Ιώσηπος Μοισιόδακας
O Ιώσηπος Μοισιόδακας, Έλληνας παιδαγωγός και λόγιος διαφωτιστής, αγνώστου οικογενειακού επωνύμου, [το «Μοισιόδαξ» δηλώνει εθνική καταγωγή, Μοισιόδακες αποκαλούσαν οι Έλληνες λόγιοι τους ρουμανόφωνους κατοίκους της βόρειας Βουλγαρίας],
γεννήθηκε περί το 1725-30 στο χωριό Τσερναβόδα Δοβρουτσάς της βορειανατολικής Βουλγαρίας και πέθανε περί το 1800, πιθανόν στο Βουκουρέστι.
Περιεχόμενα
Βιογραφία
Το κοσμικό του όνομα ήταν μάλλον Ιωάννης και μετονομάστηκε «Ιώσηπος» όταν χειροτονήθηκε ιεροδιάκονος. Σπούδασε στη Βλαχία ή τη Θράκη και το 1752 πήγε στη Θεσσαλονίκη, κοντά στον λόγιο Ιαννακό, οπαδό της φιλοσοφίας του Αριστοτέλους και ακολούθως το 1753, στη Σμύρνη. Απογοητευμένος από τα μαθήματα του Ιερόθεου Δενδρινού, στην Ευαγγελική Σχολή [1], απευθύνθηκε στον μητροπολίτη Σμύρνης Νεόφυτο και ζήτησε οικονομική ενίσχυση για να σπουδάσει στην Ευρώπη. Τη διετία 1754-1755 βρέθηκε στην Αθωνιάδα Ακαδημία στο Άγιο Όρος, με δάσκαλο τον Ευγένιο Βούλγαρη και συμμαθητές τον Χριστόδουλο Παμπλέκη, τον Αθανάσιο Πάριο, το Σέργιο Μακραίο και τον Κοσμά Αιτωλό.
Διδάχθηκε φιλοσοφία,(λογική, εισαγωγή στη φιλοσοφία και μεταφυσική) και μαθηματικά, (αριθμητική, γεωμετρία, φυσική και κοσμογραφία), από τα βιβλία του D.B. Duhamel, τη Μεταφυσική του Gehonesi, τα Στοιχεία Aριθμητικής του G. Wolff, τα Στοιχεία Γεωμετρίας του A. Tacqet, και έρχεται σε επαφή με το πνεύμα του Διαφωτισμού. Το 1756, όπως ο ίδιος αναφέρει, βρίσκεται στη Σίφνο, όπου δίδασκε στο «Κοινόν Παιδευτήριον του Αρχιπελάγους», και στη Μύκονο για εκπαιδευτικές υποχρεώσεις, με σκοπό να συγκεντρώσει τα χρήματα που χρειάζονταν για τις σπουδές του στην Ευρώπη. Τα χρόνια 1756-1758 έμεινε στην Αθήνα και την άνοιξη του 1759 βρίσκεται στη Βενετία, όπου κηρύττει ως ιεροδιάκονος στον ελληνικό ναό, τις Κυριακές της Σαρακοστής και μέχρι το 1762, παρακολουθεί σπουδές λατινικής, γαλλικής και ιταλικής γλώσσας, μαθήματα φυσικής φιλοσοφίας, στην Ιατροφιλοσοφική Σχολή της Πάδοβας. Δάσκαλοί του είναι ο G.Poleni, διδάκτορας πειραματικής φιλοσοφίας, ο G.A. Colombo, της αστρονομίας, γεωγραφίας και μετεωρολογίας και ο στρατηγός Κωττωνιανός Σίμωνας, που ειδικευόταν στις τεχνικές εφαρμογές διαφόρων μαθηματικών κλάδων. [2].
Το 1765, μετά από πρόταση του Γρηγορίου Αλεξάνδρου Γκίκα, ηγεμόνα της Μολδαβίας, ανέλαβε σχολάρχης και δάσκαλος της φιλοσοφίας, στην Αυθεντική Σχολή, στο Ιάσιο, από όπου παραιτείται, λόγω των αντιδράσεων που συνάντησε στην εφαρμογή των νεωτεριστικών εκπαιδευτικών του μεθόδων αλλά και για λόγους υγείας. Τα επόμενα δέκα χρόνια βρίσκεται στο Βουκουρέστι, όμως επανέρχεται, για τρίτη φορά στο Ιάσιο και αναλαμβάνει εκ νέου τη διεύθυνση της Αυθεντικής Σχολής, μετά την αποχώρηση του Νικηφόρου Θεοτόκη. Πέντε μήνες αργότερα αποχωρεί, οριστικά αυτή τη φορά, περίπου πέντε μήνες αργότερα, αντιμετωπίζοντας σφοδρές αντιδράσεις, όμως κυκλοφορεί έξι ιδιόγραφα κείμενα με παραδόσεις του υπογεγραμμένα από μαθητές του προς δικαίωση της διδασκαλίας. Το 1777 βρίσκεται στο Πρασοβόν της Τρανσυλβανίας, όπου συναντά το γιατρό Θεοδωράκη, με τον οποίο πρόκειται να έλθει σε αντιπαράθεση για ζητήματα επιστημονικής φύσεως. Παράλληλα επισκέπτεται την Πέστη της Ουγγαρίας και εξασφαλίζει την οικονομική ενίσχυση του Θεόδωρου Ιωάννου Γκίκα και του Ναούμ Μιχαήλ για την εκτύπωση του παιδαγωγικού του συγγράμματος «Πραγματεία Περί παίδων αγωγής».
Το 1779 στη Βενετία, θα εκδώσει το σύντομο φυλλάδιο πολιτικής θεωρίας «Παραλλαγή του προς Νικοκλέα λόγω», το 1780 στη Βιέννη, τυπώνει την «Απολογία», και το 1781 κυκλοφορεί το σύγγραμμα «Θεωρία της Γεωγραφίας», το οποίο αφιερώνει στους ηγεμόνες των Παραδουνάβιων Ηγεμονιών, εξασφαλίζοντας μισθωτή σχέση εργασίας. Το 1781 στο Βουκουρέστι, αναλαμβάνει διδάσκαλος των γιων του Αλέξανδρου Υψηλάντη, ηγεμόνα της Βλαχίας, μέχρι την πτώση του τελευταίου, και το 1784 εκδίδει, λόγω ελλείψεως χρηματοδότη, το ολιγοσέλιδου φυλλαδίου «Σημειώσεις Φυσιολογικές». Πέθανε στις αρχές του 19ου αιώνα, το 1800 ή το 1804. [3]
Οι ιδέες του
Έγραψε φιλοσοφικά έργα, επιστημονικά εγχειρίδια και παιδαγωγικά κείμενα, επηρεασμένα με τις ιδέες του Διαφωτισμού και προσανατολισμένα σε φιλελεύθερη πνευματική στάση. Οι αλλαγές που προτείνει στο χώρο της Ελληνικής παιδείας, συνοψίζονται στην πρόταση διαχωρισμού της διδασκαλίας της φιλοσοφίας από τη θεολογία, στη μεταβολή του ισχύοντος εκπαιδευτικού συστήματος και στην διδασκαλία της απλής Ελληνικής γλώσσας. Κατηγορήθηκε ως άθεος και λατινόφρονας, ο οποίος διδάσκει αναγκαστικά στη νεοελληνική, αφού αγνοεί την αρχαία Ελληνική, όμως και ο ίδιος, στα τελευταία χρόνια της ζωής του, γράφει σε γλώσσα αρχαΐζουσα. Στο έργο του ασχολείται με την ερμηνεία μετεωρολογικών φαινομένων, όπως της ομίχλης και των παλιρροιών, ενώ στη «Θεωρία της Γεωγραφίας», δηλώνει οπαδός της ηλιοκεντρικής θεωρίας και στη μαθηματική γλώσσα, δέχεται τη Φυσική του Νεύτωνα. Στην «Απολογία» του, παρουσιάζει τις φιλοσοφικές και κοινωνικές του αντιλήψεις και προσπαθεί να αντικρούσει όσες κατηγορίες είχαν διατυπωθεί σε βάρος του.
Εργογραφία
Συγγραφικό
- «Παραλλαγή του προς Νικοκλέα λόγου ή Κεφάλαια Πολιτικά», [Βενετία, 1779],
- «Περί παίδων αγωγής ή Παιδαγωγία», [Βενετία, 1779],
- «Απολογία», [Βιέννη, 1780] ,
- «Θεωρία της Γεωγραφίας», [Βιέννη, 1781],
- «Σημειώσεις Φυσιολογικαί», [Βουκουρέστι, 1784].
Μεταφράσεις
- «Ηθική Φιλοσοφία», [Βενετία, 1761-2], Λουντοβίκο Αντώνιο Μουρατόρι.
- «Οδός Μαθηματική» του Α. Caille,
- «Στοιχεία Μαθηματικών του A. Tacquet»,
Ανέκδοτα έργα
- «Οδοί Φυσικής»,
- «Επιτομή Αστρονομίας κατά τους Νεωτέρους».
Εξωτερικές συνδέσεις
- Ιώσηπος Μοισιόδαξ Ελληνομνήμων,
- Βιβλιοκριτική Dapontes.gr,
- Ιώσηπος Μοισιόδακας Εισαγωγή [Πασχάλης Μ. Κιτρομηλίδης (2007)]
Βιβλιογραφία
- Νούτσος Παναγιώτης, «Iώσηπος Mοισιόδαξ», [Tα Iστορικά, 6 (1986), 475-482]
- Κιτρομιλίδης Πασχάλης, «Ιώσηπος Μοισιόδαξ. Οι συντεταγμένες της βαλκανικής σκέψης τον 18ο αιώνα», [Μορφωτικό Ίδρυμα της Εθνικής Τράπεζας, Αθήνα, 1985].
Παραπομπές
