Αθανάσιος Κανακάρης
Ο Αθανάσιος Κανακάρης, Έλληνας εθνιστής, Προεστός στο νομό Αχαΐας, αγωνιστής της Εθνεγερσίας του 1821 και μετέπειτα επ' ολίγον πολιτικός που διατέλεσε Πρόεδρος του Εκτελεστικού, δηλαδή πρωθυπουργός, μαζί με τον Αλέξανδρο Μαυροκορδάτο, γεννήθηκε το 1760 στην Πάτρα, ασθένησε το χειμώνα του 1822 και πέθανε πάμπτωχος στις 14 Ιανουαρίου 1823, στην περιοχή Καστρί Ερμιόνης του σημερινού νομού Αργολίδος. Ενταφιάστηκε στον εκεί Ιερό Ναό των Ταξιαρχών, όπου έκτοτε παρέμεινε η σορός του.
Παντρεύτηκε την Παρασκευή Κωστάκη, κόρη οικογένειας γαιοκτημόνων και εμπόρων, και από το γάμο του απέκτησε δύο παιδιά, τον μετέπειτα πρωθυπουργό Μπενιζέλο Ρούφο και την Αγγελική-Αντζουλίνα Ρούφου, σύζυγο του Ιωάννη Ζαΐμη, πρώτου δήμαρχου Πατρέων, γόνου της οικογένειας Ζαΐμη.
| Συνοπτικές πληροφορίες αξιώματος - Πρόεδρος Εκτελεστικού - |
|---|
| Έναρξη Θητείας : 13 Ιανουαρίου 1822 |
| Λήξη θητείας : 14 Ιανουαρίου 1823 |
| Προκάτοχος |
|
|
| Διάδοχος |
|
|
Περιεχόμενα
Βιογραφία
Σύμφωνα με τον Πατρινό ιστορικό Στέφανο Θωμόπουλο η οικογένεια Ρούφου είναι Σικελικής καταγωγής. Η οικογένεια Ρούφου διαχωρίστηκε σε πολλούς κλάδους στην Ελληνική επικράτεια. Στην Αθήνα συναντάμε τον Βησσαρίωνα Ρούφο, καθηγητή στη Αθηναϊκήν σχολήν Επιφανίου κατά τα έτη 1762-1766, ενώ στην Κέρκυρα τα αδέρφια Στέργιο και Βασίλη, οι οποίοι είναι κατά πάσα πιθανότητα συγγενείς με αυτούς της Πάτρας αφού η περιουσία τους κληρονομήθηκε από τους δεύτερους. Ο Francesco Palazzolo Drago γράφει γι' αυτούς ότι «η Σικελική αυτή οικογένεια, σε πολλά μέρη διακλαδωμένη, καυχιέται ότι ηγεμόνευε στην Καλαβρία (Ruffodi Calabria) και άκμασε κατά τη νορμανδική κατάκτηση». Κατά τον Ιταλό περιηγητή Ξαβιέρο Σκροφάνι κάποια μέλη της οικογένειας εγκαταστάθηκαν στην Πελοπόννησο γύρω στα 1600. Ο Σκροφάνι επισκέφθηκε το σπίτι των Ρούφων, το 1794, και αναφέρει ότι η συγκεκριμένη οικογένεια «είχε εγκατασταθεί στο Μοριά πριν από δύο και πλέον αιώνες», όμως η άποψη αυτή δεν φαίνεται να ευσταθεί.
Πιθανότερο είναι η οικογένεια να εγκαταστάθηκε αρχικά στην Αθήνα, όπως παραπέμπει το αθηναϊκό όνομα Μπενιζέλος το οποίο έφεραν πολλά μέλη της και να κατήλθε αργότερα στην Πάτρα. Τη συγκεκριμένη εκδοχή υποστηρίζει ο Δημήτριος Καμπούρογλου, ο οποίος στο «Αθηναϊκό Αρχοντολόγιο» αναφέρει: «συνυφανθέντες δε οι Μπενιζέλοι μετά των Αθηναίων επίσης, Ρούφων, εδημιούργησαν την μεγάλην και αρχοντικήν οικογένειαν των Πατρών» κάτι που επαληθεύεται και από τον κατάλογο εμπόρων Πατρών του 1698, στον οποίο αναφέρονται οι Γεώργιος και Σταμάτιος «προερχόμενοι εξ Αθηνών». Σε έκθεση του Ενετού προξένου στην Πάτρα το 1720 υπάρχει αναφορά στον Αγγελή Ρούφο καθώς ενώ σε επιστολή, της 3ης Σεπτεμβρίου του 1773, του Ενετού πρόξενου Πατρών αναφέρεται το όνομα του Σταμάτιου Ρούφου, ως φορτωτή μεταξιού για το Λιβόρνο. Tα περισσότερα μέλη της οικογένειας, τουλάχιστον μέχρι τα τέλη του 18ου αιώνα, είχαν καθολικό δόγμα.
Πρόγονοι
Ο Αθανάσιος Κανακάρης ήταν γιος του καθολικού Μπενιζέλου Ρούφου, και της Αγγελικής Κανακάρη, την οποία απήγαγε και παντρεύτηκε, αδερφής των πατρινών εμπόρων Ρόδη και Λουκά Κανακάρη [1]. Περί το 1770, αφού ο αδελφός της μητέρας του Λουκάς Κανακάρης είχε φονευθεί από τους Τούρκους, υιοθετήθηκε από τον άγαμο θείο του και αδελφό της, τον Ρόδη Κανακάρη, ο οποίος τον κατέστησε το μοναδικό κληρονόμο της τεράστιας περιουσίας του. Επίσης ο θείος του συμφώνησε με την Αγγελική Κανακάρη, οι απόγονοί της να βαφτίζονται ορθόδοξοι και όσοι αποκτούν τα ονόματα Αθανάσιος, Ρόδης και Λουκάς να προσθέτουν ως δεύτερο επώνυμο το «Κανακάρης». Όταν ήταν μικρός δέχθηκε επίθεση από κάποιον μουσουλμάνο [2], ο οποίος εκμεταλλευόμενος την απουσία των γονιών του επιτέθηκε και τον έσωσαν οι έμποροι Νικόλαος Σταθακόπουλος και Ζαχαρίας Θωμόπουλος που χρησιμοποίησαν πιρούνια ως όπλα για τη διάσωση του.
Σπουδές & Επιχειρήσεις
Η εκπαίδευση που έλαβε ο Αθανάσιος ήταν ικανοποιητική καθώς παρακολούθησε μαθήματα στο σπίτι με ιδιώτες δασκάλους. Το μορφωτικό του επίπεδο ήταν επαρκές προκειμένου να διατηρεί αλληλογραφία με διανοούμενους της εποχής του, μεταξύ τους και ο Αδαμάντιος Κοραής ενώ μαζί με τον αδερφό του Αγγελή, ήταν συνδρομητές σε πολλούς καταλόγους βιβλίων του εξωτερικού και από νεαρή ηλικία ασχολήθηκε με το εμπόριο σταφίδας, συνεχίζοντας την παράδοση της οικογενείας του. Στην εμπορική του δραστηριότητα συνεργάστηκε με τον συγγενή του Ανδρέα Κωστάκη και παράλληλα διατηρούσε εμπορικό γραφείο στο Λιβόρνο της Ιταλίας.
Πολιτική δράση
Το 1785 ο Αθανάσιος εκλέχτηκε προεστός της επαρχίας Πατρών, όπου είχε αποκτήσει τεράστια ισχύ, τόσο που ο ιστορικός Φιλήμων, τον κατέτασσε μεταξύ των πέντε [3] ισχυρότερων της Πελοποννήσου. Ως Προεστός είχε τη δυνατότητα να αρνείται να καταβάλει ορισμένους έκτακτους φόρους, όπως τους όριζαν αυθαίρετα οι τοπικές οθωμανικές αρχές ενώ μπορούσε, επίσης, να αντιτίθεται στις αποφάσεις του βοεβόδα, αλλά και να αγνοεί τον πασά, κατά περίσταση, ή ακόμη και να τον απομακρύνει από τη θέση του με τη συνεργασία και άλλων αντιπροσώπων (βεκίληδων). Οι Τουρκικές αρχές, από την πλευρά τους, είχαν δικαίωμα να τον φυλακίσουν και υπεύθυνος για αυτό ήταν ο εκάστοτε δραγομάνος, που τους κρατούσε έγκλειστους είτε στο σπίτι του είτε στα διαμερίσματά του στο σαράι.
Διώξεις / Φυλακίσεις
Αυτό συνέβη και στον Αθανάσιο Κανακάρη-Ρούφο το 1816, όταν ο Τούρκος Γενικός διοικητής Πελοποννήσου τον φυλάκισε στην οικία τού δραγομάνου Θεοδόση Μιχαλόπουλου στην Τριπολιτσά, με αιτιολογία την αντίθεση του στον, παράνομο όσο και παράλογο, νόμο που φορολογούσε την ταφή των νεκρών («Ολιούµ ετσσίν Μυρή»). Στη διάρκεια της κρατήσεως του ο Κανακάρης προσποιήθηκε τον άρρωστο, αλείφοντας το σώμα του με κίτρινο χρώμα, θεωρήθηκε ετοιμοθάνατος και μεταφέρθηκε στην Πάτρα, από όπου δραπέτευσε με την βοήθεια του Παπαρρηγόπουλου, διερμηνέα του ρωσικού προξενείου. Πήγε στην Κωνσταντινούπολη, όπου παραπονέθηκε στον σουλτάνο για τις αυθαιρεσίες και τις παρανομίες του Τούρκου Γενικού Διοικητή της Πελοποννήσου. Η δύναμή του φαίνεται ότι ήταν πολύ μεγάλη, καθώς τελικά κατάφερε την ανάκληση του Τούρκου διοικητή.
Το 1819, για να ξεφύγει από τις Τουρκικές αρχές της Πελοποννήσου καθώς αυτή τη φορά εναντιώθηκε στην τοποθέτηση νέου δραγομάνου, κατέφυγε ξανά στην Κωνσταντινούπολη. Σημαντικά πλούσιος, δυναμικός, ανήσυχο πνεύμα και με ικανό μορφωτικό επίπεδο, ισχυρός παράγοντας στην Πελοπόννησο με σαφή την αντίθεση του στις Τουρκικές αρχές, αποτελεί μια εξαιρετική λύση για τους ανθρώπους της Φιλικής Εταιρείας που επιδιώκουν και μέσω του Παναγιώτη Σέκερη, κοτορθώνουν την ένταξη του σ' αυτήν. Παρ' ότι διατηρούσε κάποιες επιφυλάξεις και εκδήλωνε τις διαφωνίες του με αρκετούς από τους επικεφαλής της εταιρείας ο Κανακάρης-Ρούφος διατήρησε στενές σχέσεις και επαφές με τους Φιλικούς ενώ συνέδραμε και στην «Κάσαν της Εταιρίας του Γένους». Μέχρι το 1821, παρέμεινε στην Πόλη ως βεκίλης, [αντιπρόσωπος], της Πελοποννήσου.
Εθνεγερσία του 1821
Το 1821, με την κήρυξη της Ελληνικής εθνεγερσίας, στις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες, η Τουρκική εξουσία ζήτησε τη σύλληψη και τη θανάτωσή του καθώς καταδικάστηκε μαζί µε τον Εθνομάρτυρα Πατριάρχη Γρηγόριο Ε', σε θάνατο διά απαγχονισμού. Μετά από αυτό κρύφθηκε, για μία ακόμη φορά, στη Ρωσική πρεσβεία και αργότερα δραπέτευσε μεταμφιεσμένος μέσα με υδραϊκό πλοίο και με ενδιάμεσο σταθμό την Ύδρα όπου έφτασε τον Απρίλιο του 1821 κατέληξε, τον Μάϊο του 1821, στην Πάτρα όπου έμαθε πως είχε εκλεγεί, ήδη, μέλος της Πελοποννησιακής Γερουσίας. Έλαβε μέρος στην επανάσταση του 1821 και στις 15 Ιουλίου, πήρε μέρος στη μάχη στο Σαραβάλι, ενώ πολέμησε επίσης στην αποτυχημένη πολιορκία της Πάτρας. Συγκρούστηκε με τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη, καθώς ο ίδιος υποστήριζε τον Αλέξανδρο Μαυροκορδάτο. Τον Δεκέμβριο του 1821 ορίστηκε παραστάτης της Εθνικής Βουλής, την οποία συγκροτούσαν 20 μέλη και στις 22 Ιουλίου 1822 κατέβαλε 20.000 γρόσια, υπέρ του Επαναστατικού αγώνα, ενώ στην Α΄ εθνοσυνέλευση της Ερμιόνης εκλέχτηκε αντιπρόεδρος και αναπλήρωνε τον πρόεδρο της Αλέξανδρο Μαυροκορδάτο. Τέλος αναπληρώνοντας τον Μαυροκορδάτο στη διάρκεια της εκστρατείας του, διατέλεσε πρόεδρος του Εκτελεστικού Σώματος του ελληνικού κράτους.
Το τέλος του
Γράφει στα «Απομνηµονεύµατα» του ο Νικόλαος Σπηλιάδης για το τέλος του Κανακάρη:
«Τη 14η Ιανουαρίου 1823 απεβίωσεν ο Αντιπρόεδρος του Νομοτελεστικού Αθ. Κανακάρης. Και τούτο δη συμφορά βεβαία της Ελλάδος, διότι εξέλιπεν ο άνθρωπος, όστις ηδύνατο εις το μετά ταύτα διά της αυταπαρνήσεώς του να λυτρώση το έθνος από πολλά κακά».
Από την πλευρά του ο Φωτάκος γράφει με σαφή υπονοούμενα: «Περί του θανάτου του Κανακάρη ελέγοντο τότε πολλά, ελέγετο δε και τούτο, ότι ο Κωλέττης τον εφαρµάκωσε».
Στο ίδιο πνεύμα και άλλοι, μεταξύ των οποίων και ο γιατρός Χρυσοβελώνης από τη Χίο που δήλωσε για το θάνατο του Κανακάρη ότι «εφαρμακεύθη ο άνθρωπος», υποστήριξαν ότι δολοφονήθηκε με τη χορήγηση πόσιμου φαρμάκου το οποίο περιείχε 16 κόκκους εμετικής τρυγός, από τον Ιωάννη Κωλέττη που ήταν ο προσωπικός του γιατρός. Το 1823 η εθνοσυνέλευση τον ανακήρυξε «γνήσιον τέκνον της πατρίδας» και «άξιον πολίτη της ανεξαρτήτου Ελλάδος» ενώ με το νόμο αριθμός 19, όριζε να του αποδοθούν οι δέουσες τιμές. Το Δημοτικό συμβούλιο του Δήμου Πατρών ζήτησε, μάταια, στις 17 Φεβρουαρίου του 1911 τον επαναπατρισμό των οστών του. Στα πρακτικά του Βουλευτικού αναγράφεται ότι μετά το θάνατό του, η οικογένεια του αντιμετώπισε σημαντικά οικονομικά προβλήματα και χρέη, αφού ο γιος του Μπενιζέλος Ρούφος, με έγγραφό του παρακαλούσε το Βουλευτικό, να τον βοηθήσει οικονομικά με παραχώρηση εθνικών γαιών. Το έγγραφο κατατέθηκε και αναγνώστηκε από τον Ανδρέα Ζαΐμη, αδερφό του Ιωάννη Ζαΐμη, που ήταν σύζυγος της Αγγελικής, αδερφής του Μπενιζέλου.
Μνήμη Αθανάσιου Κανακάρη
Ο Αθανάσιος Κανακάρης υπήρξε μια από τις πιο ενάρετες και συμπαθείς μορφές του αγώνα και από τις πλέον ευγενείς της Ελληνικής εθνεγερσίας του 1821. Είναι ενδεικτικό ότι μια σειρά ιστορικοί εκείνης της περιόδου αναφέρονται και γράφουν για το ήθος και την ποιότητα του χαρακτήρος του. Ο ιστορικός και πολιτικός που διατέλεσε και Πρωθυπουργός, ο Σπυρίδων Τρικούπης, τον χαρακτηρίζει ως «τον δημοκρατικώτερον των προυχόντων» και ο Αλέξανδρος Σούτσος τον χαρακτήρισε ως «άριστο Αχαιό». Ο Παναγιώτης Σούτσος έγραψε και αφιέρωσε στη μνήμη του Κανακάρη τους παρακάτω στίχους, όπως διασώζονται στο προοίμιο του «Μνημοσύνου των αποθανόντων ηρώων µας»:
«Το ποτήρι µου στολίζω µ΄ άνθη μύρτου και υάσμου και µ΄ ευλάβειαν αρχίζω τας θρησκευτικάς χοάς µου. Εις την μνήμην των μαρτύρων της ελευθερίας πίνω και διά μνημόσυνόν των το γλυκό κρασί µου χύνω. Δευτερεύω και τριτεύω, Κανακάρη, διά σε, της Πελοποννήσου κλέος, αρετής αγνέ, χρυσέ...».
Εξωτερικές συνδέσεις
- [Οικογένεια Ρούφου-Κανακάρη Archive.gr (ανακτήθηκε στις 7 Μαρτίου 2023, 11:40')]
- [Αθανάσιος Κανακάρης. Ήρωας του Σαίξπηρ Εφημερίδα «Πελοπόννησος», Κώστας Λαμπρόπουλος, Τρίτη 9 Μαρτίου 2021, σελίδα 11η.]
Παραπομπές
- ↑ [Ο πρωτοσύγκελλος Αµβρόσιος Φραντζής αναφέρει την οικογένεια των Κανακάρηδων ως την «παλαιοτέρα και αρχαιοτέρα των άλλων οικογενειών εις την επαρχίαν των Παλαιών Πατρών»]
- ↑ [Ο μουσουλμάνος του οποίου δεν διασώθηκε το όνομα χαρακτηρίζεται ψυχοπαθής (!) από τις ιστορικές πηγές.]
- ↑ [Σύμφωνα με τον Ιωάννη Φιλήμονα οι ισχυρότεροι Προεστοί εκείνης της εποχής ήταν ο Αθανάσιος Κανακάρης-Ρούφος, ο Ασηµάκης Ζαΐµης από τα Καλάβρυτα, ο Σωτήρης Χαραλάµπης, ο Παναγιώτης Κρεβατάς από τη Σπάρτη και ο Αναγνώστης Δεληγιάννης από τη Γορτυνία.]
