Αλέξανδρος Ζουμετίκος

Ο Αλέξανδρος Ζουμετίκος, αναφέρεται και ως Τζουμετίκος, Έλληνας εθνικιστής με βλάχικη καταγωγή, φιλόλογος καθηγητής και διδάκτορας της Φιλοσοφίας που διατέλεσε και Γυμνασιάρχης σε σχολεία της Μέσης εκπαιδεύσεως σε διάφορες πόλεις της, υπό την Οθωμανική κατοχή, Ελλάδος και εθνικός αγωνιστής και Μακεδονομάχος με σημαντική συμμετοχή το έπος του Μακεδονικού Αγώνος, στα τέλη του 19ου και στις αρχές του 20ου αιώνα, στον οποίο είθχε την ιδιότητα του Πράκτορα Β' τάξεως, γεννήθηκε στις 25 Απριλίου 1861 ΄στο Μοναστήρι της Πελαγωνίας στην σκλάβα κι ως σήμερα αλύτρωτη πόλη της Βόρειας Μακεδονίας και πέθανε στις 7 Σεπτεμβρίου του 1929 στην πόλη της Νάουσας όπου υπηρετούσε ως Γυμνασιάρχης. Η κηδεία του έγινε στην Νάουσα με δημόσια δαπάνη.

Αλέξανδρος Ζουμετίκος
Γέννηση: 25 Απριλίου 1861
Τόπος: Μοναστήρι, Πελαγονία (Οθωμανική Αυτοκρατορία)
Σύζυγος: Κόρη Πέτρου Πηχιών
Τέκνο: Όλγα Ζουμετίκου-Κωνσταντοπούλου
Υπηκοότητα: Οθωμανική, Ελληνική
Ασχολία: Καθηγητής, Διδάκτορας Φιλοσοφίας Εθνικός αγωνιστής, Μακεδονομάχος
Θάνατος: 7 Σεπτεμβρίου 1929
Τόπος: Νάουσα, Μακεδονία (Ελλάδα)

Ήταν παντρεμένος με την κόρη του Πέτρου Πηχιών και από το γάμο του έγινε πατέρας μιας κόρης, της Όλγας Ζουμετίκου-Κωνσταντοπούλου.

Βιογραφία

Ο Ζουμετίκος παρακολούθησε τα μαθήματα της εγκυκλίου παιδείας και του Γυμνασίου στη γενέτειρα του. Το 1876 άρχισε τη φοίτηση του στη Φιλοσοφική σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών από την οποία αποφοίτησε το 1880 με το πτυχίο του καθηγητή της φιλολογίας.

Πρώτα χρόνια

Ο Ζουμετίκος συμμετείχε στο Ελληνικό επαναστατικό κίνημα των Πηχεωνικών, που εξαπλώθηκε την περίοδο από το 1878 έως το 1885, στην Βορειοδυτική Μακεδονία. Ψυχή του κινήματος ήταν ο δάσκαλος Αναστάσιος Πηχιὠν ή Πηχεών από την Αχρίδα. Το κίνημα αυτό απέδειξε την ισχυρή παρουσία του Ελληνισμού στην περιοχή και ουσιαστικά αποτέλεσε την αφετηρία της ρπώτης φάσεως του Μακεδονικού Αγώνα. Ο Ζουμετίκος είχε συγγενικούς δεσμούς με την οικογένεια Πηχιών, αφού ήταν γαμβρός, από κόρη, του Πέτρου Πηχιών, αδελφού του Αναστάσιου.

Ο Ζουμετίκος δίδαξε από τον Σεπτέμβριο του 1880 έως και το 1888 στο Γυμνάσιο του Μοναστηρίου. Εκείνο το έτος αναχώρησε για την Γερμανία όπου φοίτησε στη Φιλοσοφική σχολή στο Πανεπιστήμιο της Γοτίγγης και ακολούθως στη Φιλοσοφική σχολή στο Πανεπιστήμιο του Βερολίνου, όπου είχε καθηγητές κάποιους από τους κορυφαίους της εποχής, μεταξύ τους οι Mommsen, Kirchof και Wilamowitz-Möllendorf, Το 1894 πήρε πτυχίο και αναγορεύθηκε διδάκτορας με διατριβή που είχε ως θέμα την προσωπικότητα του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Παρότι του προτάθηκε να παραμείνει καταλαμβάνοντας θέση υφηγητή στο Πανεπιστήμιο του Βερολίνου επέλεξε να επιστρέψει στην τουρκοκρατούμενη γενέτειρα του.

Γυμνασιάρχης Μοναστηρίου

Επιστρέφοντας στο Μοναστήρι ο Ζουμετίκος υπηρέτησε ως Γυμνασιάρχης στο εκεί Γυμνάσιο. Το 1904 αντιπροσώπευσε την κοινότητα του στο Α' Ελληνικό Εκπαιδευτικό Συνέδριο και στην έναρξη του εξελέγη Αντιπρόεδρος και μέλος της 4μελούς Εφορείας του. Το 1905, σχεδόν ένα έτος πριν την απομάκρυνση του Μητροπολίτη Πελαγωνείας Ιωακείμ Φορόπουλου ήλθε σε οξεία αντιπαράθεση με τον Ζουμετίκο. Η διαφωνία του με το Μητροπολίτη ήταν αποτέλεσμα κάποιων συντηρητικών μεταρρυθμιστικών προτάσεων του Ζουμετίκου σχετικά με το σύνολο των σχολικών τάξεων της υποχρεωτικής εκπαιδεύσεως όμως κυρίως η πρόταση του Μητροπολίτη να επιβληθεί, στο μισθολόγιο των εκπαιδευτικών, εισφορά υπέρ της λειτουργίας των σχολικών μονάδων κάτι που αρνήθηκε με κατηγορηματικό τρόπο ο Γυμνασιάρχης. Ο Ζουμετίκος κατέληξε στην απόφαση να παραιτηθεί και να αποχωρήσει από τη γενέτειρα του καθώς φοβήθηκε μήπως η διαμάχη τους λάβει επικίνδυνες διαστάσεις και εκτεθεί ο Μητροπολίτης, λόγος για τον οποίο αρνήθηκε τις προτάσεις κάποιων από τους Έλληνες εφόρους του Μοναστηριού που προθυμοποιήθηκαν να ενεργήσουν για την απομάκρυνση του Ιωακείμ Φορόπουλου. Την επιλογή της παραιτήσεως ακολούθησαν και οι καθηγητές του Ελληνικού Γυμνασίου Μιχαήλ Πέτρου, Ευάγγελος Τσιουπτσές, Βασίλειος Νώτης, Παντελής Νάκας και άλλοι, οι όποιοι διορίστηκαν σε άλλες περιοχές της Μακεδονίας.

Γυμνασιάρχης Αδριανουπόλεως

Το 1905 ο Ζουμετίκος τοποθετήθηκε Γυμνασιάρχης στο Ελληνικό Γυμνάσιο της Αδριανουπόλεως, όπου τόσο ο ίδιος όπως και οι περισσότεροι καθηγητές του ήταν Βλάχοι. Το διδακτικό έτος 1906-07 διατέλεσε Γυμνασιάρχης στο Μπάγκειο Γυμνάσιο Κορυτσάς στη Βόρειο Ήπειρο όπου οργάνωσε δύο ανταρτικά σώματα συνεργαζόμενος με τον Τάκη Μάρκου. Η έντονη εθνική δράση του ενόχλησε τις τουρκικές αρχές λόγος για τον οποίο αναγκάστηκε να εγκαταλείψει την Κορυτσά. Το Σεπτέμβριο του 1908 επέστρεψε στην Αδριανούπολη, όπου εργάστηκε με ιερό πάθος για την αναχαίτιση των βουλγαρικών επιδιώξεων στη Θράκη. Τοποθετήθηκε σ' αυτή την ευαίσθητη περιοχή λόγω της εθνικής του προσφοράς αλλά και της εμπειρίας του στην Ελληνική εκπαίδευση σε εδάφη έξω από την Ελλάδα.

Ανάκριση & Δίκη στην Αδριανούπολη

Σύμφωνα με στοιχεία που διασώζονται στο Ιστορικό Αρχείο του Υπουργείου Εξωτερικών, όπως αυτά προκύπτουν από τα έγγραφα της αλληλογραφίας του Γενικού Προξενείου Αδριανουπόλεως με Γενικό Πρόξενο τον Κωνσταντίνο Δημαρά, τον Απρίλιο του 1912 μαθητής του Γυμνασίου Αδριανουπόλεως, του οποίου δεν διασώθηκε το όνομα, με καταγωγή από τις σημερινές Καστανιές Έβρου, αγόρασε βιβλίο Ιστορίας του καθηγητή Νικόλαου Βραχνού . Η αγορά έγινε στην Αδριανούπολη και ήταν απολύτως νόμιμη, δεδομένου ότι το βιβλίο κυκλοφορούσε ελεύθερα. Τις πρώτες μέρες του Απριλίου 1912 ο μαθητής επισκέφθηκε το στρατιωτικό διοικητήριο για υπόθεση του. Στη διάρκεια της αναμονής του τον πλησίασε ένας στρατιώτης φύλακας και απέσπασε από τα χέρια του εικονογραφημένο ταχυδρομικό δελτάριο που απεικόνιζε διάσημους πολιτικούς και οπλαρχηγούς της Ελληνικής Εθνεγερσίας του 1821. Ακολούθησε έρευνα στα πράγματα του στη διάρκεια της οποίας βρήκαν και το βιβλίο Ιστορίας του Βραχνού, στο οποίο περιέχονταν η εξιστόρηση του αγώνα για την Ελληνική ανεξαρτησία. Στη συνέχεια μεταφέρθηκε στη Διεύθυνση της Αστυνομίας όπου κατασχέθηκαν το βιβλίο και το εικονογραφημένο δελτάριο και αφού υπεβλήθη σε ανάκριση, αφέθηκε ελεύθερος, καθώς εξήγησε ότι τα προμηθεύθηκε από κάποιο άτομο που μιλούσε τουρκικά.

Λίγες μέρες αργότερα κλήθηκαν ο Αλέξανδρος Ζουμετίκος, τότε Γυμνασιάρχης, και οι διδάσκοντες της Ιστορίας, συγκεκριμένα οι καθηγητές Τούσας και Βασικύρος αλλά και ο μαθητής. Ο γυμνασιάρχης και οι καθηγητές επιβεβαίωσαν ότι στο Γυμνάσιο διδάσκεται και η ιστορία της Ελληνικής Εθνεγερσίας, ως απλό ιστορικό γεγονός, όμως αρνήθηκαν ότι το βιβλίο του Βραχνού ανήκε στα διδακτικά βιβλία ενώ ο μαθητής επιβεβαίωσε τα λεγόμενα του Γυμνασιάρχη και των καθηγητών. Παρά τις προσπάθειες που κατέβαλε ο Μητροπολίτης Αδριανουπόλεως Πολύκαρπος, ο οποίος έστειλε «τακρίριον» στη Γενική Διοίκηση υπογραμμίζοντας ότι οι κατηγορίες είναι εντελώς αστήρικτες και ζητώντας να μην ενοχληθούν οι διδάσκοντες στο Γυμνάσιο, ο γυμνασιάρχης Ζουμετίκος και ο καθηγητής Τούσας κλήθηκαν να εμφανισθούν στο Πλημμελειοδικείο για να δικασθούν μαζί με τον μαθητή από το Τσερέκιοϊ. Η δίκη διεξήχθη στις 23 Μαΐου 1912 με παρόντες τους κατηγορούμενους όμως η διαδικασία αναβλήθηκε για να μεταφρασθεί το επιλήψιμο βιβλίο και να προσκομισθούν και οι σημειώσεις που κρατούσαν οι μαθητές κατά την ώρα της διδασκαλίας. Το δικαστήριο όρισε ημερομηνία διεξαγωγής την 6η Ιουνίου όμως και πάλι αναβλήθηκε γιατί δεν είχε ολοκληρωθεί η μετάφραση του βιβλίου δίχως να έχει καταχωρηθεί κάποιο άλλο στοιχείο για την τελική της έκβαση.

Εκκένωση Ανατολικής Θράκης

Το 1920 απελευθερώθηκαν η Ανατολική Θράκη και η Αδριανούπολη από τα Ελληνικά στρατεύματα. Στον Ζουμετίκο προτάθηκε θέση στο Πανεπιστήμιο Αθηνών όμως θυσίασε την καθηγεσία του προκειμένου να συνεχίσει την εθνική αποστολή του ως γυμνασιάρχης Αδριανουπόλεως ενώ παράλληλα δίδαξε και στο Ζάππειο Παρθεναγωγείο της πόλεως. Το 1922 με την υποχώρηση των Ελληνικών στρατευμάτων και την εκκένωση της Ανατολικής Θράκης ο Γυμνασιάρχης Ζουμετίκος είχε το θλιβερό προνόμιο να είναι ο τελευταίος γυμνασιάρχης του εκεί Ελληνικού γυμνασίου καθώς η περιοχή περιήλθε στην Τουρκική κυριαρχία.

Πρόσφυγας στην ελεύθερη Μακεδονία

Μετά την Αδριανούπολη ο Ζουμετίκος τοποθετήθηκε στο Γυμνάσιο της Κομοτηνής όπου παρέμεινε ως το 1924. Στη συνέχεια, λόγω των αντιδράσεων που προκάλεσε η παρουσία του στον σχολικό Επιθεωρητή Φιλιππίδη, αποχώρησε και μετατέθηκε στην πόλη της Νάουσας όπου υπηρέτησε ως διευθυντής του Λαππείου Γυμνασίου και δίδαξε ως το τέλος της ζωής του. Αντικαταστάτης του ήταν ο καθηγητής Αθανάσιος Διάφας με καταγωγή από την Κοζάνη, απόγονος και μέλος ιστορικής οικογένειας της πόλεως.

Τιμητικές διακρίσεις

Το 1904 ο Ζουμετίκος τιμήθηκε με τον:

• Αργυρό Σταυρό του Τάγματος του Σωτήρος.

Το όνομα του φέρει οδός που βρίσκεται στην περιοχή της ανατολικής Θεσσαλονίκης και τέμνει την 25ης Μαρτίου.

Εθνική προσφορά

Ο καθηγητής Ζουμετίκος, που δεν περιορίστηκε στα τυπικά σχολικά του καθήκοντα, αποτέλεσε πρωταρχικό πυρήνα Εθνικής αντιστάσεως κατά της τουρκοκρατίας στο χώρο της Μακεδονίας, συνέβαλε κατά το μέρος που του αναλογούσε στην νικηφόρο έκβαση του Μακεδονικού Αγώνος. Ανέπτυξε σημαντική εθνική δράση στο πλαίσιο του Μακεδονικού Αγώνα και το 1903 ταξίδεψε μυστικά στην Αθήνα όπου συναντήθηκε με τον τότε διάδοχο και μετέπειτα Βασιλιά της Ελλάδος Κωνσταντίνο Α', με τα μέλη του Κεντρικού Κομιτάτου του Μακεδονικού Αγώνα καθώς και με σημαίνοντα πρόσωπα της Ελληνικής πολιτικής ζωής. Στις συναντήσεις αυτές καταστρώθηκαν τα τελικά σχέδια για την διάβαση των Ελληνικών ανταρτικών σωμάτων από τον ποταμό Αλιάκμονα προς την περιοχή της βορειοδυτικής Μακεδονίας ενώ λήφθηκε η απόφαση «ΟΧΙ ΜΟΝΟ ΑΜΥΝΑ» αλλά εφαρμογή σκληρών αντιποίνων στις ομάδες των Βούλγαρων κομιτατζήδων που δρούσαν στην περιοχή. Επιστρέφοντας στο Μοναστήρι μετέφερε την εντολή του Εθνικού Κέντρου και ο αγώνας έλαβε άλλη μορφή.

Στη διάρκεια της παραμονής του στο Μοναστήρι ο καθηγητής Ζουμετίκος αντιμετώπισε με απόλυτη επιτυχία τις σκευωρίες σε βάρος είτε αυτές προέρχονταν από τους Βούλγαρους εξαρχικούς είτε ααπό τους Ρουμανίζοντες και έθεσε τη ζωή του σε κίνδυνο κατ' επανάληψη. Συχνά υπερασπίστηκε τους συμπατριώτες του από τις απηνείς διώξεις των Βούλγαρων κομιτατζήδων αλλά και από τις τουρκικές αρχές. Το 1904, με πρωτοβουλία του εμπόρου Σπύρου Δούμα, του ιατρού-χειρουργού Σταύρου Νάλη και του Κωνσταντίνου Μιχαήλ, ιδρύθηκε στο Μοναστήρι η «Εσωτερική Οργάνωσις» η οποία αποσκοπούσε στο συντονισμό των Ελληνικών ενεργειών για να αντιμετωπιστεί η ανεξέλεγκτη δράση των Βουλγαρικών σωμάτων κομιτατζήδων και προς την κατεύθυνση αυτή ο Ζουμετίκος εργάστηκε με ζήλο και συνέπεια έχοντας ως άοκνους συμπαραστάτες τον Θεόδωρο Μόδη, θείο του Γεωργίου Μόδη, τον Δημήτροο Μάρκου και άλλους της τοπικής κοινωνίας.

Μνήμη Αλέξανδρου Ζουμετίκου

Ο Ζουμετίκος -βαθυστόχαστος ως χαρακτήρας, επιφανής Ελληνιστής και Λατινιστής χαρακτηρίστηκε από τους σύγχρονους του ως «...σοφός, αρτίας εθρωπαϊκής μορφώσεως και αδάμᾱστος εις φρόνημα....». Για την διδακτική ικανότητα και ευρυμάθεια του πολύτιμη πηγή αποτελεί το μοναδικό σωζόμενο τετράδιο μαθητή του Γυμνασίου της Αδριανουπόλεως, που υπάρχει στο Ιστορικό Αρχείο Μακεδονίας τα οποία αποτελούν τμήμα των Γενικών Αρχείων του Ελληνικού Κράτους. Συγκεκριμένα ο τότε μαθητής Ιωάννης Ν. Μαυρίδης κατέγραψε υπό την μορφή αναλυτικών σημειώσεων τις παραδόσεις μαθημάτων του Γυμνασιάρχη Ζουμετίκου για τα έτη 1908 έως 1910. Οι παραδόσεις αφορούν στο μάθημα Εμπειρικής Ψυχολογίας της Γ' τάξεως του σχολικού έτους 1908-9 και στο μάθημα της Ελληνικής Γραμματολογίας της Δ' τάξεως κατά το σχολικό έτος 1909-10. Οι σημειώσεις αποδεικνύουν την ευρύτητα του πνεύματος του Ζουμετίκου.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• [Όλγας Κωνσταντοπούλου, «Συνοπτικόν βιογραφικόν σηµείωµα περί της εθνικής και λοιπής δράσεως του αειµνήστου Αλεξάνδρου Ζουµετίκου» imxa.gr]
• [Μοναστήρι. Βαρύθυμες αναμνήσεις. «Λεύκωμα Μοναστηριωτών», εφημερίδα «Η Εποχή», φύλλο Μεγάλου Σαββάτου 26 Απριλίου 1997.]

Παραπομπές

ΜΕΤΑΠΑΙΔΕΙΑ: η ΕΛΛΗΝΙΚΗ εναλλακτική εγκυκλοπαίδεια

Έκδοση της Metapedia.org