Ανδρέας Μιχαλακόπουλος
Ο Ανδρέας Μιχαλακόπουλος, Έλληνας νομικός και δικηγόρος Πατρών καθώς και πολιτικός που διατέλεσε βουλευτής, υπουργός και πρωθυπουργός, γεννήθηκε στις 17 Μαΐου 1875 στην Πάτρα και πέθανε στις 27 Μαρτίου 1938 λίγο μετά το μεσημέρι, στο νοσοκομείο «Ευαγγελισμός», στην Αθήνα. Τάφηκε την επόμενη μέρα μετά από λαϊκό προσκύνημα, στο Α΄Νεκροταφείο Αθηνών, χωρίς να εκφωνηθούν επικήδειοι λόγοι, ύστερα από απαγόρευση του καθεστώτος της «4ης Αυγούστου», του Ιωάννη Μεταξά.
Τον Απρίλιο του 1913 παντρεύτηκε με την Μαρίκα ή Μαρία Κατσίμπαλη, θεία του Γιώργου Κατσίμπαλη και από το γάμο τους απέκτησαν μία κόρη, την Ελένη, μετέπειτα σύζυγο του βιομηχάνου Λεωνίδα Κανελλόπουλου.
| Συνοπτικές πληροφορίες αξιώματος |
|---|
| Έναρξη Θητείας : 7 Οκτωβρίου 1924 |
| Λήξη θητείας : 25 Ιουνίου 1925 |
| Προκάτοχος |
|
|
| Διάδοχος |
|
|
Περιεχόμενα
Βιογραφία
Πατέρας του ήταν ο Σπήλιος Μιχαλακόπουλος, δικηγόρος Πατρών με καταγωγή από το Διακοφτό Καλαβρύτων, [πέθανε στις 14 Ιανουαρίου 1894], και μητέρα του η Ασπασία Γκάβα από τον Πύργο Ηλείας, των οποίων ήταν το πρώτο τους αγόρι. Είχε εννέα ακόμη αδέλφια, την Ελένη, τον Ανδρέα, τον Αναστάσιο και τον Κωνσταντίνο, δικηγόρους Πατρών, τη Μαρή, το Δημήτριο, την Καλλιόπη, το Θεόδωρο, το Μίχο, δικηγόρο Πατρών, και τη Δέσποινα.
Σπουδές
Ο Ανδρέας Μιχαλακόπουλος τελείωσε με άριστα [1] το Α' Γυμνάσιο Πατρών και στη συνέχεια στις 29 Οκτωβρίου 1892, εισήλθε στη Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων, ως πρώτος μεταξύ 100 επιτυχόντων, ενώ παρακολουθούσε μαθήματα και στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου της Αθήνας. Παραιτήθηκε από το στράτευμα στις 12 Φεβρουαρίου 1894 ως αρχηγός της δευτέρας τάξεως της σχολής, λόγω του αιφνίδιου θανάτου του πατέρα του, παρά την προσπάθεια του βασιλιά Γεωργίου Α' ν' αναλάβει την αποπληρωμή των διδάκτρων του από το βασιλικό ταμείο. Συνέχισε τις σπουδές του στο πανεπιστήμιο, αποφοίτησε το 1896, ενώ αργότερα με υποτροφία του τότε Βασιλιά Γεωργίου Α' πραγματοποίησε μεταπτυχιακές σπουδές Νομικής στην Γαλλία, την Γερμανία. Μιλούσε άριστα Ιταλικά, Γαλλικά, Αγγλικά και Ρουμανικά.
Πολιτική δράση
Μετά την επανάσταση στου Γουδή το 1909, προσχώρησε στα νέα πολιτικά κινήματα της εποχής του και εκλέχθηκε βουλευτής Αχαϊοήλιδος στις εκλογές του 1910, 1912 και 1915. Τους πρώτους μήνες του 1916, εξέδωσε το περιοδικό «Μηνιαία Επιθεώρηση», με συνεργάτες τους Γεώργιο Καφαντάρη, Αλέξανδρο Διομήδη και Ιωάννη Σοφιανόπουλο, ενώ τον ίδιο χρόνο προσχώρησε στο Κόμμα των Φιλελευθέρων του Ελευθέριου Βενιζέλου και συμμετείχε από τους πρώτους στο κίνημα του 1916 και στην κυβέρνηση της Θεσσαλονίκης. Ο Μιχαλακόπουλος τους πρώτους μήνες του 1916, με επιστολή του [2] στον Ελευθέριο Βενιζέλο, πρότεινε για τη θέση του Αρχιεπισκόπου Αθηνών, τον Μητροπολίτη Κιτίου Μελέτιο Μεταξάκη, ο οποίος επιλέχθηκε και εξελέγη Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και Πάσης Ελλάδος, προϊόν μεθοδεύσεων και απροκάλυπτης παρεμβάσεως των Βενιζελικών παραγόντων.
Ο Μιχαλακόπουλος θεωρείται ότι εισηγήθηκε τους νόμους της κοινωνικής πολιτικής της πρώτης κυβερνήσεως του Βενιζέλου, όπως για τα εργατικά ατυχήματα και τους συνεταιρισμούς, παράλληλα υπέβαλλε υπόμνημα για τη ρύθμιση των εκκλησιαστικών θεμάτων [3], ενώ ήταν μέλος της επιτροπής και πήρε μέρος στις διαπραγματεύσεις που οδήγησαν το 1920, στην υπογραφή της Συνθήκης των Σεβρών και στις 24 Ιουνίου 1923 ήταν παρών στη υπογραφή της συνθήκης της Λωζάνης.
Παρέμεινε αυτοεξόριστος την περίοδο από το 1920, μετά την ήττα των Βενιζελικών στις εκλογές και επέστρεψε στην Ελλάδα μετά την καταστροφή του 1922, μετά το κίνημα των Στυλιανού Γονατά, Νικόλαου Πλαστήρα και Δημητρίου Φωκά, και τέθηκε επικεφαλής ομάδος βουλευτών. Το Μάιο του 1924 ορίστηκε πρόεδρος της επιτροπής σύνταξης του Συντάγματος με γενικό εισηγητή το Γεώργιο Παπανδρέου, που θα είχε ως βάση το Σύνταγμα του 1911. Εκπροσώπησε την Ελλάδα στην Κοινωνία των Εθνών και σε πολλές διεθνείς συνδιασκέψεις και ασχολήθηκε με την αναδιοργάνωση της Μακεδονίας από τον Ιούλιο του 1928 έως τον Ιούλιο του 1929, ενώ την περίοδο 1934-1935 εκλέχθηκε γερουσιαστής.
Πολιτικά αξιώματα
Υπουργός
Ο Μιχαλακόπουλος διατέλεσε υπουργός:
- Εθνικής Οικονομίας στο νεοσύστατο τότε υπουργείο το 1912 έως το Σεπτέμβριο του 1915 που παραιτήθηκε.
Εισηγήθηκε πολλές μεταρρυθμίσεις τη νομοθεσία για τις Ανώνυμες Εταιρείες, το νόμο περί συνεταιρισμών, τη ρύθμιση ζητημάτων αγροτικής ασφάλειας, αλλά και το νόμο 551/1914, ο οποίος θέσπισε την αντικειμενική ευθύνη των εργοδοτών για τα εργατικά ατυχήματα.
- Δημοσίων Κτημάτων και Εσωτερικού Εποικισμού στην προσωρινή κυβέρνηση της Θεσσαλονίκης το 1916,
- Γεωργίας από το 1917 έως το 1919 καθώς και τον Σεπτέμβριο του 1920,
- άνευ Χαρτοφυλακίου από το 1919 έως το 1920
- Εξωτερικών από τον Δεκέμβριο του 1926 ως τον Φεβρουάριο του 1933,
στις κυβερνήσεις Αλέξανδρου Ζαΐμη και Ελευθερίου Βενιζέλου, στην οποία από το 1929 έως το 1932 ήταν και αντιπρόεδρος και είναι αυτός που έκανε το 1932, τα αποκαλυπτήρια του «Αγνώστου Στρατιώτη» στο Σύνταγμα. Ως υπουργός Εξωτερικών συνέβαλε στην ομαλοποίηση των Ελληνικών σχέσεων με τη Γιουγκοσλαβία και τη Βουλγαρία, καθώς και τη σύναψη των συμφώνων φιλίας Ειρήνης με την Ιταλία και στις 30 Οκτωβρίου 1930 στην Άγκυρα με την Τουρκία, με ομόλογό τον Ισμέτ Ινονού, τότε υπουργό στην κυβέρνηση Κεμάλ Ατατούρκ.
Πρωθυπουργός
Το 1924 ίδρυσε το Κόμμα των «Συντηρητικών Φιλελευθέρων», το οποίο αργότερα μετονομάστηκε σε «Συντηρητικό Δημοκρατικό Κόμμα» και μαζί με το «Εθνικό Δημοκρατικό Κόμμα» του Γεωργίου Κονδύλη και τη στήριξη του κόμματος των «Προοδευτικοί Φιλελεύθεροι» του Γεωργίου Καφαντάρη, διαδέχθηκε το Θεμιστοκλή Σοφούλη και σχημάτισε κυβέρνηση συνεργασίας στην οποία ανέλαβε:
- πρωθυπουργός και συγχρόνως υπουργός Εξωτερικών και Στρατιωτικών, από τις 7 Οκτωβρίου 1924 έως τις 25 Ιουνίου 1925, όταν παραιτήθηκε αδυνατώντας να αντιμετωπίσει το κίνημα του στρατηγού Θεόδωρου Πάγκαλου, ο οποίος στηρίχθηκε υπό όρους και από το Κ.Κ.Ε., που μόλις είχε αρχίσει να οργανώνεται.
Ως πρωθυπουργός υπέγραψε τη σύμβαση με την «Ulen and Co.», αμερικανικών συμφερόντων εταιρεία και έλυσε για μακρύ χρονικό διάστημα με τη δημιουργία της Λίμνης του Μαραθώνα, το πρόβλημα της υδρεύσεως της Αθήνας και του Πειραιά, ρύθμισε το γεωργικό πρόβλημα με την αναδιανομή γαιών στους ακτήμονες, ενώ αντιμετώπισε το πατριαρχικό ζήτημα και υπέγραψε το πρώτο προσφυγικό δάνειο. Η οικονομική δυστοκία προκάλεσε τον Μάρτιο του 1925, απεργιακές κινητοποιήσεις στο δημόσιο τομέα [4], οι οποίες παρέλυσαν τη λειτουργία του κράτους, που σε συνδυασμό με την προσπάθεια να εξασφαλιστεί τροφή και στέγη στους πρόσφυγες της Μικρασιατικής καταστροφής, δημιούργησαν συνθήκες κοινωνικής εκρήξεως, ενώ η επιτροπή «σοφών» υπό τον Αθανάσιο Ευταξία, πρότεινε τη λήψη σκληρών οικονομικών μέτρων.
Η κυβέρνηση Μιχαλακόπουλου αποδέχθηκε την εισήγηση για λήψη μέτρων σε βάρος των σιδηροδρομικών, και ακολούθησε χιονοστιβάδα απεργιών όλων των κλάδων, επιβαρύνοντας την οικονομία της χώρας που ήταν ήδη στα πρόθυρα χρεοκοπίας, όμως αρνήθηκε διάλογο με τους απεργούς και στο αίτημα των δημοσίων υπαλλήλων για αυξήσεις απάντησε στις 18 Μαρτίου σε συνεδρίαση της Δ΄ Εθνοσυνελεύσεως «…Λυπούμαι κύριοι διότι επουδενί λόγω είναι δυνατόν να σας ακούσω. Δεν είναι ανεκτός ο τοιούτος συνδικαλισμός εις το κράτος, διότι αποτελεί αναρχίαν…», ενώ στη συνέχεια διέλυσε το συμβούλιο δημοσίων υπαλλήλων και διέταξε ανακρίσεις σε βάρος των μελών της διοίκησης του σωματείου τους. Στις επικρίσεις των πρώην συνεργατών του στις κυβερνήσεις του Ελευθέριου Βενιζέλου, και ιδίως του Αλέξανδρου Παπαναστασίου, επιχειρηματολόγησε λέγοντας ότι είχε συντάξει φιλεργατική νομοθεσία ως υπουργός Οικονομικών. Συμπλήρωσε όμως ότι «….από του σημείου της προστασίας των εργατών μέχρι του σημείου να δεχθώ απειλήν ή εκβίασην εκ μέρους ορισμένης τάξεως υπάρχει απόστασις την οποία δεν θα ηδυνάμην να διανύσω ελαφρά τη συνειδήσει χωρίς να καταρρακώσω το κύρος του κράτους» και στην ψηφοφορία που ακολούθησε πήρε ψήφο εμπιστοσύνης.
Σχέσεις με Ιωάννη Μεταξά
Το καλοκαίρι του 1936 βρίσκονταν σε διακοπές στο Γερμανικό θέρετρο του Bad-Wisse. Ήταν συνυπουργοί στην οικουμενική κυβέρνηση του Αλέξανδρου Ζαΐμη, που προέκυψε από τις εκλογές της 7ης Νοεμβρίου 1926 και παράλληλα συνδέονταν με μακρά και σταθερή φιλία με τον Ιωάννη Μεταξά, ο οποίος έδειξε ανοχή στις απόψεις του Ανδρέα Μιχαλόπουλου, που ασπάστηκε την βασιλική πολιτική μετά την Παλινόρθωση, ενώ είχε παραστεί και στην μεταφορά των οστών του Βασιλιά Κωνσταντίνου από την Ιταλία στο Τατόι. Το καθεστώς της 4ης Αυγούστου του επέτρεψε τον Σεπτέμβριο του 1937 να μεταβεί στην Γαλλία για λόγους υγείας, όπου ζήτησε από τον Άγγλο πρέσβη να επέμβει η Αγγλική κυβέρνηση προκειμένου να διώξει το Γερμανόφιλο Μεταξά, ενώ συναντήθηκε και με την Έλενα Βενιζέλου που διέμενε μόνιμα στο Παρίσι. Επιστρέφοντας, έστειλε υπόμνημα στις 21 Νοεμβρίου 1937 στον Θεόδωρο Αγγελόπουλο, διευθυντή του πολιτικού γραφείου του Βασιλιά, με το οποίο αμφισβητούσε την χρησιμότητα του συμφώνου με την Βουλγαρία και την Γιουγκοσλαβία.
Tον Νοέμβριο του ίδιου έτους με νέο υπόμνημα του στον Βασιλιά, ανέφερε ότι συνάντησε ξένους παράγοντες και έκανε επίσης λόγο για «ογκούμενη λαϊκή δυσφορία», κατά του καθεστώτος της 4ης Αυγούστου. Το Παλάτι και η Αγγλική κυβέρνηση ενημέρωσαν τον Μεταξά για τις κινήσεις και τις πρωτοβουλίες του Μιχαλακόπουλου ο οποίος ήταν από τις 8 Φεβρουαρίου 1938, ασθενής και κλινήρης. Στις 10 Φεβρουαρίου 1938, άνδρες της Ασφάλειας τον συνέλαβαν στο σπίτι του στο Ψυχικό και στις 8 το βράδυ της ίδιας μέρας με ατμόπλοιο, τον εκτόπισαν σε ξενοδοχείο της περιοχή Χάλαρα στην Παροικιά της Πάρου, όπου παρέμεινε φρουρούμενος από διμοιρία χωροφυλάκων.
Το τέλος του
Στις 23 προς 24 Φεβρουαρίου έπαθε περιπνευμονία που συνοδεύτηκε από υψηλό πυρετό και ανωμαλία της καρδιακής λειτουργίας. Στις 27 Φεβρουαρίου μετά από επιμονή των συγγενών του και αφού ταξίδεψε στην Πάρο η σύζυγός του, η κόρη του και ο γαμβρός του με τη συνοδεία δύο γιατρών, εκδόθηκε άδεια μεταφοράς του και την 1η Μαρτίου μεταφέρθηκε στον «Ευαγγελισμό», όπου νοσηλεύτηκε υπό φρούρηση και παρά την επίσκεψη στην Ελλάδα καθηγητή Eppinger από την Βιέννη, ο θάνατός του δεν αποφεύχθηκε, προκαλώντας προσωπική ζημία στον Ιωάννη Μεταξά και στο Εθνικό καθεστώς της 4ης Αυγούστου.
Έγραψε πολλές μελέτες νομικού και οικονομολογικού περιεχομένου. Προς τιμήν του, ένας από τους κεντρικότερους δρόμους της Αθήνας, αλλά και της Πάτρας καθώς και άλλων Ελληνικών πόλεων, φέρουν το όνομά του. Το πατρικό του σπίτι σώζεται ακόμα στην Πλατεία Όλγας, στην γωνία Αράτου και Ρήγα Φεραίου στην Πάτρα, ενώ η βιβλιοθήκη του, περισσότεροι από 19.600 τόμοι βιβλίων, κληροδοτήθηκαν μετά τον θάνατό του, στη δημοτική βιβλιοθήκη Πατρών [5]. Το αρχείο του βρίσκεται στο Ελληνικό Λογοτεχνικό Ιστορικό Αρχείο, [Ε.Λ.Ι.Α.], στο οποίο δωρήθηκε τον Μάρτιο του 1997 από τον ανιψιό του Σπύρο Μιχαλακόπουλο και τον Αύγουστο του 1997 από την εγγονή του Μαριλένα Παπαλεξοπούλου. Περιλαμβάνει προσωπική του αλληλογραφία, χειρόγραφα και αντίγραφα λόγων, εκθέσεων, μελετών, άρθρων, και ανακοινώσεων του, υπομνήματα, εκθέσεις, νομοσχέδια για διάφορα οικονομικά και πολιτικά θέματα, εφημερίδες, αποκόμματα καθώς και φωτογραφίες.
Βιβλιογραφία
- «Ανδρέας Μιχαλακόπουλος (1875-1938). Η βιογραφία και το έργον του» [6], Δημήτριος Γατόπουλος, Αθήναι 1947.
Εξωτερικές συνδέσεις
- Ιστότοπος για τον Ανδρέα Μιχαλακόπουλο
- Η εκτόπιση και ο θάνατος του Ανδρέα Μιχαλακόπουλου
- Ανδρέας Μιχαλακόπουλος Ομιλία Γεράσιμου Αποστολάτου
Παραπομπές
- ↑ «Βαθμολογία Άριστα γιατί δεν υπάρχει κάτι περισσότερο απ' αυτό!»
- ↑ [Στην επιστολή ο Ανδρέας Μιχαλακόπουλος γράφει στον Βενιζέλο:
«Σεβαστέ μου κ. Πρόεδρε, Σας έλεγα προ καιρού, εις το Συμβούλιον, ότι όταν ξεμπερδέψωμεν με το καλό, τον εθνικό αγώνα…πρέπει δια το καλόν του τόπου, να αναλάβητε έναν άλλον, επίσης μεγάλον, την τακτοποίησιν επί το νεωτεριστικώτερον των θρησκευτικών πραγμάτων…Εννοώ και τα του κλήρου, και των θρησκευτικών εκδηλώσεων (λειτουργιών, εορτών, ημερών αργίας, αγίων πολυωνύμων κλπ.) και τα των μοναστηριακών κτημάτων και ει τι άλλο. Θα σας χρειασθή να τεθή επί κεφαλής της αληθώς επαναστατικής μεταρρυθμίσεως ένας ευρείας διανοίας – σχεδόν σαν και σας εις την πολιτικήν – κληρικός. Τον έχετε: Είναι ο (Κιτίου) Κύπρου (Μελέτιος Μεταξάκης). Αυτός θα γίνη υπό την κηδεμονίαν σας, ο Βενιζέλος της Ελληνικής Εκκλησίας. Ποία τα χρήζοντα μεταρρυθμίσεως…
α) Κατάργησις των νηστειών, αι οποίοι είναι σήμερον ένας τύπος. Κανείς δεν νηστεύει ειμή ο μη έχων να φάγη. Οι Άγγλοι και Γερμανοί και οι βόρειοι ακόμη Ιταλοί (που έχουν ελευθερωθή από τον θρησκευτικόν φανατισμόν) τρώγουν καλά και φυλήν καλήν κατασκευάζουν. Το φαγί φέρει την δύναμιν προς εργασίαν και η εργασία το κέρδος και το κέρδος το καλό φαγί…
β). Ρύθμισις των διαφόρων τελετών και λειτουργιών επί το νεωτεριστικώτερον. Λιγώτερο παπά, λιγώτερο ψάλτη, λιγώτερο διάκο και πολύ ιεροκήρυκα – ερμηνευτήν. Τι καταλαβαίνει ο λαός που πηγαίνει εις τας ακολουθίας ;…από αυτάς τας καταναλωθείσας ώρας και την ορθοστασίαν. Μηδέν…
γ)… δ). Θα λείψουν αι «εορταί των διαφόρων αϊ-Θανάσηδων και αγι-Ανδρέηδων και, προφάσεις προς αργίαν. Η Κυριακή αργία και 2-3 μόνον ημέρας το έτος ολόκληρον είναι αρκετή τεμπελιά….Και το όνομα άγιος θα λείψη…
ε) Θα καταργηθούν τα μοναστήρια, αι εστίαι πάσης διαφθοράς και καταχρήσεως ηθικής και περιουσιακής. Τα κτήματά των θα γίνουν των γεωργών..
Φυσικά αυτά που εκθέτω ανωτέρω είναι ελάχιστα σημεία. Θα είναι πολλά ακόμη τα χρήζοντα μεταρρυθμίσεως…. Θα σας είπουν, κ. Πρόεδρε, ότι είναι δύσκολος η επιχείρησις τοιούτου έργου. Ότι ο λαός θα εξαναστή κατά των νέων εικονοκλαστών. Ότι θα εγερθή επανάστασις κατά των βεβήλων. Τίποτε από όλα αυτά δεν θα συμβή…Ιδικός σας, Ανδρέας Μιχαλακόπουλος».] - ↑ [Iστορικό υπόμνημα για προτεινόμενη μεταρρύθμιση στην Εκκλησία «Ανδρέας Μιχαλακόπουλος», Δημήτριος Γατόπουλος, σελίδες 97η-100η.]
- ↑ [Η μεγάλη απεργία του 1925. Πώς έριξαν τον Μιχαλακόπουλο οι απεργοί]
- ↑ [Χρονολόγιο της Δημοτικής Βιβλιοθήκης Πατρών]
- ↑ «Ανδρέας Μιχαλακόπουλος (1875-1938). Η βιογραφία και το έργον του» Διαβάστε το βιβλίο on line (pdf format).
