Φρανθίσκο Φράνκο

Από Metapedia
Μετάβαση σε: πλοήγηση, αναζήτηση

Ο Φρανθίσκο Φράνκο Βααμόντε, [ισπανικά: Francisco Franco Bahamonde, πλήρες όνομα Φρανθίσκο Παουλίνο Ερμενεχίλντο Τεόδουλο Φράνκο Βααμόντε], Ισπανός εθνικιστής ηγέτης, ανώτατος στρατιωτικός και πολιτικός που κυβέρνησε την Ισπανία από τον Απρίλιο του 1939 έως το Νοέμβριο του 1975, γνωστός ως «Τζενεραλίσιμο» και «Καουδίγιο», γεννήθηκε στις 4 Δεκεμβρίου 1892 στη ναυτική πόλη Ελ Φερόλ της Λα Κορούνια στη Γαλικία της Νοτιοδυτικής Ισπανίας και πέθανε στις 20 Νοεμβρίου 1975 στη Μαδρίτη. Ο τάφος του βρίσκεται στο μνημείο της Κοιλάδας των Πεσόντων, [Valle de los Caidos] [1] [2], τη γιγαντιαία βασιλική στην περιοχή Guadarrama βορειοανατολικά της Μαδρίτης, που σχεδιάστηκε ως ταφικό μνημείο για τους 500.000 νεκρούς του εμφυλίου πολέμου 1936-39, και μαζί με τον τάφο του δολοφονημένου συναγωνιστή του και εθνικιστή διανοούμενου Χοσέ Αντόνιο Πρίμο ντε Ριβέρα, είναι οι μόνοι εμφανείς τάφοι στο μνημείο. Τον Οκτώβριο του 2019 η σορός του Φράνκο μεταφέρθηκε και τάφηκε στο κοιμητήριο Μινγκορούμπιο στη Μαδρίτη, όπου βρίσκεται ο τάφος της συζύγου του.

Ο Φράνκο παντρεύτηκε στις 16 Οκτωβρίου 1923 με την Δόνια Κάρμεν Πόλο [María del Carmen Polo y Martínez-Valdés], στην εκκλησία του San Juan el Real στο Oviedo και στο γάμο τους ήταν κουμπάρος ο βασιλιά Αλφόνσος ΙΓ' της Ισπανίας. Με την Κάρμεν απέκτησαν μια κόρη, την Κάρμεν-Νενούκα Πόλο Φράνκο [Carmen Polo Franco]. Κατοικούσαν στο Palacio Real στην κορυφή ενός λόφου στην περιοχή Ελ Πάρδο, ένα προάστιο της Μαδρίτης.

Φρανθίσκο Φράνκο

Βιογραφία

Κατάγονταν από αριστοκρατική οικογένεια της οποίας οι προηγούμενες έξι γενιές ήταν όλοι αξιωματικοί του Ναυτικού, μετρώντας περισσότερα από 200 χρόνια παρουσίας στην πολεμική ναυτική αρμάδα της Ισπανίας. Ο πατέρας του Nicolás Franco Salgado ήταν αξιωματικός της Ισπανικής Ναυτικής Διοίκησης και Τέκτονας, ενώ η μητέρα του María del Pilar Bahamonde ήταν απόγονος μιας συντηρητικής και πιστής καθολικής μεγαλοαστικής οικογένειας, των οποίων ο Φρανθίσκο ήταν ένα από τα πέντε παιδιά τους. Αδελφή του ήταν η Pilar Franco Bahamonde.

Ο μικρόσωμος και εσωστρεφής Φρανθίσκο, o «Paco», όπως ήταν το παρατσούκλι του στην παιδική ηλικία, αισθάνθηκε μια αντιπάθεια για τον πατέρα του βλέποντας την άσχημη συμπεριφορά του, καθώς είχε αποκτήσει νόθο παιδί και είχε εγκαταλείψει την οικογένεια του για να ζήσει με την ερωμένη του μια υπηρέτρια στις Φιλιππίνες, και σε μεγάλο βαθμό ταυτίστηκε με τις παραδοσιακές αξίες της μητέρας του, αν και έλεγε ότι δεν είχε την δική της ευγένεια. Ο Φρανθίσκο μετά από προτροπή της μητέρας του αλλά και από την έλλειψη θέσεων στη Ναυτική Ακαδημία, γράφηκε το 1907, σε ηλικία μόλις 15 ετών, στην Ακαδημία Πεζικού του Τολέδο, από την οποία αποφοίτησε το 1910 και στη συνέχεια συμμετείχε ως εθελοντής στις αποικιακές εκστρατείες στο Ισπανικό Μαρόκο. Εκεί παρέμεινε για τρία χρόνια στις Ισπανικές δυνάμεις και το 1915 ήταν ήδη λοχαγός, ο νεότερος ολόκληρου του ισπανικού στρατού, όπως στη συνέχεια υπήρξε και ο νεότερος στην ηλικία Ταγματάρχης από καταβολής του Ισπανικού στρατού.

Το 1916 τραυματίστηκε σοβαρά από σφαίρα και κινδύνεψε να χάσει τη ζωή του, ενώ το 1920, όταν ήδη υποδιοικητής των Ισπανικών δυνάμεων στο Μαρόκο, επιλέχθηκε και τοποθετήθηκε υποδιοικητής του Ισπανικού τμήματος της Λεγεώνας των Ξένων [Terthio]. Το 1921 επικεφαλής των δυνάμεων της Λεγεώνας έσωσε την ισπανική αποικία της Melilla που κινδύνευε άμεσα από κατάληψη από τους Μαροκινούς που είχαν φέρει σε δύσκολη θέση τις ισπανικές δυνάμεις. Το 1923, ο Φράνκο έγινε διοικητής της Λεγεώνος και ως επικεφαλής διαδραμάτισε ρόλο στην οριστική κατάπνιξη της εξεγέρσεως των Μαροκινών και για το λόγο αυτό οι επιτελείς τον επέλεξαν να φοιτήσει σε στρατιωτικές σχολές στη Γαλλία και τη Γερμανία. Το 1926 προήχθη σε υποστράτηγο, όντας ο νεώτερος σε ηλικία άνδρας που έφερε αυτόν τον βαθμό στην Ευρώπη και τοποθετήθηκε διοικητής της Γενικής Στρατιωτικής Ακαδημίας της Σαραγόσας. Το 1931 ο βασιλιάς Αλφόνσος ΙΓ', προκήρυξε εκλογές που ανέδειξαν νικητές του αντιμοναρχικούς. Ο βασιλιάς εγκατέλειψε την Ισπανία τον Απρίλιο του 1931, ενώ η ανακήρυξη της Δεύτερης Δημοκρατίας της Ισπανίας ανέστειλε με βίαιο τρόπο τη στρατιωτική σταδιοδρομία του φιλομοναρχικού Φράνκο, καθώς η Γενική Στρατιωτική Ακαδημία διαλύθηκε. Ο αποχαιρετιστήριος λόγος του Φράνκο προς τους δοκίμους θεωρήθηκε προσβλητικός για το νέο καθεστώς και ο υπουργός πολέμου Μανουέλ Αθάνια τον άφησε για οκτώ μήνες χωρίς θέση, ενώ τον έθεσε υπό παρακολούθηση.

Στη συνέχεια η κυβέρνηση συζητά την αυτοδιάθεση των Καταλανών και των Βάσκων. Οι περισσότεροι στρατιωτικοί αντιτίθενται στη διάσπαση της Ισπανίας και Φράνκο αναλαμβάνει την πρωτοβουλία να στείλει επιστολή στη Βουλή. Παρά την πολεμική εις βάρος του, ο Φράνκο εναντιώνεται με την απόπειρα πραξικοπήματος του 1932. Στις αρχές του 1933 ο Αθάνια τον μετέθεσε δυσμενώς στις Βαλεαρίδες Νήσους ως Γενικό Διοικητή, προκειμένου να τον απομακρύνει από τη Μαδρίτη. Το 1933, στις εκλογές επικράτησαν οι συντηρητικοί. Ο Φράνκο επανήλθε στο στράτευμα και στην ενεργό υπηρεσία ως στρατηγός τριών αστέρων το 1934, παραμένοντας στις Βαλεαρίδες. Ήταν τυχαία στη Μαδρίτη όταν συνέβη η εξέγερση στην Αστούριας, όταν η Αριστερά αποπειράθηκε να ανατρέψει την νόμιμη κυβέρνηση. Το Υπουργείο Πολέμου έστειλε τον Φράνκο, μαζί με τον Λόπεζ που λίγα χρόνια αργότερα δολοφονήθηκε από την Αριστερά, που καθοδήγησε με επιτυχία τις επιχειρήσεις καταστολής της εξεγέρσεως, συμβουλεύοντας τον Υπουργό, Διέγο Ιδάλγο, αν και αρχηγός του Επιτελείου ήταν ο στρατηγός Μασκελέτ.

Το 1935 που αναλαμβάνει το χαρτοφυλάκιο του Υπουργού Πολέμου ο Χιλ-Ρόμπλες, ο Φράνκο επιλέχθηκε και το Μάιο του 1935, ανέλαβε αρχηγός του Γενικού Επιτελείου Στρατού. Στις 19 Φεβρουαρίου του 1936 διεξήχθησαν εκλογές στις οποίες επικράτησε το σχήμα του Αριστερού Λαϊκού Μετώπου και σχηματίστηκε η κυβέρνηση Αθάνια. Η Δεξιά καταγγέλλει σωρεία φυλακίσεων και δολοφονιών εκπροσώπων της, τρομοκρατία, απειλές και νόθευση των εκλογικών αποτελεσμάτων. Ο Φράνκο ζητά να τεθεί το κράτος σε κατάσταση εκτάκτου ανάγκης και να γίνει επανακαταμέτρηση ψήφων, όμως η Αριστερά αρνείται και η κυβέρνηση μεταθέτει το Φράνκο σε μια ασήμαντη θέση. Τον τοποθέτησε διοικητή του αποσπάσματος στις Καναρίους Νήσους, μετάθεση που αποτελούσε εξορία και εξευτελισμό.

Ιδεολογική ταυτότητα

Ο Φράνκο επηρεάστηκε στις ιδέες του από τις αντίστοιχες του Γάλλου εθνικιστή διανοούμενου Σαρλ Μωρράς, ο οποίος άσκησε καθοριστική επιρροή στις ιδέες του Καθολικισμού, στα Εθνικιστικά κινήματα και στα αντίστοιχα κινήματα της Λατινικής Αμερικής. Ο Μωρράς αλλά και η οργάνωση «Action Française» επηρέασαν πολλούς λαούς και τα κινήματα τους, όπως αυτά των Φράνκο και Χοσέ Αντόνιο Πρίμο ντε Ριβέρα, António Sardinha, Leon Degrelle, καθώς και αρκετές ακόμη Ευρωπαϊκές αυτονομιστικές κινήσεις. Η λαϊκή βούληση του προκαλούσε αποστροφή και διακήρυσσε ότι «Το δικό μας καθεστώς βασίζεται σε ξιφολόγχες και αίμα, όχι σε υποκριτικές εκλογές».

Στη διάρκεια της εξουσίας του ψηφίστηκε νομοθεσία που αποσκοπούσε στην καταστολή του, επικρατούντος τότε στην Ισπανία, Τεκτονισμού [3] [4] και του κομμουνισμού, που λογίζονταν ως δυνάμεις υπεύθυνες για την καταστροφή της ισπανικής αυτοκρατορίας, την εκκοσμίκευση, τους αντι-εκκλησιαστικούς νόμους, τα εγκλήματα κατά τη διάρκεια της δημοκρατίας και τον εμφύλιο πόλεμο. Περί το 1930 οι μασόνοι ήταν ισχυροί στην Ισπανία και υπολογίζονταν ότι υπήρχαν πάνω από 6.000 ενεργοί τέκτονες, αρκετοί σε καίριες θέσεις. Το 1931 υπήρχαν 151 τέκτονες βουλευτές μεταξύ των 470 βουλευτών της βουλής της «Δεύτερης Δημοκρατίας», που ανήκαν, κυρίως, στα αριστερά κόμματα. Ο Φράνκο περιέγραφε την Δημοκρατία ως «μασονική επιχείρηση», καθώς έξι από τους πρωθυπουργούς της περιόδου 1931-1939 ήταν μασόνοι, μεταξύ τους ο Manuel Azaña, μαζί με 20 υπουργούς και 14 υφυπουργούς. Επιπλέον, 21 μασόνοι υπηρέτησαν ως στρατηγοί στο στρατό.

Ο Φράνκο έλεγε: «Όλο το μυστικό των εκστρατειών που εξαπολύθηκαν εναντίον της Ισπανίας μπορεί να εξηγηθεί με δύο λέξεις: μασονία και κομμουνισμός... πρέπει να ξεριζώσουμε αυτά τα δύο κακά από τη γη μας». Θεωρούσε τους κομμουνιστές και τους Τέκτονες υπεύθυνους για όλα τα δεινά της Ισπανίας καθώς ήταν γνωστή η συνωμοσία της Στοάς να υπονομεύσει την υπόσταση της καθολικής Ισπανίας και για το λόγο αυτό το Μάρτιο του 1940, ψήφισε νόμο για την καταστολή του Τεκτονισμού και του κομμουνισμού. Με βάση το νόμο του Φράνκο το να είναι κάποιος κομμουνιστής ή μέλος Τεκτονικής Στοάς ή οποιασδήποτε άλλης μυστικής εταιρίας έγινε κακούργημα. Τέκτονες και κομμουνιστές εκδιώκονταν από κυβερνητικές, διευθυντικές και συμβουλευτικές θέσεις στο δημόσιο και σε ιδιωτικές εταιρείες, καθώς και από κάθε άλλη εργασία που τους είχε ανατεθεί. «Μασόνοι και κομμουνιστές, όπως αυτοί ορίζονται στο άρθρο 4» του νόμου, αντιμετώπιζαν ελάχιστη ποινή φυλακίσεως 12 ετών και μίας ημέρας, ενώ επιβαρυντική περίπτωση θεωρείτο η αναρρίχηση «από τον 18ο έως τον 33ο τεκτονικό βαθμό» και η συμμετοχή «σε οποιαδήποτε επιτροπή ή τμήμα της Μεγάλης Ανατολής της Ισπανίας», οπότε αντιμετώπιζαν βαρύτερη και μερικοί μέχρι και θανατική ποινή. Ο «Μέγας Διδάσκαλος της Μεγάλης Ανατολής της Ισπανίας», Antonio Villar Massó, κατέφυγε στη «Μεγάλη Ανατολή της Γαλλίας».

Μιλώντας το 1945 στο Γυναικείο Τμήμα της Φάλαγγας στη Μαδρίτη, ο Φράνκο είπε μεταξύ άλλων, «...Κάναμε κομμάτια τον μαρξιστικό υλισμό και αποπροσανατολίσαμε την Μασονία. Ανατρέψαμε τις σατανικές μηχανορραφίες του παράνομου μασονικού υπερκράτους. Παρά τον έλεγχο του παγκόσμιου Τύπου και πολλών διεθνών πολιτικών, ο αγώνα της Ισπανίας αποτελεί μια σταυροφορία. Ως στρατιώτες του Θεού φέρουμε στις πλάτες μας τον ευαγγελισμό του κόσμου!...». Μεταξύ των ετών 1947-1951 έγραψε μια σειρά από αντιτεκτονικά άρθρα σε εθνικιστικό έντυπο, τα οποία κυκλοφόρησαν, με φιλολογικό ψευδώνυμο, σε ιδιαίτερο τόμο που έφερε τον τίτλο «Ελευθεροτεκτονισμός». Ο Φράνκο προσπάθησε να κυκλοφορήσει το έργο με αγγλική μετάφραση, όμως το εγχείρημα δεν ευοδώθηκε. Πίστευε ότι ο ελευθεροτεκτονισμός είναι κράμα σιωνισμού και κομμουνισμού, κάτι που θεωρούσε ότι προκύπτει από τις στενές σχέσεις Ισραήλ και Σοβιετικής Ενώσεως. Στο έργο του γράφει ότι «Η δημιουργία του Ισραήλ ήταν σοβιετικό έργο». Το Ειδικό Δικαστήριο για την Καταστολή του Τεκτονισμού και του Κομμουνισμού λειτούργησε μέχρι το 1963, οπότε αντικαταστάθηκε από το Δικαστήριο Δημοσίας Τάξεως.

Πόλεμος κατά του Ισπανικού Λαϊκού Μετώπου

Τι προηγήθηκε

Το «Λαϊκό Μέτωπο» της Ισπανίας αποτέλεσαν ένας συνασπισμός από το Κομμουνιστικό Κόμμα [P.C.E.], το Σοσιαλιστικό Κόμμα [P.S.O.E.], το ανεξάρτητο και νεοσύστατο Εργατικό Κόμμα Μαρξιστικής Ενοποίησης [P.O.U.M.], τη Δημοκρατική Αριστερά [I.R.] του Azaña και τη Δημοκρατική Ένωση (U.R.) του Barrio, ενώ είχε την υποστήριξη των αυτονομιστών της Γαλικίας (P.G.) και της Καταλωνίας (Esquerra), της σοσιαλιστικής Ένωσης Εργατών (U.G.T.), καθώς και της αναρχοσυνδικαλιστικής συνομοσπονδίας του C.N.T., που επικράτησε μέσα σε κλίμα τρομοκρατίας, το οποίο εκδηλώθηκε με εμπρησμούς εκκλησιών, πολιτικές δολοφονίες και λεηλασίες [5] [6], ενώ από την επομένη ημέρα οι κομμουνιστές δολοφόνησαν «αντιδραστικούς», έκλεισαν αντίπαλες εφημερίδες και βεβήλωσαν εκκλησίες.

Στρατιωτική προετοιμασία

Οι στρατιωτικοί αρχίζουν να ετοιμάζονται για επέμβαση και ο Μόλα κάνει ότι μπορεί για να πείσει τον Φράνκο να συμμετάσχει, όμως εκείνος αρνείται και επικοινωνεί με την κυβέρνηση, σχεδόν ένα μήνα πριν την εξέγερση του στρατού και προθυμοποιείται να βοηθήσει για να ηρεμήσει το κλίμα. Η κυβέρνηση τον αγνοεί. Ο Σανχούρχο, που είναι επικεφαλής της προσπάθειας των στρατιωτικών αποφασίζει ότι η απόπειρα θα γίνει, με ή χωρίς τον Φράνκο, έτσι ο Μόλα επικοινωνεί ξανά με τον Φράνκο, στον οποίο εξηγεί ότι η κατάσταση έχει φτάσει στο απροχώρητο και πρέπει να επιλέξει με ποιον είναι. Στις 18 Ιουλίου, από τη Λας Πάλμας της Γκραν Κανάρια, ο Φράνκο προχώρησε σε ραδιοφωνικό διάγγελμα με το οποίο επικροτούσε τη στρατιωτική κίνηση κατά της κυβερνήσεως της Μαδρίτης, δίνοντας το έναυσμα για την πρώτη φάση της συρράξεως που έμεινε στην ιστορία ως Ισπανικός Εμφύλιος και διήρκησε έως το 1939.

Τα μεσάνυχτα της ίδιας μέρας αναχώρησε για το Τετουάν του Μαρόκου, όπου έφτασε στις 7 το πρωί της 19ης Ιουλίου, μετά από μια στάση στην Καζαμπλάνκα, για να ηγηθεί των εξεγερμένων ισπανικών δυνάμεων που υπάγονται στο ισπανικό προτεκτοράτο του Μαρόκου. Το ταξίδι πραγματοποιήθηκε με ένα αεροσκάφος τύπου «Ντε Χάβιλλαντ Ντράγκον Ράπιντ», νοικιασμένο στο Κρόυντον του Λονδίνου από τον Λουίς Μπολίν, ανταποκριτή της εφημερίδας «ABC» στην πόλη. Στο Τετουάν, ο Φράνκο συγκέντρωσε το παλιό και πιστό του στράτευμα και ανακηρύχθηκε αδιαφιλονίκητος ηγέτης του Ισπανικού στρατού. Στην Ισπανία η στρατιωτική παρέμβαση δεν είχε τα ίδια αποτελέσματα. Στην Βαρκελώνη οι αναρχικοί επικράτησαν και εκτέλεσαν τους επαναστάτες ενώ στην Μαδρίτη οι επαναστάτες δεν κατάφεραν καν να εξέλθουν από το στρατόπεδο τους, στην αρχή αμύνθηκαν ηρωικά στον πολυπληθέστερο αντίπαλο για δύο μέρες και τελικά σφαγιάστηκαν. Στις 20 Ιουλίου οι μονάδες του Φράνκο απέκτησαν πλήρη ελευθερία κινήσεων, όμως τους λείπουν τα στρατιωτικά μέσα και τα όπλα.

Επέμβαση στην Ισπανία

Φρανθίσκο Φράνκο

Στις 22 Ιουλίου ο Μαρκήσιος ντε Λούκα ντε Τένα και ο Μπολίν, συναντήθηκαν στη Ρώμη με τον Μπενίτο Μουσολίνι από τον οποίο ζήτησαν βοήθεια και στις 27 Ιουλίου έφτασε στην Ισπανία το πρώτο σμήνος ιταλικών αεροσκαφών, το οποίο ακολούθησαν 17.000 Ιταλοί εθελοντές. Παράλληλα, ο Αδόλφος Χίτλερ, δέχθηκε να βοηθήσει και 20 γερμανικά μεταγωγικά αεροσκάφη «JU52» καθώς και ιταλικά «SM81» έστησαν μία αερογέφυρα μεταφοράς στρατευμάτων από το Μαρόκο στη Σεβίλλη, η οποία επέτρεψε στον Φράνκο να καταλάβει θέσεις στην ενδοχώρα. Στο πλευρό του Φράνκο, συντάχτηκαν οι βασιλόφρονες Καρλιστές με την πολιτοφυλακή τους, τους «requetes», καθώς και οι βασιλόφρονες, αντίπαλοι των Καρλιστών, οι Αλφονσιστές, ενώ υποστήριξη του παρείχε και το ενωμένο κόμμα της Ισπανικής Συνομοσπονδίας Αυτόνομης Δεξιάς, [C.E.D.A.].

Η Ιταλική αεροπορία, με έδρα τη Σεβίλλη, ξεκίνησε βομβαρδισμούς κατά της Μαδρίτης, ενώ τα μαχητικά της ανέλαβαν την ανάσχεση των Ισπανικών καταδιωκτικών. Ο Αδόλφος Χίτλερ επιμένει να υπογράφει ο Φράνκο τις Γερμανικές αποστολές και τον αναγνωρίζει ως τον επίσημο εκπρόσωπο του κινήματος, αντί των Σανχούρχο, που σκοτώθηκε τις πρώτες μέρες του πολέμου, και του Μόλα ο οποίος ήταν αποκλεισμένος στη Ναβάρα και απεγκλωβίστηκε από τον Φράνκο σχεδόν δύο μήνες μετά την απόβαση στη Σεβίλλη. Στις 19 Αυγούστου 1936, εθνικιστές εκτέλεσαν το συγγραφέα και ποιητή Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα. Με το Διάταγμα 138 της 29ης Σεπτεμβρίου 1936, γραμμένο από το «Συμβούλιο Εθνικής Αμύνης», με πρόεδρο τον στρατηγό Καμπανέγιας, ο Φράνκο ονομάζεται «Αρχηγός της Κυβερνήσεως του Ισπανικού Κράτους» και αναλαμβάνει όλες τις εξουσίες. Την 1η Οκτωβρίου 1936 στη Σαλαμάνκα, οι στρατιωτικοί ανακήρυξαν τον Φράνκο «αρχιστράτηγο» [«Generalissimo»] και «αρχηγό» [«Caudillo»] του ισπανικού κράτους, που είχε έδρα την πόλη του Μπούργκος. Η Αγγλία, Γαλλία και άλλες δυτικές χώρες αν και διαμαρτυρήθηκαν για το κίνημα των στρατιωτικών, έμειναν αμέτοχες και μόνο η Σοβιετική Ένωση εξόπλισε τους κομμουνιστές του Ισπανικού Λαϊκού Μετώπου.

Στις 3 Οκτωβρίου ο Χοσέ Αντόνιο κατηγορήθηκε για τα κακουργήματα της συνωμοσίας κατά της Δημοκρατίας και της προτροπής σε στρατιωτική εξέγερση. Την ίδια μέρα συγκλήθηκε στο Μπούργος η «Junta Técnica del Estado Español» [«Τεχνική Διοίκηση του Ισπανικού Κράτους»], κυβέρνηση της εθνικής περιοχής υπό τον στρατηγό Δάβιλα και την αρχηγία του Φράνκο. Στις 18 Νοεμβρίου 1936, η Γερμανία του Αδόλφου Χίτλερ και η Ιταλία του Μπενίτο Μουσολίνι αναγνωρίζουν την προσωρινή κυβέρνηση του στρατηγού Φράνκο, ενώ την ίδια μέρα στις 02.30 π.μ., ο Χοσέ Αντόνιο κρίθηκε ένοχος και καταδικάστηκε σε θάνατο σε εκτελεστικό απόσπασμα από λαϊκό δικαστήριο, αποτελούμενο από κομμουνιστές και αναρχικούς, αν και σύμφωνα με άλλη πηγή δεν έγινε καμία δίκη. Εκτελέστηκε νωρίς το πρωί της 20ης Νοέμβρη 1936, ενώ μπροστά στο εκτελεστικό απόσπασμα και λίγο πριν την εκτέλεση του αναφώνησε, «Θα μας επιβραβεύσει ο Θεός. Ζήτω η Ισπανία!». Στην εκτέλεσή του, που έγινε από τους σενετιστές, τους αναρχικούς, πρωτοστάτησε ο ηγέτης του δημοκρατικού κέντρου Μανουέλ Αθάνια, [Manuel Azaña], φιλελεύθερος ρεπουμπλικάνος, που ανέλαβε δύο φορές την προεδρεία της δημοκρατίας. Ο Φρανθίσκο Φράνκο αρνήθηκε να ανταλλάξει τον Χοσέ Αντόνιο με το γιο του Φρανσίσκο Λάργκο Καμπαλλέρο, [Francisco Largo Caballero], του σοσιαλιστή προέδρου της Δημοκρατίας. Στις 8 Φεβρουαρίου 1937 τα στρατεύματα του Φράνκο καταλαμβάνουν την Μάλαγα και στις 24 Απριλίου του ίδιου χρόνου η βασκική πόλη Γκερνίκα βομβαρδίζεται από αεροπλάνα, με αποτέλεσμα 1.500 νεκρούς και 1.000 τραυματίες. Την 1η Ιανουαρίου 1938 οι δυνάμεις του Φράνκο βομβαρδίζουν την Βαρκελώνη και στις 30 Ιανουαρίου η προεδρία της «Junta» κατέληξε στα χέρια του Φράνκο, που ανακηρύχθηκε Αρχηγός του Κράτους και της Κυβερνήσεως.

Η Βαρκελώνη καταλήφθηκε στις 26 Ιανουαρίου 1939, ενώ στις 27 Φεβρουαρίου του ίδιου χρόνου Βρετανία και Γαλλία αναγνώρισαν την κυβέρνηση του στρατηγού Φράνκο. Στις 28 Μαρτίου 1939 οι εθνικιστές του Φράνκο κατέλαβαν τη Μαδρίτη και την 1η Απριλίου του ίδιου έτους επικράτησαν απόλυτα και άνευ όρων των κομμουνιστών του Λαϊκού Μετώπου, σε μια πολεμική αναμέτρηση που διήρκησε σχεδόν τρία χρόνια κι άφησε πίσω της περισσότερο από ένα εκατομμύριο νεκρούς. Μετά την επικράτηση του στρατηγού Φράνκο η «Ισπανική Φάλαγγα» έμεινε ως η μόνη νόμιμη πολιτική οργάνωση της Ισπανίας.

Η μάχη του Αλκάθαρ [7] [8]

Στο μεσαιωνικό φρούριο του Αλκάθαρ [ή Αλκαζάρ] στην περιοχή του Τολέδο [9], περίπου 1150 ένοπλοι, 400 αξιωματικοί, λίγοι ευέλπιδες και στρατιώτες, 625 περίπου αστυνομικοί και περίπου εθνικιστές του Τολέδου, από τους όποιους 60 ήταν φαλαγγίτες. Στις 18 Ιουλίου 1936 ο Συνταγματάρχης Μοσκαρντό, μαθαίνοντας ότι ο Στρατός της Αφρικής έχει επαναστατήσει, καλεί τους αξιωματικούς του και τους ανακοινώνει: «Κύριοι, η επαρχία του Τολέδο ενώνεται από σήμερα με την Εθνική Εξέγερση». Η προσχώρηση της φρουράς του Τολέδο στο εθνικιστικό στρατόπεδο, έμοιαζε καταδικασμένη λόγω της εγγύτητας της περιοχής στην Μαδρίτη και στον όγκο των κυβερνητικών δυνάμεων, καθώς άλλες τοπικές εξεγέρσεις είχαν πνιγεί στο αίμα από τα κυβερνητικά στρατεύματα με χαρακτηριστική ευκολία. Το Αλκάθαρ αναδείχθηκε σε σύμβολο των εθνικιστών γιατί ήταν η Σχολή Ευελπίδων της Ισπανίας, που διοικητής της είχε το συνταγματάρχη Μοσκαρδό. Η επίθεση εναντίον του Αλκαζάρ άρχισε στις 26 Ιουλίου 1936 και σ' αυτή συμμετείχαν 15.000 πολιτοφύλακες.

Την τρίτη ημέρα της πολιορκίας ο αρχηγός των αμυνομένων Εθνικιστών, ο Μοσκαρδό, δέχθηκε ένα τηλεφώνημα από τον Καμπέγιο, τον ηγέτη των κομμουνιστών, που τον ενημέρωνε ότι αν δεν παραδώσει άμεσα το Αλκαζάρ ο γιος του, ο Λουδοβίκος, θα εκτελεστεί. Ο Μοσκαρντό ζήτησε να μιλήσει στον γιο του και στην ερώτηση του νεαρού για το τι να κάνει, απάντησε «Παιδί μου δώσε την ψυχή σου στον Θεό, φώναξε Ζήτω η Ισπανία και πέθανε σαν ήρωας». Η απάντηση του γιου του ήταν «Ακούγεται απλό, θα το κάνω». Λίγα αργότερα ο Μοσκαρντό άκουσε από το τηλέφωνο το πυροβολισμό που σκότωσε το 16χρονο γιο του. Η σκηνή αυτή διασώθηκε και μεταφέρθηκε σε όλο τον κόσμο από ξένους δημοσιογράφους που ήταν παρόντες.

Η άμυνα των Εθνικιστών συνεχίστηκε για δύο μήνες. Οι πολιορκημένοι ζούσαν στα υπόγεια, χωρίς ηλεκτρικό, χωρίς φάρμακα και αναισθητικά για τις εγχειρήσεις, τρώγοντας τα άλογα της σχολής στην αρχή κι αργότερα με έλλειψη νερού, τροφής και ύπνου. Στο διάστημα αυτό κατάφεραν να προστατέψουν τη ζωή των περισσότερων από 520 γυναικών, 50 παιδιών και αρκετών υπερηλίκων που ζούσαν μέσα στην πόλη. Στις 10 Σεπτεμβρίου οι κυβερνητικοί ζητούν ξανά τη παράδοση του φρουρίου. Αυτή τη φορά υπόσχονται να αφήσουν να ζήσουν τα γυναικόπαιδα και αμερόληπτη δίκη για τους πολεμιστές. Κανείς από τους πολιορκημένους δεν έφυγε. Στα μέσα του Σεπτεμβρίου ο κίνδυνος να καταληφθεί το Αλκαζάρ από τους κομμουνιστές ήταν ορατός και άρχισαν συζητήσεις ώστε να απομακρυνθούν οι γυναίκες και τα παιδιά. Οι γυναίκες όμως αρνήθηκαν κι αποφάσισαν ομόφωνα ότι θα πάρουν και τα όπλα για να προασπιστούν το Αλκαζάρ. Μερικές μέρες αργότερα όλα τα κτίρια γύρω από το Αλκαζάρ είχαν καταστραφεί. Στις 18 Σεπτεμβρίου,το δυτικό τείχος του Αλκαζάρ ανατινάζεται και γκρεμίζεται. Τις προηγούμενες μέρες οι κομμουνιστές σκάβοντας στοές, είχαν υπονομεύσει το τοίχος με εκρηκτικά. Ταυτόχρονα, χιλιάδες πολιτοφύλακες επιτίθενται και εισχωρούν μέχρι την εσωτερική αυλή. Τότε όμως οι εθνικιστές προβάλουν μέσα από τα υπόγεια και με πυροβόλα, μαχαίρια μέχρι και ρόπαλα, τους αποκρούουν.

Στις 25 Σεπτεμβρίου η ενέργεια επαναλαμβάνεται με τον ίδιο τρόπο από τη νοτιοανατολική μεριά. Πάλι η επίθεση αποκρούεται, ενώ οι εμπροσθοφυλακές του Φράνκο, που είχε δώσει εντολή να κατευθυνθούν τα στρατεύματα στο Αλκαζάρ κι όχι στη Μαδρίτη, βρίσκονται μόλις 10 χιλιόμετρα έξω από το Τολέδο. Δυο μέρες αργότερα φτάνουν στο Τολέδο και το Αλκαζάρ, ενώ οι πολιτοφύλακες εκκενώνουν την πόλη και μετά από 69 μέρες η πολιορκία φθάνει στο τέλος της. Ο στρατηγός Φράνκο εισέρχεται στα ερείπια της στρατιωτικής ακαδημίας και ο συνταγματάρχης Μοσκαρδό παρουσιάζεται και αναφέρει:
-«Από το Αλκαζάρ ουδέν νεώτερο στρατηγέ.»
Για να απαντήσει ο Φράνκο:
-«Τότε ο πόλεμος κερδήθηκε.»

Η απόφαση για αλλαγή πορείας έδωσε την ευκαιρία στους κομμουνιστές να οργανωθούν και να κρατήσουν τη Μαδρίτη για σχεδόν τρία χρόνια, όμως ηθικά το Αλκαζάρ, αν και δεν είχε ιδιαίτερη στρατηγική σημασία, μετατράπηκε σε σύμβολο του αγώνα των Εθνικιστών. Η απελευθέρωση των πολιορκημένων υπερασπιστών του Αλκαζάρ ενίσχυσε τη θέση του Φράνκο και ο ίδιος έγινε θρύλος στο εθνικιστικό στρατόπεδο.

Στήριξη

Φρανθίσκο Φράνκο

Ο Γάλλος εθνικιστής διανοούμενος Ρομπέρ Μπραζιγιάκ το 1936, στήριξε δημόσια με άρθρα του τον Φρανθίσκο Φράνκο, ενώ παράλληλα διατηρούσε τακτική αλληλογραφία με τον Jose Antonio Primo de Riviera, ηγέτη της οργανώσεως «Ισπανική Φάλαγγα». Το 1936, με την κήρυξη του Ισπανικού Εμφυλίου Πολέμου, ο Μπενίτο Μουσολίνι, πρωταγωνιστής του αντικομμουνιστικού αγώνα στην Ευρώπη, εγκατέστησε αεροναυτική βάση στις Βαλεαρίδες νήσους, με την οποία ήλεγχε τη Δυτική Μεσόγειο. Παράλληλα, πρόσφερε βοήθεια στους Ισπανούς στρατηγούς, στους οποίους διέθεσε δωρεάν τεράστιες ποσότητες στρατιωτικού υλικού, ενώ απέστειλε Ιταλούς εθελοντές, οι οποίοι αποβιβάστηκαν στην Σεβίλλη και συμμετείχαν στις μάχες. Η Κοινωνία των Εθνών, αν και υπό την πίεση της Μεγάλης Βρετανίας, αρνήθηκε να εξετάσει τα στοιχεία που αποδείκνυαν τη συμμετοχή της Ιταλίας στον Ισπανικό εμφύλιο πόλεμο, την ώρα που Ιταλικά αεροπλάνα υπερίπταντο των εδαφών των γαλλικών αποικιών Μαρόκου και Αλγερίας, βοηθώντας τον Φράνκο, όπως και η εθνικοσοσιαλιστική Γερμανία του Αδόλφου Χίτλερ, που στήριξε τους εθνικιστές του Φράνκο στον Ισπανικό Εμφύλιο, μετατρέποντας την Ισπανία σε πεδίο δοκιμής των οπλικών συστημάτων του γερμανικού στρατού. Παράλληλα, Ιταλοί αριστεροί αλλά και κομμουνιστές απ' όλο τον κόσμο πολέμησαν με το σώμα των «Γκαριμπάλντι» των Διεθνών Ταξιαρχιών.

Ο Ρουμάνος εθνικιστής Ion Mota μαζί με τον λεγεωνάριο Marin, μέλη της Σιδηράς Φρουράς του Κορνήλιου Κοντρεάνου, σκοτώθηκαν στις 13 Ιανουαρίου 1937, στην περιοχή Majadahonda κοντά στην Μαδρίτη, στη διάρκεια του πολέμου κατά του Ισπανικού Λαϊκού μετώπου. Οι δυο τους ανήκαν στο σώμα των 10.000 μελών της Λεγεώνας, που εθελοντικά συμμετείχαν στον πόλεμο, από τον Νοέμβριο του 1936, στο πλευρό των εθνικιστών του Χοσέ Αντόνιο Πρίμα ντε Ριβέρα, [J.A. Primo de Rivera] και του στρατηγού Φράνκο. Οι ιδέες και οι λόγοι του Χοσέ Αντόνιο Πρίμο ντε Ριβέρα επηρέασαν σημαντικές προσωπικότητες από το χώρο της Τέχνης και είναι χαρακτηριστικό το παράδειγμα του Σαλβαδόρ Νταλί, που εξέφραζε το θαυμασμό του για το πρόσωπο και τα γραπτά του ιδρυτή της Φάλαγγας, ενώ υποστήριξε τη συμμαχία του Φρανθίσκο Φράνκο με τον Αδόλφο Χίτλερ και τον Μπενίτο Μουσολίνι κατά της Γαλλίας, της Μεγάλης Βρετανίας και των Ηνωμένων Πολιτειών και σταθερός στις αντισιωνιστικές του θέσεις, είχε χαιρετίσει τη «λύση του εθνικού προβλήματος».

Ο Φράνκο & οι Έλληνες

Στις 22 Δεκεμβρίου 1936 ο Νίκος Καζαντζάκης με την ιδιότητα του απεσταλμένου δημοσιογράφου-πολεμικού ανταποκριτή συνάντησε και πήρε συνέντευξη από το Φράνκο [10], αλλά και από τον επίσης Ισπανό διανοούμενο και συγγραφέα, Μιγκέλ Ουναμούνο. Στις 23 Δεκεμβρίου 1936, ο Νίκος Καζαντζάκης σκιαγραφεί το στρατηγό Φράνκο και γράφει: «...Έφυγα από το γραφείο του αρχιστράτηγου Φράνκο, γύριζα τα στενά δρομάκια της Αβίλας, κι΄ ανάπνεα με ταραχή τον αγέρα-σκληρό, αποφασιστικό, φλεγόμενο- που περικυκλώνει τον αρχηγό της εθνικιστικής, θριαμβευούσης σήμερα Ισπανίας. Ένοιωθα πως αυτός είναι ο άνθρωπος που ξέρει να κυβερνάει, το οργανικό μυαλό που ξέρει να συνδυάζει, η αλύγιστη θέληση που ξέρει να τιμωρεί και να επιβάλλεται. Ο άνθρωπος αυτός είναι γεννημένος να νικήσει. Αν δεν μεσολαβήσει κανένα απροσδόκητο, κανένα τρομακτικά απροσδόκητο, σίγουρα θα νικήσει. Τι θα γίνει μετά τη νίκη: Όταν οι εθνικιστές πάρουν την Μαδρίτη τι καθεστώς θα επικρατήσει; Μοναρχία, φασισμός, συνδικαλισμός, συντηρητική δημοκρατία;...{...}...Τι σκέπτεται ο Φράνκο κανένας δεν ξέρει καθαρά. Έχει διατυπώσει βέβαια το πρόγραμμά του τώρα και μήνες, μα τι μεταβολές έχουν γίνει ωστόσο στη σκέψη του; Ο Φράνκο, αφιερωμένος όλος στη δύσκολη στρατιωτική πλευρά της ισπανικής κοσμογονίας, δε μιλάει, δε γράφει, δεν ανακοινώνει τις προθέσεις του. Σκυμμένος επάνω στον επιτελικό χάρτη, ένα μονάχα σημείο κοιτάζει άπληστα και με αγωνία: τη Μαδρίτη. Κατά τη συνήθειά του προχωρά οχυρώνοντας κάθε σημείο που κατακτά, ποτέ δεν προτρέχει. Ξέρει να περιμένει. Έχει σύστημα και υπομονή. Άμα πάρει τη Μαδρίτη, άμα κυριέψει την Καταλoνία, άμα όλη η Ισπανία πέσει στα χέρια του, τι θα αποφασίσει; Πώς θα αντικρύσει τα οδυνηρά, πολύπλοκα πολιτειακά, οικονομικά, κοινωνικά προβλήματα της Ισπανίας;...».

Ο εθνικιστής διανοούμενος Σπύρος Μελάς ως απεσταλμένος της εφημερίδας «Η Καθημερινή» στην Ισπανία, κάλυπτε τα έργα και τις ημέρες του στρατηγού Φράνκο ενώ στηλίτευε τον «κομμουνιστικό όχλο». Στις 7 Μαΐου 1939 ο Μελάς γράφει, «...Ένα πρωί στην επαναστατημένη Μαδρίτη -παρουσιάστηκε ξαφνικά ένας τύπος απίθανος: πίσω από ένα ρούσσικο τανκς ένα κεφάλι εβραιοασιάτου, εβραιομογγόλου. Ήταν σαν άλλος Διόνυσος των Ερυθρών- μέγας επιστημών της σαδιστικής ηδονής, επάνω στο σύγχρονο άρμα του ολέθρου. Και πίσω του ακολουθούσαν συμπλέγματα Μαινάδων και Σατύρων οι ερυθρές μιντινέτες, ξεφρενιασμένες, διψασμένες για αίμα, τραγουδώντας την Διεθνή…», ενώ για το Φράνκο έγραφε, «...ο στρατηγός είναι λυτρωτής και οικοδόμος. Ήρωας, δημιουργός Ιστορίας. Ο Φράνκο είναι μια θρησκεία μια πίστις...». Στις 5 Μαΐου 1939 δημοσιεύθηκε στις στήλες της εφημερίδος, αποκλειστική συνέντευξη του στρατηγού Φράνκο στον Σπύρο Μελά, ο οποίος χαρακτήρισε τον Ισπανό εθνικιστή ηγέτη, «..δημιουργό της ιστορίας».

Ο Νικόλαος Λούβαρις το Φεβρουάριο του 1938, συντάχθηκε με την άποψη του εκδότη, αρθρογράφου Αχιλλέα Κύρου [11] και συνυπέγραψε το αίτημα, που διατυπώθηκε υπό μορφή μανιφέστου, να συναφθούν επίσημες σχέσεις με το καθεστώς του Φράνκο, αίτημα που διατυπώθηκε από τις στήλες της εφημερίδος «Εστία», της οποίας ήταν ιδιοκτήτης, εκδότης και διευθυντής ο Αχιλλέας Κύρου. Το μανιφέστο υποστηρίξεως υπέγραψαν περισσότερες από εξήντα προσωπικότητες της εποχής, επιφανείς εκπρόσωποι των γραμμάτων και των επιστημών, μεταξύ τους οι Κωστής Παλαμάς, Γρηγόριος Ξενόπουλος, Γεώργιος Στρέητ, Γεώργιος Βλάχος και Αλέξανδρος Φιλαδελφεύς. Η είσοδος και η ορκωμοσία του Άγι Ταμπακόπουλου στις 30 Ιανουαρίου 1941 ως Υπουργού Δικαιοσύνης στην κυβέρνηση του Αλέξανδρου Κορυζή [12], προκάλεσε την απόλυτη ικανοποίηση των Ισπανών εθνικιστών οι οποίοι θεωρούσαν τον Ταμπακόπουλο ακραιφνή εθνικιστή [13] και λόγω των σπουδών του, φίλο της Γερμανικής πολιτικής [14]. Μετά το τέλος του 2ου Παγκοσμίου Πολέμου έζησε για κάποιο καιρό στην Ισπανία και η Σάβιτρι Ντέβι, όπου φιλοξενήθηκε από τον φυγάδα Γερμανό Εθνικοσοσιαλιστή Ότο Σκορτσένι, που υπήρξε σύμβουλος του Χουάν και της Εβίτας Περόν και ονειρευόταν να αναγεννήσει στην Αργεντινή ένα είδος Γ' Ράιχ.

2ος Παγκόσμιος πόλεμος

Τον Οκτώβριο του 1940, ο Αδόλφος Χίτλερ συναντήθηκε με το Φράνκο στο Εδίγια επί γαλλικού εδάφους και ο δεύτερος του ζήτησε υπερβολικά ανταλλάγματα για συνεργασία, καθώς απαίτησε όλη τη Βόρεια Αφρική, από το Μαρόκο έως και την Τυνησία. Μετά τη συνάντηση ο Αδόλφος Χίτλερ φέρεται ότι είπε «..πως θα προτιμούσε να του ξεριζώσουν τρία-τέσσερα δόντια παρά να υποστεί άλλη φορά τέτοιο παζάρι..», καθώς δεν συμφώνησε στις υπερβολικές απαιτήσεις του Φράνκο, που κράτησε την Ισπανία μακριά από τις μάχες του Παγκοσμίου Πολέμου. Ο Φράνκο παρά την επίσημη ουδετερότητα του εξέφρασε τη συμπάθειά του προς τις δυνάμεις του Άξονα και γράφει σε επιστολή του στον Αδόλφο Χίτλερ ότι «Το πεπρωμένο της Ιστορίας με έχει ενώσει άρρηκτα με σας και τον Ντούτσε». Ο Φράνκο επέτρεψε τη συμμετοχή 47.000 Ισπανών εθελοντών της Ταξιαρχίας Αζούλ στο πλευρό των Γερμανικών στρατευμάτων στο Ανατολικό Μέτωπο, κατά της Σοβιετικής Ενώσεως που με την καθοδήγηση της τα προηγούμενα χρόνια είχε αιματοκυλιστεί η Ισπανία, όπου συμμετείχαν στη μάχη του Κράσνι Μπορ, έξω από το Λένινγκραντ.

Ως το 1944 γερμανικά υποβρύχια χρησιμοποιούσαν τις ισπανικές ακτές για ανεφοδιασμό, όμως εκείνο το χρόνο οι Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής προχώρησαν σε επίσημο διάβημα και ο Φράνκο περιόρισε, δίχως να διακόψει, τις Γερμανικές κινήσεις. Πριν την απόβαση των Συμμάχων στη Σικελία, η βρετανική υπηρεσία πληροφοριών «ΜΙ5» οργάνωσε την επιχείρηση «Κιμάς» και φρόντισε να εκβρασθεί στις ισπανικές ακτές το πτώμα του Βρετανού αξιωματικού, του υποτιθέμενου ταγματάρχη Μάρτιν, που τον μετέφερε το υποβρύχιο «Seraph». Στην πραγματικότητα ο νεκρός ήταν ένας Ουαλός αλκοολικός ονομαζόμενος Glyndwr Michael που είχε πεθάνει από πνευμονία, όμως έφερε πλαστά δήθεν απόρρητα έγγραφα, που περιέγραφαν επιχείρηση αποβάσεως. Τα έγγραφα που κατέληξαν στη Γερμανία, ανέφεραν απόβαση στη Σαρδηνία και στην Ελλάδα, προσπαθώντας να διασπάσουν την προσοχή των Γερμανών.

Μετά τον πόλεμο

Ο Φράνκο εφάρμοσε ένα άκαμπτο οικονομικό πρόγραμμα αυτάρκειας και εθνικής ανοικοδομήσεως μετά το 1945, στήριξε το πρότυπο του κεντρικού ελέγχου της οικονομίας, ενώ αρνήθηκε δάνεια από διεθνείς τραπεζικούς ομίλους ή κράτη, πρόγραμμα που εγκαινίασε το 1945, με την άρνηση των συμμαχικών δανείων αλλά και τη μη ένταξη της Ισπανίας στο Αμερικανικό Σχέδιο Μάρσαλ.

Τη νύχτα της 7ης Μαΐου 1945, ο Βέλγος εθνικιστής Λεόν Ντεγκρέλ, αρχηγός των Ρεξιστών, εγκατέλειψε κυνηγημένος την πατρίδα του. Επιβιβάστηκε σε ένα μικρό αεροπλάνο τύπου Heinkel He 111, με το οποίο πραγματοποίησε πτήση 1.500 μιλίων με τελικό προορισμό των Ισπανία, όμως το αεροπλάνο υποχρεώθηκε λόγω βλάβης σε αναγκαστική προσγείωση στην ακτή Σαν Σεμπαστιάν στην περιοχή των Βάσκων στη Βόρεια Ισπανία. Στην διάρκεια της προσγειώσεως ο Λεόν Ντεγκρέλ τραυματίστηκε σοβαρά και με το σώμα του να αιμορραγεί ενώ τα κόκαλα του ήταν σπασμένα, παρέμεινε ένα χρόνο στο Νοσοκομείο «Στρατηγός Μόλα». Στο Βέλγιο σε δίκη που έγινε στις 29 Δεκεμβρίου 1944, καταδικάστηκε ερήμην σε θάνατο με την κατηγορία της συνεργασίας με τον εχθρό, από το Πολεμικό Συμβούλιο, ενώ η πρώτη σύζυγος του φυλακίσθηκε για 6 χρόνια. Τα έξι παιδιά του, αν και άλλαξαν επίθετο, συνελήφθησαν και φυλακίσθηκαν. Η κυβέρνηση του Φράνκο αρνήθηκε να τον παραδώσει στις Συμμαχικές δυνάμεις ή να τον εκδώσει στο Βέλγιο, λόγω της κακής καταστάσεως της υγείας του, όμως σταδιακά, οι διεθνείς πιέσεις με στόχο την έκδοση του αυξάνονταν και το καθεστώς του στρατηγού Φράνκο του χορήγησε πλαστά ταξιδιωτικά έγγραφα με τα οποία τον διευκόλυνε να διαφύγει στην Αργεντινή. Το 1954 η Ισπανία του χορήγησε υπηκοότητα, όταν υιοθετήθηκε από μια υπέργηρη Ισπανίδα πολίτη, και πήρε το όνομα José León Ramírez Reina. Στη συνέχεια η «Ισπανική Φάλαγγα» του ανέθεσε την ηγεσία μιας κατασκευαστικής εταιρείας που αναλάμβανε διεθνή έργα, ακόμη και την κατασκευή αμερικανικών στρατιωτικών βάσεων.

Το 1965 η Βελγική κυβέρνηση, μπροστά στη συμπλήρωση του χρόνου παραγραφής των κατηγοριών που του είχε αποδώσει, παρέτεινε με Lex singularis, για δέκα επιπλέον χρόνια, τη χρονική διάρκεια παραγραφής των κατηγοριών σε βάρος του. Ο Ντεγκρέλ από την Ισπανία, απηύθυνε επιστολή στη Βελγική κυβέρνηση, στην οποία δηλώνει ότι είναι πρόθυμος να επιστρέψει και ζητά να του επιτραπεί να παρουσιαστεί στο Βελγικό λαό, διεκδικώντας την ψήφο των συμπολιτών του. Αλλάζοντας στάση απέναντι του, οι Βελγικές αρχές που για χρόνια ζητούσαν την έκδοσή του, εγκαταλείπουν τις αναφορές του για δίκη, φυλάκιση ή εκτέλεση του και δηλώνουν μέσω του Υπουργού Δικαιοσύνης, ότι στην περίπτωση που ο Ντεγκρέλ αποπειραθεί να επιστρέψει στο Βέλγιο, θα απελαθεί ως persona non grata, ως ανεπιθύμητος αλλοδαπός καθότι πολίτης άλλης χώρας. Ο Λεόν Ντεγκρέλ κατοικούσε στην Ισπανία και μετά τον θάνατο του στρατηγού Φράνκο και απεβίωσε στο νοσοκομείο «Parque San Antonio» της Μάλαγα στη Νότια Ισπανία, από καρδιακό επεισόδιο.

Οι σύμμαχοι μετά τη λήξη του Παγκοσμίου πολέμου στράφηκαν εναντίον του Ισπανικού καθεστώτος, και στη διάσκεψη του Πότσδαμ, απέκλεισαν την Ισπανία από το νεοσύστατο Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών [Ο.Η.Ε.]. Το Σεπτέμβριο του 1953, ο Φράνκο υπέγραψε το σύμφωνο της Ισπανίας με τις δυνάμεις του NATO, ενώ τον ίδιο χρόνο το Βατικανό αναγνώρισε το καθεστώς του. Ο αποκλεισμός της Ισπανίας από τον Ο.Η.Ε. ανακλήθηκε το 1955 και τον ίδιο χρόνο υπέγραψε 10ετή συμφωνία συνεργασίας με τις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής. Ο Φράνκο ανακήρυξε τη μοναρχία ως επίσημο πολίτευμα της χώρας το 1947, έτος που ανάλαβε καθήκοντα ισόβιου αντιβασιλέα. Το 1957, ο Φράνκο προετοιμάζοντας τη διαδοχή του στην ηγεσία, άρχισε να μεταβιβάζει τις ευθύνες της διοίκησης στον μυστικοσύμβουλο του, ναύαρχο Λουίς Καρρέρο Μπλάνκο, και πολλά κυβερνητικά μέλη συνδέθηκαν με την υπερσυντηρητική καθολική θρησκευτική αδελφότητα «Opus Dei».

Το φθινόπωρο του 1958, στο Pardo Palace την επίσημη κατοικία του Φράνκο στα περίχωρα της Μαδρίτης, ο «Caudillo de España, por la gracia de Dios”, όπως ήταν ο τίτλος του Φράνκο, υποδέχεται δύο γερουσιαστές των Η.Π.Α., μαζί με υψηλόβαθμους στρατιωτικούς. Η αποστολή τους είναι να τον βολιδοσκοπήσουν σχετικά με μια πιθανή επίσκεψη του τότε προέδρου των Ηνωμένων Πολιτειών, Dwight D. Eisenhower. Ο Φράνκο ενθουσιασμένος με την προοπτική, άρχισε να αναλύει στους προσκεκλημένους του την ανάγκη να εξαλειφθεί ολοκληρωτικά η κομμουνιστική απειλή και τους δήλωσε ότι είναι πρόθυμος να βοηθήσει τον αγώνα τους κατά της Σοβιετικής Ενώσεως. Παράλληλα, τόνισε ότι ο Τεκτονισμός πρέπει να καταργηθεί. Τότε, ένας από τους γερουσιαστές τον διέκοψε: «Κύριε, ο Πρόεδρος Αϊζενχάουερ είναι προτεστάντης, εγώ είμαι τέκτων και ο Γερουσιαστής εδώ συνάδελφός μου είναι Εβραίος. Όλοι θα ήμασταν στη φυλακή, αν ζούσαμε στην Ισπανία» [15]. Τελικά το Δεκέμβριο του 1959 ο Αμερικανός Πρόεδρος Ντικ Αϊζενχάουερ επισκέφθηκε τη Μαδρίτη. Στις 24 Δεκεμβρίου 1961, ο Φράνκο τραυματίστηκε σε κυνηγετικό ατύχημα. Στις 21 Ιουλίου του 1969, όρισε διάδοχό του τον Χουάν Κάρλος, εγγονό του βασιλιά Αλφόνσου ΙΓ', τη βασιλική ανατροφή του οποίου επέβλεπε από το 1948, προσωπικά ο ίδιος.

Το τέλος του

Τα τελευταία χρόνια της ζωής του ο Φράνκο υπέφερε από διάφορες ασθένειες με σημαντικότερη τη νόσο του Πάρκινσον. Τον Ιούνιο του 1973, ο στρατηγός Φράνκο παρέδωσε τα ηνία της διακυβερνήσεως στον ναύαρχο Λουίς Κορρέρο Μπλάνκο, ενώ ο ίδιος παρέμεινε «αρχηγός του κράτους», όμως στις 20 Δεκεμβρίου του ίδιου χρόνου ο ναύαρχος δολοφονήθηκε, από Βάσκους αυτονομιστές και ο Φράνκο κατέρρευσε ψυχολογικά. Τον Ιούλιο του 1974 πέρασε πολλές ώρες παρακολουθώντας το Παγκόσμιο Κύπελλο Ποδοσφαίρου καθηλωμένος σε μια πολυθρόνα εξ αιτίας θρομβοφλεβίτιδας και στο τέλος του ίδιου μήνα παρέδωσε την εξουσία. Στον Χουάν Κάρλος με απόφαση του Φράνκο απονεμήθηκε ο τίτλος «Πρίγκιπας της Ισπανίας» και όχι «Πρίγκιπας της Αστούριας», που έχουν πάντα οι Διάδοχοι του Ισπανικού Θρόνου. Ο Φράνκο πίστευε ως το τέλος στην συνωμοσία κομμουνιστών και Τεκτόνων και την ανέφερε στην τελευταία ομιλία του, από το μπαλκόνι των Ανακτόρων τον Σεπτέμβριο του 1975, μόλις δύο μήνες πριν από το θάνατό του. Στις 30 Οκτωβρίου του 1975, όρισε το Χουάν Κάρλος προσωρινό Αρχηγό Κράτους.

Στις 2 Νοεμβρίου 1975, ο Φράνκο μεταφέρθηκε εσπευσμένα σε νοσοκομείο της Μαδρίτης, όπου συντηρούνταν στη ζωή μόνο με μηχανική υποστήριξη. Μια από τις τελευταίες μέρες της ζωής του, η σύζυγος του Δόνια Κάρμεν Πόλο άνοιξε το παράθυρο του δωματίου και είπε στο Φράνκο, για να του τονώσει το ηθικό: «Έχει μαζευτεί πολύς κόσμος έξω». Ο Φράνκο την κοίταξε με ερωτηματικό βλέμμα κι εκείνη συμπλήρωσε: «Ήρθαν για να σε αποχαιρετήσουν». Και τότε, ο Φράνκο χαμένος από την άνοια, λέγεται ότι ρώτησε: «Γιατί; Πού πάνε;» [16]. Δεκαεφτά μέρες αργότερα, η κόρη του Νενούκα αποφασίζει την διακοπή τής μηχανικής υποστηρίξεως και στις 11:15' το πρωί της 19ης Νοεμβρίου 1975 ο Χενεραλίσσιμο άφησε την τελευταία πνοή. Στις 22 Νοεμβρίου 1975, ο Χουάν Κάρλος ανακηρύχθηκε Βασιλιάς, βάσει του νόμου της διαδοχής, που είχε συντάξει το καθεστώς Φράνκο. Μετά το θάνατό του Φράνκο ανακαλύφθηκαν πολλοί πίνακες που έφεραν την υπογραφή του, με τα έργα αυτά να θεωρούνται ιδιαίτερα καλά για ερασιτέχνη ζωγράφο. Παράλληλα κυκλοφόρησε το βιβλίο του εγγονού του, το οποίο τον απεικονίζει ως εξαιρετικά στοργικό και επιμελή άνθρωπο. Ο εγγονός του αναφέρει ότι ο Φράνκο ζωγράφιζε επί ώρες για να ανακουφίσει το χρόνιο άγχος που τον βασάνιζε.

Η κατοικία του Φράνκο στη Γαλικία, ονόματι Πάθο ντε Μέιρας, αποτελεί την έδρα του «Εθνικού Ιδρύματος Φρανθίσκο Φράνκο», ενός φορέα που στοχεύει στην «προστασία της κληρονομιάς του» [17]. Περισσότερα από 500.000 είναι τα εγγεγραμμένα μέλη του ιδρύματος. Η έκταση, με απόφαση του πρώην πρωθυπουργού Χοσέ Μαρία Αθνάρ, δεχόταν μέχρι το 2007 κρατικές επιχορηγήσεις, οι οποίες καταργήθηκαν επί πρωθυπουργίας του Χοσέ Λουίς Θαπατέρο. Το ίδρυμα άσκησε αγωγή κατά του ισπανικού δημοσίου και απαιτεί να εισπράττει την επιχορήγηση. Το ίδρυμα, έχει επικριθεί καθώς έχει απαγορεύσει σε ιστορικούς την πρόσβαση στα περίπου 30.000 έγγραφα τα οποία διατηρεί στα αρχεία του. Αποτελεί μέρος της συνολικής περιούσιας του Φράνκο, η οποία ανέρχεται, σύμφωνα με υπολογισμούς, μεταξύ 300-500 εκατ. ευρώ, καθώς υπάρχει μια δεύτερη έπαυλη έξω από τη Μαδρίτη και ένα παλάτι του 18ου αιώνα στην περιοχή Λα Κορούνια.

Εκταφή της σορού του

Το 2007, στη θητεία του σοσιαλιστή πρωθυπουργού Χοσέ Λουίς Ροντρίγκεθ Θαπατέρο, το Ισπανικό Κοινοβούλιο ενέκρινε νόμο «περί ιστορικής μνήμης». Η εφαρμογή του νόμου αποκλείσθηκε κατά την διάρκεια της διακυβερνήσεως της Ισπανίας από το Λαϊκό Κόμμα, το οποίο βρισκόταν στην εξουσία από το 2011 έως το 2018 υπό τον Μαριάνο Ραχόι. Τον Ιούνιο του 2018 η κυβέρνηση του σοσιαλιστή πρωθυπουργού Πέδρο Σάντσεθ διακήρυξε την απόφαση της να διατάξει την εκταφή της σορού του Φράνκο από το μαυσωλείο του Ελ Εσκοριάλ, στην «Κοιλάδα των Νεκρών» [Valle de los Chaidos]. Ο Ισπανός πρωθυπουργός είχε δηλώσει πως «..η Ισπανία δεν μπορεί να ηρωοποιεί έναν άνθρωπο που κυβερνούσε με σιδερένια γροθιά έπειτα από τον αιματηρό εμφύλιο πόλεμο του 1936-39 τον οποίο κέρδισαν οι εθνικιστές...». Η οικογένεια του Φράνκο προσέφυγε στο Ανώτατο Δικαστήριο προσβάλλοντας την απόφαση της Ισπανικής σοσιαλιστικής κυβερνήσεως, την οποία χαρακτήριζαν «προσβολή νεκρού». Τον Ιούνιο του 2019 το Ανώτατο Δικαστήριο ανέστειλε την εκταφή προκειμένου να αποφευχθεί το ενδεχόμενο το λείψανο του Φράνκο να μεταφερθεί πριν εξετασθούν πλήρως οι προσφυγές, όμως στις αρχές του Σεπτεμβρίου 2019 απεφάνθη πως τα λείψανα του Φράνκο πρέπει να μεταφερθούν σε οικογενειακό τάφο, απορρίπτοντας και το αίτημα των συγγενών του για ενταφιασμό τους στον καθεδρικό ναό της Μαδρίτης [18]. Μετά την ανακοίνωση της αποφάσεως, οι συγγενείς του Φράνκο δήλωσαν πως θα ασκήσουν έφεση και πως εξετάζουν το ενδεχόμενο προσφυγής στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, ενώ η Ισπανική κυβέρνηση έκανε λόγο για νίκη της Δημοκρατίας.

Η εκταφή της σορού του Φράνκο έγινε στις 24 Οκτωβρίου του 2019, υπό αυστηρά μέτρα ασφαλείας με την παρουσία 22 μελών της οικογένειας του Φράνκο στους οποίους επετράπη να παρίστανται στην τελετή. To φέρετρο σκεπασμένο με την παλαιά σημαία της Ισπανίας, στηριγμένο στους ώμους οκτώ ανδρών, εξήλθε του μαυσωλείου του Αγίου Σταυρού στην Κοιλάδα των Πεσόντων. Στην πρώτη σειρά βρίσκονταν ένας άνδρας 44 ετών [19], με τα χρώματα της Ισπανίας στο πέτο, ένας από τους τρεις επίδοξους διαδόχους του θρόνου της Γαλλίας, αυτός από τον κλάδο των Βουρβόνων, απόγονος του βασιλιά Λουδοβίκου 14ου αλλά και του οίκου των Καπετιδών από τον οποίο προήλθαν οι βασιλείς της Γαλλίας μεταξύ 987-1328, μετά τους Μεροβίγγιους και τους Καρολίδες. Πρόκειται για τον δισέγγονο του Φράνκο, τον Λουίς Αλφόνς ντε Μπουρμπόν [20], Γάλλο από πατέρα, αλλά και εγγονό του βασιλιά Αλφόνσο 13ου, και Ισπανό από μητέρα, την εγγονή του «Χενεραλίσιμο», μεγαλωμένος από την μοναχοκόρη του Φράνκο και γιαγιά του. Τα μέλη της οικογένειας του Φράνκο ενωμένα κι ακολουθώντας τον πρίγκιπα, βροντοφώναξαν «Ζήτω η Ισπανία», την ώρα που η σωρός μεταφερόταν από την Κοιλάδα των Πεσόντων.

Σύμφωνα με τον Λουίς Αλφόνς ντε Μπουρμπόν: «...Η σημερινή ισπανική κυβέρνηση κάνει τα πάντα για να διαγράψει την κληρονομιά της Ισπανίας. Τα αγάλματα γκρεμίζονται, οι δρόμοι μετονομάζονται, και αυτό είναι ατυχές. Ο Φράνκο δημιούργησε την μεσαία τάξη στην Ισπανία, δημιούργησε δάση, λίμνες και δρόμους, εμπόδισε την χώρα να εισέλθει στον πόλεμο και να εγκατασταθεί ο κομμουνισμός. Προφανώς υπήρξε ο εμφύλιος πόλεμος, αλλά δεν το θέλησε. Δεν πρέπει να σβήσουμε την Ιστορία. Δεν σημαίνει ότι επειδή δεν μας αρέσει η μοναρχία, πρέπει να την ξεχάσουμε. ...{...}... Μια κυβέρνηση επιτίθεται σε νεκρό άτομο. Ο σεβασμός για τους νεκρούς είναι ανέκαθεν ο βασιλιάς όλων των πολιτισμών, και θα θέλαμε για πολύ καιρό ακόμα… [Ο Φράνκο] ήταν ένας μεγάλος στρατιώτης και ένας μεγάλος πολιτικός, κινούμενος πάνω απ' όλα με την βαθιά χριστιανική του πίστη και την αγάπη του για την Ισπανία. Δημιούργησε την ειρηνική Ισπανία, ευημερούσα και αναγνωρισμένη ανάμεσα στις μεγάλες παγκόσμιες δυνάμεις. Η υπεράσπιση της μνήμης του είναι αναπόσπαστο κομμάτι της ιδέας μου για την τιμή και την πίστη....»

Το φέρετρο με τη σορό του Στρατηγού μεταφέρθηκε, με στρατιωτικό ελικόπτερο, στο κοιμητήριο της Μαδρίτης, Μινγκορούμπιο, προκειμένου να ενταφιαστεί σε τάφο της οικογένειας Φράνκο εκεί όπου έχει ενταφιασθεί η σύζυγός του η οποία απεβίωσε το 2018. Στο κοιμητήριο την σορό του Φράνκο περίμεναν εκατοντάδες εθνικιστές οι οποίοι κρατούσαν πανό και φώναζαν συνθήματα όπως «ο Φράνκο ζει» και «Φράνκο, ευχαριστούμε», αλλά και ο ηγέτης του στρατιωτικού κινήματος της 23ης Φεβρουαρίου 1981, ο 87χρονος Αντόνιο Τεχέρο, ο οποίος εξέτισε 15 χρόνια φυλακίσεως για το αποτυχημένο στρατιωτικό κίνημα. Η σορός του Φράνκο ξεθάφτηκε από τους επιγόνους των Κομμουνιστών τους οποίους ο Στρατηγός πολέμησε και νίκησε, ενώ είναι χαρακτηριστικό πως μετά την μεταφορά της σωρού του, οι εχθροί του, είχαν την έμπνευση να κυματίσει στο μνημείο η εμφυλιοπολεμική σημαία των «Δημοκρατικών». Σύμφωνα με τον Σαντιάγο Αβασκάλ, ηγέτη του εθνικιστικού κινήματος «Vox», που τον Απρίλιο του 2019 εισήλθε στην ισπανική βουλή και οι δημοσκοπήσεις το φέρνουν να αναδεικνύεται τρίτη πολιτική δύναμη της χώρας στις εκλογές της 10ης Νοεμβρίου 2019, «...η εκταφή του Φράνκο αποτελεί βεβήλωση...» [21].

Εξωτερικές συνδέσεις

Διαβάστε τα λήμματα

Παραπομπές

  1. Valle de los Caídos
  2. [Το μνημείο περιλαμβάνει έναν γιγάντιο Σταυρό ύψους 150 μέτρων, μία εκκλησία βασιλικού ρυθμού, ένα μοναστήρι, παρεκκλήσια, και στο χώρο του βρίσκονται θαμμένοι οι σοροί 30.000 νεκρών στρατιωτών από τις εμπόλεμες πλευρές.]
  3. Why did General Franco hate the freemasons so much?
  4. Freemasonry banned in Spain by General Franco
  5. [ Ο Κάλβο Σοτέλο, [Calvo Sotelo], βουλευτής της Ισπανικής Δεξιάς που δολοφονήθηκε το πρωί της 13ης Ιουλίου 1936, όταν ομάδες πολιτοφυλάκων τον απήγαγαν από το σπίτι του, είχε καταγγείλει από το βήμα της Βουλής, ότι από τις 16 Φεβρουαρίου 1936 έως τις 2 Απριλίου, είχαν σημειωθεί 199 περιπτώσεις λεηλασιών, 36 αφορούσαν εκκλησίες και 58 δημόσια κτίρια, καθώς και 178 περιπτώσεις εμπρησμών, από τις οποίες οι 108 αφορούσαν εκκλησίες, ενώ καταγράφηκαν 85 επιθέσεις με 74 νεκρούς και 345 τραυματίες. Παράλληλα, η Φάλαγγα τέθηκε εκτός νόμου, απόφαση που ανακλήθηκε από τα Ισπανικά δικαστήρια, ενώ στην Καταλωνία παραχωρήθηκε πολιτική και διοικητική αυτονομία. Πρώτος στόχος του Λαϊκού Μετώπου αποτέλεσε η εκκλησία, με την Αριστερά να καταστρέφει εκατοντάδες ναούς και άλλους να τους μετατρέπει σε σπίτια του λαού. Δεκάδες κληρικοί εκτελούνται και το θρήσκευμα των Ιησουιτών απαγορεύεται. Στις 12 Ιουλίου 1936 αστυνομικοί εντεταλμένοι από την κεντροαριστερή κυβέρνηση του Καζάρες Κουιρόγκα δολοφόνησαν τον αρχηγό των μοναρχικών, Κάλβο Σοτέλο. Το πτώμα του βρέθηκε στο Ανατολικό νεκροταφείο και η κηδεία του έγινε στις 15 Ιουλίου.]
  6. Ο Ισπανικός εμφύλιος πόλεμος, σελ.16
  7. Η ΕΠΟΠΟΙΙΑ ΤΟΥ ΑΛΚΑΘΑΡ: Λησμονημένοι Ήρωες
  8. ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΤΣΟΠΑΝΗ: ΤΟ ΕΠΟΣ ΤΟΥ ΑΛΚΑΖΑΡ
  9. [Το Τολέδο βρίσκεται στην καρδιά της Ισπανίας, εβδομήντα χιλιόμετρα νοτιοδυτικά της Μαδρίτης κι είναι η «Αυτοκρατορική πόλη», παλιά πρωτεύουσα της Ισπανίας, με 90 εκκλησίες και 18 μοναστήρια, με βαριά μεγαλοπρεπή μεσαιωνικά παλάτια, με στενούς δρόμους και με κεντρικό κορμό του το Αλκαζάρ ή όπως το λένε οι Καστιλλιάνοι, «Αλκάθαρ». Το Αλκαζάρ ήταν ένα παραλληλόγραμμο λίθινο μεγαλοπρεπές κτήριο, ένα αληθινό κομψοτέχνημα της Μεσαιωνικής τέχνης με πανέμορφα αγάλματα που περιβαλλόταν από μια σειρά στρατιωτικών κτηρίων, ήταν χτισμένο στην κορυφή ενός λόφου και δέσποζε στην τοποθεσία. Ο Γάλλος εθνικιστής συγγραφέα Μορίς Μπαρές, που είχε επισκεφθεί το Αλκάθαρ κάμποσα χρόνια πριν, γράφει ότι «είναι κατασκευασμένο μ’ ένα ρυθμό βαρύ, σαν να διακηρύττω: δεν νοιάζομαι να φαίνομαι όμορφο. Μου φτάνει (να νοιώθω) ότι οι κακοί τρέμουν και οι καλοί νοιώθουν ασφάλεια». Αυτό το κτίριο είχε κριθεί κατάλληλο για να στεγάσει τη Στρατιωτική Ακαδημία Πεζικού της Ισπανίας. Άλλες στρατιωτικές μονάδες δεν υπήρχαν στο Τολέδο, εκτός από τις εγκαταστάσεις της βιομηχανίας όπλων και πυρομαχικών.]
  10. Ο Νίκος Καζαντζάκης στον Ισπανικό Εμφύλιο Εφημερίδα «Το Βήμα», 23 Μαΐου 1999, «..Μα εγώ ήμουν χαρούμενος, γιατί είδα έναν άνθρωπο αποφασισμένο και γαλήνιο, τέλειο όργανο της εποχής του, πειθαρχημένον εργάτη και συνεργάτη του φοβερού, ανήλεου καιρού που ζούμε..».
  11. [Σύμφωνα με τον Romero Radigales, ο Αχιλλέας Κύρου, που πίεζε τον Ιωάννη Μεταξά να διακόψει τις συναλλαγές του με τους δημοκρατικούς και να συνάψει επίσημες σχέσεις με τους Ισπανούς εθνικιστές, ήταν «ο καλύτερος δημοσιογράφος» και «ένας από τους καλύτερους συγγραφείς της Ελλάδας», ενώ, όσον αφορά τον εθνικιστικό του ζήλο, θεωρεί ότι ήταν συγκρίσιμος με τον αντίστοιχο των διανοούμενων της Action Française.]
  12. Κυβέρνησις ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ΚΟΡΙΖΗ Γενική Γραμματεία της Κυβέρνησης
  13. [Κωνσταντίνος Κατσούδας, «Μια δικτατορία που δεν είναι δικτατορία. Οι Ισπανοί εθνικιστές και η 4η Αυγούστου», σελίδα 176.]
  14. «Ορόσημα Ελληνο-γερμανικών σχέσεων», σελίδα 205.
  15. [Το περιστατικό αυτό το αναφέρει ο εβραϊκής καταγωγής συγγραφέας Gore Vidal, γιος του στρατιωτικού Eugene Vidal (που ήταν παρών) και εγγονός του γερουσιαστή Thomas P. Gore.]
  16. [Stuart Christie, «Edward Heath made me angry: The Christie file, part III, 1967-1975», σελίδα 284.]
  17. Fundacion National Francisco Franco
  18. Ιστορική απόφαση-Το Ανώτατο Δικαστήριο επιτρέπει την εκταφή των λειψάνων του Φράνκο newsit.gr
  19. Ισπανία: ένας πρίγκιπας για τον “Χενεραλίσιμο” eirhinika.wordpress.com
  20. [Ο Λουίς Αλφόνσο των Βουρβόνων, νυμφευμένος και πατέρας τριών παιδιών, ζει στη Μαδρίτη, αλλά έχει έρθει σε αντιπαράθεση με τον Ισπανό βασιλιά. Εκτός από την παλιά διαμάχη για την διαδοχή στην οποία ο ίδιος δεν συμμετείχε βεβαίως, και την εκκωφαντική σιωπή του Ισπανού βασιλιά και εξαδέλφου του για την υπόθεση της εκταφής, ο Λουίς έχει ταχθεί εναντίον του γάμου των ομοφυλοφίλων, στήριξε την διαμαρτυρία του κινήματος των Κίτρινων Γιλέκων στην Γαλλία, και υποστηρίζει ένθερμα το ευρωσκεπτικιστικό, εθνικιστικό κόμμα «Vox» το οποίο έχει τρεις έδρες στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, μία στην Ισπανική Γερουσία και 24 στο Κογκρέσο των Αντιπροσώπων.]
  21. Αλλαγή σελίδας στην ιστορία της Ισπανίας-Σήμερα η εκταφή του δικτάτορα Φράνκο enikos.gr