Αθηνά Ταρσούλη

Από Metapedia
Μετάβαση σε: πλοήγηση, αναζήτηση

Η Αθηνά Ταρσούλη, Ελληνίδα εθνικίστρια ποιήτρια, λαογράφος [1], συγγραφέας, σημαντική ζωγράφος με σπουδές στο Παρίσι, και μουσικός, γεννήθηκε στις 18 Μαρτίου 1884 στην Αθήνα, όπου και πέθανε [2] την Παρασκευή 25 Απριλίου 1975 από εγκεφαλικό επεισόδιο, στο νοσοκομείο «Ευαγγελισμός». Η κηδεία της έγινε με δημόσια δαπάνη το Σάββατο 26 Απριλίου στις 17:30 το απόγευμα, στον ιερό Ναό του Α' Νεκροταφείου Αθηνών όπου και ετάφη.

Το 1901 παντρεύτηκε με τον Νίκο Ταρσούλη, με τον οποίο εγκαταστάθηκαν στο Παρίσι και από το γάμο τους γεννήθηκε το 1910 μία κόρη, η Μαρία, που πέθανε σε ηλικία πέντε ετών το 1915, ο πρόωρος θάνατος της οποίας αποτέλεσε το ερέθισμα για την εμφάνιση της Αθηνάς Ταρσούλη στα γράμματα.

Αθηνά Ταρσούλη

Βιογραφία

Η Αθηνά Ταρσούλη ήταν εγγονή του κληρικού παπα-Γεώργη Οικονόμου, αγωνιστή της Εθνεγερσίας του 1821. Πατέρας της ήταν ο ανώτερος δικαστικός Αλέξανδρος Πιττακός. Η Αθηνά έλαβε άριστη εγκύκλιο παιδεία στα Ελληνικά, Γαλλικά και Γερμανικά. Από νεαρή ηλικία ασχολήθηκε με τα γράμματα και τη μουσική. Περί το 1895 άρχισε να παρακολουθεί ιδιωτικά μαθήματα ζωγραφικής την οποία σπούδασε στη σχολή της Σουζάν Ιρέλ [Susanne Hurel], στο Παρίσι, ενώ τελειοποίησε τη γνώση των ξένων γλωσσών. Υπήρξε μέλος του φιλολογικού τμήματος του συλλόγου «Παρνασσός» καθώς και του «Λυκείου Ελληνίδων», ενώ στις αρχές του Ιουνίου του 1948, όταν οι Ιωάννης Παναγιωτόπουλος, Κωνσταντίνος Ουράνης, Άγγελος Τερζάκης και Πέτρος Χάρης παραιτήθηκαν από την «Ελληνική Εταιρεία Λογοτεχνών» και με πρωτοστάτη τον Κωνσταντίνο Τσάτσο ίδρυσαν την «Εθνική Εταιρεία Λογοτεχνών» στις 20 Ιουνίου, ήταν ιδρυτικό μέλος της [3].

Ανήκε στο άτυπο κίνημα εθνικής πνευματικής αυτογνωσίας και δημιουργίας το οποίο αναπτύχθηκε στη δεκαετία του 1930, που συνεχίστηκε και μετά τον πόλεμο, στο οποίο εντάσσονται και οι Άριστος Καμπάνης, Φώτος Πολίτης, Παντελής Πρεβελάκης, Αγγελική Χατζημιχάλη, Νίκη Πέρδικα, Δώρα Στράτου, Άγγελος και Εύα Σικελιανού, Λίνος Καρζής, Δημήτριος Πικιώνης, Δημήτριος Βεζανής, Σίμων Καρράς, Κωνσταντίνος Παρθένης, Φώτης Κόντογλου, Νίκος Χατζηκυριάκος-Γκίκας, και άλλοι καλλιτέχνες και συγγραφείς. Μοιράστηκε το όραμα της πνευματικής και πολιτιστικής αναγέννησης της Ελλάδος με τον Νίκο Καζαντζάκη και τον Κωστή Παλαμά, ενώ συνεργάστηκε το 1927 και το 1930 με τον Άγγελο Σικελιανό και την Εύα Σικελιανού για την αναβίωση των Δελφικών Γιορτών και βοήθησε την Αγγελική Χατζημιχάλη στη διοργάνωση εκθέσεως λαϊκής τέχνης στους Δελφούς, χρησιμοποιώντας σπίτια κατοίκων της περιοχής σε συνεργασία με τον Γιάννη Τσαρούχη.

Το 1948 προσυπέγραψε τη διακήρυξη που εξέδωσε η «Εθνική Εταιρεία Λογοτεχνών», η οποία αφορούσε το συμμοριτοπόλεμο, την ένοπλη ανταρσία των μελών του Κομμουνιστικού Κόμματος Ελλάδος, καθώς η «Εταιρεία Ελλήνων Λογοτεχνών» δεν είχε λάβει καμία θέση στο θέμα. Την 1 Ιουλίου 1948, δημοσιεύθηκε η διακήρυξη σύμφωνα με την οποία «...{...}.. Οι υπογραφόμενοι λογοτέχνες διακηρύσσουν πως η ανταρσία, που σήμερα αιματοκυλίζει τον τόπο, είναι ένας αντεθνικός αγώνας που υποδαυλίζεται από ξένους και από τους ίδιους ξένους συντηρείται. Κάθε αληθινός Έλληνας έχει χρέος να πάρει απέναντί της αυτή τη σαφή στάση. Πράξεις σαν το παιδομάζωμα, την αρπαγή γυναικών και το σταύρωμα των ιερωμένων, βρίσκεται σε βαθιάν αντίθεση με τις ευγενικές παραδόσεις της φυλής μας...{...}...» [4].

Μαζί με τις Ιωάννα Μπουκουβάλα-Αναγνώστου, Νίκη Πέρδικα, Λιλή Ιακωβίδου, Τατιάνα Σταύρου, Αλεξάνδρα Πλακωτάρη και Ρένα Καρθαίου, ήταν μέλος της πρώτης Κριτικής Επιτροπής στον πανελλήνιο Διαγωνισμό για τη συγγραφή Παιδικού αναγνώσματος, τον οποίο είχε προκηρύξει το Μάιο του 1958, η «Γυναικεία Λογοτεχνική Συντροφιά».

Το τέλος της

Η Ταρσούλη κατοικούσε σε σπίτι στη Λεωφόρο Αλεξάνδρας 71-73 στην Αθήνα. Λίγα χρόνια πριν το θάνατο της, επιστρέφοντας από εκδρομή με το αυτοκίνητο και τη συνοδεία φίλων της, τραυματίστηκε σοβαρά στη σπονδυλική στήλη, σε τροχαίο ατύχημα, όταν το αυτοκίνητο στο οποίο επέβαινε, εξετράπη της πορείας του και ανατράπηκε. Ο αρχικός σοβαρός τραυματισμός της, που τη δυσκόλευε στο βάδισμα, μετατράπηκε σταδιακά σε αναπηρία, η οποία την υποχρέωσε σε απόλυτη ακινησία [5].

Διακρίσεις

Είχε τιμηθεί με

  • Α' έπαινο της Ακαδημίας, για το έργο της «Κάστρα και Πολιτείες του Μοριά», το 1935,
  • βραβείο της ακαδημίας Αθηνών για το έργο της «Δωδεκάνησα», το 1951,
  • βραβείο της Ακαδημίας Αθηνών για το δίτομο έργο «Ιστορικό Χρονικό της Κύπρου»,
  • έπαθλο Πουρφίνα, από την «Ομάδα των Δώδεκα», το 1965.

Τιμήθηκε επίσης από την οργάνωση των «Ελευθέρων Ελλήνων Αντιστάσεως» για τη δράση της κατά τη διάρκεια της γερμανικής Κατοχής.

Εργογραφία

Συνεργάστηκε με περιοδικά και εφημερίδες, όπως «Εφημερίς των κυριών», «Νουμάς», «Νέα Εστία», «Νεοελληνικά Γράμματα», «Κυπριακά Γράμματα», «Πνευματική Κύπρος», «Η Εβδομάς», «Εβδομαδιαία Εικονογραφημένη Επιθεώρησις» η οποία εκδίδονταν από τον Οκτώβριο του 1927 ως τον Ιούνιο του 1940, µε εκδότες τους αδερφούς Γεράρδου και αρχισυντάκτη αρχικά τον Φώτο Γιοφύλλη και αργότερα τον Ντόλη Νίκβα, όπως ήταν το φιλολογικό ψευδώνυμο του Απόστολου Βασιλειάδη, «Κλασσικά Εικονογραφημένα» και άλλα. Στο έργο της περιλαμβάνονται έργα λαογραφικά, έδειξε ξεχωριστό ενδιαφέρον για την ελληνική λαογραφία, ιστορικά, ταξιδιωτικά κείμενα καθώς και δοκίμια κριτικής. Όπως και η Αγγελική Χατζημιχάλη, αφοσιώθηκε στην έρευνα, τη μελέτη και την προβολή του ελληνικού λαϊκού πολιτισμού.

Η παραμονή της στη Γαλλική πρωτεύουσα και η επαφή της με τα καλλιτεχνικά ρεύματα της εποχής επηρέασαν τις πρώτες της ζωγραφικές αναζητήσεις. Το αντιπροσωπευτικότερο μέρος της καλλιτεχνικής παραγωγής της αποτελούν οι τοπογραφίες με λάδι και υδροχρώματα, ιδίως όμως οι σειρές των σχεδίων της με σινική μελάνι, που εμπνεύστηκε από την ελληνική φύση, την ιστορία και την παράδοση. Ως ζωγράφος πήρε μέρος σε πολλές πανελλήνιες ομαδικές εκθέσεις στην Αθήνα, αλλά και σε εκθέσεις στην Αλεξάνδρεια, την Κύπρο και αλλού, ενώ είναι αξιοσημείωτη η επίδραση που άσκησε η ζωγραφική της δραστηριότητα στο λογοτεχνικό της έργο. Ζωγραφικά έργα της βρίσκονται στην ΕΠΜΑΣ, στις Πινακοθήκες των Δήμων Αθηναίων, Θεσσαλονίκης, Πάτρας, Βόλου, στο Μουσείο Μπενάκη, στην Εθνική Τράπεζα και άλλες.

Έγραψε -μεταξύ άλλων- τα έργα:

  • «Ψυχής στεναγμός», το 1916,
  • «Κολομπίνα», διήγημα που γράφηκε στις 22 Φεβρουαρίου 1921 και δημοσιεύθηκε στο περιοδικό «Νουμάς» το Μάιο του ίδιου χρόνου.
  • «Στα βρόχια της αγάπης», συλλογή διηγημάτων με πρόλογο του Γρηγορίου Ξενόπουλου, το 1925
  • «Σπίθες και τέφρες», ποιητική συλλογή, το 1928,
  • «Μαντώ Μαυρογένους. Η ηρωική κόρη της Μυκόνου», το 1931,
  • «Ο καπετάν Μοναχός», το 1932,
  • «Ελένη Αλταμούρα», το 1934, για τη ζωή και το έργο της πρώτης ζωγράφου στην Ελλάδα μετά το 1821,
  • «Κάστρα και πολιτείες του Μοριά», έργο εικονογραφημένο από την ίδια με 200 σχέδια και εικόνες, Εκδόσεις «Δημητράκος», το 1934,
  • «Μαργαρίτα Αλβάνα Μηνιάτη. Η ζωή και το έργο της», το 1935, έργο αφιερωμένο σε μια από τις σημαντικότερες γυναικείες φυσιογνωμίες του 20ου αιώνα,
  • «Άσπρα νησιά», το 1939, επανέκδοση το 2008, εκδόσεις «Ερρίνη»,
  • «Ελληνικές φορεσιές», το 1941, λεύκωμα με 65 έγχρωμες εικόνες ελληνικών ενδυμασιών, έργα της ίδιας,
  • «Καταπολιανή», το 1941,
  • «Δωδεκάνησα», τρίτομο έργο, εκδόσεις «Άλφα Σκαζίκη», 1947-1948,
  • Κάλυμνος»,
  • «Παλιά Αθήνα», λεύκωμα με 20 σχέδια,
  • «Φυσιολατρεία»,
  • «Ελληνίδες ποιήτριες», το 1951,
  • «Κεντήματα Και Φορεσιές Δωδεκανήσου», το 1951,
  • «Λίγα από τα έθιμα και τα τραγούδια του γάμου στη Χάλκη», 
  • «Μαντινάδες της Λέρου», 
  • «Ερωτικές μαντινάδες Χάλκης»,
  • Αστυπάλαια, εκδόσεις «Άγρας», 
  • «Περάσματα πουλιών», το 1956,
  • «Κύπρος» [6], σε δύο τόμους που εκδόθηκαν το 1955 και το 1964, από τις εκδόσεις «Άλφα Σκαζίκη».

Το έργο είναι πνευματική ιδιοκτησία της Εθναρχίας Κύπρου, νυν Αρχιεπισκοπής Κύπρου, η οποία προσκάλεσε την Αθηνά Ταρσούλη και της ζήτησε να αποτυπώσει τις εντυπώσεις της από το ταξίδι στην Κύπρο σε ειδική έκδοση. Όπως σημειώνει η ίδια στον πρόλογο της εκδόσεως: «...Αν θέλουμε να γνωρίσουμε την ψυχή ενός λαού, είναι απαραίτητο να ακούσουμε, μαζί με την ιστορία του, τους θρύλους και της παραδόσεις του, να μάθουμε τα ήθη και τα έθιμά του...». Από το οδοιπορικό της στις επαρχίες, αστικά κέντρα και χωριά της νήσου, όπου συνέλεξε πολύτιμο υλικό. Αποτελεί ανεκτίμητο θησαυρό με ιστορικές, λαογραφικές, κοινωνικές και πολιτιστικές αναφορές.

  • «Εσπερινά», το 1968,
  • «Η θάλασσα στην αρχαία μας ποίηση και στο δημοτικό τραγούδι», το 1969.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Παραπομπές

  1. Το Λαογραφικό Έργο της Αθηνάς Ταρσούλη, 1979
  2. Απεβίωσεν εις Αθήνας η γνωστή λαογράφος Αθηνά Ταρσούλη Εφημερίδα «Μακεδονία», Σάββατο 26 Απριλίου, σελίδα 3
  3. Εθνική Εταιρεία Ελλήνων Λογοτεχνών-Ιδρυτικά Μέλη
  4. [Εφημερίδα «Εστία», 1η Ιουλίου 1948]
  5. Λίγες στιγμές κοντά στην Αθηνά Ταρσούλη Χρίστος Ι. Αδαμόπουλος, Περιοδικό «Νέα Εστία», τεύχος 1202, σελίδα 995
  6. Ένας ανεκτίμητος εθνικός θησαυρός Αικατερίνη Λάμπρου, «Οδοιπορικό στην Κύπρο της δεκαετίας 1950», Εφημερίδα «Η Σημερινή», 4 Απριλίου 2015