Σωκράτης
Ο Σωκράτης Σωφρονίσκου γεννήθηκε το 470 ή το 469 π.Χ. στον δήμο Αλωπεκής στην Αθήνα, και τερμάτισε τη ζωή του στις 5 Μαρτίου 399 π.Χ. από δηλητηρίαση μετά τη χορήγηση κωνείου, όπως επέβαλλε απόφαση Αθηναϊκού δικαστηρίου, στο οποίο οδηγήθηκε κατηγορούμενος.
Βιογραφία
Ο Σωκράτης κατάγονταν από φτωχή και συνολικά ασήμαντη οικογένεια. Ο πατέρας του Σωφρονίσκος ήταν λιθοξόος και η μητέρα του Φαιναρέτη ήταν μαία. Κατά την παιδική του ηλικία έλαβε τη συνήθη μόρφωση των παιδιών της εποχής εκείνης μέσω της μουσικής και της γυμναστικής. Η μουσική περιελάμβανε εκτός από το μάθημα μουσικής και ανάγνωση, γραφή, απομνημόνευση ποιημάτων και αριθμητική. Η παράδοση λέει ότι μετά την παιδική του ηλικία, ακολούθησε το επάγγελμα του πατέρα του και αναφέρεται μάλιστα ότι αρκετούς αιώνες μετά σώζονταν στην Ακρόπολη, μαρμάρινο σύμπλεγμα με Χάριτες που ήταν έργο του. Αυτό όμως δεν είναι απολύτως βέβαιο. Αντίθετα είναι βέβαιο ότι από την νεανική του ηλικία άρχισε να ασχολείται με σοβαρότατα φιλοσοφικά προβλήματα και να διαθέτει όλο το χρόνο του και τις πνευματικές ικανότητές του στη φιλοσοφία.
Τα χρόνια της νεότητος
Η εποχή της νεότητας του Σωκράτη (450 π.Χ. και εξής) ήταν η εποχή της μεγάλης ακμής και λαμπρότητας των Αθηνών. Η Αθήνα τότε ήταν η πρώτη πόλη (η πρωτεύουσα) της Αθηναϊκής Συμμαχίας και είχε στη διάθεσή της άφθονα οικονομικά μέσα και τη μεγαλύτερη ναυτική δύναμη (εμπορική και πολεμική) της εποχής. Ο Περικλής είχε αρχίσει να τη στολίζει με θαυμάσια κτίσματα και κατά τις γιορτές του Διονύσου παίζονταν τα αθάνατα αριστουργήματα του ελληνικού πνεύματος, οι τραγωδίες του Αισχύλου, του Σοφοκλή και του Ευριπίδη. Οι περισσότεροι σοφοί από όλες τις ελληνικές πόλεις μετέβαιναν στην Αθήνα για να εκδώσουν τα συγγράμματά τους και να προσφέρουν στους φιλομαθείς νέους τη σοφία τους.
Η Αθήνα ήταν μία παγκόσμια πνευματική εστία. Φυσικοί φιλόσοφοι όπως ο Αναξαγόρας, ο Αρχέλαος, ο Παρμενίδης, ο Δημόκριτος και άλλοι, έρχονταν στην Αθήνα και παρέμεναν άλλος λιγότερο, άλλος περισσότερο και ανέπτυσσαν τις θεωρίες τους για τη δημιουργία του κόσμου, για τα φυσικά φαινόμενα, τα ουράνια σώματα και άλλα. Ταυτόχρονα δάσκαλοι της ρητορικής και σοφιστές, δίδασκαν στους φιλόδοξους νέους των Αθηνών την τέχνη του λόγου με την οποία θα κατόρθωναν να επιβάλλουν τη γνώμη τους στο λαό και θα μπορούσαν να αποκτήσουν μεγάλη επιρροή και δύναμη.
Διδασκαλία
Ο Σωκράτης παρακολούθησε την πολύπλευρη αυτή πνευματική κίνηση, όσο του επέτρεπαν τα πενιχρά οικονομικά του μέσα και κατά την εποχή της ωριμότητάς του είχε αποκτήσει τη φήμη του σοφού. Μάλιστα το μαντείο των Δελφών τον είχε ονομάσει «ανδρών απάντων σοφώτατον». Πολλοί συνομήλικοί του και νεώτεροι, παρακολουθούσαν καθημερινά τις συζητήσεις και τις διδασκαλίες του και έτσι σχηματίστηκε γύρω του ένας μεγάλος κύκλος μαθητών, οι οποίοι θαύμαζαν τη σοφία του και την αρετή του. Ενώ οι άλλοι σοφοί λάμβαναν χρήματα για τη διδασκαλία τους, ο Σωκράτης ποτέ δεν εισέπραξε χρήματα από μαθητές του, είτε Αθηναίους, είτε ξένους, είτε φτωχούς, είτε πλούσιους. Ήταν πολύ ολιγαρκής και λιτοδίαιτος. Η οικογένειά του συντηρούνταν από τα ασήμαντα εισοδήματα της μικρής περιουσίας του. Αναμφίβολα δε, ενισχύονταν οικονομικά από τον αδελφικό του φίλο Κρίτωνα.
Ως πολίτης ο Σωκράτης δεν επεδίωξε ποτέ να αποκτήσει πολιτική επιρροή και να καταλάβει αξιώματα. Συζητούσε πάντοτε με τους φίλους και μαθητές του για όλα τα πολιτικά ζητήματα και διατύπωνε πολύ σωστές γνώμες, αλλά ποτέ δεν θέλησε να τις επιβάλει στις συγκεντρώσεις του λαού. Δίδασκε πάντοτε την απόλυτη πειθαρχία και υπακοή του ατόμου στην πολιτεία και τους νόμους και έδινε ο ίδιος το παράδειγμα με τις πράξεις του.
Κατά τη διάρκεια του Πελοποννησιακού πολέμου έλαβε μέρος σε τρεις εκστρατείες, στην Ποτίδαια (431 π.Χ.), στο Δήλιο (431 π.Χ.) και στην Αμφίπολη (422 π.Χ.). Θαυμάστηκε και στις τρεις για τη σωματική του αντοχή, την ψυχραιμία και την ανδρεία. Κατά το έτος 406 π.Χ. όταν δικάζονταν οι στρατηγοί για τη ναυμαχία στις Αργινούσες και είχε γίνει πρόταση στην εκκλησία του Δήμου να διεξαχθεί η δίκη με τρόπο παράνομο, μόνος ο Σωκράτης υποστήριξε με θάρρος το δίκαιο, αδιαφορώντας για τις απειλές των δημαγωγών και το θόρυβο του πλήθους. Επίσης και κατά το 404 π.Χ. όταν διατάχθηκε από τους Τριάκοντα Τυράννους να συλλάβει αθώο πολίτη, αρνήθηκε να εκτελέσει την παράνομη διαταγή με κίνδυνο της ζωής του. Αγαπούσε δε, την πόλη των Αθηνών τόσο πολύ που ποτέ δεν απομακρύνθηκε από αυτή για επίσκεψη σε άλλη πόλη, όπως συνήθιζαν πολλοί σύγχρονοί του.
Ως προς το ζήτημα της θρησκείας εκτελούσε πάντοτε κατά τον καθιερωμένο τρόπο τις υποχρεώσεις του και ποτέ δεν ακούστηκε να διδάσκει εναντίον των Θεών ή των Μαντείων ή των ιερών. Παρ’ όλ’ αυτά το έτος 399 π.Χ. ο Σωκράτης κατηγορήθηκε ως «άθεος και διαφθείρων τους νέους» και καταδικάστηκε από το δικαστήριο της Ηλιαίας σε θάνατο.
