Τα Φυλακισμένα Μνήματα ^[1] είναι κοιμητήριο των Αγωνιστών της ΕΟΚΑ, το οποίο βρίσκεται στις Κεντρικές Φυλακές της Λευκωσίας και κατασκευάστηκε από τους Βρετανούς επί θητείας του Κυβερνήτη Τζων Χάρντιγκ, ενώ σχεδιάστηκε σαν ένας στενός χώρος περιτριγυρισμένος από ψηλούς τοίχους με τεμάχια γυαλιών στο πάνω μέρος τους, δίπλα από τα κελιά των μελλοθανάτων και την αγχόνη.

Φυλακισμένα Μνήματα, (Λευκωσία-Κύπρος)

Περιεχόμενα

1 Ιστορική αναφορά
- 1.1 Ονόματα απαγχονισμένων
- 1.2 Αντικείμενα μνήμης
2 Εξωτερικοί σύνδεσμοι
3 Διαβάστε τα λήμματα
4 Παραπομπές

Ιστορική αναφορά

Οι Βρετανοί που κατείχαν την Κύπρο από το 1878, αποφάσισαν να θάβουν εκεί όσους απαγχονίζονταν για την δράση τους στον Απελευθερωτικό Αγώνα της Κύπρου για την Ένωση με την Ελλάδα. Η ώρα του απαγχονισμού ήταν πάντα μετά τα μεσάνυχτα, όμως η ημέρα κρατιόταν μυστική, αν και σχεδόν πάντα διέρρεε. Στον χώρο υπήρχαν τρεις αγχόνες -την μια την πήραν οι Άγγλοι φεύγοντας, η άλλη βρίσκεται στο Μουσείο του Αγώνα και η τρίτη βρίσκεται ακόμη στον χώρο του μαρτυρίου. Εκεί είχαν προγραμματίσει να θάβουν και ηγετικές μορφές της Εθνικής Οργανώσεως Κυπρίων Αγωνιστών που σκοτώνονταν σε μάχες, για να μη μετατρέπονται οι κηδείες τους σε μαζικά συλλαλητήρια και μαχητικές διαδηλώσεις. Η κηδεία γινόταν αμέσως μετά τον απαγχονισμό. Μοναδική παρουσία ήταν εκείνη του ιερέα των φυλακών που έψαλε τη νεκρώσιμη ακολουθία έξω από την κλειστή είσοδο του κοιμητηρίου, όπου τους έθαβαν, χωρίς να παρευρίσκεται κανένας συγγενής των νεκρών ή άλλος Έλληνας.

Ονόματα απαγχονισμένων

Ο χώρος όπου σήμερα βρίσκονται τα «Φυλακισμενα μνήματα» διαμορφώθηκε μετά την αποχώρηση των Άγγλων και ο τελευταίος Άγγλος διοικητής των Φυλακών Λευκωσίας παρέδωσε ένα σχεδιάγραμμα, στο οποίο σημειωνόταν πού είχε ταφεί κάθε αγωνιστής. Στον τοίχο του κοιμητηρίου υπάρχει γραμμένη, με μεγάλα μπλε γράμματα, η επιγραφή, «Τ' αντρειωμένου ο θάνατος, θάνατος δε λογιέται» και στο χώρο του είναι θαμμένοι δεκατρείς μαχητές τη ΕΟΚΑ, όλοι τους νέοι ηλικίας 19-24 ετών.

Οι εννέα απαγχονισθέντες:

Μιχαήλ Καραολής και Ανδρέας Δημητρίου στις 10 Μαΐου 1956,

Ανδρέας Ζάκος, Ιάκωβος Πατάτσος και Χαρίλαος Μιχαήλ στις 9 Αυγούστου 1956,

Μιχαήλ Κουτσόφτας, Στέλιος Μαυρομάτης και Ανδρέας Παναγίδης -ο μόνος έγγαμος από όσους απαγχόνισαν οι Βρετανοί και πατέρας τριών παιδιών, στις 21 Σεπτεμβρίου 1956 και ο

Ευαγόρας Παλληκαρίδης στις 14 Μαρτίου 1957.

Επίσης, εκεί αναπαύονται οι πεσόντες αγωνιστές

Μάρκος Δράκος, Γρηγόριος Αυξεντίου, Στυλιανός Λένας και Κυριάκος Μάτσης.

Σε τέσσερις τάφους του κοιμητηρίου των Κεντρικών Φυλακών οι Άγγλοι έθαψαν οκτώ νεκρούς για εξοικονόμηση χώρου. Στον ίδιο τάφο βρίσκονται ανά δύο οι: Ανδρέας Δημητρίου και Στυλιανός Λένας, Ανδρέας Ζάκος και Κυριάκος Μάτσης, Ανδρέας Παναγίδης και Μιχαήλ Κουτσόφτας, Γρηγόριος Αυξεντίου και Ευαγόρας Παλληκαρίδης.

Οι συγγενείς των νεκρών μπόρεσαν να επισκεφθούν τους τάφους χρόνια μετά το τέλος του Αγώνα, στις 25 Αυγούστου του 1962, κι έκτοτε τα Φυλακισμένα Μνήματα έγιναν τόπος προσκυνήματος, μνημείο ηρωισμού και αντιστάσεως, ιερός ναός της ελευθερίας θεμελιωμένος στα κόκαλα των αθάνατων παλικαριών της ΕΟΚΑ. Οι Κεντρικές Φυλακές Λευκωσίας, λειτουργούν κανονικά και σήμερα ως χώρος κρατήσεως και εκτίσεως ποινών.

Αντικείμενα μνήμης

Στις 12 Μαΐου 2015, καταχωρήθηκε δημοσίευμα στη βρετανική εφημερίδα «Daily Mail», ότι δημοπρατήθηκαν αντικείμενα του Harry Allen, ο οποίος ήταν ο δήμιος των απαγχονισθέντων ηρώων της Κύπρου. Ελληνοκύπριοι που κατοικούν στην Αγγλία επικοινώνησαν με τον Οίκο Δημοπρασίας για να τα αγοράσουν, ωστόσο τα αντικείμενα είχαν πωληθεί σε Βρετανό, ο οποίος ύστερα από επικοινωνία μαζί τους, δέχθηκε να τους τα μεταπωλήσει αντί 1.100 στερλινών. Στα αντικείμενα, που αποτελούν τεκμήρια και πειστήρια της αποικιοκρατικής θηριωδίας, περιλαμβάνεται ένας κατάλογος τριών σελίδων με λεπτομερή στοιχεία των εννέα απαγχονισθέντων της ΕΟΚΑ, όπως ημερομηνία γεννήσεως, ημερομηνία απαγχονισμού και πόσα δευτερόλεπτα πέρασαν μέχρι να αφήσει την τελευταία του πνοή ο καθένας, ένα ρόπαλο, προσωπικές φωτογραφίες του δημίου, ένα παραδοσιακό νεροκόλοκο με σκαλισμένη την επιγραφή «Εσκαλίσθη εις τας Κεντρικάς Φυλακάς στις 12 Σεπτεμβρίου του 1958», ένα ρολόι «Ωμέγα», δύο επάργυρα ποτήρια, με επιγραφές αφιερώματα προς τον Harry Allen από φίλους του, καθώς και δύο βιβλία για τη ζωή του, το ένα με τίτλο «Ο τελευταίος δήμιος της Βρετανίας» που εξέδωσε το Μουσείο των Φυλακών. Στο άλμπουμ με τις φωτογραφίες και τα στοιχεία των απαγχονισθέντων υπάρχει μια έγχρωμη σελίδα με τον κατάλογο τους, πλαισιωμένη με φωτογραφίες τους και μια γνωστή δήλωση από τον καθένα.

Τα αντικείμενα παραδόθηκαν στον Πρόεδρο της Κυπριακής Βουλής Γιαννάκη Ομήρου από αντιπροσωπεία αποδήμων Κυπρίων της Μεγάλης Βρετανίας, με επικεφαλής τη Φανούλα Αργυρού. Σύμφωνα με την ανακοίνωση που εκδόθηκε, τα τεκμήρια δόθηκαν στο Μουσείο Αγώνος, «…για να εκτίθενται ως αιώνιο όνειδος της απεχθούς διαγωγής των αποικιοκρατών και για να αποτελούν διαχρονικό, αποκρουστικό δείγμα των μεθόδων της καταπίεσης, της ανελευθερίας και του ολοκληρωτισμού….». Στο διάστημα από τις 10 Αυγούστου 1955 μέχρι τις 23 Ιουλίου 1957 είχαν ανασταλεί όλες οι εκτελέσεις στη Βρετανία.

Στο βιβλίο «Ο τελευταίος δήμιος της Βρετανίας» δημοσιεύεται μια επιστολή του Υπουργείου Αποικιών της 31ης Δεκεμβρίου 1957 με την οποία καλείτο ο Harry Allen να αναλάβει καθήκοντα εκτελεστή στην Κύπρο, όμως ως την ημερομηνία αυτή είχαν εκτελεστεί όλοι οι απαγχονισμοί στην Κύπρο. Η επιστολή του Υπουργού Αποικιών φέρει σκόπιμα προχωρημένη ημερομηνία για να καλυφθεί ο Harry Allen και για να μη μπορούν να εγείρουν κατηγορίες δικηγόροι και συγγενείς των απαγχονισθέντων εναντίον της Αγγλικής Κυβερνήσεως και της Αγγλικής διοικήσεως στην Κύπρο, καθώς στην Βρετανία δεν πραγματοποιούνταν εκτελέσεις. Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία του βρετανικού μουσείου φυλακών, ο Harry Allen πραγματοποίησε 29 εκτελέσεις, μεταξύ τους δεν περιλαμβάνονται οι 9 ήρωες της ΕΟΚΑ, και βοήθησε σε άλλες 53.