Εθνικισμός

Από Metapedia
Μετάβαση σε: πλοήγηση, αναζήτηση

Ο Εθνικισμός, [ουσιαστικό, ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΑ: εθνικός + -ισμός, αγγλ. nationalism], είναι πολιτική ιδεολογία που υποστηρίζει την αποκλειστική προσήλωση και αγάπη των ανθρώπων προς το έθνος τους [1] [2] [3] και την εθνική τους ταυτότητα, καθώς επίσης τη διατήρηση της Εθνικής ταυτότητας και των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών των ατόμων κάθε έθνους ή μια εθνοπολιτική ιδεολογία με κέντρο την ιδέα του έθνους που επιδιώκει τη συγκρότηση ανεξάρτητου κράτους. Με τον όρο εκφράζεται ακόμη, η απόλυτη και με πάθος προσήλωση των ατόμων στο έθνος τους, η έκφραση και η καλλιέργεια εθνικής συνειδήσεως, η αφοσίωση των ατόμων στο έθνος που ανήκουν, δίχως διάθεση υποτιμήσεως ή περιφρονήσεως άλλου έθνους. Δεν ταυτίζεται σε καμία περίπτωση με τον πατριωτισμό ή την ακροδεξιά, ιδεολογικές απόψεις με τις οποίες διατηρεί σαφείς και απολύτως ευδιάκριτες απόψεις, διαφορές και αποστάσεις.

Ορισμένοι μελετητές τον ορίζουν ως «...επίκληση της εθνικής ταυτότητας σαν βάση για μαζική κινητοποίηση και δράση..». Ειδικότερα, η απαρχή του ελληνικού εθνικισμού ανάγεται στην εποχή των Ηρώων της Ιλιάδος, ενώ ο «...αμυντικός εθνικισμός είναι τόσον παλαιός, όσον και η ιστορία...», παράδειγμα η άμυνα των Ελλήνων εναντίον των Περσών, όμως ο νεοελληνικός εθνικισμός, όπως αυτός εκφράστηκε μετά την Επανάσταση του 1821, έχει ως πρότυπα και κύριους εκφραστές του, τους Δημήτριο Βεζανή, Περικλή Γιαννόπουλο και Ίωνα Δραγούμη. Ο εθνικισμός, που μπορεί να εκδηλωθεί με την μορφή του σωβινισμού ο οποίος αποτελεί ακραία μορφή του, στη διάρκεια των χρόνων απέκτησε παγκόσμια ισχύ, και οι εκπρόσωποι του αντιπαρατίθενται με τις ιδεολογίες του φιλελευθερισμού και του κομμουνισμού] τις οποίες αντιμετωπίζουν ως διαφορετικές όψεις του ίδιου νομίσματος.

Μαίανδρος

Εθνικισμός & Ελληνική γλώσσα [4]

Σύμφωνα με τα κορυφαία Λεξικά της Γαλλικής Γλώσσης [5], το «Nationalisme» πρωτοεμφανίζεται το 1798 με την σημασία της «εξυμνήσεως του εθνικού συναισθήματος» και εθεωρείτο «καλή» λέξη, που προσέδιδε κύρος και αίγλη σε αυτόν που την χρησιμοποιούσε. Κατά τα ίδια Λεξικά, το 1849 ο Γάλλος αναρχικός Πιέρ Ζοζέφ Προυντόν, γράφει στις «Εξομολογήσεις ενός Επαναστάτη»: «Défaisons-nous de ce nationalisme renouvelé des Romains, des Grecs, des Arabes...», που σημαίνει: «Ας απαλλαγούμε από αυτόν τον ανανεωμένο εθνικισμό των Ρωμαίων, των Ελλήνων, των Αράβων..» διαβάλλοντας και συκοφαντώντας την σημασία της λέξεως. Σύμφωνα με το κορυφαίο Aγγλικό ετυμολογικό λεξικό, το «Online Etymology Dictionary» [6] η λέξη «Nationalism» μπήκε στην Αγγλική Γλώσσα το έτος 1844 ως μεταφραστικό δάνειο από τα Γαλλικά, και σημαίνει την αφοσίωση στην Χώρα σου, επιθυμία για Εθνική Ενότητα, Ανεξαρτησία ή Ευημερία.

Η πρώτη καταγραφή της λέξεως «Εθνικισμός» στην Ελληνική Γλώσσα, με την σημασία της λατρείας της αρχαίας θρησκείας, του Δωδεκαθέου ή της λατρείας των Ειδώλων, ανάγεται στο έτος 1809, όταν κάποιος άγνωστος ελληνομαθέστατος μετέφρασε σε αρχαιοπρεπή ελληνικά τα «Scientiarum Elementa» (= «Στοιχειώδη Επιστημονικά») [7] του Τσέχου φιλοσόφου και πατέρα της Παιδαγωγικής Επιστήμης, John Amos Comenius. Η λέξη, πάντα με τη σημασία της ειδωλολατρίας, υπάρχει ως τίτλος στο σχετικό κεφάλαιο του βιβλίου και αμέσως μετά το κεφάλαιο «Εθνικισμός» ακολουθεί το κεφάλαιο «Ιουδαϊσμός» [8]. Η λέξη «Εθνικισμός» με την σημερινή της σημασία καταγράφεται στην Ελληνική Γλώσσα το έτος 1834 από τον Γεώργιο Τερτσέτη, βιογράφο του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη, που την ανέφερε στην «Απολογία» [9] του κατά τη δίκη στην οποία τον έσυρε η Αντιβασιλεία του Όθωνος, προκειμένου να τον τιμωρήσει, επειδή αρνήθηκε να καταδικάσει τον Κολοκοτρώνη. Απολογούμενος ο Τερτσέτης είπε: «Ο Εθνικισμός μας, ώ Επίτροπε, είναι θεμελιωμένος εις τα αίματα οκτακοσίων χιλιάδων Ελλήνων φονευμένων εις τον Αγώνα. Και δεν ήτον θέλημα Θεού ημείς εις την 26 Μαΐου να φθάσωμεν εις τόσην αναισθησίαν, ώστε να εξαλείψει την λατρείαν του Εθνικισμού από τα σπλάγχνα μας η επωμίδα του υπουργού»!. O Γεώργιος Μπαμπινιώτης λανθασμένα αναφέρει, τόσο στο κανονικό «Λεξικό» του, όσο και στο «Ετυμολογικό» του Λεξικό (το 2010), πως η λέξη εμφανίζεται στα ελληνικά το 1859 ως μεταφραστικό δάνειο από τη γαλλική λέξη «Nationalisme».

Ιστορική αναδρομή

Ιστορικές μαρτυρίες αναφέρονται σε ανθρώπους που δημιούργησαν ευρείες κοινωνίες, γεωγραφικά διακριτές από την αυγή του ανθρώπινου πολιτισμού. Ο πολιτισμός των Σουμερίων, που άνθησε στην περιοχή των ποταμών Τίγρη και του Ευφράτη περί το 2.500 π.Χ., άφησε γραπτά τεκμήρια τα οποία μαρτυρούν απόψεις που διαφοροποιούσαν εκείνους που προέρχονταν από τη σουμερικά «σπορά», «των αδελφών των υιών του Σουμέρ», από ξένους και αλλόφυλους. Ακόμη, οι Αιγύπτιοι το 16ο αιώνα π.Χ. διαχώριζαν τον εαυτό τους από τους «Ασιατικούς» στα ανατολικά και τους Νούβιους στα νότια, ενώ ο Πλάτων και ο Αριστοτέλης διαχώριζαν τους ανθρώπους σε Έλληνες και Βαρβάρους [10]. Ο Αρριανός στην ιστορία της εκστρατείας του Αλέξανδρου αφηγείται την τιμωρία που επέβαλε ο Μέγας Αλέξανδρος σε Έλληνες μισθοφόρους που υπηρετούσαν στον Pερσικό στρατό και αιχμαλωτίστηκαν κατά τη μάχη στο Γρανικό ποταμό με τα λόγια «Τούτους ο Αλέξανδρος δήσας απέστειλε εις Μακεδονίαν εργάζεσθαι», καθώς «Έλληνες όντες παρά τα κοινή δόξαντα τοις Έλλησιν εναντία τη Ελλάδι υπέρ των βαρβάρων εμάχοντο». Ο Γεώργιος Γεμιστός-Πλήθων σε υπόμνημα του προς τον αυτοκράτορα «Μανουήλον» Παλαιολόγο (περί το 1420 μ.Χ.) έγραφε: «Έλληνες εσμέν ων ηγείσθε και βασιλεύετε, ως η φωνή ημών και η πάτριος γλώσσα μαρτυρεί».

Η εναρκτήρια σύγχρονη χρονολογία του εθνικισμού ως ιδεολογίας και λόγου (discourse) τοποθετείται στην Ευρώπη από τους σύγχρονους ιστορικούς στα τέλη του 18ου αιώνα. Οι πιο συνήθεις χρονολογίες για την απαρχή του είναι οι ακόλουθες: το 1775 με τον πρώτο διαμελισμό της Πολωνίας, το 1776 με την Αμερικανική Ανακήρυξη Ανεξαρτησίας, το 1789 και το 1792, με την έναρξη της Γαλλικής Επαναστάσεως αλλά και με την έναρξη της δεύτερης φάσεως της Γαλλικής Επαναστάσεως, και το 1807 με τις Ανακοινώσεις προς το Γερμανικό έθνος του Fichte. Υπάρχουν επιμέρους χρήσεις του όρου nationalism, σε διαφορετικά πλαίσια. Οι Ιρλανδοί φαίνεται ότι τον είχαν υιοθετήσει από δεκαετίες, ενώ στις ΗΠΑ συνδέθηκε, με πολύ διαφορετική έννοια, στα τέλη της δεκαετίας του 1880 και τη δεκαετία του 1890, με το σοσιαλιστικό ρεύμα του Edward Bellamy, που υποστήριζε τον κρατικό έλεγχο της οικονομίας.

Η χρήση του όρου εθνικισμός από τους σύγχρονους ιστορικούς για την προηγούμενη εποχή, δηλαδή τον 19ο αιώνα ή παλαιότερα, εμφανίζεται σπάνια στις πηγές της εποχής, και ακόμα λιγότερο με θετική σημασία. Ο Γάλλος εθνικιστής Μωρίς Μπαρρές εισήγαγε και καθιέρωσε την ονομασία με θετική σημασία. Στην Ελλάδα την 1η Ιανουαρίου 1822 οι αντιπρόσωποι στην Εθνοσυνέλευση της Επιδαύρου διακήρυξαν ότι «Το ελληνικόν έθνος δια των νομίμων παραστατών του .... κηρύττει σήμερον την πολιτικήν αυτού ύπαρξιν και ανεξαρτησίαν....», διατρανώνοντας την εθνική τους καταγωγή. Η λέξη έθνος έχει ομηρική ρίζα, ενώ η λέξη εθνικισμός εμφανίστηκε με την κατάργηση της φεουδαρχίας. Ο εθνικισμός έχει προοδευτικό χαρακτήρα και εκπροσωπήθηκε από σημαντικούς ηγέτες όπως ο Γαριβάλδης στο κίνημα του 19ου αιώνα για τη «Νέα Ιταλία», ο Αλέξανδρος Υψηλάντης και άλλοι Φιλικοί στην Ελληνική Επανάσταση του 1821.

Ορισμός

Ο Ίωνας Δραγούμης ορίζει τον εθνικισμό ως «...μορφή ενέργειας» και θεωρεί ότι «...Όλοι ...{...}... οι ενεργητικοί άνθρωποι είναι εθνικιστές, είτε το ξέρουν είτε όχι. Ο διεθνιστής είναι στοιχείο θανάτου για το έθνος του..». Σύμφωνα με τον ορισμό τον οποίο έδωσε ο Έλληνας Πανεπιστημιακός καθηγητής Δημήτρη Βεζανή, ενός από τους επιφανέστερους θεωρητικούς του Ελληνικού Έθνους στον 20ο αιώνα, ο Εθνικισμός αποτελεί την «..ενεργητικήν κατάφασιν της ιδέας του Έθνους..». Δηλαδή ότι ο εθνικιστής πιστεύει στα ιδεώδη του Έθνους του και αγωνίζεται γι’ αυτά τα ιδανικά, ενέργεια που αποτελεί την ειδοποιό διαφορά του Εθνικισμού με τον Εθνισμό και ταυτόχρονα διαφοροποιεί τις έννοιες του εθνικιστού και εθνιστού. Κατά τον Αλέξανδρο Παπαναστασίου, όπως γράφει στη μελέτη του [11], η οποία εκδόθηκε σε βιβλίο με τίτλο «Εθνικισμός» [12], «...Ημπορούμεν να ορίσομεν τον Εθνικισμόν ως την προσπάθεια ενός έθνους προς επιβολήν του εντός των ορίων του, δ’ αποκρούσεως αλλοεθνούς επιβολής και την καταπολέμησιν της ξενικής επιδράσεως...», ο οποίος με τον ορισμό κατέστησε σαφή το διαχωρισμό του Εθνικισμού από τον ιμπεριαλισμό.

Στο «Νέον Ορθογραφικόν Ερμηνευτικόν Λεξικόν» του Δημητράκου ορίζεται ως «....η αποκλειστική προσήλωσις εις την εξυπηρέτισιν των εθνικών ιδεωδών..». Ο εθνικισμός αν και είναι συναίσθημα σύμφυτο με την φύση του ανθρώπου, αποτελεί τυπικό γέννημα του Διαφωτισμού κι είναι άρρηκτα δεμένος με την καύχηση για την κατά κράτος νίκη πάνω στο σκοτάδι του Μεσαίωνα, καθώς και με το έθνος-κράτος που είναι θεμελιωμένο στη θεσμοποίηση των ατομικών δικαιωμάτων. Σύμφωνα με έναν από τους γνωστότερους μελετητές του εθνικισμού, τον Elie Kedourie, «η θεωρία αυτή υποστηρίζει ότι η ανθρωπότητα εκ φύσεως συγκροτείται από έθνη, πως τα έθνη χαρακτηρίζονται από γνωρίσματα συγκεκριμένα και εμπειρικά διαπιστώσιμα και πως, πέρα από την εθνική αυτοδιάθεση, δεν νομιμοποιείται κανένας άλλος τύπος διακυβέρνησης».

Ο Αλαίν ντε Μπενουά γράφει [13] ότι:

«....Η φυλή είναι η μοναδική πραγματική ενότητα που περικλείει τις ατομικές διαφοροποιήσεις. Η αντικειμενική μελέτη της ιστορίας δείχνει ότι μόνο η ευρωπαϊκή φυλή -λευκή καυκάσια φυλή- από τη στιγμή της εμφάνισής της συνεχίζει να προοδεύει στην ανοδική πορεία της εξέλιξης της ζωής, σε αντίθεση με άλλες φυλές οι οποίες έχουν βαλτώσει και βρίσκονται σε υποχώρηση. Η κύρια αιτία αυτής της προόδου της ευρωπαϊκής φυλής συνίσταται στο ότι έχει συσσωρεύσει στοιχεία επιστημονικής και τεχνικής προόδου, τα οποία σχηματίζουν τον ευρωπαϊκό πολιτισμό. Η ευρωπαϊκή φυλή δεν διαθέτει απόλυτη ανωτερότητα. Απλώς είναι η πλέον ικανή να προοδεύει στην κατεύθυνση της εξέλιξης. Εφόσον οι φυλετικοί παράγοντες κληροδοτούνται με στατιστικό τρόπο, κάθε φυλή κατέχει τη δική της ψυχολογία..». 

Ο Βεζανής για τον Εθνικισμό

Μιλώντας στις 9 Σεπτεμβρίου 1945 [14] στον χώρο του τότε κινηματογράφου «Καπιτόλ» στον Πειραιά, με θέμα τον Ελληνικό εθνικισμό, ο Δημήτριος Βεζανής είπε:

«...Εθνικισμός είναι το σύμβολο μιας πίστεως, μιας ολοκληρωμένης κοσμοθεωρίας. Και οι εθνικιστές είναι οι πιστοί της θρησκείας αυτής….. Εις τας τάξεις των εθνικιστών δεν γίνονται δεκτοί όσοι απλώς πιστεύουν και δέχονται την ιδέα του έθνους, αλλά μόνο εκείνοι που πιστεύουν εις αυτήν και είναι έτοιμοι να την πραγματοποιήσουν. Και εις αυτό ακριβώς το σημείο έγκειται η διαφορά μεταξύ του απλώς εθνικόφρονα και του εθνικιστή. ...{...}... Πιστεύουμε στο Σοσιαλισμό. Ο Εθνικισμός ο οποίος τόσο προέχουσαν θέση δίνει εις το σύνολο και του οποίου η κυριότερη ηθική επιταγή λέγει «θυσιάσου χάριν του συνόλου» δεν μπορεί παρά να θέλει να εξυψώσει όλους εκείνους οι οποίοι έχουν την τιμή να ανήκουν στο ελληνικό έθνος. Ο σοσιαλισμός όμως των οποίον θέλουμε διαφέρει ριζικώς από τον Σοσιαλισμό του ΚΚΕ. Το ΚΚΕ λέγει «αρπάχτε και φάτε». Εμείς λέμε «δημιούργησε και ζήσε». Θέλουμε κοινωνική δικαιοσύνη. Δεν είμαστε όμως παράφρονες να θέλουμε να σταματήσει η παραγωγή όπως ήθελαν οι άνθρωποι του ΚΚΕ. ...[...}... Η παραγωγή δεν πρέπει να διατηρείται εις το σημερινό της επίπεδο. Πρέπει διαρκώς να αυξάνει για να ανταποκρίνεται εις τις ανάγκες του λαού. … Πρέπει να γίνει κοινή συνείδηση ότι η πραγματική παραγωγή είναι η παραγωγή των υλικών αγαθών και η πραγματική δημιουργική εργασία είναι η εργασία του εργάτη και του αγρότη. Οι διοικητικές γραφικές υπηρεσίες πρέπει να είναι μόνο οι απαραιτήτως αναγκαίες και να μην μεταβάλλονται εις παράσιτα που θα απορροφήσουν τον δημιουργικό μόχθο του εργάτη. ...[...]...  Ο Σοσιαλισμός για εμάς δεν επιτυγχάνεται με τη λήψη ορισμένων μέτρων όπως για παράδειγμα είναι η κρατικοποίηση των τραπεζών και των επιχειρήσεων, η γενική κατάργηση της ιδιοκτησίας, όπως οι κομουνιστές και οι αριστεριστές υποστηρίζουν. … Αφελές και παιδαριώδες είναι να νομίζουμε ότι η κοινωνική ευτυχία θα κατακτηθεί ως δια μαγείας με μιαν μονοκονδυλιά. Μόνο με συνεχείς αγώνες και με διαδοχικές προσεγγίσεις θα πλησιάσουμε την κοινωνική ευτυχία. Και λέγοντας αγώνες δεν μιλάμε για ταξικούς, αλλά για μια συνολική προσπάθεια λαού και της διοίκησης της πολιτείας να υπερνικά διαρκώς τις συνεχείς δυσκολίες και τα αφάνταστα εμπόδια που βάζει ο καπιταλισμός. Απαράβατος όρος μας είναι ότι η ελληνική παραγωγή πρέπει να διατηρηθεί και να αυξάνεται. Κάθε μέτρο μείωση της παραγωγής είναι μέτρο αντισοσιαλιστικόν και αντεθνικόν. Το τεράστιο χάσμα και η τεράστια διαφορά η οποία χωρίζει τον Σοσιαλισμό μας από τον Σοσιαλισμό των μπολσεβίκων είναι ότι εμείς θέλουμε να γίνουν και οι εργάτες άρχοντες ενώ οι κομουνιστές θέλουν να καταστεί πτωχότερος ολόκληρος ο ελληνικός λαός, με τον υποβιβασμό όχι μόνο των ευημερούντων αλλά και αυτών των εργατών και των μισθωτών. Με όσα σας ανέπτυξα προκύπτει ένα αναμφισβήτητο συμπέρασμα: Ο Εθνικισμός δεν είναι κίνημα αντιδραστικό, δεν είναι ένα κίνημα πλουσίων. Ο Εθνικισμός είναι κίνημα κατ' εξοχήν λαϊκό...».

Μορφές

Στη σύγχρονη εποχή συγχέονται, πιθανότατα από σκοπιμότητα κι όχι από άγνοια, οι έννοιες «εθνικισμός» και «σωβινισμός». Ο εθνικισμός είναι συνδεδεμένος με τους ιστορικούς μετασχηματισμούς στη Δυτική Ευρώπη από τον 16ο ως τον 18ο αιώνα. Οι εθνικισμοί μεταξύ 1820 και 1920 άλλαξαν τη μορφή του Παλαιού Κόσμου στο δυτικό ημισφαίριο, επιβάλλοντας μάλιστα τον τρόπο που σήμερα αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο. Σύμφωνα με τον Elie Kedourie, μελετητή του εθνικισμού, «..η θεωρία… υποστηρίζει ότι η ανθρωπότητα εκ φύσεως συγκροτείται από έθνη, πως τα έθνη χαρακτηρίζονται από γνωρίσματα συγκεκριμένα και εμπειρικά διαπιστώσιμα και πως, πέρα από την εθνική αυτοδιάθεση, δεν νομιμοποιείται κανένας άλλος τύπος διακυβέρνησης», ενώ κατά τον Αλέξανδρο Παπαναστασίου, «...Παρατηρείται χαλάρωσις του εθνικού αισθήματος εις χρηματιστικούς και εμπορικούς κύκλους, ευρισκομένους εις στενήν επικοινωνίαν με ξένους και έχοντας κοινά με αυτούς συμφέροντα...».

Ως απολύτως λανθασμένη κρίνεται ιστορικά η ρήση του Γάλλου στρατηγού και Προέδρου της Δημοκρατίας, Σαρλ Ντε Γκωλ, ο οποίος είπε πως: «Πατριωτισμός είναι όταν βάζεις πάνω απ' όλα την αγάπη για τη χώρα σου. Εθνικισμός είναι όταν βάζεις πάνω απ' όλα το μίσος για τις άλλες».

Μορφές του εθνικισμού:

  • Αγνός εθνικισμός,

ο οποίος αποβλέπει στην πραγματοποίηση των ιδεών του έθνους και στην επιβολή της έννοιας μέσα στα Εθνικά όρια, με την απόκρουση εξωτερικής επιβουλής ή με τη συγχώνευση σ` ένα σύνολο των χωρισμένων μερών του.

  • Ιμπεριαλιστικός εθνικισμός,

ο οποίος αποβλέπει στην εδαφική εξάπλωση και υποδούλωση άλλων λαών ή στην οικονομική διείσδυση μέσα σ` αυτά με τη δημιουργία σφαιρών οικονομικής επιρροής.

Ο Αλέξανδρος Παπαναστασίου πιστεύει, ότι η εθνικιστική ιδέα έχει αντίκτυπο και ενυπάρχει σε όλες τις δραστηριότητες του ανθρώπου, ενώ θεωρεί ότι οι αμυντικοί πόλεμοι, οι εθνικές επαναστάσεις, οι πόλεμοι προς απελευθέρωση ομοεθνών, εντάσσονται στην πολιτική έκφραση του. Παράλληλα υποστηρίζει ότι κύριο αίτιο του ξεσπάσματος των πολέμων της εποχής του ήταν η εξασφάλιση της «αρχής των εθνοτήτων», δηλαδή το δικαίωμα του κάθε έθνους να ζήσει ελεύθερο σε μία δική του χώρα. Αναφέρει τα ακόλουθα είδη εθνικισμού

  • Πολιτικός,

τον οποίο θεωρεί ως το πλέον σημαντικό είδος του, καθώς πρόκειται στην ουσία για αναμέτρηση μεταξύ δύο ή περισσοτέρων εθνών και τον υποδιαιρεί ως εξής:

  • αμυντικός,
  • επαναστατικός,
  • απελευθερωτικός,
  • ενωτικός,
  • αποχωριστικός.
  • Πνευματικός

Διαχωρίζει τρεις κατηγορίες του πνεύματος, καταλήγοντας σε νέες υποδιαιρέσεις του:

  • γλωσσικός,

όπου θεωρεί ότι η επικράτηση του έχει δημοκρατικό χαρακτήρα, καθώς οι όποιες αλλαγές στη γλώσσα ενός Έθνους έχουν αντίκτυπο στο σύνολο του λαού που το αποτελεί και επιφέρουν εθνική αλλοίωση. Γενικώς είναι κανόνας στον Εθνικισμό, ότι η κοινή γλώσσα είναι ο σημαντικότερος συνεκτικός δεσμός για τα άτομα που απαρτίζουν το έθνος.

  • επιστημονικός,

όπου θεωρεί ότι ο εθνικισμός έχει φύση αριστοκρατική, καθώς οι αλλαγές στην τέχνη ή τις επιστήμες επηρεάζουν μία μικρή και συγκεκριμένη ομάδα μελών του έθνους και η μίμηση μιας ξένης επιστήμης η τέχνης δεν επιφέρει κατ’ ανάγκη εθνική αλλοίωση, σε αντίθεση με ότι ισχύει για τη γλώσσα.

  • καλλιτεχνικός.
  • Οικονομικός,

στον οποίο γίνεται λόγος για την «..προτίμηση από το έθνος των αγαθών που παράγει το ίδιον..», ενώ παρατηρεί πως «..ο άνθρωπος και περισσότερον ο απολίτιστος από τον πολιτισμένον, προτιμά γενικώς τα ξένα πράγματα, ως σπανιότερα και πλέον ασυνήθιστα..», διαπίστωση η οποία έπαψε να ισχύει στο πέρασμα του χρόνου. Προσθέτει επίσης ότι με την οικονομική πρόοδο οι εθνικές οικονομίες συνδέονται μεταξύ τους και καθιστούν αδύνατο τον οικονομικό εθνικισμό, διαπίστωση που επιβεβαιώθηκε στα χρόνια που ακολούθησαν.

  • Κοινωνικός

στον οποίο αναφέρεται ως ενδεικτική, η δράση κοινωνικών ομάδων, που αποσκοπούν στον οικειοθελή αποκλεισμό τους από την κοινωνία του κράτους στο οποίο ζουν και δραστηριοποιούνται και εντείνεται όταν συνυπάρχουν θρησκευτικές ή φυλετικές διαφορές.

  • Θρησκευτικός

Ο εθνικισμός αυτής της μορφής αναπτύσσεται όταν η έννοια του Έθνους συνυπάρχει με τη δράση μιας Θρησκείας, χαρακτηριστικό που στις αρχές του 21ου αιώνα το συναντάμε στα μουσουλμανικά κράτη ή στο κράτος του Ισραήλ. Γενικά οι νεότερες θρησκείες δεν αποδέχονται τον εθνικισμό και απευθύνονται σε όλους τους ανθρώπους ανεξαρτήτως έθνους, είναι δηλαδή διεθνιστικές. Μάλιστα η Ορθόδοξη Χριστιανική Εκκλησία τον έχει καταδικάσει ως αίρεση, το 1872 στην Σύνοδο της Κωνσταντινουπόλεως, καθώς προκαλεί εκκλησιαστικά σχίσματα, προκειμένου να δημιουργήσει εθνικές εκκλησίες. Πολλοί, κυρίως υποστηρικτές της Ορθοδόξου Εκκλησίας, υποστηρίζουν ότι αυτός ο αφορισμός αφορά συγκεκριμένη και ειδική περίπτωση διότι επιβλήθηκε με αφορμή τη δημιουργία της Βουλγαρικής εξαρχίας και την απόσπαση της εκκλησίας της Βουλγαρίας από την δικαιοδοσία του Οικουμενικού Πατριαρχείου της Κωνσταντινουπόλεως.

Ρομαντικός εθνικισμός

Μια από τις βασικές ιδέες του ρομαντισμού και πιο ισχυρή του κληρονομιά είναι ο εθνικισμός, που αποτέλεσε κεντρικό θέμα της ρομαντικής τέχνης και πολιτικής φιλοσοφίας. Από τα πρώτα στάδια της αναπτύξεως του ρομαντικού κινήματος, με εστίαση στην ανάπτυξη των εθνικών γλωσσών και της λαογραφίας, καθώς και την σημασία των τοπικών εθίμων και παραδόσεων, έως τα κινήματα που θα επανασχεδίαζαν τον χάρτη της Ευρώπης και θα καθοδηγούσαν την αυτοδιάθεση των εθνοτήτων, ο εθνικισμός ήταν ένα βασικό στοιχείο του Ρομαντισμού, στον ρόλο του, στην έκφραση του και στο νόημα του. Αυτή η άποψη του εθνικισμού ενέπνευσε λαογραφικές συλλογές όπως των αδελφών Γκριμ, την αναβίωση παλαιών επών ως εθνικής κληρονομιάς, και την δημιουργία νέων ως αυτά να ήταν παλαιά, όπως στην Καλέβαλα, που καταγράφηκε από τα προφορικά Φινλανδικά έπη και την λαογραφία.

Ο Ρομαντισμός διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στην εθνική αφύπνιση πολλών λαών της Ευρώπης που δεν είχαν δικά τους εθνικά κράτη. Η αναβίωση και ανάδειξη των αρχαίων μύθων, εθίμων και παραδόσεων από τους ρομαντικούς ποιητές και ζωγράφους, βοήθησε να γίνουν διακριτοί οι διάφοροι αυτόχθονες πολιτισμοί από εκείνους των κυρίαρχων εθνών και να αποκρυσταλλωθεί η μυθογραφία του Ρομαντικού εθνικισμού. Οι περιπτώσεις της Ελλάδος και της Πολωνίας είναι τέτοια παραδείγματα. Πατριωτισμός κι εθνικισμός, επανάσταση και ένοπλος αγώνας για ανεξαρτησία έγιναν επίσης δημοφιλή θέματα στις τέχνες της περιόδου αυτής. Ένας από τους πιο διακεκριμένους ρομαντικούς ποιητές αυτής της περιόδου της Ευρώπης ήταν ο Άνταμ Μιτσκιέβιτς, [Adam Mickiewicz], ο οποίος ανέπτυξε την ιδέα μίας Πολωνίας που ήταν ο Μεσσίας των Εθνών, καταδικασμένης να υποφέρει ακριβώς όπως ο Ιησούς για να αφυπνίσει όλους τους ανθρώπους.

Χαρακτηριστικά

Ο εθνικισμός αποτελεί Κοσμοθεωρία που αφορά όλους τους τομείς της ανθρωπίνης δραστηριότητος με Βιοθεωρία, Γνωσιοθεωρία και Πολιτική Θεωρία. Βάση του είναι η Βουλησιοκρατία, μέθοδός του η Επιλεκτική και βάση της Βιοθεωρίας του η Βελτιοδοξία και ο Ηρωικός Τρόπος Ζωής, με βασικές αξίες το Έθνος, την Αξιοκρατία και την Επιλεκτική. Ο Εθνικιστής είναι ένας ισόβιος αγωνιστής και υπέρμαχος των αξιών της Εθνικιστικής Κοσμοθεωρίας, με υπέρτατη αξία το ΚΑΛΟ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΣΥΜΦΕΡΟΝ ΤΟΥ ΕΘΝΟΥΣ σε όλες τις πτυχές του δημοσίου και ιδιωτικού βίου. Ο τίτλος αυτός κατακτάται και δεν αυτοαπονέμεται. Κάποιος ο οποίος αποδέχεται την ορθότητα της Κοσμοθεωρίας χωρίς όμως να επιτρέπει στα διδάγματά της να επηρεάσουν την καθημερινότητα ή ακόμη περισσότερο την διαχρονική του ύπαρξη, μπορεί να είναι πατριώτης, μπορεί να αυτοαποκαλείται όπως επιλέξει, πάντως εθνικιστής δεν είναι.

Ο εθνικισμός προϋποθέτει επανάσταση συνειδήσεων και στηρίζει το τρίπτυχο πατρίδα, λαός, διαρκής, αέναη και δυναμική αλλαγή. Είναι ιδεολογία ρηξικέλευθη, ριζοσπαστική και επαναστατική η οποία δεν αποδέχεται την εξ ορισμού αλήθεια παρά μόνο την επιστημονική, αυτή που προκύπτει απορρέει από τους φυσικούς νόμους. Δεν αποδέχεται επίσης, καμία καθεστωτική νομιμότητα ή κάποια σταθερή καθεστωτική συνισταμένη εάν δεν αποδεικνύεται, στην πράξη, ότι εξυπηρετεί την ευόδωση των εθνικών ιδανικών, καλλιεργεί την ηρωική αντίληψη της ζωής, τη διαρκή πάλη για τη βελτίωση των συνθηκών αγώνος, δηλαδή τη βελτιοδοξία και θεωρεί τη νεολαία ως δύναμη του μέλλοντος. Ο εθνικισμός θεωρεί ότι τα πάντα τίθενται σε μια αέναη ροή, τίποτα δεν είναι στατικό, η οποία προσδιορίζεται από μια δυναμική ανέλιξη η οποία διέπεται από τους νόμους της ανακυκλήσεως και της επιλεκτικής βουλησιοκρατίας. Δεν θεωρεί το κοινωνικό καθεστώς και την ιεραρχία του ιερή και απαραβίαστη αλλά αντίθετα θεωρεί ότι το καθεστώς πρέπει να αλλάξει και η αλλαγή γίνεται, συνήθως, δυναμικά, δίχως η μεταβολή να είναι κατ' ανάγκη και βίαιη.

Στοιχεία που συνθέτουν την εθνικιστική συνείδηση είναι τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα που αποτελούν την εθνική κοινότητα:

  • κοινή γλώσσα,
  • κοινή καταγωγή,
  • κοινά ήθη και έθιμα,
  • κοινή θρησκεία,
  • κοινά ιδεώδη,
  • κοινοί αγώνες για την υπερνίκηση πολιτικών κινδύνων.

Οι υποστηρικτές του θεωρούν ότι παρέχει την εγγύηση για την ελευθερία, την ευημερία και την ασφάλεια των πολιτών. Στον εθνικισμό των Ελλήνων οφείλεται το ότι το Ελληνικό έθνος έμεινε αναλλοίωτο επί 3.000 χρόνια και ανέπτυξε τον υπέροχο κλασικό ελληνικό πολιτισμό, με τον οποίο θεμελίωσε τον παγκόσμιο πολιτισμό και την απόκρουση των άπειρων βαρβαρικών επιδρομών της ιστορίας της και τη διαφύλαξη του πολιτισμού της κατά τους χρόνους της δουλείας ρωμαιοκρατία, τουρκοκρατία και την γερμανική κατοχή.

Από τους πολέμιους του Εθνικισμού γίνεται συνεχής προσπάθεια να υπάρξει ταύτιση του με τον σωβινισμό, ο οποίος νομιμοποιεί την κατάκτηση λαών, την ιμπεριαλιστική εκμετάλλευση των πλουτοπαραγωγικών πόρων τους, των πολιτισμικών τους επιτευγμάτων και τη χρήση του εδάφους τους ως ζωτικού χώρου για τη δημιουργική εξάπλωση του κυρίαρχου Έθνους, αντίληψη που καθιστά «νόμιμες» κάθε είδους ακρότητες ή και γενοκτονίες, τις οποίες αντιμετωπίζει ως παράπλευρες απώλειες, όπως, στην περίπτωση της Ελλάδος και σε διαφορετικές εποχές, το Τουρκικό ή το Βουλγαρικό κράτος. Η προσπάθεια αυτή στηρίζεται σε απολύτως λανθασμένα δεδομένα, καθώς για τον Εθνικισμό όλα τα Έθνη έχουν τη δική τους αξία και τη δική τους συνεισφορά στην ανθρωπότητα, που προσμετράται με το μέτρο της δημιουργίας πολιτισμού, της προσφοράς στην ανθρωπότητα και στον εξανθρωπισμό του ανθρώπινου είδους, αν και δεν αρνείται τη φυσική ανισότητα μεταξύ των Εθνών καθώς τίποτα στη φύση δεν είναι ίσο.

Μεταπολιτική & Εθνικισμός

Η μεταπολιτική πρέπει ν' απευθύνεται και να εξασκείται από εθνικιστές, ακόμη κι αν αυτοί δεν είναι επαγγελματίες του λόγου. Επιβάλλεται η άμεση δημιουργία «Δεξαμενών Σκέψεως» ή «Ομάδων Προβληματισμού» ή «Εργοταξίων Σκέψεως», που θ' ασχολούνται με την ανάπτυξη και προώθηση των εθνικιστικών ιδεών σε υψηλό επίπεδο. Υπάρχει επίσης ανάλογος ανάγκη για συμπληρωματικά «Συστήματα Πνευματικής Αρδεύσεως», που αφορούν στην εκλαΐκευση και διασπορά των εθνικιστικών ιδεών. Η μεταπολιτική πρέπει να εξοπλίζει τους Εθνικιστές με «ισχυρό οπλοστάσιο πνευματικών πυρομαχικών», όπως έγραψε ο Αμερικανός φυλετιστής, φιλόσοφος, δημοσιογράφος εκδότης και σχολιαστής Γκρεγκ Τζόνσον [15]. Η μεταπολιτική οφείλει ν' αναφέρεται στη δογματική και πρακτική συγκρότηση των «μέσων Εθνικιστών» οι οποίοι επιβάλλεται γνωρίζουν τους λόγους και τους τρόπους που αγωνίζονται. Παράλληλα να βοηθήσει την ικανότητα τους να διαμορφώνουν και να παρουσιάζουν τις ιδέες τους στην «σφαίρα επιρροής» τους. Επίσης, να περιλαμβάνει την ανάπτυξη και καλλιέργεια του εθνικιστικού λόγου, ώστε να είναι εμφανής, πειστικός και ευπαρουσίαστος, έργο που χρήζει προσεκτικής επιλογής και διαμόρφωση των ιδεών, των επιχειρημάτων, των παραδειγμάτων, της γλώσσης, των εικόνων, του τόνου και του ύφους του εθνικιστικού λόγου.

Ο Αμερικανός παραδοσιοκράτης και φυλετιστής συγγραφέας Γουέντελ Έρντμαν Μπέρρυ [16] παρατηρεί: «Οι πολιτιστικές λύσεις είναι οργανισμοί, δεν είναι μηχανές και δεν μπορούν να εφευρεθούν σκοπίμως ή να επιβληθούν με μία συνταγή». Είναι αναγκαίος κανόνας η εκδήλωση της εναλλακτικής μεταπολιτικής να μην περιλαμβάνει συμβατικές τάσεις ή δημοφιλείς συρμούς του καθεστωτικού ρεύματος και οι Εθνικιστές πρέπει να έχουν τις ιδέες και τις δεξιότητες που θα τους επιτρέψουν να παραμείνουν αυτοτελώς ορθοί, όπως περιγράφει ο Ιταλός εθνικιστής φιλόσοφος Ιούλιος Έβολα [17], σχετικά με τον απλοϊκά χαρούμενο, επιπόλαιο και αισθαντικό, γήινο «Μεσογειακό» χαρακτήρα σε αντίθεση με τον πειθαρχημένο, βαθυστόχαστο καρτερικό, ηλιακό «Ρωμαϊκό» χαρακτήρα.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Πηγές

Εσωτερική αρθρογραφία

Παραπομπές

  1. [Ηρόδοτος «Ιστορίαι» (8.144.3).]
  2. [Ηρόδοτος, Ουρανία 144, μετάφραση Άγγελου Βλάχου, εκδόσεις «Γαλαξίας», Αθήνα, 1971.]
  3. [Διαβάστε ολόκληρο το βιβλίο του Ηρόδοτου στην αρχαία Ελληνική γλώσσα. (ανακτήθηκε στις 16 Οκτωβρίου 2022 (20:27')]
  4. [Θεόδωρος Χατζηγώγος, «Κοινός Νους» Εφημερίδα «Στόχος», 16 Ιουλίου 2020, σελίδα 6η.]
  5. [Nationalisme-Ortolang.]
  6. [«Online Etymology Dictionary»]
  7. [Εθνικισμός, «Scientiarum Elementa», Λονδίνο 1809, σελίδα 43η.]
  8. [Ιουδαϊσμός, «Scientiarum Elementa», Λονδίνο 1809, σελίδα 48η.]
  9. [Διαβάστε το απόσπασμα από την Απολογία του Γεωργίου Τερτσέτη.]
  10. [Ο όρος βάρβαρος, ως συλλογικός προσδιορισμός, αφορμάται από τις ακατάληπτες (φωνητικό ρέκασμα βρ..βρρ) γλώσσες, για τους Έλληνες, που μιλούσαν οι λαοί της Μικράς Ασίας. Μετά τους Περσικούς πολέμους ο όρος απέκτησε ένα υποτιμητικό νόημα που έκτοτε διατηρείται].
  11. [Ο «Εθνικισμός» δημοσιεύθηκε ως μελέτη στο 1ο τεύχος του περιοδικού «Επιθεώρησις των Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών», το τέταρτο τρίμηνο του 1916. Το περιοδικό εκδιδόταν από την «Εταιρία Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών», της οποίας ο Αλέξανδρος Παπαναστασίου ήταν συνιδρυτής.]
  12. [«Εθνικισμός», Αλέξανδρος Παπαναστασίου, εκδόσεις «Πελασγός», Αθήνα, 2013]
  13. [ Αλαίν ντε Μπενουά, «Τι είναι ο εθνικισμός», το 1966.]
  14. [«Εθνικισμός» Εφημερίδα «Εμπρός», Κυριακή 21 Οκτωβρίου 1945.]
  15. [Ο Αμερικανός φυλετιστής φιλόσοφος, δημοσιογράφος εκδότης και σχολιαστής Γκρεγκ Τζόνσον συνελήφθη και απελάθηκε το Νοέμβριο του 2019 από τη Νορβηγία πριν την έναρξη διεθνούς εθνικιστικού συνεδρίου στο Όσλο.]
  16. [Ο Γουέντελ Έρντμαν Μπέρρυ γεννήθηκε το 1934. Αμερικανός μυθιστοριογράφος, ποιητής, δοκιμιογράφος, περιβαλλοντικός ακτιβιστής, πολιτιστικός κριτικός και αγρότης, υπήρξε εκλεγμένο μέλος της «Αδελφότητος των Νοτίων συγγραφέων».]
  17. [ Ιούλιος Έβολα, «Άνθρωποι ανάμεσα στα ερείπια», Κεφάλαιο 14ο, «Λατινικός χαρακτήρ-Ρωμαϊκός κόσμος-Μεσογειακή ψυχή»]