Βούλπη Ευρυτανίας

Η Βούλπη χωριό στα Βορειοδυτικά του νομού Ευρυτανίας, ανάμεσα στον Αγραφιώτη και τον πάνω ρου του Αχελώου (Ασπροπόταμου), 66 χιλιόμετρα βορεοδυτικά του Καρπενησίου και βόρεια της λίμνης των Κρεμαστών, είναι από το 2010 τοπική κοινότητα της Δημοτικής Ενότητας Απεραντίων του δήμου Αγράφων, όπως διαμορφώθηκε με το σχέδιο «Καλλικράτης». Η Βούλπη είναι χτισμένη σε υψόμετρο 705 μέτρων, στο γεωγραφικό πλάτος 39,0396069836 και στο μήκος 21,5373836589. Στο χωριό το 2001 απογράφηκαν 413 κάτοικοι, ενώ σύμφωνα με την απογραφή του 2011 ο πληθυσμός της ανήλθε στους 592 κατοίκους.

Βούλπη-Μερική άποψη

Γενικά στοιχεία

Είναι άγνωστο πότε το χωριό πήρε το όνομα Βούλπη . Έως το 1890 λέγεται, αν και δεν προκύπτει από καμία επίσημη η ανεπίσημη πηγή, ότι η επίσημη ονομασία του χωριού ήταν «Κίστα» και μετονομάστηκε τιμής ένεκεν παίρνοντας το επώνυμο των αγωνιστών της επαναστάσεως του 1821, Γεωργίου και Κωνσταντίνου Βουλπιώτη , εκδοχή που δεν ευσταθεί, καθώς ήδη σε έγγραφα της εποχής του Εθνικού κυβερνήτη Ιωάννη Καποδίστρια το χωριό αναφέρεται ως (το) Βούλπι. Μετά το 1950 άρχισαν να χτίζονται στη Βούλπη σπίτια από ξωμάχους, όμως η οικοδόμηση του χωριού συντελέστηκε μετά το 1966, όταν μετά το σεισμό της 6ης Φεβρουαρίου του 1966, δόθηκαν άτοκα δάνεια, από τα οποία τα περισσότερα κατέληξαν χαριστικά. Εκείνη την περίοδο το χωριό πήρε τη σημερινή του μορφή, ενώ το ίδιο συνέβη και με τον οικισμό του Λογγιτσίου. Ο οικισμός Καρνέικων, μεταφέρθηκε στο βόρειο μέρος της Βούλπης, εκεί που είναι σήμερα τα Καρνιώτικα ή Καλλιθέα.

Μετά το 1965 εγκατέλειψαν το χωριό και οι πρώτοι μετανάστες, εσωτερικοί και εξωτερικοί, με κατεύθυνση το Αγρίνιο, την Αθήνα, την Λαμία, το Καρπενήσι και την Γερμανία, με αποτέλεσμα το χωριό σχεδόν να ερημώσει, κυρίως μετά το 1975, όταν κορυφώθηκε η εσωτερική μετανάστευση. Στο χωριό λειτουργεί ο Ιερός Ναός Κοιμήσεως Θεοτόκου, στον οποίο από τις 15 Ιουλίου 1985 μέχρι και την 1η Ιουνίου του 2010, όταν συνταξιοδοτήθηκε ιερουργούσε ο ιερέας Γεώργιος Ιωάννη Τσέκας , που είχε γεννηθεί, μεγαλώσει και ζούσε με την οικογένεια του, τη σύζυγο και τα τέσσερα παιδιά τους, στο χωριό. Στην ευρύτερη περιφέρεια της Βούλπης υπάρχουν ακόμη το εκκλησάκι του Αη Γιώργη, το εκκλησάκι του Αγίου Τρύφωνα και η εκκλησία της Αγίας Τριάδος.

Οικισμοί

Οι οικισμοί που αποτελούν σήμερα τη Βούλπη, έχουν συνολικό πληθυσμό 592 κατοίκων σύμφωνα με την απογραφή του 2011 , και είναι:

• (η) Βούλπη [362 κάτοικοι],
• (το) Λογγίτσι [230 κάτοικοι], που βρίσκεται στο νότιο μέρος της Βούλπης, ένα βαθύπεδο με 300 μέτρα υψόμετρο.
• (το) Κλήμα,
• (η) Τριανταφυλλούλα και
• (τα) Σφολιανά.

Περί το 1700 βορειοανατολικά της Βούλπης υπήρχε Ε και ένας άλλος οικισμός τα Καρνέικα, ενώ μέχρι το 1966, υπήρχαν και άλλοι μικρότεροι οικισμοί, αποτελούμενοι από 2-4 αγροικίες, όπως: Οι Αμπαλακάδες, η Συκιά, η Τσαπουρνιά, οι Βρύσες, η Στρώση, τα Φτερολάγκαδα, τα Κακαβάκια, τα Πετράλωνα, η Μπιλιζτιάνα, η Κρανιά, η Αριά και οι Μπρούσκες. Οι αγροικίες αυτές ήταν στάνες, όπου οι κάτοικοι είχαν τα ζώα και τα κτήματά τους.

Διοικητικές μεταβολές

Με το Βασιλικό Διάταγμα της 18ης Σεπτεμβρίου 1836, το οποίο δεν δημοσιεύθηκε ποτέ στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως, το χωριό Βούλπη, υπήχθη στο Δήμο Αγραίων. Η κοινότητα συστάθηκε αρχικά το 1912, [ΦΕΚ 261Α/31 Αυγούστου 1912], ως κοινότητα του νομού Αιτωλοακαρνανίας με έδρα τον οικισμό Βούλπι (το) και με την προσάρτηση του οικισμού Παλαιοκάτουνον το οποίο παραμένει έως το 1925 όταν και αποσπάται, [ΦΕΚ 25Α/30 Ιανουαρίου 1925], από την κοινότητα.

Το 1943 η κοινότητα Βούλπης αποσπάται από την Αιτωλοακαρνανία και υπάγεται, [ΦΕΚ 63Α/22 Μαρτίου] 1943) στο νομό Ευρυτανίας. Στη συνέχεια το 1961 αναγνωρίζονται, [ΦΕΚ/19 Μαρτίου 1961], οι οικισμοί Καρναίικα και Λογγίτσιον οι οποίοι ενσωματώνεται στη Βούλπη, ενσωμάτωση που διαρκεί για τα Καρναίικα μέχρι την κατάργηση τους, [ΦΕΚ/05 Απριλίου 1981], το 1981, με ταυτόχρονη αναγνώριση του οικισμού Λογγίτσιον και προσάρτησή του στην κοινότητα. Το 1997 η κοινότητα Βούλπης καταργείται και ενσωματώνεται, [ΦΕΚ 244Α/04 Δεκεμβρίου 1997], στο δήμο Απεραντίων Ευρυτανίας, όπως πρόβλεπε το σχέδιο «Καποδίστριας».

Ιστορία

Στο λόφο του Αγίου Θωμά υπάρχουν απομεινάρια αρχαίου τείχους, όπου βρέθηκαν επίσης και σπασμένα πήλινα αγγεία, πιθανόν ενδείξεις της πρωτεύουσας των αρχαίων Αγραίων που κατοικούσαν στην περιοχή. Το Κεντρικό αρχαιολογικό συμβούλιο κήρυξε το 2009, τη θέση «Κάστρο» ως αρχαιολογικό χώρο και όρισε σαν όριο του την επαρχιακή οδό Βούλπης-Βαλαώρας. Η αρχαία οχύρωση χρονολογείται από την κλασική περίοδο, δηλαδή από την έναρξη του 5ου αιώνα π.Χ. έως και τον θάνατο του Μεγάλου Αλεξάνδρου, το 323 π.Χ., που ξεκινά η ελληνιστική εποχή. Η μεταφορά του οικισμού στη σημερινή του θέση ίσως έγινε μετά την κατάκτηση και την πυρπόληση του από τους Ρωμαίους, στα μέσα του 2ου π.Χ. αιώνος . Το χωριό εκχριστιανίστηκε την τελευταία Ρωμαιοκρατική εποχή ή πρώιμη Βυζαντινή. Τον 5ο μ.Χ. αιώνα υπήρχε επισκοπή η μετέπειτα «Λιτζάς και Αγράφων». Κατά τη Βυζαντινή εποχή πρέπει να υπήρχε στην τοποθεσία «Κάτω Σφολιανά» αξιόλογος οικισμός, δεδομένου ότι υπάρχουν ερείπια ναού «Παλιοκκλήσι» και κοντά νεκροταφείο. Υπάρχει επίσης και μια μεγάλη πέτρα με τρύπα στο κέντρο. Ίσως να χρησίμευε για κάποιο πρωτόγονο πιεστήριο ελαιοτριβείου ή πατητηριού σταφυλιών, καθώς η περιοχή είχε αμπέλια και έβγαζε καλό κρασί.

Σύμφωνα με ιστορικές αναφορές το 1790 η Βούλπη κατοικούνταν από 30 οικογένειες. Εκείνη την περίοδο καταστράφηκε από φωτιά επειδή χρησιμοποιείτο ως ορμητήριο των επαναστατών και πολλοί κάτοικοι κάηκαν μέσα στα σπίτια τους. Γλύτωσε από τη φωτιά μόνο ένα σπίτι, που στο παρελθόν είχε περιθάλψει τον Τούρκο αξιωματικό, που έκαψε το χωριό. Εκείνη την εποχή κατοικούσαν στη Βούλπη οι φάρες: των Φουκαίων και των Ποδαραίων. Όσοι από αυτούς βρέθηκαν στην εξοχή, στις στάνες και στα κτήματά τους και γλύτωσαν από τη φωτιά έφυγαν. Οι μεν Φουκαίοι προς τα μέρη της Καρδίτσας, οι δε Ποδαραίοι προς την Αιτωλοακαρνανία, αρχικώς στου Σταθά (Ντούνιτσα) και στη συνέχεια προς το Ζευγαράκι Μακρυνείας, όπου πήραν το επίθετο Γερονίκος, από το επικεφαλής της φάρας τους. Έλαβαν μέρος στην πολιορκία του Μεσολογγίου και μετά την απελευθέρωση δυο οικογένειες, τέσσερα αδέρφια και τρία πρώτα ξαδέρφια επέστρεψαν στη Βούλπη κι απ' αυτούς κατάγονται οι Γερονικαίοι της Βούλπης, ενώ όσοι έμειναν στην Αιτωλοακαρνανία εγκαταστάθηκαν στο χωριό Ρίγανη Μεσολογγίου. Στην Βούλπη ζούσε ο Γιαννάκης Βουλπιώτης, φροντιστής του Ελληνικού στρατού το 1825 στο Άργος. Μέλος της ίδιας οικογένειας ήταν ο Δημήτριος Βουλπιώτης (1843-1911), που διετέλεσε Υπουργός Δικαιοσύνης και Παιδείας στις κυβερνήσεις του Χαρίλαου Τρικούπη, γιός του οποίου ήταν ο στρατηγός Κωνσταντίνος Δημ. Βουλπιώτης και εγγονός του ο επιφανής επιχειρηματίας του 20ου αιώνα Ιωάννης Βουλπιώτης.

Από το 1912 έως το 1953 είκοσι δύο (22) κάτοικοι της Βούλπης έχασαν τη ζωή τους στη διάρκεια εθνικών πολέμων και 7 υπέστησαν σοβαρές αναπηρίες, στο Μπιζάνι, στο Σαραντάπορο, στο Σκρα, στο Λαχανά, στα βουνά της Βορείου Ηπείρου, στο Ρούπελ, στο Περιθώρι, στην Αλμυρά Έρημο και στην Κορέα. Στις νότιες πλαγιές της Φούρκας σε υψόμετρο 1.566 μέτρων στα όρια του παλιού οικισμού Καρναίικα, που δεν υπάρχει πλέον, είναι χτισμένη εκκλησία αφιερωμένη στον Άγιο Γεώργιο. Στο χωριό λειτουργεί εργαστήρι ξυλογλυπτικής του ντόπιου καλλιτέχνη Νίκου Ανδρεάκη με έργα τα οποία εκτός της μόνιμης εκθέσεως τους στο εργαστήριο, έχουν παρουσιασθεί σε εκθέσεις στην Ελλάδα και το εξωτερικό.

Προσωπικότητες

• Γεώργιος Ε. Ανδρεάκης - Ήρωας πολέμου Κορέας
• Νικόλαος Ανδρεάκης - Εικαστικός
• Παναγιώτης Δημητ. Αρβανίτης - Εκδότης / Συγγραφέας
• Γεώργιος Βουλπιώτης - Αγωνιστής της Επαναστάσεως του 1821
• Γιαννάκης Βουλπιώτης - Φιλικός / Εθνικός Ευεργέτης
• Δημήτριος Βουλπιώτης - Βουλευτής / Υπουργός
• Ιωάννης Βουλπιώτης - Οικονομολόγος / Επιχειρηματίας
• Κωνσταντίνος Βουλπιώτης - Στρατηγός ε.α.
• Νικόλαος Χρ. Βουλπιώτης - Αγωνιστής της Επαναστάσεως του 1821
• Χρήστος Βουλπιώτης - Αγωνιστής της Εθνεγερσίας του 1821
• Αναστάσιος Διαμαντής - Αγωνιστής της Εθνεγερσίας του 1821
• Γεώργιος Ζαχαρόπουλος - Αγωνιστής της Εθνεγερσίας του 1821
• Γεώργιος Ράγκος
• Βασίλειος Τσίπρας - Δικηγόρος / Βουλευτής

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Αφιέρωμα στη Βούλπη Ευρυτανίας (κάμερα Ανδρέας Κουτσοθανάσης) Video-youtube
• «Απογραφή Πληθυσμού-Κατοικιών 2011» (PDF format, ανακτήθηκε στις 28 Νοεμβρίου 2020).

Βιβλιογραφία

• Παύλος Γερονίκος «Από τις παραδόσεις του χωριού μου, Λαογραφική εργασία Λογγιτσίου Βούλπης Ευρυτανίας»,
• Παύλος Νταλλής «Η Βούλπη και η Παλαιοκατούνα Ευρυτανίας- Ιστορικά και Λαογραφικά στοιχεία», Έκδοση Πανευρυτανικής Ενώσεως 2007,
• [Πανευρυτανική Ένωση «Η Βούλπη στη διαδρομή της Ιστορίας» (Πρακτικά Ημερίδας) Το σύνολο των πρακτικών της ημερίδας στον ιστότοπο της el.metapedia.org.]

Παραπομπές

ΜΕΤΑΠΑΙΔΕΙΑ: η ΕΛΛΗΝΙΚΗ εναλλακτική εγκυκλοπαίδεια

Έκδοση της Metapedia.org