Ζήσιμος Λορεντζάτος

Από Metapedia
Μετάβαση σε: πλοήγηση, αναζήτηση

Ο Ζήσιμος Λορεντζάτος, Έλληνας διανοούμενος, ένας από τους μεγαλύτερους στοχαστές του 20ου αιώνα κι από τους σημαντικότερους μελετητές της ελληνικής γλώσσης, νοσταλγός της ελληνικότητος και ερμηνευτής του έργου του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη, συγγραφέας, λογοτέχνης, κριτικός λογοτεχνίας και μεταφραστής που διακρίθηκε για το Ορθόδοξο ήθος του, γεννήθηκε στις 25 Ιουνίου 1915 στην Αθήνα και πέθανε την Τρίτη 3 Φεβρουαρίου 2004 [1], από πνευμονικό οίδημα, στο σπίτι του στην Κηφισιά. Η κηδεία και η ταφή του έγιναν την Πέμπτη 5 Φεβρουαρίου στις τρεις το μεσημέρι, στο Νεκροταφείο Κηφισιάς.

Ήταν παντρεμένος με τη Λένα Λορεντζάτου, η οποία από τον πρώτο της γάμο είχε μια κόρη, τη Λίλη [2], και μαζί απέκτησαν μια ακόμη κόρη, την Πιερρέττα.

Ζήσιμος Λορεντζάτος

Βιογραφία

Η καταγωγή της οικογενείας του ήταν από την Κεφαλλονιά και ήταν γιος του Παναγή Λορεντζάτου, δημοτικιστή φιλολόγου και Πανεπιστημιακού καθηγητή. Μόλις ολοκλήρωσε τα γυμνασιακά του μαθήματα, φοίτησε για δύο χρόνια στη Νομική Σχολή την οποία εγκατέλειψε και στη συνέχεια σπούδασε κι αποφοίτησε από τη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Μετά το 2ο Παγκόσμιο πόλεμο έζησε για αρκετά χρόνια έξω από την Ελλάδα κι εργάστηκε μόνο για μικρό χρονικό διάστημα, το 1953, ως Programme Assistant στο B.B.C. στο Λονδίνο, όμως απελάθηκε από την Αγγλία, όταν ξέσπασε η Κυπριακή εξέγερση και ο ίδιος αρνήθηκε να χαρακτηρίσει τρομοκράτες, τους αγωνιστές της Ε.Ο.Κ.Α. και το Γεώργιο Γρίβα.

Υπήρξε στενός φίλος του Νίκου Γκάτσου, του Γιώργου Σεφέρη, με τον οποίο μοιραζόταν το ζωηρό ενδιαφέρον για τη γλώσσα, όπως αυτό αποτυπώνεται στο έργο «Γράμματα Σεφέρη-Λορεντζάτου: 1948-1968» των εκδόσεων «Δόμος» και του εθνικιστή αρχιτέκτονα Δημήτρη Πικιώνη, με τον οποίο γνωρίστηκαν το καλοκαίρι του 1958 στην Αίγινα. Μετέφρασε από την εφημερίδα «Τhe Hindu» του Madras της 29ης Μαΐου 1976, και το δημοσίευσε στην αθηναϊκή εφημερίδα «Το Βήμα» στις 16 Ιανουαρίου 1977, το γράμμα του Σηάτλ, [See-at-la], αρχηγού της φυλής των Ινδιάνων Suquamish [3], το οποίο εκείνος απηύθυνε προς τον Φραγκλίνο Πήρς, τον τότε πρόεδρο των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής, που του είχε ζητήσει να πουλήσει στην κυβέρνηση τη γη του. Έζησε διατηρώντας χαμηλούς τόνους, δεν καλλιέργησε δημόσιες σχέσεις και δεν έδινε συνεντεύξεις.

Γνωριμία με τον Πικιώνη

Ήταν επιστήθιος φίλος του εθνικιστή αρχιτέκτονα Δημητρίου Πικιώνη, με τον οποίο γνωρίστηκαν το καλοκαίρι του 1958 στην Αίγινα [4]. Είναι ενδεικτικό ότι από τις πέντε φορές που ο Λορεντζάτος μίλησε δημόσια, οι τρεις ήταν για τον Πικιώνη, στον οποίο έστειλε το έργο του «Μικρά Σύρτις», με την αφιέρωση, «Στο σεβαστό Δ. Πικιώνη συνέχεια μιας κουβέντας που αρχίσαμε στην Αίγινα, Ζ. Λορεντζάτος». Το βιβλίο αποτελεί μέρος της βιβλιοθήκης του Πικιώνη, ενώ το 1961 του αφιέρωσε τη μελέτη του για τον Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη με τα λόγια, «Αφιερώνεται στον Δημήτριο Πικιώνη τιμής ένεκεν» ενώ το προσωπικό αντίτυπο Πικιώνη, έχει την ιδιόχειρη αφιέρωση, «Του Δ. Πικιώνη, νοεροίς μυκτήρσιν οσφραντός, Ζ.Λ.». Επίσης και η έκδοση «Ένα τετράστιχο του Χαίλντερλιν» του Λορεντζάτου, έχει την αφιέρωση, «Στον Δάσκαλο όλων Δ. Πικιώνη, Ζ. Λορεντζάτος 22/6/1967». Ο Λορεντζάτος παρουσίασε μέρος της μελέτης του «Ο Αρχιτέκτονας Δημήτρης Πικιώνης» στις 13 Ιανουαρίου 1969, σε συγκέντρωση που διοργανώθηκε στη μνήμη του Πικιώνη στην αίθουσα του φιλολογικού ομίλου στον «Παρνασσός», ενώ τον Απρίλιο του 1969, με την παρουσία της Αγνής Πικιώνη, παρουσίασε ολόκληρη τη μελέτη του στη Θεσσαλονίκη, στην αίθουσα της Μακεδονικής Καλλιτεχνικής Εταιρείας «Τέχνη».

Συγγραφικό έργο

Το έργο του αποτελεί τομή στην πνευματική διαδρομή του νέου ελληνισμού και αντιστάθμισμα στην παρακμή των καιρών του. Επίκεντρο της φιλοσοφίας του είναι η έννοια της πνευματικότητας, και της ελληνορθόδοξης παράδοσης στο σύγχρονο πλουραλιστικό γίγνεσθαι, ενώ η σκέψη του επικεντρώνεται αρχικά στην κριτική θεώρηση ποίησης, που για τον Λορεντζάτο αποτελεί μια κριτική φιλοσοφία. Πέρα από το βιωματικό Ορθόδοξο ήθος του διακρίθηκε και για τον πατριωτισμό του. Περιλαμβάνεται στις σημαντικές προσωπικότητες της Γενιάς του 1930. Υπήρξε αυθεντικός και ευθύς στην σκέψη του και στην έκφρασή του. «Αιρετικός» σε χρόνια στα οποία οι Σειρήνες της μαζοποίησης ήταν προκλητικές και δεν ακολούθησε τον συρμό ή την ξιπασιά των αριστερών νεόπλουτων της γενιάς και της εποχής του [5].

Ασχολήθηκε με την κριτική μελέτη, τη μετάφραση και την ποίηση. Τα περισσότερα από τα έργα του κυκλοφόρησαν από τις εκδόσεις «Δόμος». Δημοσίευσε μελέτες για το έργο του Ορθόδοξου Ελληνολάτρη Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη, η έκδοσή των «Απάντων» του οποίου από τις εκδόσεις «Δόμος» θα ήταν μάλλον ανέφικτη δίχως τη δική του συμβολή, του Γιώργου Σεφέρη, του Γιάννη Μακρυγιάννη, του Ανδρέα Κάλβου, του Κωνσταντίνου Καβάφη, του Άγγελου Σικελιανού, του Δημήτρη Χατζή, του Δημήτρη Πικιώνη, του Κώστα Καρυωτάκη και του Κορνήλιου Καστοριάδη. Αγάπησε και μελέτησε ιδιαίτερα τον ποιητή και στοχαστή Γιώργο Σαραντάρη, που σε ηλικία 33 ετών θυσιάστηκε για την Πατρίδα στα βουνά της Πίνδου, στον Ελληνο–Ιταλικό πόλεμο της περιόδου 1940-41.

Μετέφρασε [6] και έγραψε δοκίμια για το έργο του εθνικιστή Αμερικανού ποιητή Έζρα Πάουντ καθώς και των Αντρέ Ζιντ, Ουίλλιαμ Μπλαίηκ, Τόμας Έλιοτ, Ε.Α. Μπλερ, Άννα Αχμάτοβα, Φρίντριχ Χέντερλιν, Λούντβιχ Βιτγκενστάιν και Αλβέρτο Αϊνστάιν. Μελέτησε τους αρχαίους Έλληνες κλασσικούς, από τον Όμηρο ως το Θουκυδίδη και από τον Αριστοτέλη ως τον Πλάτωνα, ενώ κεντρική προβληματική της σκέψεως του αποτέλεσε η αναζήτηση του ιερού στην τέχνη. Ο Γεώργιος Παμπούκης έγραψε γι’ αυτόν, «...Δεν είναι ούτε τέρας γνώσεων ούτε τέρας μνήμης. Είναι κάτι πολύ παραπάνω: είναι τέρας κατασταλάγματος..».

Εργογραφία

Το μόνο ποίημα του που δημοσιεύτηκε σε περιοδικό είναι η «Μετάφραση» [7] To λογοτεχνικό του έργο, που διακρίνεται στις μελέτες του σε Έλληνες και ξένους ποιητές, πεζογράφους και διανοούμενους, στις μελέτες του και την ενασχόλησή του με τους αρχαίους Έλληνες κλασσικούς, στις μεταφράσεις του, στο μικρό σε έκταση ποιητικό του έργο, αποτελείται από σαράντα δοκίμια, συγκεντρωμένα στο τρίτομο έργο

  • «Μελέτες», το 1994, που κυκλοφόρησαν από τις εκδόσεις «Δόμος»,

δυο ταξιδιωτικά κείμενα, τρεις ποιητικές συλλογές και αρκετά άρθρα, ή πρόλογοι σε βιβλία.

Τα βιβλία του είναι δυσεύρετα και κάθε έκδοση του κυκλοφορούσε σε 1.000 περίπου ή και λιγότερα αντίτυπα. Πρωτοεμφανίστηκε στα γράμματα το 1936 με τη μελέτη

  • «Έντγακρ Πόε• Οι εξαιρέσεις• Η φιλοσοφία της συνθέσεως• Η ποιητική αρχή», έργο που αποκήρυξε αργότερα,

και καθιερώθηκε με το βιβλίο του

Δημοσίευσε ακόμη τα έργα

  • «Μικρά Σύρτις» [8] το 1955, ποιητική συλλογή,
  • «Το χαμένο κέντρο», το 1962.

Πρόκειται για γνωστό και σημαντικό δοκίμιο για τον Γιώργο Σεφέρη, το οποίο μιλάει για την επιστροφή στην παράδοση [9], την Ανατολή και τη Δύση, τα ελλείμματα της σύγχρονης κοινωνίας και επιχειρεί μια κατάδυση στην έννοια της ελληνικότητας, του ορθόδοξου ήθους, της βιωματικής παράδοσης, της νεοελληνικής ταυτότητας και αυτοσυνειδησίας.

  • «Αλφαβητάρι», Ιούλιος του 1969, ποιητική συλλογή,
  • «Συλλογή» το 1991, ποιητική συλλογή,
  • «Συλλογή-Πηγές», δίτομο έργο,
  • «Ημερολόγιο»,
  • «Μελέτες»,
  • «Ο Σωκράτης Κουγέας και η μέσα Ελλάδα»,
  • «Η βιογραφία ενός μεγάλου», εκδόσεις «Δόμος», έργο αφιερωμένο στον Άλμπερτ Αϊνστάιν,
  • «Ο Αρχιτέκτονας Δημήτρης Πικιώνης»,
  • «Collectanea», μεταθανάτια έκδοση.

Ταξιδιωτικά

  • «Ρόδος»,
  • «Στου τιμονιού τ’ αυλάκι», το μόνο από τα βιβλία του που είχε κάνει δεύτερη έκδοση.

Διακρίσεις

Τιμήθηκε το 1988 με το Α' κρατικό βραβείο κριτικής-δοκιμίου, για το έργο «Από την Πίζα στην Αθήνα», αφιερωμένο στον ποιητή Έζρα Πάουντ. Δεν αποδέχθηκε το βραβείο, όμως ευχαρίστησε για την τιμή που του έγινε και ζήτησε να δοθεί σε άλλο δημιουργό. Το 2001 τιμήθηκε με το Βραβείο του Ιδρύματος Ουράνη για το σύνολο του έργου του.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Παραπομπές

  1. Πέθανε ο ποιητής και συγγραφέας Ζήσιμος Λορεντζάτος In.gr, 4 Φεβρουαρίου 2004.
  2. Ζήσιμος Λορεντζάτος Αικατερίνη Κουμαριανού, Ιούλιος 2004
  3. [Το γράμμα μετέφρασε ο Ζήσιμος Λορεντζάτος από την εφημερίδα του Madras «Τhe Hindu» της 29ης Μαΐου 1976 και το δημοσίευσε στην Αθηναϊκή εφημερίδα «Το ΒΗΜΑ» στις 16 Ιανουαρίου 1977. Την απάντηση του Σηάτλ, [See-at-la], αρχηγού της φυλής των Ινδιάνων Suquamish, η οποία απευθύνονταν το 1854 προς τον Φραγκλίνο Πήρς, τον τότε πρόεδρο των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής, έδωσε στη δημοσιότητα η αμερικανική κυβέρνηση 121 χρόνια μετά, το 1976, στον εορτασμό των 200 χρόνων από τη διακήρυξη της Αμερικανικής ανεξαρτησίας.]
  4. Ο Ζήσιμος Λορεντζάτος όπως τον γνώρισα Αγνή Πικιώνη, Μάϊος 2004]
  5. [«.....Έλεγα πως έμεινα αντίμαχος και απόξενος τόσο απέναντι στον Μαρξ όσο και απέναντι στον Freud (αφού τους μελέτησα και τους δύο) και πως δεν μου χρησίμεψαν ποτέ σε τίποτα στη ζωή μου. Αυτό φυσικά δεν περιορίζει τη σπουδαιότητα ή τη σημασία τους. Αναφέρομαι πολλές φορές στον Μαρξ -στον Freud σπάνια- όχι για τη σημασία που πήρε στην προσωπική ζωή μου η σκέψη του, αλλά για τη σημασία που πήρε η σκέψη του στη ζωή του τόπου μου (την πολιτική περισσότερο ζωή) και για τις αναστατώσεις βυθού που εκεί προκάλεσε. Πολλοί σημαδεύτηκαν αποφασιστικά στη ζωή τους από τη σκέψη του Μαρξ. Σύγχρονοι και φίλοι στενοί δεινοπάθησαν εξαιτίας του ή σταμάτησαν στον αστερισμό του Μαρξ (και του Freud) δίχως ελπίδα αλλά και θέληση να ξεκολλήσουν από εκεί και να προχωρήσουν. Οι περισσότεροι απέμειναν σημαδεμένοι. Σπάνια να ξαναβγεί κανένας στον καθαρό αέρα. Θαρρείς πως παθαίνουν ένα είδος διανοητικής αγοραφοβίας. Ο Μαρξ -όπως και ο Freud- αφήνουν απάνω τους κάποιο κουσούρι. Το είδα πολλές φορές και εξακολουθώ να το βλέπω. Δεν ξέρω γιατί αυτό συμβαίνει. Ξέρω πως συμβαίνει.....».] Απόσπασμα από τις σημειώσεις του Λορεντζάτου.
  6. Για τις Μεταφράσεις του Ζήσιμου Λορεντζάτου lifo.gr, 23 Δεκεμβρίου 2014.
  7. [Περιοδικό «Εκηβόλος», τεύχος 13, Καλοκαίρι 1983.]
  8. [Η Μικρά Σύρτις είναι το νοτιότερο τμήμα του κόλπου των Σύρτεων. Η τοποθεσία σήμερα είναι γνωστή ως κόλπος του Γκαμπές, από την ομώνυμη πόλη και τη συναντάμε και σε ποιήματα του Νίκου Καββαδία.]
  9. [«...Όταν οι προοδευμένοι άνθρωποι-δε μιλάω ειρωνικά- καταλάβουνε μια μέρα ή ξαναβρούνε, δύσκολα, την παράδοσή τους (την παράδοση μπορείς να την καταλάβεις μονάχα με τη ζωή σου ή με τη μεταφυσική πράξη, διαφορετικά απομένει, και αυτή, μόνο φιλοσοφία ή φιλοσοφικό σύστημα και, το σπουδαιότερο, χάνει τότες τη θεϊκιά προέλευσή της), θα πρέπει να χρωστάνε ευγνωμοσύνη στις καθυστερημένες γριές-και πάλι δεν μιλάω ειρωνικά-τις μαννάδες ή τις κυρούλες των περισσοτέρων από μας, που ανάφτανε-ακούραστες-τα καντήλια στα ταπεινά ξωκλήσια και στα ερημομονάστηρα της Ελλάδας, όλο αυτό το διάστημα της σιωπής ή της μεταφυσικής αγρανάπαψης, που εκείνοι-κουρασμένοι-μεριμνούσανε και τυρβάζανε περί πολλά. .....».] Χρήστος Γιανναράς, «Αλφαβητάρι του Νεοέλληνα», σελίδα 267, εκδόσεις «Πατάκης».