Δημήτριος Φωκάς

Ο Δημήτριος Φωκάς, Έλληνας ανώτατος αξιωματικός του Βασιλικού Πολεμικού Ναυτικού, που αποστρατεύτηκε με το βαθμό του αντιναυάρχου, ιστορικός συγγραφέας και ακαδημαϊκός, γεννήθηκε το 1886 στο Παρίσι, όπου ήταν εγκατεστημένος ο γιατρός πατέρας του, και πέθανε το 1966 στην Αθήνα.

Δημήτ. Φωκάς

Βιογραφία

Η καταγωγή της οικογενείας του ήταν από τη Κεφαλλονιά. Πατέρας του ήταν ο Γεράσιμος Φωκάς, γιατρός χειρουργός, καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών και ακαδημαϊκός, που γεννήθηκε στο Αργοστόλι. Ο Δημήτριος Φωκάς, είχε ένα νεότερο αδερφό τον Αντώνη Φωκά, ενδυματολόγο του Εθνικού Θεάτρου. Ολοκλήρωσε την Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια εκπαίδευση και στη συνέχεια εισήλθε στη σχολή Ναυτικών Δοκίμων, από την οποία αποφοίτησε το 1905, με τον βαθμό του Σημαιοφόρου. Ανήκε στους αξιωματικούς που ήταν μυημένοι στο Στρατιωτικό σύνδεσμο και συμμετείχε στους Βαλκανικούς Πολέμους υπηρετώντας ως ανθυποπλοίαρχος στο θωρηκτό «Ύδρα», με το οποίο πήρε μέρος στις ναυμαχίες της Έλλης και της Λήμνου. Στη διάρκεια του Α' Παγκοσμίου Πολέμου διετέλεσε διοικητής της ναυτικής βάσεως στη Σάμο και αργότερα πήρε μέρος στην εκστρατεία του συμμαχικού στρατού στην Ουκρανία, ενώ στη διάρκεια της Μικρασιατικής Εκστρατείας ήταν διοικητής της ναυτικής βάσης Χίου.

Κίνημα Γονατά-Πλαστήρα-Φωκά

Μετά την Μικρασιατική καταστροφή, ως διοικητής της βάσεως στη Χίο και εκπροσωπώντας το Βασιλικό Πολεμικό Ναυτικό, συμμετείχε στο κίνημα της 11ης Σεπτεμβρίου 1922, έχοντας αντικαταστήσει στις 12 Σεπτεμβρίου, τον Ιωάννη Παναγιώτου Πετροπουλάκη, αξιωματικό του πολεμικού ναυτικού και φανατικό βασιλόφρονα, ο οποίος συμμετείχε αρχικά στην επαναστατική επιτροπή του 1922 και ως αντιπλοίαρχος φρόντισε για την προσχώρηση του στόλου στην επανάσταση. Ο Πετροπουλάκης διαφώνησε με τους Γονατά και Πλαστήρα, για τη στάση τους έναντι του βασιλιά, με αποτέλεσμα να παραγκωνισθεί και να αντικατασταθεί από το Φωκά, που μαζί με τους Νικόλαο Πλαστήρα, ως εκπρόσωπο του Στρατού στη Χίο και Στυλιανό Γονατά, ως εκπρόσωπο του Στρατού της Λέσβου, σχημάτισαν επαναστατική επιτροπή και προκάλεσαν την παραίτηση της κυβερνήσεως του Νικόλαου Τριανταφυλλάκου και του βασιλιά Κωνσταντίνου στις 14 Σεπτεμβρίου 1922, υπέρ του υιού του Γεωργίου Β'. Για το λόγο αυτό κατηγορήθηκαν ότι αυτός, όπως και οι Γονατάς και Πλαστήρας, ενδιαφέρθηκαν, αυτός να διατηρήσει ακέραια και οι άλλοι δύο να μεταφέρουν ανέπαφα τα τμήματα τους στη Χίο και τη Λέσβο, για να εξεγερθούν εναντίον της νόμιμης κυβερνήσεως και με προκήρυξη τους κάλεσαν σε «...ιεράν ένωσιν υπέρ της σωτηρίας της Πατρίδος...». Το κίνημα τους επικράτησε στα νησιά και οι αρχηγοί του διέταξαν το στρατό να μπει στα πλοία και να πλεύσει στον Πειραιά, την ίδια μέρα, ενώ τύπωσαν προκηρύξεις κι έστειλαν αεροπλάνο να τις πετάξει πάνω από την Αθήνα. Μαζί τους συντάχθηκε ως πολιτικός σύμβουλος και ο μετέπειτα πρωθυπουργός Γεώργιος Παπανδρέου, τον οποίο διόρισε Υπουργό Εσωτερικών στην Επαναστατική κυβέρνηση. Ο Φωκάς αποσύρθηκε από την επιτροπή μόλις τρεις εβδομάδες μετά την επικράτηση του κινήματος, λόγω της διαφωνίας του με την παρουσία και την τελική επικράτηση ακραίων και αδιάλλακτων απόψεων.

Μετακινηματική δράση

Το 1924 ανέλαβε την διεύθυνση του Γενικού Επιτελείου Ναυτικού και αργότερα ορίστηκε υπασπιστής του ναυάρχου Παύλου Κουντουριώτη, τότε Προέδρου της Ελληνικής Δημοκρατίας, ενώ στη συνέχεια στάλθηκε ως ναυτικός ακόλουθος στις Ελληνικές πρεσβείες στο Λονδίνο και το Παρίσι. Αποστρατεύτηκε το 1935 για τη συμμετοχή του στο αποτυχημένο κίνημα του Ελευθερίου Βενιζέλου, με το βαθμό του υποναυάρχου. Ως απόστρατος, διατέλεσε διευθυντής του Διεθνούς Ερυθρού Σταυρού και το 1940 επέστρεψε στην ενεργό δράση, ενώ το 1943 του απονεμήθηκε τιμής ένεκεν ο βαθμός του αντιναυάρχου. Επανήλθε στην ενεργό δράση το 1946, οπότε ως επικεφαλής της Ελληνικής στρατιωτικής αποστολής, μετέβη στη Γερμανία. Αποστρατεύθηκε και ανακλήθηκε ως Αντιναύαρχος από το 1951, επί Πρωθυπουργίας Σοφοκλή Βενιζέλου και ασχολήθηκε με την ιστορία του Βασιλικού Ναυτικού και με δικές του ενέργειες διασώθηκε μεγάλο μέρος των αρχείων του Πολεμικού Ναυτικού.

Το 1960 εκλέχθηκε μέλος της Ακαδημίας Αθηνών, στη θέση του θανόντος αντιναυάρχου Στυλιανού Λυκούδη, της οποία ήταν ευεργέτης . Είχε διατελέσει πρώτος διευθυντής του περιοδικού «Ναυτική Επιθεώρησις», ήταν μέλος του σωματείου «Αθηναϊκή Λέσχη» καθώς και ευεργέτης του Ναυτικού Νοσοκομείου Αθηνών.

Εργογραφία

Ασχολήθηκε με την ιστορία του Βασιλικού Ναυτικού, φρόντισε για τη διάσωση του προσωπικού του αρχείου, ενώ το 1951 ανακλήθηκε για τελευταία φορά στην ενεργό δράση και του ανατέθηκε η συγγραφή της ναυτικής ιστορίας του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, την οποία εξέδωσε δύο χρόνια αργότερα με τον τίτλο

• «Έκθεσις επί της δράσεως του Βασιλικού Ναυτικού κατά τον πόλεμο 1940-1944», το 1953, δίτομο έργο.

Για τη συγγραφή της στηρίχθηκε σε επίσημα στοιχεία της Ιστορικής Υπηρεσίας του Ναυτικού και βραβεύτηκε από την Ακαδημία Αθηνών, «..ως την τε αλήθειαν ομολογούσα και την πάτριον Ιστορίαν προάγουσα», όπως αναφέρεται σε επιστολή που δημοσιεύθηκε σε Αθηναϊκή εφημερίδα.

Στο έργο του αναφέρει, ότι σε συνεδρίαση του Ανωτάτου Ναυτικού Συμβουλίου στο Γενικό Επιτελείο Ναυτικού, το Φθινόπωρο του 1936, με τη συμμετοχή και υπό την ηγεσία του Ιωάννη Μεταξά, ο Έλληνας πρωθυπουργός είπε, «...Προβλέπω πόλεμον μεταξύ του Αγγλικού και του Γερμανικού συγκροτήματος. Πόλεμον πολύ χειρότερον από τον προηγούμενον. Εις τον πόλεμον αυτόν θα κάνω ό,τι ημπορώ δια να μην εμπλακή η Ελλάς, αλλά τούτο δυστυχώς θα είναι αδύνατον. Είναι περιττόν να σας είπω ότι η θέσις μας εις την σύρραξιν αυτήν θα είναι παρά το πλευρόν της Αγγλίας..... Το τελευταίον αυτό, προπαντός, να μην εξέλθη της αιθούσης ταύτης...» . Επίσης ότι, «...Κατά την έναρξιν του δευτέρου Παγκοσμίου πολέμου, τα οχυρά ευρέθησαν εις ικανοποιητικόν βαθμόν ετοιμότητος, διά νέας δε και εντατικής προσπαθείας το όλον έργον της παρακτίου αμύνης, πλην ελαχίστων λεπτομερειών, είχε συμπληρωθή κατά τας παραμονάς του Ελληνοϊταλικού πολέμου...» .

Έχει συγγράψει επίσης, τα έργα,

• «Χρονικά του Ελληνικού Β. Ναυτικού 1833-1873», [Αθήνα, 1923, 328 σελίδες, τιμήθηκε με το Οικονόμειο έπαθλο Τεργέστης και βραβείο Ακαδημίας Αθηνών],
• «Η Ναυμαχία του Ναβαρίνου 1827-1927, Ο Άστιγξ και το έργον του εν Ελλάδι», [το 1927, Έκδοσις Ναυτικής Επιθεωρήσεως],
• «Καράβια του Αγώνος», το 1938, [βραβείο Ακαδημίας Αθηνών],
• «Ο στόλος του Αιγαίου 1912-1913. Έργα και ημέραι», το 1940, Τυπογραφείον «Εστία».

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Το πρώτον Ελληνικόν Ναυτικόν Περιοδικόν Άρθρο του τότε Υποπλοιάρχου του Βασιλικού Ναυτικού, Δημητρίου Γ. Φωκά.
• Η δράση του ναυτικού μας στο Β' Παγκόσμιο Πόλεμο

Παραπομπές

ΜΕΤΑΠΑΙΔΕΙΑ: η ΕΛΛΗΝΙΚΗ εναλλακτική εγκυκλοπαίδεια

Έκδοση της Metapedia.org