Κλέανδρος Καρθαίος

Από Metapedia
Μετάβαση σε: πλοήγηση, αναζήτηση

Ο Κλέανδρος Καρθαίος, που το πραγματικό του όνομα ήταν Κλέανδρος Λάκων, Έλληνας εθνικιστής, ανώτατος αξιωματικός του Ελληνικού στρατού με το βαθμό του Αντιστρατήγου, λογοτέχνης, ποιητής, δοκιμιογράφος και μεταφραστής, φανατικός υπέρμαχος της Dημοτικής γλώσσας, γεννήθηκε στις 28 Δεκεμβρίου 1878 στην Αθήνα όπου και πέθανε από καρκίνο, στις 28 Δεκεμβρίου 1955 [1]. Η νεκρώσιμη ακολουθία του τελέστηκε την Πέμπτη 29 Δεκεμβρίου [2].

Ήταν παντρεμένος και κόρη του ήταν η Ειρήνη Λάκωνα, λογοτέχνης, ποιήτρια και μεταφράστρια που έγινε γνωστή ως Ρένα Καρθαίου [3] η οποία απεβίωσε στις 11 Οκτωβρίου του 2005 στην Αθήνα.

Κλέανδρος Καρθαίος [Ε.Λ.Ι.Α.]

Βιογραφία

Η καταγωγή της οικογενείας του ήταν από την Τζιά [Κέα]. Μια από τις σημαντικότερες πόλεις-κράτη της Κέας στους αρχαίους χρόνους ήταν η Καρθαία [4], από την οποία εμπνεύστηκε το «Καρθαίος» ως φιλολογικό του ψευδώνυμο.

Οικογένεια Λάκωνα

Παππούς του Κλέανδρου ήταν ο Ιωάννης Λάκων και πατέρας του ο Πανεπιστημιακός Βασίλειος Λάκων, καθηγητής των Μαθηματικών και διδάκτορας της Φιλοσοφίας στο Εθνικό Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών [5]. Μητέρα του ήταν η Ασπασία Λάκωνος, ενώ είχε έναν μικρότερο αδελφό, το Γεώργιο, καθώς και μία μικρότερη αδελφή, τη Μαρία, η οποία πέθανε σε ηλικία ενός έτους. Θείος του, αδελφός του πατέρα του ήταν ο Δημήτριος Λάκων, ποιητής και νομομαθής, που εργάστηκε για τη νομοθεσία της Σάμου και για κάποια χρόνια ήταν δικηγόρος του Πατριαρχείου της Κωνσταντινουπόλεως, ενώ προς το τέλος της ζωής του εργάστηκε ως δικηγόρος στη Μυτιλήνη [6]. Ο Κλέανδρος ως μαθητής του τετραταξίου Γυμνασίου ήταν ο εκδότης και μοναδικός συγγραφέας ενός λογοτεχνικού περιοδικού.

Στρατιωτική σταδιοδρομία

Μετά την ολοκλήρωση των εγκύκλιων σπουδών του ο Κλέανδρος φοίτησε στη Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων, από την οποία αποφοίτησε το 1900 με το βαθμό του Ανθυπολοχαγού του Πεζικού. Στην διάρκεια των σπουδών του υπήρξε συμμαθητής και έγινε στενός φίλος με τον Μακεδονομάχο και από τους πρώτους μυστικούς πράκτορες του Ελληνικού κράτους, τον μετέπειτα Υποστράτηγο Αθανάσιο Σουλιώτη-Νικολαΐδη. Την περίοδο από το 1907 έως το 1909 συνέχισε τις σπουδές του στα Μαθηματικά στη Γερμανία και την Αυστρία. Στη Βιέννη υπηρέτησε ως αξιωματικός στον Αυστριακό στρατό, ενώ στη συνέχεια ταξίδεψε ανά τη Γερμανία και επισκέφτηκε το Παρίσι. Μετά την επιστροφή του στην Ελλάδα εργάστηκε ως το 1912, ως καθηγητής ανωτέρων μαθηματικών και Βλητικής στο Σχολείο Υπαξιωματικών. Συμμετείχε στους Βαλκανικούς πολέμους ως αξιωματικός στο Γενικό στρατηγείο και στο Γενικό Επιτελείο. Το 1917, στη διάρκεια του Εθνικού Διχασμού εξορίστηκε, ως αντίπαλος του καθεστώτος του Ελευθερίου Βενιζέλου, στη Θήρα και τη Τζιά [Κέα].

Το διάστημα από το 1919 έως το 1920 υπήρξε αρχισυντάκτης του περιοδικού «Νουμάς» και διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στο δημοτικιστικό κίνημα, όμως τηρούσε μετριοπαθή στάση, την εποχή που η έξαρση του δημοτικισμού είχε οδηγήσει σε ακρότητες. Ανακλήθηκε στο στράτευμα το 1920 και αποστρατεύτηκε μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή με το βαθμό του συνταγματάρχη και στη διάρκεια της αποστρατείας του έφτασε στο βαθμό του αντιστράτηγου. Το 1927 ανέλαβε τη θέση του επιμελητή των εκδόσεων «Ελευθερουδάκης Α.Ε.». Το 1928, μετά από την προτροπή της Μαρίκας Κοτοπούλη, δημιούργησε την πρώτη μεταφραστική εργασία του σε έργο του Ουίλιαμ Σαίξπηρ, μεταφράζοντας το Μάκβεθ. Στις 28 Νοεμβρίου 1929, μαζί με μια σειρά από λογοτέχνες, ανθρώπους των Γραμμάτων και των Τεχνών, ήταν ιδρυτικό μέλος του σωματείου «Ένωσις Ελλήνων Λογοτεχνών». Στις 4 Απριλίου 1934, έγινε η πρώτη συνάντηση για τη δημιουργία της «Εταιρείας Ελλήνων Λογοτεχνών» [7] και στις 29 Ιουνίου του ίδιου χρόνου η επωνυμία της άλλαξε σε «Εταιρεία Ελλήνων Λογοτεχνών» [8].

Φωνητική γραφή

Το 1934 στηρίχθηκε σε κείμενο του εθνικιστή Φώτου Γιοφύλλη, που δημοσιεύθηκε το 1930 στο περιοδικό «Πρωτοπορία», κι έγραψε ότι «...Υπάρχουν κείμενα της βυζαντινής εποχής γραμμένα με λατινικούς χαρακτήρες. Επίσης, στην Κρήτη και στην Κύπρο κατά τον Μεσαίωνα τα λαϊκά τραγούδια γράφονταν με λατινικούς χαρακτήρες. Αργότερα, από το 1800, πολλά ελληνικά βιβλία τυπώθηκαν στη Σμύρνη με λατινικούς χαρακτήρες. (…) Εξάλλου στη Σμύρνη έγινε απόπειρα να κυκλοφορήσει ελληνική εφημερίδα γραμμένη με λατινικούς χαρακτήρες. Οι Λεβαντίνοι της Σμύρνης, που μιλούσαν όλοι ελληνικά αλλά δυσκολεύονταν να μάθουν την απελπιστική ορθογραφία μας, χρησιμοποιούσαν πάντα τους λατινικούς χαρακτήρες για να γράψουν τα ελληνικά. Αργότερα, τους μιμήθηκαν οι Χιώτες και άλλοι έμποροι του εξωτερικού που έγραφαν τα γράμματα και τα τηλεγραφήματά-τους στα ελληνικά αλλά με λατινικούς χαρακτήρες. Αυτή η φραγκοχιώτικη γλώσσα χρησιμοποιούνταν και από Έλληνες για να γράψουν σε άλλους Έλληνες που κατοικούσαν στη Σμύρνη, στο Λονδίνο ή αλλού. Αυτός ο τρόπος γραφής εξακολουθούσε να επιβιώνει πολύ αργότερα και τον συναντάμε αρκετά συχνά στα τηλεγραφήματα των Ελλήνων του εξωτερικού...». Με το δημοσίευμα του ζητούσε, μαζί με άλλους διανοουμένους της εποχής, μεταξύ τους οι Μένος Φιλήντας, Δημήτρης Γληνός, Νίκος Χατζηδάκης και άλλοι, να υπάρξει μεταρρύθμιση της γραφής της ελληνικής γλώσσας, όπως το διατυπώνει ξεκάθαρα, « ... ζητάμε να χρησιμοποιούνται αποκλειστικά οι λατινικοί χαρακτήρες για τη γραφή της νέας ελληνικής, που είναι η ζωντανή γλώσσα και που θέλουμε να την καταστήσουμε τη μοναδική γραπτή γλώσσα της χώρας-μας. Θέλουμε λοιπόν να συμπέσει η αλλαγή του αλφαβήτου με την εισαγωγή της φωνητικής ορθογραφίας» [9] [10].

Λοιπές δράσεις

Το 1935, ο Καρθαίος ήταν, για μικρό χρονικό διάστημα, διευθυντής του περιοδικού «Νεοελληνικά Γράμματα», του ομώνυμου οίκου εκδόσεων [11]. Το 1937, επί καθεστώτος της 4ης Αυγούστου με πρωθυπουργό τον Ιωάννη Μεταξά, διορίστηκε διευθυντής του Εθνικού Θεάτρου. Κατά διαστήματα ανέλαβε εισηγητής Δραματολογίου, ενώ από το 1942 έως το 1946 δίδαξε Δραματολογία και το 1948 ορίστηκε διευθυντής της δραματικής σχολής του θεάτρου, μέλος και πρόεδρος της καλλιτεχνικής επιτροπής και του Διοικητικού Συμβουλίου του «Εθνικού Θεάτρου». Συνεργάστηκε με τα περιοδικά «Πνευματική Ζωή», «Νέα Εστία» και «Ο Κύκλος», στη σύνταξη του «Εγκυκλοπαιδικού Λεξικού» του Ελευθερουδάκη [12] και το 1940 έγινε μέλος της Συντακτικής Επιτροπής, η οποία με πρόεδρο το Μανώλη Τριανταφυλλίδη, εξέδωσε τη «Νεοελληνική Γραμματική της Δημοτικής» [13].

Συνεργάστηκε ξανά με τα «Νεοελληνικά Γράμματα» από τον Ιούλιο του 1939 έως τον Οκτώβριο του 1940, με τη στήλη «Τα σημειώματα του Παρατηρητή», όπως ήταν ο τίτλος αντίστοιχης στήλης στο περιοδικό «Νέα Εστία». Μετά την απελευθέρωση της Ελλάδος από τις δυνάμεις του Άξονα, ανέλαβε ως Διευθυντής στο μονοτονικής γραφής περιοδικό «Το ταξίδι», του οποίου εκδόθηκαν μόλις δύο τεύχη. Η Αλίκη Βουγιουκλάκη στη διάρκεια της φοιτήσεως της στη Δραματική Σχολή του Εθνικού Θεάτρου συμμετείχε χωρίς άδεια της Σχολής στην παράσταση «Ρωμαίος και Ιουλιέτα». Για το λόγο αυτό τέθηκε από τον σύλλογο των διδασκόντων της Σχολής, ζήτημα παραμονή της ή όχι στη Σχολή. Ο Καρθαίος επισήμανε ότι δέχθηκε την επίσκεψη της θείας του Νίκου Χατζίσκου, η οποία του ζήτησε να επιτρέψει ως διευθυντής της Σχολής να παίξει η Βουγιουκλάκη στις παραστάσεις του Εθνικού Κήπου. Ο διευθυντής είπε πως ο κανονισμός της Σχολής δεν το επέτρεπε, αλλά δεν διαβιβάστηκε σωστά στην Βουγιουκλάκη, η οποία παραπλανήθηκε και χωρίς να αντιμετωπίσει το ζήτημα υπεύθυνα, συμμετείχε στις παραστάσεις. Η Βουγιουκλάκη ζήτησε από το Συμβούλιο των καθηγητών να την κρίνει με επιείκεια, καθώς στο παρελθόν είχε αρνηθεί πρόταση συμμετοχής της σε παράσταση του θιάσου της Μαρίκας Κοτοπούλη και ο Καρθαίος πρότεινε την επιεική κρίση της, πρόταση που βρήκε σύμφωνο το Δημήτρη Ροντήρη.

Στενοί του φίλοι του Καρθαίου ήταν ο Θράσος Καστανάκης, καθώς και οι Ηλίας Βενέζης και Πέτρος Χάρης. Στις 15 Φεβρουαρίου 1963, η «Εταιρεία Ελλήνων Λογοτεχνών» τίμησε στη «Στέγη Καλών Τεχνών και Γραμμάτων» τη μνήμη του Καρθαίου. Έγιναν ομιλίες από τους Δημήτριο Φωτιάδη, Λιλή Ιακωβίδη, Μελή Νικολαΐδη και Θρασύβουλο Σταύρου, ενώ οι ηθοποιοί Θάνος Κωτσόπουλος και Μιράντα, διάβασαν αποσπάσματα από μεταφράσεις του και απήγγειλαν ποιήματα του [14]. Σύμφωνα με τον Κώστα Βάρναλη «..Ο Καρθαίος που είταν πρώτος στο γλωσσικόν αγώνα στάθηκε στη μέση του κοινωνικού αγώνα. Πεσσιμιστής, και καρτερικός...».

Εργογραφία

Δημοσίευσε πολλές μεταφράσεις, ποιήματα, διηγήματα και σημειώματα για την ευρωπαϊκή λογοτεχνική κίνηση. Έπλασε τον όρο «μεχριτισμός», που σημαίνει την κακή χρήση του «μέχρι». Κατά τον Καρθαίο, το μέχρι δεν είναι της δημοτικής και δεν πρέπει να χρησιμοποιείται στη γραφή της γλώσσας. Μετέφρασε από τα Γαλλικά, τα Αγγλικά, τα Ισπανικά, τα Ιταλικά και τα Γερμανικά.

Ποιητικές συλλογές

Η πρώτη εμφάνιση του στο χώρο των γραμμάτων πραγματοποιήθηκε την πρώτη δεκαετία του 20ου αιώνα με την έκδοση της μεταφράσεως της ποιητικής συλλογής

Το ποιητικό έργο του χαρακτηρίζεται από στοχαστική και χαμηλών τόνων λυρική διάθεση. Δημοσίευσε την πρώτη του ποιητική συλλογή με τίτλο

  • «Τα τραγούδια του νησιού μου και οι κηφισιώτικες μελωδίες», το 1921.
  • «Sotto voce», το 1940,
  • «Ο κήπος του Μελχισεδέκ», το 1955.

Ανέκδοτη έμεινε η συλλογή του

  • «Τα χαμόγελα του Επιμηθέα και η πίπα του μπάρμπα Ποθητού», που περιλάμβανε σατυρικούς στίχους.

Μεταφράσεις

Ιδιαίτερη αξία έχει η πνευματική προσφορά του Καρθαίου στο χώρο της μεταφράσεως έργων ξένων λογοτεχνών καθώς μετέφρασε έργα των Σαίξπηρ, Στρίντμπεργκ, Κλάιστ, Καλντερόν, Λόπε ντε Βέγκα και άλλων σημαντικών συγγραφέων, τα οποία παραστάθηκαν σε Ελληνικές θεατρικές σκηνές [15].

  • «Το πορτραίτο του Ντόριαν Γκραίη», το 1917, Όσκαρ Ουάιλντ,
  • «Η μπαλάντα της φυλακής του Ρέντιγγ», Όσκαρ Ουάιλντ,
  • «Δον Κιχώτης», το 1920, Μιγκέλ ντε Θερβάντες,
  • «Οι Αθηναίες», το 1926, Γεωργίου Κραμ Κουκ,
  • «Ο πρίγκηπας του Χόμπουργκ· Δράμα σε πέντε πράξεις», Ερρίκου Φον Κλάιστ,
  • «Ιούλιος Καίσαρας· Τραγωδία σε πέντε πράξεις», το 1953, Ουίλλιαμ Σαίξπηρ,
  • «Μάκβεθ», Ουίλλιαμ Σαίξπηρ.

Δοκίμια

  • «Τρία ποιητικά βιβλία· Στοχασμοί του Κ.Καρθαίου», το 1950.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Παραπομπές

  1. Κ.Καθραίος-Βιογραφικό σημείωμα Περιοδικό «Νέα Εστία», τεύχος 694, σελίδα 56.
  2. Φιλολογικά πένθη-Κ.Καρθαίος Εφημερίδα «Ελευθερία», Σάββατο 31 Δεκεμβρίου 1955, σελίδα 2.
  3. [Η Ρένα Κλέανδρου Καρθαίου, η οποία γεννήθηκε το 1913 και πέθανε στις 11 Οκτωβρίου 2005, ήταν σύζυγος του δημοσιογράφου Αντώνη Μπρούσαλη και μαζί είχαν εκδώσει το περιοδικό «Η Πλώρη», με στόχο την καθιέρωση της δημοτικής γλώσσας. Ασχολήθηκε κυρίως με την παιδική ποίηση και το παιδικό βιβλίο. Υπήρξε από τα ιδρυτικά μέλη συλλόγων, όπως η «Γυναικεία Λογοτεχνική Συντροφιά» και ο «Κύκλος Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου».]
  4. Ιστορικό Οδησσεύς-Υπουργείο Πολιτισμού.
  5. Βασίλειος Λάκων-Φωτογραφίες.
  6. Σημειώσεις (2) Περιοδικό «Νέα Εστία», τεύχος 809, σελίδα 371η.
  7. Πρακτικό πρώτης συζήτησης δια την δημιουγία της Ε.Ε.Λ
  8. [Σήμερον την 29 Ιουνίου 1934, παρόντων των κάτωθι μελών της Επιτροπής, προέβημεν εις τον έλεγχον των προσόντων των Ιδρυτών της Εταιρίας Ελλήνων Λογοτεχνών, συμφώνως προς το από 19 Μαΐου 1934 πρακτικόν της Γεν. Συνελεύσεως.
    Μετά την εξέτασιν των στοιχείων, εκρίθησαν ως έχοντες τα προσόντα του σχετικού άρθρου του καταστατικού άπαντες οι ιδρυταί, κατά τον ως έπεται κατάλογον:
    Κωστής Παλαμάς, Ν. Καζαντζάκης, Αν. Τραυλαντώνης, Γαλ. Καζαντζάκη, Άγγελος Σημηριώτης, Κώστας Ουρανής, Στρ. Μυριβήλης, Αρ. Καμπάνης, Π. Νιρβάνας, Κ. Βάρναλης, Ρήγας Γκόλφης, Νικόλαος Πετιμεζάς-Λαύρας, Θράσος Καστανάκης, Σωτ. Σκίπης, Κ.Καρθαίος, Όμηρος Μπεκές, Β. Δασκαλάκης, Φ. Κόντογλου, Αντ. Γιαλούρης, Άλκης Θρύλος, Ειρήνη Δημητρακοπούλου, Μυρτιώτισσα, Αθηνά Ταρσούλη, Δημ. Βουτυράς, Ν. Ποριώτης, Ηλ. Βουτιερίδης, Γ. Βλαχογιάννης, Ζαχ. Παπαντωνίου, Σπ. Μελάς, Φώτος Πολίτης, Γ. Δροσίνης, Απ. Μαμμέλης, Αγγ. Σικελιανός, Γ. Δελης, Γ. Αθανασιάδης Νόβας, Τ. Μωραϊτίνης, Π. Χορν, Μ. Σιγούρος, Αλ. Πάλλης, Πετρ. Βλαστός, Άγγ. Τερζάκης, Ι. Μ. Παναγιωτόπουλος, Κ. Μπαστιάς, Στ. Δάφνης, Αιμ. Δάφνη, Κ. Εμμανουήλ, Κ. Παράσχος, Μ. Αυγέρης, Έλλη Δασκαλάκη, Αν. Δρίβας, Μελής Νικολαΐδης, Γ. Κ Σταμπολής, Αθ. Σαραντίδη, Ν. Μπουφίδης, Γιώργος Ροντάκης, Στρατής Δούκας, Χρ. Λεβάντας, Πέτρος Χάρης, Λιλίκα Νάκου, Ηλίας Βενέζης, Κώστας Αθανασιάδης, Τάκης Μπαρλάς, Γ. Οικονομίδης, Τέλλος Άγρας, Β. Φρέρης, Θρ. Σταύρου, Γ. Θεοτοκάς, Τάκης Παπατσώνης, Λ. Καρζής, Στ. Σπεράντζας, Μ. Στασινόπουλος, Ιουλία Περσάκη, Μ. Κουντουράς, Λιλή Ίακωβίδη, Λ. Κουκούλας. Έφ' ώ υπογράφομεν το παρόν Γρ. Ξενόπουλος, Ι. Γρυπάρης, Μιχ.Αργυρόπουλος, Μ. Τσιριμώκος, Απ. Μελαχρινός.]
  9. [Τα κείμενα του, όπως και τα αντίστοιχα του Φώτου Γιοφύλλη, διασώζονται -μαζί με διάφορα παραδείγματα φωνητικής και λατινικής γραφής των ελληνικών- στο συλλογικό τόμο «Φωνητική Γραφή» που επιμελήθηκαν το 1980, οι εκδόσεις «Κάλβος».]
  10. Από τα φραγκοχιώτικα στα greeklish Εφημερίδα «Το Βήμα», Ηλεκτρονική έκδοση, 5 Σεπτεμβρίου 1999.
  11. [Στη δεύτερη σελίδα του 16ου φύλλου του περιοδικού «Νεοελληνικά Γράμματα», που κυκλοφόρησε την Κυριακή, 28 Ιουλίου 1935, δημοσιεύτηκε η ακόλουθη δήλωση: «Από του 14ου φύλλου της ηµετέρας εφημερίδος, η σύνταξις και η διαχείρισις των “Νεοελληνικών Γραμμάτων” –εξαιρέσει της παροχής των υπησχημένων βιβλίων, δια τα οποία εξακολουθεί να ευθύνεται ο Οίκος “Ελευθερουδάκης” Α.Ε. –περιήλθε κατόπιν συμφωνίας, εις τον κ. Α. Νικολόπουλον, όστις και θα ευθύνεται δια παν σχετιζόμενον µε την σύνταξιν της εφημερίδος. Ο κ. Κ. Ελευθερουδάκης παραμένει ως διευθυντής και συνεργάτης, ο δε κ. Κ. Καρθαίος, παραιτηθείς της συντάξεως, παραμένει εις την από οκταετίας θέσιν του επιμελητού των εκδόσεων του Οίκου “Ελευθερουδάκης” Α.Ε.».]
  12. [Ο Κλέανδρος Καρθαίος, αποτελούσε έναν εκ των τεσσάρων βασικών συνεργατών του Κώστα Ελευθερουδάκη στην έκδοση του Εκπαιδευτικού Λεξικού.]
  13. Ιωάννης Μεταξάς θεωρούσε «ατύχημα» το ότι «η άρχουσα τάξις (...) ηθέλησε να συγχέη τον δημοτικισμόν, που είναι κίνημα καθαρώς εθνικόν, με τον κομμουνισμόν. Αυτή η σύγχυσις δεν επιτρέπεται πλέον, διότι δεν ωφελεί παρά μόνον τους κομμουνιστάς...». Έτσι για τη γραμματική και την ορθογραφία της δημοτικής, ο Μεταξάς ανέθεσε το Δεκέμβριο του 1938 σε επιτροπή, με πρόεδρο το Μανόλη Τριανταφυλλίδη, τη σύνταξη γραμματικής της δημοτικής γλώσσας. Μέλη της επιτροπής ορίστηκαν οι: Κλέανδρος Λάκωνας, ο Θρασύβουλος Σταύρου, γυμνασιάρχης, ο Αχιλλέας Τζάρτζανος, γνωστός από το συντακτικό της αρχαίας ελληνικής γλώσσας και ο Βασίλης Φάβης, συντάκτης του Λεξικού της Ακαδημίας και αργότερα καθηγητής στο πανεπιστήμιο της Θεσσαλονίκης. Γραμματέας της επιτροπής ορίστηκε ο Νικόλαος Ανδριώτης, συνεργάτης τότε της Ακαδημίας Αθηνών, καθηγητής αργότερα στο πανεπιστήμιο της Θεσσαλονίκης. Το τυπικό της νέας γραμματικής, που είχε τη σύμφωνη γνώμη του Ιωάννη Μεταξά, βασίστηκε στο τυπικό του 1918 και την πρώτη καθιέρωση της σχολικής δημοτικής. Η διασάφηση που δόθηκε από το υπουργείο Παιδείας εκ μέρους του Μεταξά ήταν ότι «...βάσις της σχολικής γραμματικής θα ληφθή η γλώσσα η υπάρχουσα εις τα πρότυπα των δημοτικών τραγουδιών και των μεγάλων ποιητών της νέας Ελλάδος, ως ερρυθμίσθη γραμματικώς και ορθογραφικώς κατά την πρώτην αυτής σχολικήν καθιέρωσιν...». Τελικά, η «Νεοελληνική Γραμματική της Δημοτικής», δημοσιεύτηκε από τον «Οργανισμό Εκδόσεως Σχολικών Βιβλίων» [Ο.Ε.Σ.Β.] το 1941, μετά το θάνατο του Ιωάννη Μεταξά.]
  14. Τιμητικές εκδηλώσεις-Κ.Καρθαίος Περιοδικό «Νέα Εστία», τεύχος 857, σελίδες 388-399.
  15. Κ. Καθραίος Ψηφιοποιημένο αρχείο του Εθνικού Θεάτρου.