Σοφία Γεδεών

Η Σοφία Γεδεών-Καρανικόλα, Ελληνίδα εθνικίστρια παιδαγωγός και ψυχολόγος, από τις σημαντικότερες επιστήμονες στην Ελλάδα τον 20ο αιώνα καθώς και λογοτέχνης αλλά και η πρώτη γυναίκα στην Ελλάδα που κατέλαβε θέση Υφηγήτριας σε Πανεπιστημιακή σχολή, γεννήθηκε το 1901 στη συνοικία Φανάρι της Κωνσταντινουπόλεως και πέθανε στην Αθήνα.

Ήταν παντρεμένη με τον εκπαιδευτικό και επίτιμο Λυκειάρχη Αλέξανδρο Σωτηρ. Καρανικόλα .

Σοφία Γεδεών
Συνοπτικές πληροφορίες
Γέννηση: 1901
Τόπος: Φανάρι, Κωνσταντινούπολη (Ανατολική Θράκη)
Θάνατος:
Τόπος: Αθήνα (Ελλάδα)
Σύζυγος: Αλέξανδρος Σωτ. Καρανικόλας
Τέκνα:
Υπηκοότητα: Ελληνική
Ασχολία: Παιδαγωγός, Ψυχολόγος Καθηγήτρια Πανεπιστημίου

Βιογραφία

Παππούς της Σοφίας, από την πλευρά του πατέρα της, ήταν ο Ιωάννης Μ. Γεδεών, αρχιτέκτονας με καταγωγή από το νησί της Λέρου στα Δωδεκάνησα, που εγκαταστάθηκε στην Κωνσταντινούπολη το 1828, όπου δραστηριοποιήθηκε στην ανοικοδόμηση του Πατριαρχικού Ναού και πολλών δημοσίων κτηρίων. Πατέρας της ήταν ο Μανουήλ Γεδεών, λόγιος, συγγραφέας και ιστοριοδίφης, Μέγας χαρτοφύλακας του Οικουμενικού Πατριαρχείου κι ένας από τους μεγαλύτερους μελετητές του Νεότερου Ελληνισμού, ενώ μητέρα της ήταν η Ευγενία Λαγουδάκη, των οποίων ήταν η μεγαλύτερη από τις δύο κόρες τους. Αδελφή της ήταν η Ισαβέλλα Γεδεών. Νονός της Σοφίας ήταν ο Μητροπολίτης και μετέπειτα Οικουμενικός Πατριάρχης Ιωακείμ Γ'.

Επιστημονική δρασηριότητα

Η Σοφία τελείωσε τις εγκύκλιες σπουδές της στο «Ιωακείμειο» Παρθεναγωγείο και στα Διδασκαλία «Ζάππειον» και «Εθνικόν» στην Κωνσταντινούπολη. Ήρθε στην Αθήνα το 1920, με την παρότρυνση του λόγιου γιατρού της Κωνσταντινουπόλεως Νικόλαου Βασιλειάδη, και αφού αποφοίτησε από το Β' Γυμνάσιο Θηλέων με απολυτήριο του οποίου εγγράφηκε στην Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, από την οποία αποφοίτησε τον Οκτώβριο του 1924 με βαθμό Άριστα παμψηφεί. Μετά την αποφοίτηση της εργάστηκε ως βοηθός του καθηγητού Νικολάου Εξαρχόπουλου στο Πανεπιστημιακό Εργαστήριο Πειραματικής Παιδαγωγικής. Το 1927 προήχθη στο βαθμό της Επιμελήτριας και της ανατέθηκε η ευθύνη των πρακτικών μαθημάτων και τις ασκήσεις παιδαγωγικής, παιδολογίας και ψυχολογίας των τελειόφοιτων τριών Σχολών του Πανεπιστημίου Αθηνών. Στη συνεδρία της 20 Φεβρουαρίου 1930 έγινε η πρώτη Ελληνίδα επιστήμονας που ερευνητική της εργασία «Αναλογίαι του σωματικού πλάτους προς το ανάστημα κατά την περίοδον της αυξήσεως» , παρουσιάστηκε ενώπιον του Σώματος της Ακαδημίας Αθηνών από τον Ακαδημαϊκό και πανεπιστημιακό καθηγητή Νικόλαο Εξαρχόπουλο.

Στη συνέχεια διορίστηκε Πρωτοβάθμια Φιλόλογος καθηγήτρια στο Γυμνάσιο Θηλέων Θεσσαλονίκης, όμως το 1930 της χορηγήθηκε υποτροφία από τον Γεώργιο Παπανδρέου, τότε υπουργό Παιδείας, για να συνεχίσει τις σπουδές τις στο εξωτερικό. Το σχολικό έτος 1932-1933 μετατέθηκε από τη Θεσσαλονίκη στο Πειραματικό Σχολείο του Πανεπιστημίου Αθηνών χωρίς όμως να αναλάβει υπηρεσιακά καθήκοντα. Σπούδασε Φιλοσοφία, Παιδαγωγική και Ψυχολογία στο Αµβούργο, στην Ιένα και στη Βιέννη, όπου εργάστηκε ως έκτακτη βοηθός του Ψυχολογικού Ινστιτούτου και το 1934 αναγορεύτηκε διδάκτορας Φιλοσοφίας με θέμα « Ψυχολογία της οικογένειας». Επιστρέφοντας στην Ελλάδα εργάστηκε ως φιλόλογος καθηγήτρια στο Πειραματικό Σχολείο του Πανεπιστημίου Αθηνών ως το 1937, ενώ παράλληλα δίδασκε και στη μετεκπαίδευση των δασκάλων στο Πανεπιστήμιο .

Καθεστώς 4ης Αυγούστου

Το 1937 η Γεδεών αναγορεύθηκε υφηγήτρια του Πανεπιστημίου Αθηνών -η πρώτη γυναίκα υφηγήτρια της Φιλοσοφικής Σχολής Αθηνών- με την μελέτη «Ο θεσμός της συνεργασίας των μαθητών ως μέσον κοινωνικής αγωγής» και γίνεται Εκπαιδευτικός Σύμβουλος. Στη διάρκεια του Εθνικού καθεστώτος της 4ης Αυγούστου η Σοφία μαζί με τους, Κωστή Μπαστιά, Αχιλλέας Κύρου, Νίκο Κιτσίκη, πρόεδρο του Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδος επί Ελευθερίου Βενιζέλου, πρύτανη του Εθνικού Μετσοβείου Πολυτεχνείου επί Ιωάννη Μεταξά και μεταπολεμικά βουλευτή του κόμματος Ενιαία Δημοκρατική Αριστερά [Ε.Δ.Α.], συμμετείχε στο «Ανώτατον Γνωμοδοτικόν Συμβούλιον της Πνευματικής Επιστρατεύσεως», ενώ μαζί με τους Νικόλαο Λούβαρι, Γιώργο Σεφέρη, Λέοντα Μακκά και Παντελή Πρεβελάκη, ανήκαν στα «Μέλη της Εκτελεστικής Επιτροπής επί κεφαλής τομέων». Στις υπό την εποπτεία τους περιοδείες και ομιλίες τους ακολουθούσαν επίλεκτα μέλη της Εθνικής διανοήσεως, όπως ήταν οι Κωνσταντίνος Τσάτσος, Παναγιώτης Κανελλόπουλος, Ιωάννης Κακριδής, Κωνσταντίνος Δημαράς με ομιλία για «Το νόημα της Ελευθερίας», και ο Άγγελος Σικελιανός με τη διάλεξη του για «Το βαθύτερο νόημα της Πνευματικής Επιστρατεύσεως», τους οποίους είχε γοητεύσει η Εθνική πολιτική του καθεστώτος του Ιωάννη Μεταξά, καθώς και η προσδοκία της αναγεννήσεως του Έθνους.

Μαζί τους ήταν ακόμη οι Ιωάννης Θεοδωρακόπουλος, Στίλπων Κυριακίδης, Θρασύβουλος Βλησίδης -που το 1943 ήταν υπότροφος της Γερμανίας, Νικόλαος Λούρος, Νικόλαος Εξαρχόπουλος, Αλέξανδρος Τσιριντάνης -της «Χριστιανικής Ενώσεως Επιστημόνων» και ο Φαίδων Κουκουλές, συγγραφέας του «Διατί ενικήσαμεν και διατί θα νικήσωμεν». Παράλληλα, διορίστηκε μέλος στο Διοικητικό Συμβούλιο του Οργανισμού Εκδόσεων Διδακτικών Βιβλίων θέση στην οποία παρέμεινε ως το 1942. Υλοποίησε την εισήγηση για τη σύνταξη κρατικής γραμματικής της κοινής δημοτικής και την ανάθεση της προεδρίας της συντακτικής επιτροπής στο Μανόλη Τριανταφυλλίδη το 1939. Ως εκπρόσωπος του Υπουργείου Παιδείας στο Εθνικό Ίδρυμα Ραδιοφωνίας συνέβαλε στην οργάνωση της «Σχολικής ώρας» και πέτυχε να θεσπιστούν για πρώτη φορά στην Ελλάδα σχολικές εκπομπές του Υπουργείου Παιδείας που οργάνωσε και επόπτευε η ίδια ως τη λήξη του πολέμου 1940-41.

Κατοχή & Μεταπολεμικά

Η Σοφία επέστρεψε στο Π.Σ.Π.Α. ως καθηγήτρια τη διετία 1944-1946, όταν απολύθηκε από την Δημόσια εκπαίδευση με το 9ο Ψήφισμα και τον επόμενο χρόνο της αφαιρέθηκε το τίτλος της Υφηγήτριας στο Πανεπιστήμιο . Το 1952 επανήλθε στην θέση της πλην όμως της απαγορεύθηκε να μετέχει στο Εκπαιδευτικό Συμβούλιο. Το 1955 εκλέχθηκε καθηγήτρια της Ψυχολογίας στην Ανωτάτη Βιομηχανική Σχολή Πειραιώς όπου, το 1960, ίδρυσε και Εργαστήριο Εφαρμοσμένης Ψυχολογίας. Το 1963 επιλέχθηκε ως Αντιπρόεδρος του Ανώτατου Εκπαιδευτικού Συμβουλίου και καθηγήτρια στο Διδασκαλείο της Μέσης Εκπαίδευσης και τον ίδιο χρόνο επανήλθε στη σχολική ραδιοφωνία ως αντιπρόεδρος της ομώνυμης επιτροπής του Υπουργείου Παιδείας. Το 1967 τέθηκε σε διαθεσιμότητα και λίγο καιρό αργότερα απολύθηκε από τη Βιομηχανική Σχολή.

Μετά το 1974

Μετά την αποκαλούμενη μεταπολίτευση η Σοφία εντάχθηκε ως ενεργό μέλος και δραστηριοποιήθηκε στο κόμμα Ένωσις Κέντρου υπό τον Γεώργιο Μαύρο. Συνέβαλε στην ανανέωση (όπως η ίδια την αντιλαμβανόταν) του Ελληνικού εκπαιδευτικού συστήματος στην κατεύθυνση της εισαγωγής της δημοτικής γλώσσας, με την συγγραφή νέων εγχειριδίων, επιμόρφωση καθηγητών και δασκάλων. Μαζί με τον σύζυγο της και τον Ευάγγελο Παπανούτσο στήριξαν την αποκαλούμενη γλωσσική μεταρρύθμιση του Υπουργού Παιδείας Γεωργίου Ράλλη. Από το 1977 μέχρι το 982 δίδαξε στη ΣΕΛΜΕ και το 1980-1981 υπήρξε Πρόεδρος του Ειδικού Γνωμοδοτικού Συμβουλίου Ψυχολόγων στο Υπουργείο Υγείας και Πρόνοιας.Τη δεκαετία του 1980 ασχολήθηκε με τις Σχολές Μαθητείας του ΟΑΕΔ και ήταν μέλος της ομάδος που υλοποίησε το σχεδιασμό του Ενιαίου Πολυκλαδικού Λυκείου.

Με δική της πρωτοβουλία το αρχείο του πατέρα της Μανουήλ Γεδεών παραχωρήθηκε στο Ιστορικό Μουσείο και Αρχείο Λέρου στις 9 Οκτωβρίου 1988 και παρελήφθη στην Αθήνα από τον τότε προϊστάμενο του Μουσείου, τον Μανόλη Ήσυχο. Μέρος του αρχείου έχει εκτεθεί, σύμφωνα με την επιθυμία της, στο Ιστορικό Μουσείο Λέρου «Μανόλης Ήσυχος» όπου και παραμένει, ενώ το υπόλοιπο βρίσκεται, από τις 20 Μαΐου 1991, στα Γενικά Αρχεία του Κράτους, στο Τοπικό Αρχείο Λέρου .

Διακρίσεις

Η Γεδεών τιμήθηκε µε τον

• Ταξιάρχη του Τάγματος Ευποιΐας το 1964.

Κοινωνική προσφορά

Η Γεδεών υπήρξε αρθρογράφος στα περιοδικά «Παιδεία», «Παιδεία και Ζωή», «Μητέρα και Παιδί». Παρέδιδε μαθήματα στο Μορφωτικό Σύλλογο «Αθήναιον» και ασκούσε συμβουλευτικό έργο για γονείς στον ιατροπαιδαγωγικό σταθμό του Συλλόγου, δίδασκε στη Σχολή Κοινωνικής Πρόνοιας της Χ.Ε.Ν., στη Σχολή Μαιών του Μαιευτηρίου «Μαρίκα Ηλιάδη», από το 1956 έως το 1968, σε σεμινάρια του Υπουργείου Κοινωνικής Πρόνοιας από το 1952, και αλλού. Αναδείχθηκε ιδρυτικό μέλος και πρώτη Πρόεδρος του «Συλλόγου Ελλήνων Ψυχολόγων» από το 1963-1968, ιδρυτικό μέλος της «Εταιρείας Ψυχικής Υγιεινής και Νευροψυχιατρικής του Παιδιού», ιδρυτικό μέλος της «Ελληνικής Εθνικής Ενώσεως κατά της Επιληψίας», ιδρυτικό μέλος και Αντιπρόεδρος του «Συνδέσμου Κοινωνικών Λειτουργών Ελλάδος», Αντιπρόεδρος του «Ανωτάτου Εκπαιδευτικού Συμβουλίου» καθώς και μέλος του «Διεθνούς Συλλόγου Ψυχολόγων».

Εργογραφία

Με την φροντίδα της Σοφίας δημοσιοποιήθηκε σημαντικό τμήμα του έργου του πατέρα της, το οποίο μετά το θάνατο του το 1943, παρέμενε ως τότε ανέκδοτο. Στις 19 Νοεμβρίου 2006 η Γενική Συνέλευση του Συλλόγου Ελλήνων Ψυχολόγων με ομόφωνη πρόταση του Διοικητικού Συμβουλίου απoφάσισε την ανακήρυξη της σε Επίτιμο Μέλος του Συλλόγου, θεωρώντας, σύμφωνα με το άρθρο 4β του καταστατικού, ότι έχει συμβάλλει στην προαγωγή της Ψυχολογίας στη θεωρία και την πράξη, καθώς και στην ανάδειξη της ως επαγγέλματος .

Έγραψε και δημοσίευσε -μεταξύ άλλων- τα έργα:

• «Η ύψωσις της νοημοσύνης και η προσπάθεια του Γάλλου Binet», το 1926, «Δελτίον του Ακαδημαϊκού Ομίλου της Φιλοσοφικής Σχολής»,
• «Αναλογίαι του σωματικού πλάτους προς το ανάστημα κοιτά την περίοδον της αυξήσεως. Έρευνα επί Ελληνοπαίδων», το 1930,
• «Παιδομετρία και Παιδαγωγική Στατιστική», (εναρκτήριο μάθημα στους μετεκπαιδευόμενους δασκάλους στο Πανεπιστήμιο), Απρίλιος 1930,
• «Παιδομετρικαί έρευναι εν Ελλάδι. Πορίσματα 41.170 σωματικών μετρήσεων επί παίδων των Αθηνών», Εργαστήριον Πειραματικής Παιδαγωγικής, το 1930. Το βιβλίο αποτέλεσε για αρκετά χρόνια μετά μέτρο συγκρίσεως για το παιδί στην Κατοχή και μετά την Κατοχή,
• «Διαφοραί κατά την σωματικήν ανάπτυξιν μεταξύ ευπορών και απόρων Ελληνοπαίδων»,
• «Το παιδικόν παίγνιον»,
• «Η ψυχολογία της διαγωγής και η έρευνα του παιδός», το 1936
• «Ο θεσμός της συνεργασίας των μαθητών ως μέσον κοινωνικής αγωγής», το 1937,
• «Η διδασκαλία της Γραμματικής εν τη Α' τάξει του Γυμνασίου» (διδαχθείσα ενότης: «Ο Παρατατικός των βαρυτόνων ρημάτων της Μέσης Φωνής», Δημοσιεύματα του Πειραματικού Σχολείου Πανεπιστημίου Αθηνών,
• «Η Λειτουργία του Πειραματικού Σχολείου εν θεωρία και πράξει»
• «Ο ψυχολογικός συντελεστής στα ατυχήματα εργασίας»,
• «Η παιδική ζηλοτυπία και μέτρα προς καταπολέμησιν αυτής», Περιοδικό «Εκπαιδευτικά Χρονικά», το 1938,
• «Αι μέθοδοι προς έρευναν της ψυχικής κληρονομικότητας», Περιοδικό «Σχολική Υγιεινή», το 1940,
• «Στοχασμοί περί της συμβολής του σχολείου εις την μόρφωσιν κριτικής συνειδήσεως», Περιοδικό «Ερμής», 20 Μαρτίου 1940,
• «Η κρίσις του πειράματος και η έρευνα του παιδός», το 1945
• «Η σύγχρονη ψυχολογία και η ζωή» , το 1958.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• [Μικρασιάτες λόγιοι και συγγραφείς Παναγιώτης Χ.Καραθανάσης, Μάιος 2008, σελίδες 16η-17η].
• [Η σύγχρονη ψυχολογία και ζωή Μελέτη της Σοφίας Γεδεών]
• [Σοφία Γεδεών (03/12?2008) asto-asto.blogspot.com]

Διαβάστε τα λήμματα

4η ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ 1936 Πολιτικά πρόσωπα Πρωθυπουργός Ιωάννης Μεταξάς Υπουργοί Κορυζής Αλέξανδρος Αλιβιζάτος Χαράλαμπος Αποστολίδης Ανδρέας Δημητράτος Αριστείδης Δουρέντης Ιωάννης Ζαφειρόπουλος Γεώργιος Κάβδας Περικλής Κριμπάς Ηλίας Κυριακόπουλος Μενέλαος Κυριακός Γεώργιος Μανιαδιάκης Κωνσταντίνος Μπουρμπούλης Κοσμάς Νικολαΐδης Γεώργιος Νικολούδης Θεολόγος Οικονομάκος Πέτρος Οικονόμου Άγγελος Παπαβασιλείου Ιπποκράτης Παπαδήμας Νικόλαος Παπαχελάς Αλέξανδρος Πάσσαρης Μιχαήλ Πλατής Κωνσταντίνος Πολυζωγόπουλος Σταύρος Σπέντζας Νικόλαος Σκυλακάκης Θεόδωρος Ταμπακόπουλος Άγις Τζίφος Αμβρόσιος Υποστηρικτές (1ο) Οργανώσεις Ε.Ο.Ν. [Εθνική Οργάνωση Νέων] Επικεφαλής Κανελλόπουλος Αλέξανδρος Πολιτικά στελέχη Αρβανίτης Ιωάννης Αργυρόπουλος Μιχαήλ Βουγιουκλάκης Ιωάννης Ζαμάνης Ζήσης Καραϊσκάκη Σίτσα Κοτζιάς Κωνσταντίνος Κύρου Αχιλλέας Αξιωματικοί Παξινός Σπυρίδων Πιτσίκας Ιωάννης Σακελλαρίου Αλέξανδρος Λογοτέχνες Αγγελομάτης Χρίστος Γεδεών Σοφία Καμπάνης Άριστος Μπαστιάς Κωνσταντίνος Πρεβελάκης Παντελής Σεφέρης Γεώργιος Φουσάρας Ι. Γεώργιος Καλλιτέχνες Βέμπο Σοφία Υποστηρικτές (2ο) Θεολόγοι Τσιριντάνης Αλέξανδρος Πανεπιστημιακοί Βλησίδης Θρασύβουλος Κιτσίκης Νικόλαος Κούμαρος Νικόλαος Κυριακίδης Στίπλων Λούβαρις Νικόλαος Μαρινάτος Σπυρίδων Τουρνάκης Ιωάννης Φωτεινός Γεώργιος Πολιτικοί Πλεύρης Κωνσταντίνος Τουρκοβασίλης Θεόδωρος

Παραπομπές

ΜΕΤΑΠΑΙΔΕΙΑ: η ΕΛΛΗΝΙΚΗ εναλλακτική εγκυκλοπαίδεια

Έκδοση της Metapedia.org