Γρηγόριος Μαρασλής

Ο Γρηγόριος Μαρασλής (στη Ρωσική γλώσσα: Григорий Григорьевич Маразли, Γκριγκόρι Γκριγκόριεβιτς Μαραζλί), Έλληνας γαιοκτήμονας και διεθνής επιχειρηματίας με βαθιά πατριωτικά αισθήματα, εθνικός ευεργέτης και πολιτικός, γεννήθηκε στις 25 Ιουλίου 1831 στην Οδησσό της τότε Ρωσικής Αυτοκρατορίας, στην περιοχή της σημερινής Ουκρανίας, όπου διατέλεσε Δήμαρχος, και πέθανε την 1η Μαΐου 1907, «πιθανώς εκ συγκοπής της καρδίας». Η κηδεία του έγινε στις 5 Μαΐου και ενταφιάστηκε στην ανατολική πλευρά της αυλής στην εκκλησία της Αγίας Τριάδος στην Οδησσό, «..ύστερα από επίμονη παράκληση των αντιπροσώπων της Εκκλησίας και κατά την επιθυμία των συγγενών...» .

Συνοπτικές πληροφορίες
Γρηγόριος Γρηγ. Μαρασλής
Γέννηση: 25 Ιουλίου 1831
Τόπος: Οδησσός (Ρωσική Αυτοκρατορία)
Σύζυγος: Μαρία Φερντινάντοβα Κιτς
Τέκνα: Άτεκνος
Υπηκοότητα: Ρωσική
Ασχολία: Επιχειρηματίας, πολιτικός εθνικός ευεργέτης.
Θάνατος: 1η Μαΐου 1907
Τόπος: Οδησσός (Ρωσική Αυτοκρατορία)

Παντρεύτηκε το 1905, σε ηλικία 71 ετών, την «ευγενή Ρωσίδα» ηθοποιό Μαρία Φερντινάντοβα (Maria Ferdinandovna) , την οποία συνάντησε σε παράσταση που δόθηκε στην έπαυλη του, όμως δεν απέκτησαν απογόνους.

Βιογραφία

Την τρίτη ή την τέταρτη δεκαετία του 18ου αιώνα, ο Κωνσταντίνος Κοϊμτζής από τις Σαράντα Εκκλησίες εγκαταστάθηκε στη Φιλιππούπολη της Θράκης μαζί με τους τρεις γιους του, τον Νικόλαο, τον Γεώργιο και τον Γρηγόριο για οικονομικούς λόγους, καθώς η Φιλιππούπολη ήταν ακμάζον κέντρο παρασκευής υφασμάτων. Ο Νικόλαος Κοϊμτζής γέννησε τον Χρήστο, ο Γεώργιος τον Παναγιώτη και ο Γρηγόριος τον Ιωάννη. Τα τρία εγγόνια του Κωνσταντίνου Κοϊμτζή έγιναν έμποροι και κάθε οικογένεια πήρε το δικό της επώνυμο. Έτσι ο Χρήστος Νικολάου Κοϊμτζής παρουσιάστηκε ως «Κοϊμτζόγλου», ο Παναγιώτης Γεωργίου Κοϊμτζής ως «Κομιζόπουλλος», και ο Ιωάννης Γρηγορίου Κοϊμτζής ως «Μαρασλής», από το προάστιο της Φιλιππουπόλεως «Μαράς» ή «Μαράσια» όπου διέθετε αποθήκη εμπορευμάτων.

Γρηγόριος Ιωάννη Μαρασλής

Ο Γρηγόριος Μαρασλής ήταν δευτερότοκος υιός του Ιωάννη Κοϊμτζή-Μαρασλή. Γεννήθηκε στη Φιλιππούπολη το 1780, όπου φοίτησε στην Ελληνική Κεντρική Σχολή. Διέθετε επιχειρηματικό δαιμόνιο και το 1803 μετεγκαταστάθηκε στη νεοσύστατη Οδησσό και υπήρξε ένας από τους ιδρυτές της επί Αυτοκράτειρας Μεγάλης Αικατερίνης B'. Απέκτησε μεγάλη περιουσία από το εμπόριο στην Ταυρική Χερσόνησο και στο Ταγκανρόγκ με την δραστηριοποίηση στον τομέα της εξαγωγής άρτου και από αγοραπωλησίες οικοπέδων με αποτέλεσμα σύντομα να συγκαταλέγεται μεταξύ των πλουσιότερων Ελλήνων της Ρωσικής Αυτοκρατορίας . Διετέλεσε έφορος της εκεί ελληνικής παροικίας, της Γραικικής Κοινότητος Οδησσού, ενώ το φιλανθρωπικό του έργο υπήρξε σημαντικό, όπως όταν ενίσχυσε την Ελληνεμπορική Σχολή της πόλεως.

Το σπίτι του τέθηκε στη διάθεση της Φιλικής Εταιρίας κι εκεί διοργανώθηκαν οι πρώτες συγκεντρώσεις των ιδρυτικών μελών της ενώ στο ισόγειο εγκαταστάθηκε «το εργαστήρι της Φιλικής Εταιρίας». Στη διάρκεια της Ελληνικής εθνεγερσίας του 1821, βοήθησε τριακόσιες περίπου ελληνικές οικογένειες που βρήκαν καταφύγιο στην Οδησσό μετά την αποτυχία της εξεγέρσεως στις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες. Ο Μαρασλής με την ιδιότητα του εφόρου της Ελληνικής Κοινότητας Οδησσού παρέλαβε το λείψανο του Οικουμενικού Πατριάρχη Γρηγορίου Ε' από τον Κεφαλλονίτη πλοίαρχο Ιωάννη Σκλάβο και φρόντισε για την ταφή του. Το 1844 το Ελληνικό Κράτος του απένειμε το χρυσό σταυρό του τάγματος του Σωτήρος για τη συμβολή του στην απελευθέρωση της Ελλάδος από τον Οθωμανικό ζυγό. Ο Γρηγόριος Ιωάννη Μαρασλής πέθανε στην Οδησσό μετά τον Αύγουστο του 1851.

Γρηγόριος Γρηγ. Μαρασλής

Οι γονείς του Γρηγόριου Μαρασλή παντρεύτηκαν περί το 1918. Μητέρα του ήταν η Ζωή (1793-1869) το γένος Θεοδωρίδη, κόρη εμπόρου της 1ης συντεχνίας, με καταγωγή από την Κωνσταντινούπολη. Σύμφωνα με κάποιες πηγές, οι οποίες στέκονται στη διαφορά ηλικίας τους, ήταν ο δεύτερος γάμος του Γρηγορίου. Η οικογένεια αρχικά κατοικούσε σε σπίτι στην πάροδο Κράσνι 18, εκεί που για πρώτη φορά συναντήθηκαν Σκουφάς, Ξάνθος και Τσακάλωφ για να συστήσουν τη Φιλική Εταιρεία και σήμερα στεγάζεται το Παράρτημα του Ελληνικού Ιδρύματος Πολιτισμού και στη συνέχεια μετακόμισε σε μεγαλύτερη και πολυτελέστερη κατοικία στην οδό Πούσκιν.

Ο υιός Γρηγόριος βαπτίστηκε στις 27 Ιουλίου 1831 με ανάδοχο τον Δημήτριο Θεοδ. Θεοδωρίδη, ο οποίος ήταν αδελφός της μητέρας του. Από το γάμο των γονέων του γεννήθηκαν και παιδιά μεγαλύτερα σε ηλικία από τον ίδιο όμως επέζησαν και μεγάλωσαν μόνο ο Γρηγόρης και μία αδελφή του, κατά δεκατρία χρόνια μεγαλύτερη, η Ευρυδίκη, που γεννήθηκε το 1820, μετέπειτα σύζυγος του Στεπάν Βασίλιεβιτς Σάφονοφ.

Σπουδές

Ο Γρηγόρης, με εφαλτήριο τις υψηλές πολιτισμικές καταβολές της μεγαλοαστικής, ευκατάστατης και προηγμένης κοινωνικά οικογένειας του όπως το μαρτυρεί ο Ανδρέας Συγγρός με τον οποίο υπήρξαν φίλοι, παρακολούθησε μαθήματα σε ιδιωτικό οικοτροφείο, στα ιδιωτικά εκπαιδευτήρια Κνάρι, στην Ελληνική Εμπορική Σχολή Οδησσού, στην ίδρυση της οποίας συνέβαλε κι ο πατέρας του, και στο νομικό τμήμα του Λυκείου «Αρμάν-Εμανουέλ ντε Ρισελιέ» (Richelieu) , ένα από τα παλαιότερα εκπαιδευτικά ιδρύματα της Οδησσού και είχε ιδρυθεί από τον διάσημο δούκα Ντε Ρισελιέ, από το οποίο αποφοίτησε το 1850. Οι βιογράφοι του αναφέρουν ότι μετά την αποφοίτησή του πήγε για «ανώτερες σπουδές» στις πολιτικές επιστήμες στο Παρίσι. Στην πρωτεύουσα της Γαλλίας γνώρισε τον Θεόδωρο Δηληγιάννη, με τον οποίο διατηρούσε αλληλογραφία μέχρι την δολοφονία του. Όταν επέστρεψε στην Οδησσό, μετά το θάνατο του πατέρα του, ανέλαβε τη διαχείριση των επιχειρήσεών της οικογένειας, και εντάχθηκε στην ιεραρχία των υπαλλήλων του Ρωσικού κράτους με το 12ο βαθμό, από τους συνολικά 14 που πρόβλεπε ο νόμος, όπως όλοι οι απόφοιτοι του Λυκείου Ρισελιέ.

Κρατική Διοίκηση

Την 1η Σεπτεμβρίου 1850 ανέλαβε εργασία στην γραμματεία του κόμητα Μιχαήλ Βοροντσόβ, Γενικού Διοικητή της περιοχής του Καυκάσου, το 1851 είναι ήδη υπάλληλος 9ου βαθμού και το 1854 προάγεται στον επόμενο βαθμό ως «τιτλούχος σύμβουλος». Ήδη από το 1853 είχε συνεισφέρει σημαντικά ποσά για τη βελτίωση των συνθηκών κρατήσεως των φυλακισμένων αλλά και για την άμεση αποφυλάκιση φτωχών οφειλετών του ρωσικού Δημοσίου. Το Σεπτέμβριο του 1855 αποσπάστηκε και τον Ιανουάριο του 1856 μετατέθηκε στην Πετρούπολη και εργάστηκε στη γραμματεία του 1ου τμήματος των επιτροπών Καυκάσου και Σιβηρίας, με καθήκοντα υπαλλήλου 7ου βαθμού και τον Αύγουστο του 1856, του απονεμήθηκε ο βαθμός Kollezhski assessor, αντίστοιχος του ταγματάρχου στην στρατιωτική ιεραρχία. Τα χρονικά διαστήματα από τον Ιούνιο έως το Σεπτέμβριο του 1855, από το τέλος του 1856 έως τα μέσα του 1857 και από τα τέλη του 1857 έως το Μάιο του 1858, ταξίδεψε με άδεια εκτός Ρωσίας. Επιστρέφοντας υπέβαλλε την παραίτηση του από τη Δημόσια Διοίκηση και ονομάστηκε τιμητικά Nadvorni Sovethnik, που αντιστοιχούσε στο βαθμό του αντισυνταγματάρχου.

Επέστρεψε στην υπηρεσία το 1863, ως έκτακτος υπάλληλος 6ου βαθμού στη γραμματεία του 1ου τμήματος των επιτροπών Καυκάσου και Σιβηρίας, όμως τον Ιούλιο του 1866 παραιτήθηκε για οικογενειακούς λόγους. Με τη μεσολάβηση του στρατηγού Κοτσέμπου, κυβερνήτη της Νέας Ρωσίας και Βεσσαραβίας, επανήλθε με απόσπαση στο Υπουργείο Εσωτερικών και τέθηκε στη διάθεση του, με έδρα την Οδησσό, ενώ το 1868 για την επιτυχημένη δραστηριότητα του ονομάστηκε Statsky Sovethnik, [Κρατικός Σύμβουλος], που αντιστοιχούσε στο βαθμό του ταξίαρχου. Το Μάιο του 1869 εκλέχθηκε για τρία χρόνια, επίτιμος ειρηνοδίκης Ιασίου, όμως διατήρησε τη θέση για μακρό χρονικό διάστημα και το 1870 το δημοτικό συμβούλιο της Οδησσού τον εξέλεξε επίτιμο ειρηνοδίκη της πόλεως και το Φεβρουάριο του 1874 προήχθη στον 4ο βαθμό του υπαλληλικού κώδικα και πήρε τον τίτλο Deistvitelny Statsky Sovethnik, [Τακτικός Κρατικός Σύμβουλος]. Λόγω της προαγωγής του απέκτησε τον Ιούνιο του 1875 με διάταγμα της Γερουσίας το δικαίωμα να καταχωρηθεί από το κυβερνείο της Χερσώνας στο γενεαλογικό μητρώο των Ευγενών και κατατάχθηκε στο τρίτο τμήμα, ενώ στις αρχές του 1876, η υπηρεσία ενέκρινε το οικόσημο του και έδωσε σχετικό δίπλωμα.

Δημοτική Διοίκηση

Το καλοκαίρι του 1867, εκλέχθηκε δημοτικός σύμβουλος από την τάξη των «Ιδιοκτητών», για διάστημα τριών χρόνων και παράλληλα εκλέχθηκε αντιπρόεδρος της τάξεως του. Από το 1870 και για τα επόμενα χρόνια, άσκησε καθήκοντα Δημάρχου το χρονικό διάστημα από τον Αύγουστο έως το Σεπτέμβριο, αναπληρώνοντας το δήμαρχο της Οδησσού στο διάστημα της απουσίας του και τον Αύγουστο του 1873 εκλέχθηκε αντιδήμαρχος της πόλεως, ενώ ήταν ήδη πρόεδρος των Ιδιοκτητών εκλογέων, εκτελούσε χρέη προέδρου στην επιτροπή υιοθεσιών και ήταν μέλος της εξελεγκτικής επιτροπής του Δημοτικού Συμβουλίου, το οποίο τον εξέλεξε επίτιμο έφορο της σχολής πρακτικής εκπαιδεύσεως, ενώ εκλέχθηκε Πρόεδρος του Συμβουλίου Ειρηνοδικών της Οδησσού.

Δήμαρχος Οδησσού

Εκλέχθηκε Δήμαρχος για πρώτη φορά στις 20 Σεπτεμβρίου 1878, με 37 ψήφους υπέρ έναντι των 26 ψήφων που πήρε ο αντίπαλος του Μιχαήλ Μπουχτάεβ, συνυποψήφιος του μετά την απόσυρση του έως τότε δημάρχου Νικολάι Νοβοσέλσκι και η εκλογή του επικυρώθηκε στις 11 Οκτωβρίου 1878, από το Υπουργείο Εσωτερικών. Στις 15 Μαΐου 1883, την ημέρα της στέψης του αυτοκράτορα Αλεξάνδρου Γ΄, ο Γρηγόριος Μαρασλής έλαβε το αξίωμα του μυστικού συμβούλου. Στις εκλογές του 1885 αντίπαλος του ήταν ο Νικολάι Νοβοσέλσκι, τον οποίο νίκησε με διαφορά 6 ψήφων, ενώ στις εκλογές του 1889 εκλέχθηκε ως μοναδικός υποψήφιος, με 60 ψήφους υπέρ και 4 κατά. Τον Σεπτέμβριο του 1893 γιορτάστηκε η συμπλήρωση δεκαπέντε χρόνων στο αξίωμα του Δημάρχου.

Στη διάρκεια της θητείας του, βελτίωσε τα οικονομικά της πόλεως, επιβάλλοντας φόρο στα ακίνητα και τα αγροτεμάχια, που ήταν ανάλογος με την επιφάνεια κάθε ακινήτου και εξασφάλιζε με αυτόν τον τρόπο το 30% των εσόδων του προϋπολογισμού. Σημαντικά ήταν επίσης, τα έσοδα από τη βιομηχανική ανάπτυξη και τις εξαγωγές δημητριακών, με τα οποία εκσυγχρόνισε τις υποδομές, βελτίωσε τις συνθήκες διαβιώσεως με την εγκατάσταση δικτύων υδρεύσεως και αποχετεύσεως, ηλεκτροδότησε την πόλη, εξόπλισε τα σφαγεία και λειτούργησε ιππήλατο τραμ. Μεγάλο μέρος των δρόμων επιστρώθηκε με πέτρα, κατασκευάστηκε το νέο θέατρο της Οδησσού, κτίριο κλειστής φυλακής, ενώ ανεγέρθηκαν περισσότερα από δέκα σχολεία και υδραγωγείο. Αποχώρησε από τη θέση του Δημάρχου το 1895, όμως παρέμεινε δημοτικός σύμβουλος και το 1904 ανακηρύχθηκε επίτιμος ειρηνοδίκης του νομού της Οδησσού.

Φιλανθρωπικό έργο

Οδησσός

Φρόντισε για την υγεία των πολιτών της Οδησσού και το 1886 εγκαινίασε το «Μικροβιολογείον», το πρώτο μικροβιολογικό εργαστήριο, στο οποίο ιδιοκτήτης ήταν ο Δήμος, με διευθυντή τον Ηλιά Μέτσνικοβ, ενώ το 1894 ανέλαβε τη δαπάνη για την κατασκευή νέου κτιρίου για το εργαστήριο. Δωρεές του είναι επίσης, τα κτίρια της Δημοτικής Βιβλιοθήκης, του Μουσείου Ιστορίας και Αρχαιοτήτων, το οποίο στεγάζει και τις πλούσιες Ελληνικές Αρχαιότητες που βρέθηκαν στις ανασκαφές των Ελληνικών Αποικιών του Ευξείνου Πόντου. Φιλοξενεί επίσης και μικρή Κυπριακή Συλλογή, δωρεά του 1875 από Ρώσο συλλέκτη, η οποία περιλαμβάνει κεραμικά και γλυπτά, οι ναοί του Γρηγορίου Θεολόγου και της Μάρτυρος Ζωής, το Μουσείο Καλών Τεχνών, το δημοτικό αναγνωστήριο, όμως η φιλανθρωπική του δράση είχε αρχίσει ήδη από το 1853, όταν πρόσφερε 500 ασημένια ρούβλια για τη βελτίωση των συνθηκών κρατήσεως των κρατουμένων και επιπλέον 25 ρούβλια για την αποφυλάκιση φτωχών οφειλετών του Ρωσικού κράτους.

Ελληνική κοινότητα

Ο Μαρασλής χρηματοδότησε την έκδοση του έργου

• «Ιστορία των Κοζάκων του Ζαπαρόζιε», καθώς και βιβλία Ελλήνων συγγραφέων που εκδόθηκαν στην Οδησσό.

Επέδειξε ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την Ελληνική κοινότητα της Οδησσού, συμμετείχε στις εκδηλώσεις της και το 1871 εκλέχθηκε αντιπρόεδρος της Ελληνικής Αγαθοεργού Κοινότητος, ενώ δώρισε στην Ελληνική κοινότητα τριώροφο κτίριο στην οδό Πούσκιν, το σπίτι του πατέρα του, γνωστό ως το «το σπίτι της Φιλικής Εταιρείας», στην πάροδο Κράσνι αριθμός 18, στο οποίο σήμερα στεγάζεται το παράρτημα του Ελληνικό Ιδρύματος Πολιτισμού. Δώρισε επίσης το Μαράσλειο Γηροκομείο, παρείχε χρηματική υποστήριξη στο Ροδοκανάκειο Παρθεναγωγείο , στον Ελληνικό ναό της Αγίας Τριάδος, ενώ το 1883 εκλέχθηκε πρόεδρος της Ελληνικής Αγαθοεργού Κοινότητος, αντικατέστησε τον αποθανόντα Θεόδωρο Ροδοκανάκη, και το 1896 εκλέχθηκε ισόβιος πρόεδρος της.

Ελλάδα-Εξωτερικό

Η δράση του απλώθηκε και εκτός Ρωσίας και ίδρυσε εκπαιδευτήρια στην Κωνσταντινούπολη, στη Φιλιππούπολη, στην Αθήνα και την Κέρκυρα. Συνολικά με χρήματα του κτίστηκαν πέντε εκπαιδευτικά ιδρύματα:

• το Ορφανοτροφείο της Κέρκυρας , απόφαση που οδήγησε τον τοπικό Δήμο στην άμεση αποδοχή της προτάσεως και του ποσού ενώ αποφάσισε την ανακήρυξή του Μαρασλή σε «επίτιμο δημότη και ευεργέτη» και την εξ αυτού ονοματοθεσία του ιδρύματος
• η Μαράσλειος Σχολή στη Φιλιππούπολη, το 1899,
• το Μαράσλειο Ελληνικό και Πρακτικό Εμπορικό Λύκειο της Θεσσαλονίκης
• τη «Μαράσλειο Βιβλιοθήκη», μετά από προτροπή του Διευθυντή της Ελληνικής Σχολής Οδησσού Λύσσανδρου Χατζηκώνστα.

Μαράσλειος Βιβλιοθήκη

Το 1897 ιδρύθηκε ο οργανισμός με την επωνυμία Βιβλιοθήκη Μαρασλή. Κύριος σκοπός της ορίστηκε η μετάφραση στην ελληνική γλώσσα επιστημονικών κλασσικών συγγραμμάτων από άλλες γλώσσες, αλλά μεταξύ αυτών εκδόθηκαν και πρωτότυπα έργα. Ο χαρακτηρισμός της «Βιβλιοθήκης Μαρασλή», ο οποίος αναφέρεται σε κάθε έκδοση, ήταν «Συλλογή εγκρίτων επιστημονικών ξένων τε εν ελληνική μεταφράσει και πρωτοτύπων συγγραμμάτων». Ο ευεργέτης ανέθεσε την επιμέλεια της Βιβλιοθήκης στον Λύσσανδρο Γ. Χατζηκώνστα. Οι εκδόσεις πραγματοποιήθηκαν από το τυπογραφείο των αδελφών Πολυβίου και Δημητρίου Αθ. Σακελλαρίου, το οποίο λειτουργούσε στην Αθήνα από το 1857. Μετά το θάνατο του Χατζηκώνστα, την επιμέλεια της Βιβλιοθήκης ανέλαβε ο καθηγητής Αναστάσιος Ν. Μάλτος.

Σύμφωνα με μαρτυρία ο Μαρασλής δαπανούσε το ποσόν των 25 με 30.000 ρουβλίων το χρόνο και στο διάστημα των δώδεκα ετών, που εκδίδονταν τα έργα της, δαπανήθηκαν περισσότερα από ένα εκατομμύριο δραχμές. Τα έργα διατίθεντο σε εξαιρετικά χαμηλές τιμές, αλλά και μεγάλος όγκος βιβλίων στέλνονταν δωρεάν σε δημόσιες, δημοτικές, σχολικές και εκκλησιαστικές βιβλιοθήκες. Η έκδοση της Βιβλιοθήκης διακόπηκε μετά το θάνατο του Μαρασλή. Σε δημοσίευμα έγινε έκκληση στον ανεψιό και κληρονόμο του Μαρασλή να συνεχίσει την προσπάθεια του θείου του, όπως και έγινε ως το 1909, όμως στάθηκε δυνατό να εκδοθούν μόνο όσα έργα ήταν στο τυπογραφείο από το 1907. Γράφει ο καθηγητής του πανεπιστημίου της Οδησσού Συνόδης Παπαδημητρίου: «Είναι λυπηρόν, ότι ο μέγας δωρητής, ίσως μη περιμένων το τέλος του τόσον ραγδαίον, δεν επρόλαβε εν τη διαθήκη του να προνοήση υπέρ του μέλλοντος της Βιβλιοθήκης του...»

Η βιβλιοθήκη μέσα σε μία δεκαετία εξέδωσε 77 έργα τεράστιας σημασίας έργα, πολλά από τα οποία δίτομα και τρίτομα, αλλά, ακόμα σημαντικότερο είναι το γεγονός ότι πολλές από αυτές τις μελέτες ήταν προϊόν αναθέσεως εκ μέρους της «Βιβλιοθήκης Μαρασλή» και οικονομικής ενισχύσεως για τη συγγραφή τους. Μεταξύ τους περιλαμβάνονται επιστημονικά και λαογραφικά συγγράμματα ξένων και Ελλήνων συγγραφέων. Με βάση αυτά τα συγγράμματα γράφηκαν:

• «Αι Παροιμίαι» και
• «Παραδόσεις» από το Νικόλαο Γ. Πολίτη,
• τα «Νομίσματα του κράτους των Πτολεμαίων» του Ιωἀννη Σβορώνου,
• τα «Άπαντα» του Αριστοτέλη Βαλαωρίτη,
• τα «Ανάλεκτα» του Άγγελου Βλάχου.

Στα έργα που εξελληνίστηκαν ανήκουν:

• «Η Ιστορία της Ελλάδας» των Κούρτιου-Λάμπρου,
• «Γενική Παθολογία» του Ποδβισότσκι,
• «Ιστορία της Ελληνικής Λογοτεχνίας» και πολλά άλλα.

Λοιπα κοινωφελή έργα

Ο Μαρασλής δημιούργησε το «Μαράσλειο ενυδρείο» εντός του ζωολογικού κήπου του Παλαιού Φαλήρου, το οποίο όμως καταστράφηκε το 1912. Το 1903 δώρισε το ποσό των 250.000 χρυσών δραχμών, με σκοπό την ίδρυση στην Αθήνα της «Εμπορικής Ακαδημίας αναλόγου προς τας εν τη αλλοδαπή λειτουργούσας Εμπορικάς Ακαδημίας», θέτοντας μόνο έναν όρο: να είναι η Σχολή που θα δημιουργηθεί εφάμιλλη της Εμπορικής Σχολής του Πανεπιστημίου της Λωζάννης, της πλέον σημαντικής και φημισμένης σχολής της περιόδου στον κόσμο. Η σχολή, το σημερινό Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, η πρώην Α.Σ.Ο.Ε.Ε., επρόκειτο να εγκατασταθεί σε κτίριο που κατασκευάστηκε επί της οδού Βασιλίσσης Σοφίας στην Αθήνα. Όμως, μετά την Μικρασιατική Καταστροφή και τη συρροή προσφύγων στην πρωτεύουσα, δημιούργησε την ανάγκη ενός επιπλέον νοσηλευτικού ιδρύματος και στο κτίριο λειτούργησε το Προσφυγικό Νοσοκομείο, το σημερινό «Ιπποκράτειο». Δώρισε πλήθος πινάκων στην Εθνική Πινακοθήκη της Ελλάδος ενώ διέθεσε και σημαντικά ποσά για την χορήγηση υποτροφιών, σε αδύναμους οικονομικά φοιτητές. Το 1892 χρηματοδότησε τον ανδριάντα του Πατριάρχη Γρηγορίου Ε' που κατασκευάστηκε στην Ιταλία και βρισκόταν στον περίβολο του ναού της Αγίας Τριάδος της Οδησσού, από όπου μεταφέρθηκε στη Δημητσάνα.

Το 1903 ίδρυσε τη Διεθνή Έκθεση Αθηνών, της οποίας εκλέχθηκε ισόβιος πρόεδρος. Το 1905 ίδρυσε και χρηματοδότησε το «Μαράσλειο Διδασκαλείο» ή «Διδασκαλείο Αθηνών», όπου φοιτούσαν οι μέλλοντες διδάσκαλοι των δημοτικών σχολείων της Ελλάδος, το οποίο από το 1952 ονομάστηκε «Μαράσλειος Παιδαγωγική Ακαδημία» . Το οικόπεδο ήταν δωρεά της Μονής Πετράκη και τα σχέδια του αρχιτέκτονα Δημήτρη Καλλία. Το «Μαράσλειο» βρίσκεται πίσω από το νοσοκομείο «Ευαγγελισμός» και σήμερα στεγάζει τα πειραματικά δημοτικά σχολεία του Πανεπιστημίου Αθηνών, καθώς και δύο Γυμνάσια. Πέρα από τις γνωστές δωρεές του Μαρασλή υπάρχουν πολλές ακόμα, οι οποίες δεν έγιναν γνωστές καθώς βρίσκονται σε ανέκδοτες ακόμα αρχειακές μονάδες.

Διακρίσεις

Το 1902 η Ελληνική Κυβέρνηση του απένειμε τον

• Ελληνικό Μεγαλόσταυρο, που ο Μαρασλής θεώρησε ως την μεγαλύτερη τιμή.

Τιμήθηκε, επίσης, με διακρίσεις των κρατών:

• της Ρωσίας, [στα μέσα της δεκαετίας του 1870 ονομάστηκε Ιππότης του παρασήμου Β' τάξεως της Αγίας Άννας Αγ. Αλεξάνδρου Νιέφσκι, του Ισαποστόλου Πρίγκιπα Βλαδίμηρου Γ' τάξεως, του Ταξιάρχη του Τάγματος του Σωτήρος, του περσικού Λέοντα και Ήλιου Β' τάξεως],
• της Ιταλίας,
• της Γαλλίας,
• της Σερβίας,
• του Μαυροβουνίου,
• της Τουρκίας, [του παρασήμου Medjidie], και
• του Βασιλείου του Σιάμ.

Το όνομα του έχει δοθεί σε δρόμους στην Ελληνική πρωτεύουσα και σε άλλες πόλεις, ενώ στην Ουκρανία υπάρχουν χωριά «Μαρασλή». Το 2004 ο Δήμος Οδησσού θέσπισε το «Μετάλλιο Μαρασλή», ως διάκριση ηθικής τιμής. Παράλληλα η πλατεία Ελλήνων στην Οδησσό, φέρει την προτομή του Μαρασλή, ενώ άγαλμά του υπάρχει και στην οδό Μαρασλή. Στην Αθήνα υπάρχει μαρμάρινη προτομή του Μαρασλή έργο, του 1938, του γλύπτη Κωνσταντίνου Δημητριάδη. Βρίσκεται τοποθετημένη στον Προαύλιο χώρο του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών. Στη βάση της, εκτός από το όνομα του τιμώμενου φέρει την επιγραφή: «Η ΑΝΩΤΑΤΗ ΣΧΟΛΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΙ ΕΜΠΟΡΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ» και στο δεξί πλαϊνό μέρος αναγράφεται: «ΕΨΗΦΙΣΑΤΟ Η ΣΥΓΚΛΗΤΟΣ ΤΗ 10 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 1937 ΙΔΡΥΘΗ ΤΗ 6 ΜΑΙΟΥ 1939» .

Το τέλος του

Επί πολλά χρόνια ταξίδευε στη Νίκαια της Γαλλίας, όπου υποβάλλονταν σε θεραπεία για αρθρίτιδα και ποδάγρα. Το ταξίδι που πραγματοποίησε το 1907 ήταν το τελευταίο καθώς υπέστη ημιπληγία και στο τέλος του Απριλίου του 1907 επέστρεψε στην Οδησσό. Την Μεγάλη Παρασκευή εκείνου του έτους επισκέφθηκε τον πρωθιερέα της κοινότητος Οδησσού, εξομολογήθηκε και μετάλαβε των Αχράντων Μυστηρίων. Θρυλείται ότι απεβίωσε, λίγες ημέρες μετά την Θεία μετάληψη, ενώ γευμάτισε στην τραπεζαρία του. Στην τελευταία του κατοικία, το ταφικό του μνημείο καταστράφηκε και σήμερα δεν διατηρείται, τον συνόδευσε πλήθος κόσμου. Η Ελληνική Κυβέρνηση τηλεγραφικά διέταξε τη εκεί Πρεσβεία να καταθέσει βαρύτιμο στεφάνι στων σωρό του ενώ στεφάνια κατατέθηκαν και από σωματεία που ευεργέτησε.

Μοναδικός κληρονόμος της τεράστιας περιουσίας του κατέστη ο ανιψιός του Αλέξανδρος Σαφόνωφ, υιός της αδελφής του Ευριδίκης, αξιωματικός του ρωσικού στρατού, ο οποίος δώρισε στην βιβλιοθήκη την ανεκτίμητης αξίας συλλογή βιβλίων του θείου του, που συνίστατο σε 4.700 τίτλους. Σύμφωνα με όρο της διαθήκης, ο Σαφόνωφ που πέθανε ένα χρόνο μετά τον θείο του κι έχει ενταφιαστεί στο Παρίσι, πρόσθεσε το επίθετο Μαρασλής (Marazli) στο δικό του. Η σύζυγος του Γρηγόριου Μαρασλή αποστερήθηκε την περιουσία της μετά την Επανάσταση των Μπολσεβίκων, όταν εθνικοποιήθηκαν όλα τα κεφάλαια της, και κατέφυγε στην Αθήνα, όπου κατόπιν αιτήσεώς της, της δόθηκε για να στεγαστεί, ένα μικρό δωμάτιο στο υπόγειο του Μαρασλείου Διδασκαλείου. Παράλληλα, με ενέργειες του καθηγητή της Α.Σ.Ο.Ε.Ε. Γεωργίου Χαριτάκη στην κυβέρνηση του Ελευθερίου Βενιζέλου, της χορηγήθηκε ισόβια τιμητική σύνταξη την οποία ελάμβανε ως το 1935 που απεβίωσε.

Μνήμη Γρηγορίου Μαρασλή

Ο Γρηγόριος Μαρασλής, που χαρακτηρίζεται ως «άνθρωπος πέρα από την εποχή του», έμεινε στην ιστορία της Οδησσού αλλά και καταγράφηκε στην Ελληνική ιστορία ως φιλάνθρωπος και ευεργέτης η δράση του οποίου είναι αδύνατον να περιγραφεί επαρκώς σε αδρές γραμμές. Το 1875 που έλαβε τον τίτλο του αυλικού, του δόθηκε το δικαίωμα σε οικόσημο, σύνθημα του οποίου έγινε το αξίωμα: «Η τιμή πάνω από τις τιμητικές διακρίσεις», το οποίο υπηρέτησε πιστά στη διάρκεια της ζωής του. Συνέβαλε ώστε η ελληνική κοινότητα να δύναται να προσφέρει όλα τα απαραίτητα μέσα για τις ανάγκες των Ελλήνων της Οδησσού και πρόσφερε στην κοινότητα το πατρικό του σπίτι, αυτό της «Φιλικής Εταιρείας» στην οδό Πούσκινσκαγια, ενώ υλοποίησε γενναιόδωρες δωρεές στην ελληνική εκκλησία της Αγίας Τριάδος. Εκτιμούσε τις επιστήμες και τις τέχνες κι ήταν βιβλιόφιλος με σημαντική βιβλιοθήκη. Ως τον μοναδικό του γάμο, με τη γυναίκα που φέρεται να είχε ζητήσει πριν από πολλά χρόνια σε γάμο αλλά συναντούσε οικογενειακές αντιδράσεις, είχε τη φήμη εραστή του γυναικείου φύλου και οι ψίθυροι έκαναν λόγο για αριστοκράτισσες που περνούσαν κρυφά την πόρτα της οικίας του, με τον ίδιο να διαθέτει την προσωπική του άμαξα για την μετακίνηση τους.

Ο Μαρασλής είχε καλλιτεχνική ψυχή και το μέγαρο του αποτελούσε ένα αληθινό καλλιτεχνικό μουσείο, όπου συγκεντρωνόταν εξέχοντες καλλιτέχνες και άνθρωποι των γραμμάτων που τους βοηθούσε χρηματικά, με κάθε ευκαιρία. Οι χρηματιστηριακές επιχειρήσεις και συναλλαγές του προκαλούσαν απέχθεια κι αυτός ήταν ο λόγος που δεν διάθετε συμμετοχές σε τραπεζικά ιδρύματα. Στο μέγαρο του, που αποτελούσε και την έδρα των επιχειρήσεων του, δημιούργησε ειδικό γραφείο δωρεών και ασχολείτο αποκλειστικά με την αλληλογραφία και παρακολουθούσε τα εκατοντάδες αιτήματα για χρηματική βοήθεια, στα οποία απαντούσε, συνήθως, θετικά. Κάτι που τον εξόργιζε αφάνταστα ήταν οι αιτήσεις για συμπληρωματικές δαπάνες τις οποίες θεωρούσε εκβιασμό σε βάρος του. Την ελεύθερη Ελλάδα δεν την επισκέφτηκε ποτέ. Αν και επιθυμούσε να πραγματοποιήσει αυτό το ταξίδι πριν πεθάνει οι γιατροί του τον απέτρεπαν, φοβούμενοι μήπως από την συγκίνηση που θα ένιωθε προκαλούνταν σημαντική βλάβη στην υγεία του. Ο Μαρασλής συχνά έλεγε: «...πότε θα τελειώσει αυτός ο σιδηρόδρομος και θα ενωθεί με τους ευρωπαϊκούς για να μπορέσω να πάω στην Αθήνα, γιατί μου είναι απόλυτα αδύνατο να υποστώ ένα θαλάσσιο ταξίδι..».

Ευθύς ως αναγγέλθηκε ο θάνατος του η Σύγκλητος του Εθνικού Πανεπιστημίου Αθηνών εξέφρασε τα συλλυπητήρια στην οικογένεια του και αποφάσισε να αναρτηθεί μεσίστια η σημαία στο Διδασκαλείο και την Εμπορική Σχολή. Η εφημερίδα «Εστία», των Αθηνών, έγραψε: «Η είδησις, απροσδοκήτως και αιφνιδίως ελθούσα, μετεδόθη ταχέως και παρήγαγε βαθείαν συγκίνησης ανάλογον προς την συγκίνησης ην ενέπνεε το όνομα το παλλόμενον εν αυτή τη ψυχή του Έθνους». Στη νεκρολογία του, η οποία δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα «Εκκλησιαστική Αλήθεια», του Οικουμενικού Πατριαρχείου, αναφέρεται ότι ο Μαρασλής «... ετίμησε το Έθνος, εις ο ανήκεν, υπηρέτησε τη Εκκλησία και τη πίστει των πατέρων αυτού». Λίγες ημέρες μετά το θάνατο του ο Γρηγόριος Ξενόπουλος έγραψε το χρονογράφημα «Ευεργέται και Πολιτισμός», όπου εξαίρεται το εκδοτικό έργο της «Βιβλιοθήκης Μαρασλή».

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• [«Γρηγόριος Γ. Μαρασλής-175 χρόνια από τη γέννησή του» Ελληνικό Ίδρυμα Πολιτισμού]
• [Εισαγωγικό σημείωμα στην έκθεση για την επέτειο των 175 χρόνων από τη γέννηση του Γρηγορίου Γ. Μαρασλή]
• [Ο μαικήνας Γρηγόρης Γρ. Μαρασλής]
• [Μαρασλής Γρηγόριος (ανακτήθηκε στις 24 Νοεμβρίου 2022, 15:49')]
• [Γρηγόριος Μαρασλής]
• [Γρηγόριος Γρ. Μαρασλής. Ο ευεργέτης δύο πατρίδων. Κωνσταντίνος Κ. Παπουλίδης, spbiiran.ru]
• [Ιωάννης Βαρβάκης-Γρηγόρης Μαρασλής «Διασπορά-Παροικίες-Ευεγερσία. Από το Εγώ στο Εμείς.», Video, Ertflix.gr]

Βιβλιογραφία

• [«Γρηγόριος Γρηγορίου Μαρασλής. Η τιμή υπεράνω των τιμών», Σεργκέι Ρέσετοβ & Λαρίσα Ίζικ.]
• [«Ο Ελληνισμός της Ρωσίας και η προσφορά του στο Έθνος- Η συμβολή των Ηπειρωτών εμπόρων-ευεργετών και δασκάλων του Γένους», Σύνδεσμος Αποφοίτων Ζωσιμαίας Σχολής Ιωαννίνων, «ΟΙ ΖΩΣΙΜΑΔΕΣ».]

Παραπομπές

ΜΕΤΑΠΑΙΔΕΙΑ: η ΕΛΛΗΝΙΚΗ εναλλακτική εγκυκλοπαίδεια

Έκδοση της Metapedia.org