Γκαστόν Μπασελάρ
Ο Γκαστόν Μπασελάρ ή Μπασλάρ, [Gaston Bachelard], μία μεγάλη φυσιογνωμία του πνευματικού κόσμου της Γαλλίας κι ένας από τους σπουδαιότερους φιλοσόφους της παραδοσιακής τάσεως, επιστημολόγος, ποιητής και πανεπιστημιακός καθηγητής, γεννήθηκε στις 27 Ιουνίου 1884 στην μικρή πόλη Μπαρ-σιρ-Ομπ [Bar-sur-Aube] της γαλλικής επαρχίας της Καμπανίας [Champagne] και πέθανε στις 16 Οκτωβρίου 1962 στο Παρίσι.
Το 1914, τρεις εβδομάδες πριν φύγει για το μέτωπο όπου παρέμεινε επί 36 μήνες στη διάρκεια του Α' Παγκοσμίου πολέμου, παντρεύτηκε με τη νεαρή δασκάλα Jeanne Rossi. Από το γάμο τους γεννήθηκε μία κόρη, η Suzanne Bachelard, όμως το 1922 ο Γκαστόν έμεινε χήρος. Ζούσε σ' ένα λιτό κι απέριττο σπίτι της συνοικίας Μωμπέρ, μαζί με την κόρη του Σουζάνα.
Περιεχόμενα
Βιογραφία
Ο παππούς και ο πατέρας του Γκαστόν ήταν μπαλωματήδες παπουτσιών. Ο Γκαστόν σπούδασε φιλοσοφία και υπηρέτησε τη στρατιωτική του θητεία στην Pont-a-Mousson, στο 12ο τάγμα των Δραγόνων, από το 1905 μέχρι το 1907 με την ειδικότητα του ταχυδρόμου. Εργάστηκε στο Παρίσι ως διοικητικό στέλεχος στο Ταχυδρομείο και μετά την αποτυχία του στις εξετάσεις για μηχανικός τηλεγράφων το 1912, σπούδασε μαθηματικά και φυσική επηρεασμένος από τη θεωρία της σχετικότητας. Το 1919, εργάστηκε ως δάσκαλος φυσικής και χημείας στο κολλέγιο της Bar-sur-Aube, ενώ τον ίδιο χρόνο γεννήθηκε η κόρη του Suzanne. Ένα χρόνο αργότερα έμεινε χήρος, αναλαμβάνοντας προσωπικά την επιμέλεια της κόρης του. Πήρε το δίπλωμά της Φιλοσοφίας το 1920, το 1922 πέτυχε στις εξετάσεις της φιλοσοφικής κατευθύνσεως [agrégation], ενώ τον ίδιο χρόνο ανακηρύχθηκε υφηγητής.
Το 1927 κατέθεσε τα δύο διδακτορικά του, με επιβλέποντες καθηγητές τους φιλοσόφους Abel Rey και Léon Brunschvicg, και την ίδια χρονιά έγινε καθηγητής, διδάσκοντας αρχικά στο Πανεπιστήμιο της Ντιζόν από το 1930 έως το 1940 και στη συνέχεια στο Πανεπιστήμιο της Σορβόννης, μέχρι το 1954, στην έδρα της Ιστορίας και της Φιλοσοφίας των Επιστημών, όπου και διαδέχεται τον Abel Rey. Το 1961 του απενεμήθη το Μέγα Βραβείο των Γραμμάτων.
Φιλοσοφικές απόψεις
Σύμφωνα με τον Μπασελάρ, η γνώση είναι το αποτέλεσμα της αλληλεπίδρασης μεταξύ λόγου και εμπειρίας. Παρόλο που ο ίδιος θα γίνει επιστημολόγος και θα αμφισβητεί τις μεθόδους και τα θεμέλια της επιστήμης, ο ίδιος επίσης θα έδινε ιδιαίτερη αφοσίωση στον τομέα της ποίησης και λογοτεχνίας και την έννοια του φανταστικού, ιδίως σε μία προσπάθεια σύνδεσης των δύο αυτών σε παραγωγικές εκφράσεις. Ως γνωστός επιστημολόγος, θα είναι ο συγγραφέας έργων προβληματισμού σχετικά με τη γνώση και την επιστημονική έρευνα. Θα εφεύρει αυτό που αναφέρεται ως «ψυχανάλυση της αντικειμενικής γνώσης». Ο Μπασελάρ θα ανανεώσει το ζήτημα της Φαντασίας, τόσο σε φιλοσοφικό, όσο και σε λογοτεχνικό επίπεδο, καταδυόμενος σε συγγραφείς όπως ο Κόμης του Λωτρεαμόν, ο Έντγκαρ Άλλαν Πόε, ο Νοβάλις κ.α. και μάλιστα με μία ιδιαίτερη οπτική του συμβολισμού. Θα αμφισβητήσει τη σχέση ανάμεσα στη λογοτεχνία και την επιστήμη, ή θέτοντάς το διαφορετικά, την σχέση ανάμεσα στην φαντασία και τον ορθολογισμό. Θα αμφισβητήσει τον Κάντ σε κάποια θεμελιώδη ζητήματα και θα πλησιάσει στον Χέγκελ ιδιαίτερα όσον αφορά την διαλεκτική ουσία του ορθολογισμού.
Οι «κλωσάρ» της συνοικίας Μωμπέρ που τον έβλεπαν επί χρόνια να περνά με τα κάτασπρα μαλλιά του και με την γενειάδα του, τον αποκαλούσαν «Ο Φιλόσοφος». Η περίφημος τριλογία του: «Το Νερό και τα Όνειρα», «Ο Αήρ και η Φαντασία», «Η Γη και τα Ονειροπολήματα» δείχνουν την φιλοσοφική του θεωρία, καθώς όπως οι αρχαίοι Έλληνες φιλόσοφοι, ο Μπασελάρ ξεκινούσε από τα τέσσερα στοιχεία: τον αέρα, την φωτιά, το νερό, την γη. Ο Λουί Αλτουσέρ αναφέρει τον Μπασελάρ ως την πηγή της κεντρικής του επιρροής. O Γκαστόν Mπασελάρ είναι από τις εξέχουσες φυσιογνωμίες στη φιλοσοφία της επιστήμης. Tο έργο του, επικεντρωμένο στην ιστορία και τη φιλοσοφία κυρίως της φυσικής και της χημείας, είναι πρωτότυπο, συστηματικό, ευρύ, έργο που άσκησε πολύ μεγάλη επίδραση ακόμη και έξω από τα σύνορα του κλάδου του.
Συγγραφικό έργο
Ο Μπασελάρ, από το 1929 έως το 1962, έγραψε συνολικά 23 βιβλία, στα οποία συμπεριλαμβάνονται επιστημονικές αναλύσεις και ποιητικές συλλογές. Τα επιστημονικά γραπτά του επισήμαναν την ανάδυση του νέου επιστημονικού πνεύματος, την οποία χρονολόγησε το 1905, με την ειδική θεωρία της σχετικότητας του Αϊνστάιν, όταν σημειώθηκε μια ρήξη, όχι μόνο στο επίπεδο της επιστήμης αλλά και της φιλοσοφίας. Μεταξύ των έργων του περιλαμβάνονται:
- «Essai sur la connaissance approchée», το 1928,
- «Étude sur l'évolution d'un problème de physique: la propagation thermique dans les solides», το 1928,
- «La valeur inductive de la relativité», το 1929,
- «La pluralisme cohérent de la chimie moderne», το 1932,
- «L'Intuition de l'instant» (Η εποπτεία της στιγμής), το 1932,
- «Les intuitions atomistiques: essai de classification», το 1933,
- «Le nouvel esprit scientifique» (Το νέο επιστημονικό πνεύμα), το 1934.
Πρόκειται για το σημαντικότερο έργο του, στο οποίο κατόρθωσε να ξεπεράσει το παραδοσιακό χάσμα ανάμεσα στον εμπειρισμό και τον ορθολογισμό, συνταιριάζοντας στο κέντρο μαζί αυτές τις έννοιες, σε ένα φάσμα που τα άκρα του είναι ο Ιδεαλισμός και ο Υλισμός.
- «La dialectique de la durée» (Η διαλεκτική της διάρκειας), το 1936,
- «L'expérience de l'espace dans la physique contemporaine», το 1937,
- «La formation de l'esprit scientifique: contribution à une psychanalyse de la connaissance objective», το 1938,
- «La psychanalyse du feu» (Η ψυχανάλυση της φωτιάς), το 1938,
- «La philosophie du non: essai d'une philosophie du nouvel esprit scientifique», το 1940,
- «L'eau et les rêves» (Το νερό και τα όνειρα), το 1942,
- «L'air et les songes» (Air and Dreams), το 1943,
- «La terre et les rêveries du repos» (Earth and Reveries of Repose), το 1946,
- «La terre et les rêveries de la volonté» (Earth and Reveries of Will), το 1948,
- «Le Rationalisme appliqué», το 1949,
- «L'activité rationaliste de la physique contemporaine», το 1951,
- «Le matérialisme rationnel», το 1953,
- «La poétique de l'espace» (Η ποιητική του χώρου), το 1958,
- «La poétique de la rêverie», το 1960,
- «La flamme d'une chandelle», το 1961,
- «L'engagement rationaliste», το 1972, μεταθανάτια έκδοση,
- «Fragments d’Une Poétique du Feu», «Τα αποσπάσματα μιας ποιητικής της φωτιάς», το 1988, μεταθανάτια έκδοση.
Εκδόσεις στα ελληνικά
- «Η ποιητική του χώρου», εκδόσεις «Χατζηνικολή», το 1992,
- «Η διαλεκτική της διάρκειας», εκδόσεις «Εκάτη», το 1994,
- «Η εποπτεία της στιγμής», εκδόσεις «Καστανιώτη», το 1997,
- «Το νέο επιστημονικό πνεύμα», «Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης», το 2000,
- «Το νερό και τα όνειρα», εκδόσεις «Χατζηνικολή», το 2002,
- «Η ψυχανάλυση της φωτιάς», εκδόσεις «Ερατώ», το 2007.
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
