Μιχαήλ Ρουφογάλης

Από Metapedia
Μετάβαση σε: πλοήγηση, αναζήτηση

Ο Μιχάλης Σ. Ρουφογάλης Έλληνας εθνικιστής, Υποστράτηγος (ΠΒ) ε.α., στέλεχος των μυστικών υπηρεσιών, και ένας από τους πρωταγωνιστές του καθεστώτος της 21ης Απριλίου 1967, μαζί με τους Γεώργιο Παπαδόπουλο, Στυλιανό Παττακό και Νικόλαο Μακαρέζο, ο οποίος διατέλεσε αρχηγός της Κεντρικής Υπηρεσίας Πληροφοριών στη διάρκεια του καθεστώτος της 21ης Απριλίου 1967, από τις 3 Ιουνίου 1972 έως τις 28 Νοεμβρίου του 1973 [1], γεννήθηκε το 1921 στο ορεινό χωριό Πυργάκι Ακράτας [2] στο Νομό Αχαΐας και πέθανε στις 24 Φεβρουαρίου 2000 [3], στην Αθήνα. Η νεκρώσιμη ακολουθία του τελέστηκε στις 25 Φεβρουαρίου 2000 και τάφηκε στο Νεκροταφείο του Βύρωνα Αττικής.

Μιχαήλ Ρουφογάλης
Μιχάλης Ρουφογάλης.jpg
Γέννηση: 1921
Τόπος: Πυργάκι Ακράτας, Αχαΐα (Ελλάδα)
Σύζυγος: Ντέλλα Nτελαντώνη
Τέκνα: Άτεκνος
Υπηκοότητα: Ελληνική
Ασχολία: Υποστράτηγος (ΠΒ) ε.α.
Θάνατος: 24 Φεβρουαρίου 2000
Τόπος: Αθήνα, Αττική (Ελλάδα)

Στις 23 Απριλίου 1973 αρραβωνιάστηκε στη μισθωμένη θερινή κατοικία της οικογένειας του Γεωργίου Παπαδόπουλου στο Λαγονήσι και στις 6 Σεπτεμβρίου του ίδιου χρόνου παντρεύτηκε, στον ιερό Ναό του Αγίου Δημητρίου Αμπελοκήπων στην Αθήνα, με το μοντέλο Βασιλική Πασβαντίδη, γνωστή ως Ντέλλα Nτελαντώνη-Ρουφογάλη, ήταν ο δεύτερος γάμος της, η οποία παντρεύτηκε σε τρίτο γάμο με τον Herbert Rounick [4]. Κουμπάρος στον γάμο του με την Ντέλλα Πασβαντίδη [5] ήταν ο Γεώργιος Παπαδόπουλος.

Βιογραφία

Πατέρας του Μιχάλη ήταν ο δάσκαλος Σωτήριος Ρουφογάλης και μητέρα του η Ευανθία Ρουφογάλη, η οποία πέθανε όταν ο γιος της ήταν σε παιδική ηλικία και στη συνέχεια ο πατέρας του παντρεύτηκε σε δεύτερο γάμο, έτσι ο Μιχάλης μεγάλωσε με την δεύτερη σύζυγο του πατέρα του.

Σπουδές

Ο Μιχάλης παρακολούθησε τα μαθήματα της εγκύκλιας εκπαιδεύσεως στη γενέτειρα του και τα μαθήματα του Γυμνασίου στην Πάτρα. Στη συνέχεια, μετά από επιτυχείς εξετάσεις, εισήλθε στη Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων [Σ.Σ.Ε.], από την οποία αποφοίτησε με το βαθμό του Ανθυπολοχαγού και κατατάχθηκε στο Πυροβολικό.

Στρατιωτική σταδιοδρομία

Ο Ρουφογάλης ήταν απόφοιτος της Σχολής Πυροβολικού, της τότε Σχολής Πληροφοριών του Γ.Ε.Σ., της Σχολής Ψυχολογικών Επιχειρήσεων των Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής, καθώς και της Σχολής Πολέμου. Με την κατάληψη της Ελλάδος από τις δυνάμεις του Άξονος κατέφυγε στη Μέση Ανατολή, όπου εντάχθηκε στην Ι Ελληνική Ταξιαρχία, του Στρατηγού Παυσανία Κατσώτα και υπηρέτησε στο Ι Σύνταγμα Πεδινού Πυροβολικού, υπό τις διαταγές του αντισυνταγματάρχη Αθανασίου Δασκαρόλη. Έλαβε μέρος στη μάχη του Έλ Αλαμέιν και στις 10 Δεκεμβρίου του 1942 τραυματίστηκε από εχθρικό αεροπορικό βομβαρδισμό στην περιοχή των ελών Μούντ της Λιβυκής έρημου. Στη συνέχεια κατατάχθηκε στον Ιερό Λόχο και έλαβε μέρος στην καταδρομική επιχείρηση στη νήσο Σάμο τον Μάϊο του 1944, υπό τις διαταγές του λοχαγού Ανδρέα Σιαπκαρά και συμμετείχε στην πολεμικές επιχειρήσεις στη διάρκεια του συμμοριοπολέμου.

Την περίοδο 1950-52, όταν υπηρετούσε στη Σχολή του Πυροβολικού στο Μεγάλο Πεύκο, γνώρισε τους Γεώργιο Παπαδόπουλο, Νικόλαο Μακαρέζο αλλά και τον Οδυσσέα Αγγελή. Συμμετείχε στην οργάνωση «Ένωσις Ελλήνων Νέων Αξιωματικών», από κοινού με 25 περίπου αξιωματικούς, από το βαθμό του αντισυνταγματάρχου μέχρι του λοχαγού, οι περισσότεροι από τους οποίους υπηρετούσαν στο Γενικό Επιτελείο Στρατού και στην Κεντρική Υπηρεσία Πληροφοριών. Ανάμεσα τους ήταν οι Δημήτριος Πατίλης, Γεώργιος Παπαδόπουλος, Κωνσταντίνος Χρ. Παπαδόπουλος, Δημήτριος Ιωαννίδης, Πέτρος Κωτσέλης, Νικόλαος Γκαντώνας, Ιωάννης Λάζαρης, Στέφανος Καραμπέρης, Αντώνιος Λέκκας, Μιχαήλ Μπαλόπουλος, Αντώνιος Μέξης, Νικόλαος Ντερτιλής και Νικόλαος Πετάνης, όλη η μετέπειτα ηγετική ομάδα του καθεστώτος της 21ης Απριλίου 1967, με εξαίρεση τους Παττακό και Μακαρέζο, των οποίων η ενεργή ένταξη από τότε στην ομάδα δεν τεκμηριώνεται επαρκώς. Το διάστημα 1952-53 υπηρέτησε στην πόλη της Βέροιας και στη συνέχεια ως στρατιωτικός ακόλουθος στην Ελληνική πρεσβεία στην Κορέα. Υπηρέτησε στην ΚΥΠ, επί κυβερνήσεων Αλέξανδρου Παπάγου και Κωνσταντίνου Καραμανλή, διετέλεσε διευθυντής του Κέντρου Μελέτης Στρατιωτικών Πληροφοριών και της Υπηρεσίας Ειδικών Μελετών. Επανήλθε στην ΚΥΠ το 1966 και ανέλαβε διευθυντής του Γραφείου Ασφαλείας (σημερινό Τμήμα Ασφαλείας ΕΥΠ).

Ο Ρουφογάλης διορίστηκε προσωρινά στις 23 Φεβρουαρίου 1966 επικεφαλής του Γραφείου Ασφαλείας της Κεντρικής Υπηρεσίας Πληροφοριών [Κ.Υ.Π.]. Στις 13 Δεκεμβρίου του ίδιου έτους η ηγεσία της επαναστατικής ομάδας -σύμφωνα με την Αμερικανική υπηρεσία πληροφοριών- συναντήθηκε μυστικά στο σπίτι του Ιωάννη Λαδά. Η ηγεσία αναφερόταν ως Επαναστατικό Συμβούλιο και αποτελείτο από τους Γεώργιο Παπαδόπουλο, Ιωάννη Λαδά, Δημήτριο Σταματελόπουλο, Δημήτριο Ιωαννίδη, Αντώνη Λέκκα, Μιχαήλ Ρουφογάλη και Ιωάννη Μέξη. Το βράδυ της επικρατήσεως του επαναστατικού καθεστώτος της 21ης Απριλίου ήταν διευθυντής του Γραφείου Ασφαλείας της Κεντρικής Υπηρεσίας Πληροφοριών.

21η Απριλίου 1967

Τι προηγήθηκε

Με το βαθμό του Αντισυνταγματάρχη [6] και από κοινού με τους Γεώργιο Παπαδόπουλο, Ταξίαρχο Στυλιανό Παττακό των Τεθωρακισμένων και Νικόλαο Μακαρέζο, Συνταγματάρχη Πυροβολικού, οργάνωσαν, εκτέλεσαν και ηγήθηκαν του επαναστατικού καθεστώτος της 21ης Απριλίου 1967. Στις 9 το βράδυ της ίδιας μέρας, οι στρατιωτικοί που συμμετείχαν στην Επαναστατική Επιτροπή, μεταξύ τους και ο ίδιος, συνεδρίασαν για τελευταία φορά στο σπίτι του αντισυνταγματάρχη Μιχαήλ Μπαλόπουλου στην οδό Φρύνης στο Παγκράτι και συζήτησαν τις τελευταίες λεπτομέρειες. Η τελευταία σύσκεψη είχε προγραμματιστεί για τις 11 το βράδυ στο σπίτι του Δημήτρη Ιωαννίδη στο Γαλάτσι λίγη ώρα πριν ξεκινήσει ο καθένας για το γραφείο ή την Μονάδα του. Σύμφωνα με το σχέδιο δράσεως από τις 2 τα ξημερώματα της 21ης Απριλίου έπρεπε να εφαρμοστεί το σχέδιο «Προμηθεύς» και να κινηθούν οι στρατιωτικές μονάδες, που κατάργησαν την κυβέρνηση του Παναγιώτη Κανελλόπουλου, τον οποίο συνέλαβε εικοσαμελής ομάδα στρατιωτών, υπό τις διαταγές του λοχαγού Ηρακλή Θωμά, συγχωριανού και στενού συνεργάτη του στρατηγού Οδυσσέα Αγγελή.

Επικράτηση

Λίγη ώρα αργότερα, στις 2 τα ξημερώματα της 21ης Απριλίου, τέθηκε σε εφαρμογή το σχέδιο έκτακτης ανάγκης «Προμηθεύς», που προορίζονταν για την αναγκαστική ανάληψη της εξουσίας από το στρατό με σκοπό την εξουδετέρωση κομμουνιστικής εξέγερσης, με αποτέλεσμα να κινηθούν όλες οι στρατιωτικές μονάδες της Αττικής. Ο Γεώργιος Παπαδόπουλος, ο Μιχαήλ Ρουφογάλης και ο Στυλιανός Παττακός με τζιπ της μονάδας του Ταξίαρχου έφτασαν στο ΓΕΣ, που είχε καταληφθεί. Μία από τις πρώτες ενέργειες τους ήταν να συλλάβουν τον αρχηγό του Γ.Ε.Σ. αντιστράτηγο Γρηγόρη Σπαντιδάκη και να τον αντικαταστήσουν με τον Οδυσσέα Αγγελή, που έδωσε εντολή σε όλους του μεγάλους στρατιωτικούς σχηματισμούς της χώρας να εφαρμόσουν το σχέδιο «Προμηθεύς». Στις 3:30 τα ξημερώματα της 21ης Απριλίου 1967, η Επανάσταση είχε επικρατήσει αναίμακτα, ενώ με συντακτική πράξη στη διάρκεια της ημέρας ανεστάλησαν οι διατάξεις του Συντάγματος και ματαιώθηκαν οι εκλογές της 28ης Μαΐου 1967. Η στρατιωτική επανάσταση κατάργησε την κυβέρνηση του Παναγιώτη Κανελλόπουλου, τον οποίο συνέλαβε εικοσαμελής ομάδα στρατιωτών, υπό τις διαταγές του λοχαγού Ηρακλή Θωμά, συγχωριανού και στενού συνεργάτη του στρατηγού Οδυσσέα Αγγελή.

Θέσεις ευθύνης

Ο Ρουφογάλης μετά την επικράτηση της 21ης Απριλίου, ανέλαβε Υπαρχηγός της Κεντρικής Υπηρεσίας Πληροφοριών, υπό τον Αλέξανδρο Χατζηπέτρου. Στις 18 Ιανουαρίου 1968, με διάταγμα που δημοσιεύθηκε στο ΦΕΚ 7Γ/1968, προήχθη στο βαθμό του Συνταγματάρχου [7] και τον ίδιο χρόνο απεσταλμένος από τον Γεώργιο Παπαδόπουλο συνάντησε τον βασιλέα Κωνσταντίνο Β' στην κατοικία του στη Ρώμη στον οποίο παρουσίασε το σχέδιο του νέου Ελληνικού συντάγματος που εκπόνησε το Επαναστατικό καθεστώς.

Στις 27 Αυγούστου 1970 ο Γεώργιος Παπαδόπουλος βρέθηκε αντιμέτωπος με μια «εκρηκτική», σύμφωνα με την έκφραση του Στυλιανού Παττακού, νυχτερινή σύσκεψη του Επαναστατικού Συμβουλίου. Στη διάρκεια μιας συνεδριάσεως του συλλογικού οργάνου ο Παπαδόπουλος κατήγγειλε υπονόμευση του έργου του από τους γενικούς γραμματείς, οι οποίο με τη στήριξη του Μακαρέζου, απαίτησαν συλλογική λήψη των σημαντικών αποφάσεων, παραμερισμό του Γεωργίου Γεωργαλά κι εξέφρασαν την αντίθεσή τους στο ενδεχόμενο άρσεως του στρατιωτικού νόμου, εξαγγελίας εκλογών ή επιστροφής του βασιλιά Κωνσταντίνου Β'. Άμεσα ο Παπαδόπουλος αποχώρησε από τη σύσκεψη και στις 31 Αυγούστου παρέδωσε γραπτό υπόμνημα στον Παττακό ενώ στις 2 Σεπτεμβρίου διαμήνυσε μέσω του Ρουφογάλη ότι στις 7 του ίδιου μήνα θα δημοσιοποιούσε την παραίτηση του από την πρωθυπουργία. Σύμφωνα με επιστολή δημοσιογράφου [8] της εποχής, κι ύστερα από διαδοχικές συσκέψεις, «την μεσημβρίαν του Σαββάτου [5/9] το θέμα έληξεν δι’ ουσιαστικής υποχωρήσεως των γενικών γραμματέων»·

Στις 17 Ιουνίου 1972 με απόφαση του πρωθυπουργού Γεωργίου Παπαδόπουλου, ορίστηκε Διευθυντής στην Κεντρική Υπηρεσία Πληροφοριών [9], ενώ, τον Ιούλιο του 1972, με το διάταγμα που δημοσιεύθηκε στο ΦΕΚ 157/Γ/1972 προήχθη στο βαθμό του Ταξιάρχου [10].Στις επιτυχίες της διοικήσεως του καταλογίζονται η έγκαιρη πληροφόρηση και η καταστολή του κινήματος του βασιλιά Κωνσταντίνου το Δεκέμβριο του 1967, αλλά και η εξάρθρωση της οργανώσεως «Εθνικό Κίνημα Δημοκρατικής Αντίστασης», που είχε ιδρυθεί από τους Γιάννη Χαραλαμπόπουλο, Γιάννη Σκουλαρίκη και Λευτέρη Βερυβάκη, στενούς συνεργάτες του Ανδρέα Παπανδρέου.

Η ανατροπή του καθεστώτος

Ο δημοσιογράφος Σάββας Κωνσταντόπουλος, εκδότης της εφημερίδος «Ελεύθερος Κόσμος», αναλύοντας το Δεκέμβριο του 1973 στον Κωνσταντίνο Καραμανλή την ανατροπή του Γεωργίου Παπαδόπουλου, του τόνισε πως:

«....είχε υποστεί το καθεστώς και αυτός προσωπικώς ηθικήν φθοράν εις την συνείδησιν των Ενόπλων Δυνάμεων. Μεγάλην ζημίαν του έκαμε ...{...}... ο ταξίαρχος Μ. Ρουφογάλης, τον οποίον είχε τοποθετήσει εις την ΚΥΠ. Έκαμαν προκλητικάς ενεργείας (εντυπωσιακοί γάμοι, θορυβώδεις δεξιώσεις, δημόσιαι εμφανίσεις με μεγαλοπλουσίους, επίδειξις πλούτου κ.λ.π.). ...{...}... Εδημιουργήθη μία αποπνικτική ατμόσφαιρα σκανδάλων δια την οποίαν δεν δυνάμεθα ακόμη να γνωρίζωμεν μέχρι ποίου σημείου ανταπεκρίνετο εις την πραγματικότητα. Πάντως, αντιστοιχία υπήρχε οπωσδήποτε....» [11].

Η κυβέρνηση με πρωθυπουργό τον παλαιό υπουργό Οικονομίας και αρχηγό του κόμματος των Προοδευτικών Σπύρο Μαρκεζίνη, ανακοίνωσε ότι σκοπεύει να προχωρήσει σε εκλογές. Στον Δ' αραβοϊσραηλινό πόλεμο ή πόλεμο του Γιομ Κιπούρ τον Οκτώβριο του 1973, υπήρξε άρνηση των Παπαδόπουλου-Μαρκεζίνη στην Αμερικανική απαίτηση για άδεια ελεύθερης διελεύσεως από τον ελληνικό εθνικό εναέριο χώρο και χρήση των αεροδρομίων της Κρήτης από αμερικανικά πολεμικά αεροσκάφη [U.S.A.F.] ώστε να εφοδιάσουν το Ισραήλ με πολεμικό υλικό, γεγονός που προκάλεσε την οργή του Υπουργού Εξωτερικών των Η.Π.Α. Χένρυ Κίσσινγκερ. Μεσολάβησε η εξέγερση και ο εγκλεισμός των φοιτητών στο Πολυτεχνείο, η καταστολή της τα μεσάνυχτα της 16ης προς 17η Νοεμβρίου 1973 και η ενεργοποίηση της επιβολής Στρατιωτικού νόμου, ενώ στις 24 Νοεμβρίου παραιτήθηκε ο Υπουργός Δημοσίας Τάξεως.

Σε δημοσίευμα της Αθηναϊκής εφημερίδας «Real News» το 2012, αναφέρεται ότι την παραμονή του κινήματος Ιωαννίδη, ο Νικόλαος Μακαρέζος συναντήθηκε με τον πρωθυπουργό Σπύρο Μαρκεζίνη στον οποίο είπε «Το καθήκον μου επιβάλλει να πω τη σκληρή αλήθεια. Μόνος τρόπος εξόδου από το αδιέξοδο είναι άρση του στρατιωτικού νόμου, παραίτηση του Παπαδόπουλου, ανάληψη της προεδρίας από τον αντιπρόεδρο Αγγελή και εκλογές». Πρόσθεσε ότι από δημοσκόπηση που έκανε στην Αθήνα, διαπίστωσε πως το 93% εκφραζόταν κατά του Παπαδόπουλου, το 7% ήταν αδιάφορο, ενώ στους στρατιωτικούς διαπιστώθηκε άρνηση εκδηλώσεως γνώμης. Με τον Μαρκεζίνη συναντήθηκε και ο καθηγητής Ιωάννης Γεωργάκης, που τον προειδοποίησε ότι «θα σας ανατρέψει ο Ιωαννίδης» και τον προέτρεψε να ενημερώσει τον Παπαδόπουλο. Και ο Στυλιανός Παττακός όμως είδε τον Μαρκεζίνη και τον πίεσε να επισπεύσει τις εκλογές. Πήγε μάλιστα και είδε και τον Παπαδόπουλο στον οποίο είπε «Γιώργο, πρόσεχε τον Μίμη. Κάτι ετοιμάζει!», όμως ο Παπαδόπουλος του επισήμανε ότι «Ο Μίμης είναι πιστός φίλος. Αρσακειάδα!» και ο Παττακός του απάντησε «Μου το είπες και πέρυσι, αλλά… πρόσεχε… Άκουσε με! Θυμήσου την Αρσακειάδα που ο φίλος μας την έπιασε σε ξένη αγκαλιά…». Το βράδυ της ίδιας μέρας ο Μαρκεζίνης επισκέφτηκε τον Παπαδόπουλο στο Λαγονήσι και του έθεσε το θέμα άρσεως του στρατιωτικού νόμου και ορισμού ημέρας διεξαγωγής των εκλογών. Ο Παπαδόπουλος θεωρούσε ως πρόσφορη ημερομηνία την 10η Μαρτίου 1974, ενώ ο Μαρκεζίνης επέμενε για τη 10 Φεβρουαρίου 1974 και παρόντος του στρατηγού Αγγελή μετέφερε στον Παπαδόπουλο και άλλες πληροφορίες, αλλά από τη σιγή του αποκόμισε την άποψη ότι τα γνώριζε. Ο Παπαδόπουλος στράφηκε στον Αγγελή λέγοντας, «Νομίζω ότι πρέπει να είπωμεν εις τον Ιωαννίδην να παρουσιασθεί εις τον πρωθυπουργόν ώστε να μορφώσει ο ίδιος γνώμην, αν πρόκειται περί ανθρώπου ικανού να διαπράξει όσα διαδίδουν». Φεύγοντας ο Μαρκεζίνης είπε στον Παπαδόπουλο, «Περιμένω απάντησιν ημερομηνίας των εκλογών» και ο Παπαδόπουλος απάντησε, «Α, ναι, έχετε δίκαιον…».

Στις 15 Νοεμβρίου φοιτητές κατέλαβαν το κτήριο του Πολυτεχνείου στην Αθήνα και πανεπιστημιακά κτήρια στην Θεσσαλονίκη και χρησιμοποίησαν ασυρμάτους προκειμένου να παρακινήσουν το λαό σε εξέγερση. Στις 16 Νοεμβρίου σημειώθηκαν συγκρούσεις διαδηλωτών και αστυνομίας και στις 17, μετά από εντολή να εισβάλει ο στρατός στο κτίριο, ένα άμα μάχης γκρέμισε την πύλη και το Πολυτεχνείο εκκενώθηκε αναίμακτα [12], όμως υπήρξαν δώδεκα νεκροί και αρκετοί τραυματίες από αδέσποτες σφαίρες σε χώρους μακριά από το Εκπαιδευτικό ίδρυμα. Τα μεσάνυχτα της 24ης προς 25η Νοεμβρίου 1973 εκδηλώθηκε στρατιωτικό κίνημα με αρχηγό το διοικητή του ΕΑΤ/ΕΣΑ ταξίαρχο Δημήτρη Ιωαννίδη, το οποίο ανέτρεψε τον Παπαδόπουλο, που τέθηκε υπό περιορισμό σε έπαυλη στο Λαγονήσι, ιδιοκτησίας του Έλληνα μεγαλοεπιχειρηματία Αριστοτέλη Ωνάση, όπου διέμενε και τα προηγούμενα χρόνια. Ο Ιωαννίδης προχώρησε στην αντικατάσταση του στο προεδρικό αξίωμα με τον αντιστράτηγο Φαίδωνα Γκιζίκη, ο οποίος διόρισε και όρκισε κυβέρνηση υπό τον δικηγόρο Αδαμάντιο Ανδρουτσόπουλο. Σύμφωνα με τους παρατηρητές και τις μετέπειτα διεθνείς γεωπολιτικές εξελίξεις, η ανατροπή του Παπαδόπουλου ήταν το αποτέλεσμα της εναντιώσεως του στις θελήσεις της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής [13] [14]. Παρέμεινε υπό φρούρηση στο Λαγονήσι μέχρι τις 23 Ιουλίου 1974, ημέρα της τουρκικής εισβολής στην Κύπρο. Ακολούθησαν η απόσυρση των στρατιωτικών, η ορκομωσία και η παράδοση της διακυβερνήσεως σε πολιτική κυβέρνηση εθνικής ενότητας υπό τον Κωνσταντίνο Καραμανλή.

Εξορία-Δίκη & Καταδίκη

Στις 24 Σεπτεμβρίου 1968 το Συμβούλιο της Επικρατείας, υπό την προεδρία του Μιχάλη Στασινόπουλου, είχε αποφανθεί ότι την 21η Απριλίου 1967 ήταν Επανάσταση [15] και στις 26 Ιουλίου 1974 δημοσιεύθηκε το Προεδρικό Διάταγμα Γενικής Αμνηστίας με αριθμό 519, το οποίο όριζε:

«...Αμνηστεύονται τα καθ' οιονδήποτε τρόπον τελεσθέντα μέχρι της δημοσιεύσεως του παρόντος εγκλήματα, τα προβλεπόμενα και τιμωρούμενα υπό των διατάξεων του Ποινικού Κώδικος, του Στρατιωτικού Ποινικού Κώδικος κ.λπ. και αυτόθι αναφερομένων νόμων, ως επίσης και τα προς αυτά συναπτόμενα ή συναφή, εφ' όσον ταύτα έχουν σχέσιν προς την κατάστασιν την δημιουργηθείσαν από της 21/4/1967. Ομοίως αμνηστεύονται τα αυτά ως άνω εγκλήματα, τελεσθέντα προ της 21/4/1967 και τα προς αυτά συναπτόμενα ή συναφή, εφ' όσον οπωσδήποτε απέβλεπον προς την ανατροπήν της καθεστηκυίας τάξεως...». 

Εξορία

Στις 9 Σεπτεμβρίου 1974, οι δικηγόροι Αλέξανδρος Λυκουρέζος, ο οποίος λίγα χρόνια αργότερα τάχθηκε δημόσια, ξεκάθαρα και κατηγορηματικά υπέρ της αποφυλακίσεως του Γεωργίου Παπαδόπουλου και των συνεργατών του [16], Δημήτριος Χαρισιάδης και η «Ένωση Δημοκρατικών Δικηγόρων», υπέβαλλαν μήνυση -με βάση το Αστικό Δίκαιο- εναντίον των πρωταιτίων του στρατιωτικού καθεστώτος της 21ης Απριλίου 1967, επειδή υπέστησαν αστική ζημία, καθώς από την ενέργεια του παρεμποδίστηκε η επαγγελματική τους ανέλιξη. Στις 24 Σεπτεμβρίου 1974, ο συνταγματάρχης της Χωροφυλακής Νικόλαος Πορικός με εντολή του Υπουργού Δημοσίας Τάξεως Σόλωνα Γκίκα και του πρωθυπουργού Κωνσταντίνου Καραμανλή, επισκέφθηκε τον Παπαδόπουλο, στον οποίο μετέφερε τη θέληση του Καραμανλή, να μείνει μακριά από οποιαδήποτε πολιτική ανάμειξη, είτε με τη μορφή δηλώσεων, είτε με τη μορφή συμμετοχής στην εκλογική αναμέτρηση της 17ης Νοεμβρίου 1974.

Ο Πορικός εισέπραξε την αρνητική απάντηση του Παπαδόπουλου, ο οποίος του είπε, «...Θα κάμω ό,τι η συνείδησίς μου μού επιβάλη, διά το καλόν της Πατρίδος μου», καθώς είχε ήδη αποφασίσει την πολιτική εμπλοκή του. Στις 3 Οκτωβρίου 1974, η Βουλή των Ελλήνων με πρωτοβουλία των βουλευτών του κόμματος «Νέα Δημοκρατία», εξέδωσε Συντακτική Πράξη με την οποία εξαίρεσε από την αμνηστία που είχε χορηγηθεί τους πρωταιτίους της 21ης Απριλίου και ο ίδιος, καθώς και οι Γεώργιος Παπαδόπουλος, Στυλιανός Παττακός, Νικόλαος Μακαρέζος και Ιωάννης Λαδάς, δίχως την έκδοση εισαγγελικής παραγγελίας ή δικαστικής αποφάσεως, συνελήφθησαν στις 6 το πρωί της 23ης Οκτωβρίου 1974 και εκτοπίστηκαν αυθημερόν, στη νησί της Κέας, διότι «...αναπτύσσουν συνωμοτικήν δραστηριότητα, προκαλούν ανησυχία και δημιουργούν τας προϋποθέσεις διαταράξεως της ησυχίας και της γαλήνης του λαού...» [17].

Άσκηση διώξεων

Την 1η Νοεμβρίου 1974, ασκήθηκε δίωξη εναντίον του για την κατηγορία της εσχάτης προδοσίας, κατά παράβαση των άρθρων 134 και 135, άρθρα 8α και 8β του Ποινικού Κώδικα, καθώς και 63 του Στρατιωτικού Ποινικού Κώδικα. Η μήνυση δυο μέρες αργότερα, διαβιβάστηκε από την Εισαγγελία Αθήνας στην Στρατιωτική Δικαιοσύνη, επειδή όταν τελέστηκαν τα αδικήματα ήταν στρατιωτικός. Η δίωξη ασκήθηκε από τον Μενέλαο Κουτσάκο, προϊστάμενο της Εισαγγελίας Εφετών, καθώς και εναντίον των Γεωργίου Παπαδόπουλου, Νικολάου Μακαρέζου, Στυλιανού Παττακού, και 62 ακόμη συνεργατών τους. Στις 29 Δεκεμβρίου 1974 ο ανακριτής Γιάννης Βολτής απήγγειλε τις κατηγορίες της στάσεως, εσχάτης προδοσίας και προπαρασκευαστικών ενεργειών εσχάτης προδοσίας. Στις 18 Ιανουαρίου 1975 εκδόθηκε το αισχρό «Δ' Ψήφισμα» της Βουλής των Ελλήνων, που καθόρισε τη μορφή της 21ης Απριλίου 1967 ως «πραξικοπήματος» [18] και θέσπισε την αναδρομικότητα σε Ποινικά αδικήματα, πρωτοφανές γεγονός για τα νομικά χρονικά της Ελλάδος.

Ο Ρουφογάλης και μαζί του οι υπόλοιποι τέσσερις εκτοπισμένοι συνελήφθησαν επισήμως στις 20 Ιανουαρίου, κατηγορούμενοι για εσχάτη προδοσία, και μεταφέρθηκαν στον Πειραιά με τορπιλάκατο του Πολεμικού Ναυτικού στη οποία διανυκτέρευσαν, ενώ στις 21 Ιανουαρίου 1975, προφυλακίστηκε στο Σωφρονιστικό κατάστημα του Κορυδαλλού, με βάση το «Δ' Ψήφισμα» της Βουλής των Ελλήνων. Την 24η Φεβρουαρίου 1975, το καθεστώς Καραμανλή σκηνοθέτησε κι αποκάλυψε το Πραξικόπημα της Πυτζάμας, με αφορμή το οποίο αποστρατεύθηκαν περισσότεροι από 275 αξιωματικοί. Στις 22 Μαΐου 1975 δημοσιεύθηκε το υπ' αριθμό 414/75 βούλευμα του Πενταμελούς Συμβουλίου Εφετών, με το οποίο παραπέμφθηκε σε δίκη με τις κατηγορίες της «εσχάτης προδοσίας» και της «στάσεως» και στις 2 Ιουλίου 1975 η Ολομέλεια του Αρείου Πάγου απέρριψε, με την υπ' αριθμόν 683 απόφαση, την αναίρεση [19] που είχε ασκήσει κατά του βουλεύματος της παραπομπής του. Την ίδια ημέρα η Ολομέλεια του Αρείου Πάγου αποφάνθηκε, με την απόφαση 684, ότι το δήθεν αδίκημα της «εσχάτης προδοσίας» της 21ης Απριλίου 1967, ήταν «στιγμιαίον», απόφαση που είχε ως αποτέλεσμα την απαλλαγή από κάθε ευθύνη, όσων συνεργάστηκαν με την 21η Απριλίου μετά την επικράτηση της.

Η παραβίαση κάθε αρχής δικαίου προκάλεσε τη λεκτική αντίδραση ακόμη και του Ηλία Ηλιού, προέδρου του κόμματος «Ενωμένη Δημοκρατική Αριστερά» [«Ε.Δ.Α.»] ο οποίος στη συζήτηση του θέματος στη Βουλή, είπε «... Ωραία, δεν είναι επανάστασις, είναι πραξικόπημα. Μας ανησυχεί όμως κάτι άλλο. Ημνηστεύθη! Είτε ημνηστεύθη το 1973 από την ιδίαν την πραξικοπηματικήν Κυβέρνησιν... ή από την αμνηστίαν, την αναπόφευκτον πρέπει να πούμε αμνηστίαν της 26.07.1974, μετά την αποχώρησιν των πραξικοπηματιών. Αλλά, αφού αμνηστεύθηκε, είναι δυνατόν να δοθή ερμηνευτική έννοια και επομένως αναδρομή ισχύος εις τον κανόνα του άρθρου 5; Είναι αμφίβολον. Ερμηνευτικός νόμος είναι εκείνος, ο οποίος πράγματι ερμηνεύει κάτι το ασαφές και όχι το σαφές ...» [20].

Στις 28 Ιουλίου 1975 ξεκίνησε η δίκη των πρωταιτίων της 21ης Απριλίου, με την κατηγορία της «στάσεως» και της «εσχάτης προδοσίας» και έγινε δίχως την παράσταση Πολιτικής αγωγής, κατόπιν αιτήματος της υπερασπίσεως το οποίο έγινε δεκτό, ενώ οι δικηγόροι των κατηγορουμένων αποχώρησαν, δηλώνοντας ότι η καταδίκη των πελατών τους είναι προαποφασισμένη. Λίγα λεπτά μετά την έναρξη της διαδικασίας, ο Παπαδόπουλος δήλωσε «...Θα δώσω Λόγον έναντι της Ιστορίας και του Ελληνικού Λαού ..{...}... Υπήρξα αρχηγός της επαναστάσεως (...). Ως εκ τούτου αναλαμβάνω την ευθύνη πλήρως, δι' όλους όσοι συμμετέσχον εις την εκδήλωσίν της και δι' όσα έπραξαν εντός του πνεύματος των διαταγών. Δε θα με ξανακούσητε εις το Δικαστήριόν σας. Θα αναμένω την απόφασίν σας (...)» [21]. Δήλωση αναλήψεως ευθυνών έκαναν στη συνέχεια οι Στυλιανός Παττακός και Νικόλαος Μακαρέζος, ενώ όλοι οι κατηγορούμενοι δήλωσαν, «...Γνωρίζω την κατηγορία, αλλά δεν την αποδέχομαι».

Υπόθεση Πολυτεχνείου

Ο Ρουφογάλης, με την ιδιότητα του τότε Αρχηγού της Κεντρικής Υπηρεσίας Πληροφοριών, κατηγορήθηκε για τα γεγονότα του Πολυτεχνείου και σύμφωνα με το κατηγορητήριο, είναι μεταξύ αυτών που «...Φέρονται ως ηθικοί αυτουργοί ανθρωποκτονιών εκ προθέσεως (τετελεσμένων και εν απόπειρα) επικινδύνων σωματικών βλαβών, διακεκριμένων φθορών και προκλήσεων εις τέλεσιν κακουργημάτων ή πλημμελημάτων, πράξεων υπό γνωστών και αγνώστων -τη ερεύνη- δραστών, τελεσθεισών [ως κατωτέρω]. Παρατηρητέον ενταύθα ότι ο ηθικός αυτουργός δεν δρα κατά του αντικειμένου του εγκλήματος, αλλά επιδρά επί της βουλήσεως του υποκειμένου, ίνα προκολέση απόφασιν αυτού προς εκτέλεσιν της αδίκου πράξεως. Και ως γνωστόν δεν είναι απαραίτητον να προκαθορισθή εν ταις λεπτομερείαις της η υπό εκτέλεσιν πράξις, ουδέ το πρόσωπον εις βάρος του οποίου θα τελεσθή (ΑΠ 334 / 58 Π. Χρ. Α’ 151). Ομοίως δεν είναι απαραίτητον όπως αποκαλυφθή και γνωσθή ο αυτουργός του εγκλήματος (ΑΠ 37 / 1969 Γ. Χρ. Ιθ’ 208)...». Στις 23 Οκτωβρίου 1974, ο εισαγγελέας Πλημμελειοδικών του απαγόρευσε την έξοδο από τη χώρα και μαζί του απαγόρευσε την έξοδο των Γεωργίου Παπαδοπούλου, Δημητρίου Ιωαννίδη, Νικολάου Ντερτιλή, Βασιλείου Μπουκλάκου και Ηλία Τσιάουρη ή Τσαπούρη. Η απόφαση που εκδόθηκε για τα γεγονότα εκείνης της περιόδου ήταν να του επιβληθεί ποινή φυλακίσεως 3 ετών [22].

Καταδίκη

Το Σάββατο 23 Αυγούστου 1975 στη 1.10 το μεσημέρι, εκδόθηκε η απόφαση υπ' αριθμόν 477 και καταδικάστηκε από το Πενταμελές Εφετείο Αθηνών [23] με πρόεδρο τον Ιωάννη Ντεγιάννη, έκπτωτο δικαστή πριν την 21η Απριλίου 1967, στην ποινή του θανάτου για τη συμμετοχή του στο επαναστατικό στρατιωτικό καθεστώς, με τις κατηγορίες της στάσεως και της εσχάτης προδοσίας, ενώ η άσκηση της εξουσίας από τις 21 Απριλίου 1967 έως τις 24 Ιουλίου 1973 χαρακτηρίστηκε «στιγμιαίο αδίκημα». Το δικαστήριο απέρριψε τον ισχυρισμό περί άρσεως του άδικου χαρακτήρα της πράξεως, το ελαφρυντικό του πρότερου έντιμου βίου, καθώς και ότι ωθήθηκαν στην πράξη τους από μη ταπεινά αίτια, ενώ για τον ίδιο και τους Γεώργιο Πααδόπουλο, Στυλιανό Παττακό και Νικόλαο Μακαρέζο, δέχτηκε ότι υπήρξαν υποκινητές και επικεφαλής της στάσεως [24]. Διαγράφτηκε επίσης από τους καταλόγους των στελεχών της εφεδρείας και στερήθηκε την ιατροφαρμακευτική περίθαλψη.

Την ίδια μέρα και ελάχιστες ώρες αργότερα, οι θανατικές ποινές μετατράπηκαν σε ισόβια κάθειρξη και στις 25 Αυγούστου το Υπουργικό Συμβούλιο επικύρωσε ομόφωνα την απόφαση. Ο Ρουφογάλης φυλακίστηκε στην ειδική πτέρυγα των Φυλακών Κορυδαλλού, καθαιρέθηκε με Προεδρικό διάταγμα και υποβιβάστηκε στο βαθμό του στρατιώτη στις 21 Ιουνίου 1976, μετά την επικύρωση από τον Άρειο Πάγο της αποφάσεως του Πενταμελούς Εφετείου, ενώ διαγράφηκε από τους καταλόγους των στελεχών της εφεδρείας. Σύμφωνα με τον Χρήστο Καθάρειο, Επίτιμο Αρεοπαγίτη, λόγω του παρανόμου της «δίκης» [25] και της αντισυνταγματικότητος των ποινών [26], οι θανατικές μετατράπηκαν, με πρωτοβουλία της κυβερνήσεως, λεκτικά και την ίδια μέρα.

Στις 29 Αυγούστου 1975 ο Κωνσταντίνος Καραμανλής, έπειτα από την ολοκλήρωση της ασκήσεως «Πτολεμαίος», είπε σε ομιλία του προς εν ενεργεία αξιωματικούς: «Όταν ομιλούμε για ισόβια δεσμά, εννοούμε ισόβια δεσμά». Τέλος στις 16 Οκτωβρίου 1975, μιλώντας στην Ολομέλεια της Βουλής, ο Καραμανλής, ομολόγησε ότι, «...Τας ποινικάς κυρώσεις η Κυβέρνησις ενεπιστεύθη, όπως επεβάλετο, εις την Δικαιοσύνην, αφού προηγουμένως την διευκόλυνεν εις τον έργον της με συγκεκριμένα νομοθετικά μέτρα, όπως η γνωστή Συντακτική Πράξη και το γνωστόν Ψήφισμα. Και δεν πρέπει να πλανώμεθα. Εάν δεν είχον γίνει αυτά, αυτήν την στιγμήν ουδείς θα ήτο δυνατόν να δικάζεται και ουδείς θα ευρίσκετο εις την φυλακήν...» [27]. Μετά την παρέλευση τριετίας η θανατική ποινή μετατράπηκε αυτεπαγγέλτως και νομικώς, ως μη εκτελεσθείσα, εις ισόβιο κάθειρξη. Ο Ρουφογάλης εξέτισε την ποινή του κρατούμενος στην ειδικά διαμορφωμένη πτέρυγα των Φυλακών Κορυδαλλού στον Πειραιά.

Παραμονή στη φυλακή

Για τις προσπάθειες που καταβλήθηκαν προκειμένου να αποφυλακιστεί ο Παττακός είναι ενδεικτική η μαρτυρία του Ανδρέα Παπανδρέου, ο οποίος αποκάλυψε στον Εβραιοαμερικανό συμφοιτητή του και καθηγητή Τζέημς Σβάρτς:

«....Έστειλα στον κύριο Παττακό μία επιστολή και τον παρακάλεσα να μου ζητήσει να βγει από την φυλακή. Και προς τιμήν του μου απήντησε ο Παττακός ότι θεωρεί τον εαυτόν του ως μόνο υπεύθυνο για την 21η Απριλίου. Και ότι συνεπώς, θα πρέπει να βγουν νωρίτερα από την φυλακή οι μη υπεύθυνοι ως αυτός». 

Το 1982 ο Παπανδρέου, τότε Πρωθυπουργός της Ελλάδος, έστειλε στην φυλακή τον Τζέημς Σβάρτς, που έδωσε στον Παττακό, ένα ραδιοφωνάκι κι ένα κουτί γλυκά, ενώ το Φθινόπωρο του ίδιου έτους, ο καθηγητής Σβάρτς έγραψε στον Παττακό, ότι μετέφερε στον Ανδρέα Παπανδρέου την συζήτησή τους. Την Μεγάλη Τετάρτη του 1988, η Δήμητρα Νικολαΐδου-Παττακού, επισκέφθηκε το Καστρί, μετά από πρόσκληση του Ανδρέα Παπανδρέου, ο οποίος της υποσχέθηκε ότι θα αποφυλακίσει τους στρατιωτικούς κρατουμένους για την 21η Απριλίου, δύο μήνες πριν τις εκλογές, που σχεδίαζε να πραγματοποιήσει στο τέλος του 1988, όμως τα σχέδια ανατράπηκαν από την ασθένεια του και τη μετάβαση του στο νοσοκομείο του Χέρφιλντ [28].

Αποφυλάκιση

Το 1992, η κυβέρνηση Κωνσταντίνου Μητσοτάκη αποφάσισε να τον αποφυλακίσει, δίχως προηγούμενο σχετικό αίτημα, αλλά ο τότε Πρόεδρος της Δημοκρατίας Κωνσταντίνος Καραμανλής άσκησε βέτο. Ο Ρουφογάλης, που λόγω της κοινής τους καταγωγής διατηρούσε στενή φιλική σχέση με τον Χρήστο Μίχαλο υφυπουργό παρά τον Πρωθυπουργό Γεώργιο Παπαδόπουλο, αποφυλακίστηκε το 1992 για λόγους υγείας, μετά από αίτηση του. Παρέμεινε νοσηλευόμενος κατ' οίκον έως την ημέρα του θανάτου του έχοντας, ως το τέλος του βίου του, την παντός είδους συνδρομή του Μίχαλου. Σύμφωνα με τον πατριώτη δημοσιογράφο Θεόδωρο Χατζηγώγο:

«...Σε μία από αυτές τις επισκέψεις, ο Ρουφογάλης του έδωσε (σ.σ. του Μίχαλου) ένα πεντοχίλιαρο (με την εικόνα του Κολοκοτρώνη, αν θυμάστε) που του είχε κάνει δώρο στις Φυλακές Κορυδαλλού κάποιος παλιός του στρατιώτης. Πάνω στο πεντοχίλιαρο (και στις δύο πλευρές του), ο φαντάρος είχε γράψει με μικροσκοπική καλλιτεχνική γραφή πόσο καλός αξιωματικός ήταν ο Ρουφογάλης. Το πεντοχίλιαρο αυτό ο Ρουφογάλης το έδωσε στον Χρίστο Μίχαλο ως προσωπικό δώρο για όλες τις πολύχρονες ευεργεσίες του..» [29]

Μνήμη Μιχαήλ Ρουφογάλη

Σύμφωνα με τον Στέφανο Καραμπέρη, στενό φίλο του Γεωργίου Παπαδόπουλου και επιτελάρχη του Γ' Σ.Σ. (1971-1973):

«....Η εξουσία, αι υψηλαί επαφαί, τα ταξίδια εις το εξωτερικόν και η απόλυτος εμπιστοσύνη του Παπαδόπουλου έκαναν τα μυαλά του [επικεφαλής της ΚΥΠ, συνταγματάρχη Ρουφογάλη] να πάρουν αέρα, να θεωρή τον εαυτόν του δεύτερον μετά τον Παπαδόπουλον, να εγκαταλείψη τα ουσιαστικά του καθήκοντα εις την ΚΥΠ και να ασχολήται με την εξεύρεσιν μεθόδων ισχυροποιήσεως της θέσεώς του. Έπρεπε, κατά την γνώμην του, οι έχοντες σχέσιν με τον Παπαδόπουλο και κυρίως αυτοί που κατείχαν κυβερνητικάς θέσεις να εξοντωθούν. Και μοναδικός τρόπος δι’ αυτό, ήτο η διαβολή. [...] Κατ’ αρχήν, παγιδεύσας τα τηλέφωνά των, παρουσίαζε εις τον Παπαδόπουλον ό,τι μπορούσε να τον δυσαρεστήση. Ακόμη και τις γυναικοδουλειές των. Τα κουτσομπολιά των για την Δέσποινα (σύζυγο του Παπαδόπουλου) και πολλά άλλα, συμπεριλαμβανομένων και πληροφοριών δι' ατασθαλίες εις την διαχείρισιν κυρίως των οικονομικών τομέων της χώρας. Στον τομέα αυτό συμμαχούσε με τον Διευθυντήν της ΕΣΑ (σ.σ. Δημήτριο Ιωναννίδη), ασχέτως εάν έκαστος ειργάζετο δι’ ίδιον λογαριασμόν και ώφελος» [30].

Ο Ταξίαρχος Ορέστης Βιδάλης ο οποίος ζούσε αυτοεξόριστος, στη διάρκεια της Επαναστάσεως της 21ης Απριλίου, δημοσιοποίησε επιστολή που του απέστειλε ο δικηγόρος Αθηνών Αλέξανδρος Λυκουρέζος:

«Ο Ρουφογάλης, κατόπιν ερεύνης, φαίνεται πως απεκάλυψε ωρισμένα σκάνδαλα του Μακαρέζου και του Ασλανίδη, τα οποία και διέδωσε σε διαφόρους αξιωματικούς. Κατόπιν τούτου, ο Παπαδόπουλος διέταξε ορκωτούς λογιστάς να προβούν σε έλεγχον της διαχείρισης της Γενικής Γραμματείας Αθλητισμού. Ο Ασλανίδης έξω φρενών επεσκέφθη τον Παπαδόπουλο και ενεχείρισε την παραίτησή του, λέγοντας πως ένας τέτοιος έλεγχος θα ήτο δικαιολογημένος μόνον εάν διετάσσετο σε όλες τις Υπηρεσίες. Ο Παπαδόπουλος εκράτησε το κείμενον της παραιτήσεως και προσπάθησε να τον καθησυχάση» [31].

Διαβάστε τα λήμματα

21η ΑΠΡΙΛΙΟΥ 1967 21april1967.png

Αξιωματικοί (επαναστάτες)

21η Απριλίου 1967

25η Νοεμβρίου 1973

Αξιωματικοί

Δολοφονημένοι

Πολιτικά πρόσωπα

Πρωθυπουργοί

Υπουργοί

Υποστηρικτές

25η Νοεμβρίου 1973

Διάφορα πρόσωπα
  • Επίσκοποι
  • Μητροπολίτες
  • Θεολόγοι
  • Πανεπιστημιακοί καθηγητές


Παραπομπές

  1. [Πρώην Διοικητές Εθνική Υπηρεσία Πληροφοριών]
  2. [«Αμφιλεγόμενη περίοδος 1967-1973. Επανάσταση ή Χούντα;», Χρήστος Μίχαλος, 2017 εκδόσεις «Πελασγός».]
  3. [Εφημερίδα «Καθημερινή», 25 Φεβρουαρίου 2000, στήλη «Κοινωνικά», σελίδα 6η.]
  4. [Η Βασιλική [Ντέλλα] Πασβαντίδη έκανε τρεις γάμους, τον πρώτο με τον Νίκο Ντελαντώνη, τον δεύτερο με το Μιχάλη Ρουφογάλη, και τον τρίτο με τον Εβραιο-Αμερικανό επιχειρηματία Herbert Rounick, ενώ έζησε λίγα χρόνια και με τον Πακιστανό Mir Bhutto, αδελφό της πρωθυπουργού Benazir Bhutto. Η Ντέλλα γεννήθηκε το 1947 στην κωμόπολη της Νεάπολης Βοΐου Κοζάνης και μεγάλωσε στη Βέροια. Σπούδασε στην Τουλούζη της Γαλλίας Γαλλική Φιλολογία και Φιλοσοφία, εργάστηκε ως φωτομοντέλο στη Νότιο Αφρική, τη Νέα Υόρκη και την Αθήνα. Εργάστηκε ως σχεδιάστρια μόδας και διατέλεσε Πρόεδρος σε εταιρεία κατασκευής ρούχων στην Κίνα, που ήταν εισηγμένη στο Χρηματιστήριο της Νέας Υόρκης. Σπούδασε ζωγραφική στο Art Students League της Νέας Υόρκης, και Faux Finishes στο Elizabeth O` Neil Foundation στο Palm Beach της Καλιφόρνια.]
  5. [Η Νεάπολη τιμά και βραβεύει τη Ντέλλα Ρουφογάλη.]
  6. [Η επανάσταση της 21ης Απρίλη 1967.]
  7. [Προαγωγαί και αποστρατείαι αξιωματικών Στρατού Εφημερίδα «Μακεδονία», 19 Ιανουαρίου 1968, σελίδα 16η.]
  8. [Βάσος Βασιλείου (γνωστός ως Bas Bas), επιστολή του δημοσιογράφου της εφημερίδος «Βραδυνή» προς τον Κωνσταντίνο Καραμανλή.]
  9. [Νέος διευθυντής ετοποθετήθη εις την ΚΥΠ Εφημερίδα «Μακεδονία», 18 Ιουνίου 1972, σελίδα 16η.]
  10. [Προαγωγαί Ανωτάτων και Ανωτέρων Αξιωματικών Εφημερίδα «Μακεδονία», 4 Ιουλίου 1972, σελίδα 14η.]
  11. [«Αρχείο Καραμανλή», τόμος 7ος, σελίδες 203-5.]
  12. [Το πόρισµα Τσεβά]
  13. [«....Ουδείς δικαιούται να ξεχνά ότι την τελευταία φορά που μία πολύ μεγάλη διεθνής κρίση απειλήθηκε στην περιοχή ήταν στον πόλεμο του Γιομ –Κιπούρ το 1973: τότε, η χούντα των Αθηνών, έλαβε κατ ουσία έμπρακτα το μέρος της «άλλης πλευράς» απαγορεύοντας τον ανεφοδιασμό των αμερικανικών αεροσκαφών στην Κρήτη, την ώρα που πράγματι η Μόσχα έστελνε πυραύλους στη Μέση Ανατολή – και μάλιστα και πάλι στο συριακό έδαφος! Η απόφαση του δικτάτορα Παπαδόπουλου να μεταστρέψει γεωπολιτικά την Ελλάδα μέσα σε μία νύκτα, έτσι, απλώς επειδή ήθελε «να δείξει ποιος είναι» στη Δύση, ήταν η μήτρα όχι μόνον της μετέπειτα άμεσης πτώσης του, αλλά και, ουσιαστικά, ίσως η βαθύτερη αιτία των εθνικά καταστροφικών εξελίξεων στην Κύπρο το επόμενο καλοκαίρι..»] Γιώργος Μαλούχος, «Συρία: η θέση της Ελλάδας στο ενδεχόμενο σύγκρουσης», Εφημερίδα «Το Βήμα», 29 Μαΐου 2013
  14. [«Συρία: η θέση της Ελλάδας στο ενδεχόμενο σύγκρουσης» Γιώργος Μαλούχος, «Συρία: η θέση της Ελλάδας στο ενδεχόμενο σύγκρουσης», Εφημερίδα «Το Βήμα», 29 Μαΐου 2013.]
  15. [«...Tο Συμβούλιον της Επικρατείας, υπό την προεδρίαν του μετά την αποχώρησιν της Επαναστάσεως Προέδρου της Δημοκρατίας Μιχαήλ Στασινοπούλου, εδέχθη διά των υπ’ αριθμ. 2468/1968 και 503/1969 αποφάσεών του, ότι «... η παρούσα Κυβέρνησις διωρίσθη από τον κατά το Σύνταγμα Ανώτατον Άρχοντα και ωρκίσθη ενώπιόν του προσλαβούσα τον τύπον συνταγματικώς νομίμου Κυβερνήσεως, ίδρυσε νέαν νομιμότητα και δι’ αυτής ετέθη η Χώρα υπό καθεστώς Κράτους νόμου δικαίου ...».] Στυλιανός Παττακός, «21η Απριλίου 1967-Διατί; Ποιοί; Πως;», Αθήνα 1999, σελίδα 225, Εκδόσεις «ΒΙΟΒΙΛ».]
  16. [Άρθρο του Αλέξανδρου Λυκουρέζου, Εφημερίδα «Ακρόπολις» 4 Ιανουαρίου 1987.]
  17. [Εξορία οι συνωμόται Εφημερίδα «Μακεδονία», 24 Οκτωβρίου 1974, σελίδες 1η & 5η.]
  18. [«...Tο Συμβούλιον της Επικρατείας, υπό την προεδρίαν του μετά την αποχώρησιν της Επαναστάσεως Προέδρου της Δημοκρατίας Μιχαήλ Στασινοπούλου, εδέχθη διά των υπ’ αριθμ. 2468/1968 και 503/1969 αποφάσεών του, ότι «... η παρούσα Κυβέρνησις διωρίσθη από τον κατά το Σύνταγμα Ανώτατον Άρχοντα και ωρκίσθη ενώπιόν του προσλαβούσα τον τύπον συνταγματικώς νομίμου Κυβερνήσεως, ίδρυσε νέαν νομιμότητα και δι’ αυτής ετέθη η Χώρα υπό καθεστώς Κράτους νόμου δικαίου ...».] Στυλιανός Παττακός, «21η Απριλίου 1967-Διατί; Ποιοί; Πως;», Αθήνα 1999, σελίδα 225, Εκδόσεις «ΒΙΟΒΙΛ».]
  19. [Πλην του Μιχαήλ Ρουφογάλη, άσκησαν αναίρεση κατά του 414/1975 βουλεύματος, και οι: Γεώργιος Παπαδόπουλος, Στυλιανός Παττακός, Νικόλαος Μακαρέζος, Γεώργιος Ζωιτάκης, Αλέξανδρος Χατζηπέτρος, Ιωάννης Λαδάς, Κωνσταντίνος Καρύδας, Αντώνιος Λέκκας, Νικόλαος Ντερτιλής, Κωνσταντίνος Χρ. Παπαδόπουλος, Δημήτριος Ιωαννίδης, Θεόδωρος Θεοφιλογιαννάκος και Ευάγγελος Τσάκας.]
  20. [Στυλιανός Παττακός, «21η Απριλίου 1967-Διατί; Ποιοί; Πως;», Αθήνα 1999, σελίδα 224, Εκδόσεις «ΒΙΟΒΙΛ» & Γρηγόριος Μιχαλόπουλος, «Γεώργιος Παπαδόπουλος-Ο Μεγάλος Επαναστάτης», Αθήνα 2000, σελίδα 251, Εκδόσεις «Γρηγόρη Α. Μιχαλόπουλου».]
  21. Η απολογία του Γεώργιου Παπαδόπουλου προς το δικαστήριο Ολόκληρη η απολογία του Γεωργίου Παπαδόπουλου ενώπιον του Δικαστηρίου
  22. Η Δίκη της Χούντας–Απριλιανών
  23. [Τη σύνθεση του Πανταμελούς Εφετείου Αθηνών αποτελούσαν, Πρόεδρος ο Γιάννης Ντεγιάννης, σύνεδροι οι εφέτες Παναγιώτης Λογοθέτης, Παναγιώτης Κωνσταντινόπουλος, Ιωάννης Γρίβας και Γεώργιος Πλαγιαννάκος, εισαγγελέας ο Κωνσταντίνος Σταμάτης και αναπληρωματικά μέλη οι Ηλίας Γιαννόπουλος και Δημήτριος Τζούμας.]
  24. [Οι ποινές που επέβαλλε το Πενταμελές Εφετείο Αθηνών: Γεώργιος Παπαδόπουλος, Στυλιανός Παττακός και Νικόλαος Μακαρέζος, εις θάνατον. Γρηγόρης Σπαντιδάκης, Γεώργιος Ζωιτάκης, Μιχαήλ Μπαλόπουλος, Δημήτριος Ιωαννίδης, Μιχαήλ Ρουφογάλης, Κωνσταντίνος Χρ. Παπαδόπουλος, Ιωάννης Λαδάς και Αντώνιος Λέκκας, σε ισόβια κάθειρξη. Οδυσσέας Αγγελής, εις 20ετή κάθειρξη. Πέτρος Κωτσέλης, Κωνσταντίνος Ασλανίδης και Ιωάννης Παλαιολόγος, δικάστηκαν ερήμην. Έξι αξιωματικοί καταδικάστηκαν σε ποινές από 20ετή κάθειρξη μέχρι 5ετή φυλάκιση και έξι αθωώθηκαν.]
  25. [Σπύρος Β. Ζουρνατζής –Γρηγόρης Α. Μιχαλόπουλος, «21η ΑΠΡΙΛΙΟΥ 1967-Μύθοι και Αλήθεια», Αθήνα 1998, σελίδα 582, Εκδόσεις «Γρηγόρης Α. Μιχαλόπουλος».]
  26. [«...Διότι το δικαστήριο αυτό, βάσει του Δ΄ Ψηφίσματος, που το όρισε να δικάσει τα πολιτικά αδικήματα, δεν είχε δικαιοδοσία να επιβάλει ποινή θανάτου, διότι στα πολιτικά αδικήματα εκ του Συντάγματος δεν επιβάλλεται ποινή θανάτου...»]
  27. [Επίσημα Πρακτικά της Βουλής των Ελλήνων, συνεδρίαση της 16ης Οκτωβρίου 1975, σελίδα 113.]
  28. [Πηγή: Συνέντευξη Στυλιανού Παττακού, εφημερίδα «Ελεύθερος Κόσμος», Απρίλιος 2007.]
  29. [Χρήστος Μίχαλος-Μιχάλης Ρουφογάλης Θεόδωρος Χατζηγώγος, εφημερίδα «Στόχος», αριθμός φύλλου 1029ο, 12 Αυγούστου 2021, σελίδα 12η.]
  30. [«Η επανάστασις της 21ης Απριλίου 1967», Στέφανος Καραμπέρης, Αθήναι 2011, σελίδες 112η-3η.]
  31. [Επιστολή Αλέξανδρου Λυκουρέζου της 25ης Σεπτεμβρίου 1970, Ορέστης Βιδάλης, «Ιστορικό Ημερολόγιο», Αθήνα 1997, τόμος Α', σελίδα 269η.]