Πουλιανός αρχικά απομακρύνθηκε από την υπηρεσία του στο Υπουγείο Συντονισμού με απόφαση που φέρει την υπογραφή του Νίκου Μακαρέζου και στη συνέχεια εξορίστηκε στην Γυάρο και τη Λέρο, ενέργεια που προκάλεσε κατακλυσμό επιστολών και θύελλα αντιδράσεων από τη διεθνή επιστημονική κοινότητα, με αποτέλεσμα να αποφυλακιστεί ύστερα από πεντέμισι μήνες. Με τη σύμφωνη γνώμη καθηγητών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης αλλά και της Ελληνικής Σπηλαιολογικής Εταιρείας, έχοντας την στήριξη της τότε Προέδρου της Άννας Πετροχείλου και με ειδική άδεια της Νομαρχίας Χαλκιδικής, ο Πουλιανός προχώρησε στο σπήλαιο Πετραλώνων, το 1968, παράλληλα με τη διάνοιξη τεχνητής εισόδου, στις ανασκαφικές του έρευνες, οι οποίες διακόπηκαν με εντολή του Σπυρίδωνος Μαρινάτου. Τον ίδιο χρόνο εκλέχθηκε Αντιπρόεδρος του 8ου Παγκοσμίου Συνεδρίου Ανθρωπολογίας στο Τόκιο και το 1971 ίδρυσε την Ανθρωπολογική Εταιρεία Ελλάδο.

Μεταπολίτευση / Διώξεις

Το 1977 ο Πουλιανός ίδρυσε την Υπηρεσία Παλαιοανθρωπολογίας-Σπηλαιολογίας του Υπουργείου Πολιτισμού. Το 1979, στην Πράγα της τότε ενιαίας Τσεχοσλοβακίας, εκλέχθηκε πρόεδρος του 3ου Πανευρωπαϊκού Συνεδρίου Ανθρωπολογίας το οποίο, το 982, πραγματοποίησε τις εργασίες του στο Ανθρωπολογικό Μουσείο Πετραλώνων Χαλκιδικής. Επί 10ετίες διετέλεσε μέλος του Μονίμου Διεθνούς Συμβουλίου Ανθρωπολογικών και Εθνολογικών Επιστημών της UNESCO, μέλος της Ανθρωπολογικής Εταιρείας των Παρισίων και από το 1987 υπήρξε ενεργό μέλος της Ακαδημίας Επιστημών της Νέας Υόρκης. Το 1985 εκδιώχθηκε, για πρώτη φορά, από το Σπήλαιο και σταμάτησαν οι έρευνες, που γίνονταν με την άδεια του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου. Ακολούθησαν δύο αποφάσεις Εφετείου κατά του ελληνικού δημοσίου, δύο αποφάσεις Πρωτοδικείου και δύο αποφάσεις Αρείου Πάγου, που τον δικαίωναν και το 1997 επέστρεψε στο Σπήλαιο, όμως το υπουργείο και η νομαρχία Χαλκιδικής, αγνοώντας τις δικαστικές αποφάσεις, σφράγισαν το Σπήλαιο και τελικά με δεύτερη απόφαση του Συμβουλίου Επικρατείας, ο Πουλιανός μπόρεσε να επιστρέψει στο Σπήλαιο.

Η διακοπή των χρηματοδοτήσεων από το Υπουργείο Πολιτισμού, μετέτρεψε τα έσοδα του κυλικείου και τα εισιτήρια των επισκεπτών στην μοναδική πηγή χρημάτων για τη συνέχιση του έργου. Με νεότερη απόφαση του το Συμβούλιο της Επικρατείας αποφάσισε ότι ως ιδιώτης εκμεταλλεύεται παράνομα το σπήλαιο προς ίδιον όφελος και ζήτησε την βίαιη αποβολή του, ενώ ο Πουλιανός κατέφυγε στο Ευρωπαϊκό δικαστήριο. Στις 4 Απριλίου 2011, παρουσία δικαστικού επιμελητή, 50 αστυνομικοί εφαρμόζοντας απόφαση του Συμβουλίου Επικρατείας, μεταξύ των μελών που αποφάσισαν ο Παναγιώτης Πικραμμένος και η Αικατερίνη Σακελλαροπούλου, τον εκδίωξαν από το Σπήλαιο Πετραλώνων. Το βράδυ της 8 Μαρτίου 2012, το ζεύγος Πουλιανού, δέχθηκε επίθεση ενόπλων στην είσοδο της κατοικίας του, δίπλα στο σπήλαιο Πετραλώνων.

Επιστημονικό συγγραφικό έργο

Ο Πουλιανός με το τεράστιο έργο του έχει συμβάλει στη διαμόρφωση μιας πληρέστερης εικόνας σχετικά με την εμφάνιση και πορεία των ανθρώπινων όντων στον πλανήτη Γη. Έχει συμμετάσχει σε περισσότερα από 40 επιστημονικά συνέδρια ανά τον κόσμο, ανακοινώνοντας τις ανακαλύψεις και τα ανθρωπολογικά συμπεράσματά του. Το 1971 ίδρυσε την Ανθρωπολογική Εταιρεία Ελλάδος και το 1977 την της Υπηρεσία Παλαιοανθρωπολογίας-Σπηλαιολογίας τού Υπουργείου Πολιτισμού. Υπήρξε μέλος τού Μονίμου Διεθνούς Συμβουλίου Ανθρωπολογικών και Εθνολογικών Επιστημών της UNESCO και από το 1987 ενεργό μέλος τής Ακαδημίας Επιστημών της Νέας Υόρκης.

Έχει δημοσιεύσει 5 ανθρωπολογικά βιβλία και περισσότερες από 200 επιστημονικές εργασίες, δημοσιευμένες σε διεθνή και ελληνικά περιοδικά. Επίσης 13 τόμους του επιστημονικού περιοδικού «Άνθρωπος». Στο έργο του:

• «Η προέλευση των Ελλήνων» , πρώτη έκδοση το 1961, η οποία βασίστηκε σε κρανιολογικές και ανθρωπομετρικές μελέτες των σύγχρονων ελληνικών πληθυσμών από την Κριμαία έως την Κάτω Ιταλία.

Το έργο του Πουλιανού αντικρούει και καταρρίπτει, με επιστημονικά θεμελιωμένο τρόπο, τις απόψεις του Γιάκομπ Φαλμεράιερ και, σε αντίθεση με κείνον, αποδεικνύει πως οι σημερινοί Έλληνες, στη συντριπτική τους πλειοψηφία, κατάγονται από αυτόχθονα φύλα τα οποία κατοίκησαν στην επικράτεια του σημερινού Ελλαδικού χώρου από τη νεολιθική εποχή.

Τον Αύγουστο του 2006 κυκλοφόρησε βιογραφία του, γραμμένη από την ιατρό σύζυγό του Δάφνη, με τίτλο:

• «Άρης Ν. Πουλιανός-Ανατροπές-Από τη ζωή και το έργο του», σε 575 σελίδες, με 226 φωτογραφίες, 55 από τις οποίες είναι έγχρωμες.

Το 2013 τα Ελληνικά Ταχυδρομεία εξέδωσαν γραμματόσημα τα οποία απεικόνιζαν τον Άρη Πουλιανό.

Εξωτερικές συνδέσεις

• [Άρης Πουλιανός. Η ζωή και το έργο του.]
• [Ο Αρχάνθρωπος των Πετραλώνων Σκηνοθεσία: Λίλα Κουρκουλάκου]
• [Άρης Πουλιανός-Από καρδιάς Συνέντευξη στον Αργύριο Γ. Δαγκίλα, Video, Youtube.com]
• [Ετικέτα: Άρης Πουλιανός strangepress.gr]
• [Ετικέτα: Άρης Πουλιανός youmagazine.gr]
• [Ανθρωπολογική Εταιρεία Ελλάδος]
• [Βιογραφικό Άρη Πουλιανού]
• [Επιστημονικές εργασίες]
• [Σπήλαιο Πετραλώνων]
• [Η προέλευση των Ελλήνων]

Παραπομπές

ΜΕΤΑΠΑΙΔΕΙΑ: η ΕΛΛΗΝΙΚΗ εναλλακτική εγκυκλοπαίδεια

Έκδοση της Metapedia.org