Θέρμο Αιτωλοακαρνανίας

Το Θέρμο, που παλιότερα ονομαζόταν Κεφαλόβρυσο, είναι κωμόπολη, σήμερα έδρα του Δήμου Θέρμου, κτισμένη στην περιοχή της ορεινής Τριχωνίδας του νομού Αιτωλοακαρνανίας με πληθυσμό 2.266 κατοίκων (απογραφή 2001). Η περιοχή του Θέρμου εκτείνεται, κατά βάση, σε ορεινές ή ημιορεινές εκτάσεις και ελάχιστες πεδινές.

Διοικητικές μεταβολές

Ο σημερινός Δήμος Θέρμου καταγράφηκε στον χάρτη της Τοπικής Αυτοδιοικήσεως στις αρχές του 20ου αιώνα, ως Κοινότητα Κεφαλόβρυσου στην οποία προσαρτήθηκαν και γύρω της οικισμοί. Τρία χρόνια αργότερα μετονομάστηκε σε Κοινότητα Θέρμου, ενώ λίγα χρόνια πριν το τέλος του 20ου αιώνα αναγνωρίστηκε ως Δήμος.

Το Θέρμο αποτελούν οι οικισμοί:

• (τα) Κουλούρια,
• (η) Μάνδρα,
• (ο) Μάραθος,
• (το) Μέγα Δένδρο,
• (ο) Ταξιάρχης.

Χρονολογικά

• Το 1912 συστήθηκε ως Κοινότητα Κεφαλοβρύσου Νομού Αιτωλοακαρνανίας και με το ίδιο ΦΕΚ προσαρτώνται σ’ αυτή οι οικισμοί (το) Κρυόνερον, (το) Σομπονίκον, (ο) Ταξιάρχης, (η) Μάνδρα και (ο) Μέγας Δένδρος.
• Το 1915 ο οικισμός Κεφαλόβρυσον μετονομάζεται σε Θέρμον.
• Το 1920 ο οικισμός Σομπονίκον αποσπάται από την Κοινότητα Θέρμου.
• Το 1928 οι οικισμοί (τα) Καλύβια, ( ο) Μάραθος και (τα) Κουλούρια προσαρτώνται στην Κοινότητα Θέρμου με ταυτόχρονη απόσπαση του οικισμού Κρυόνερον.
• Το 1961 καταργείται ο οικισμός (τα) Καλύβια.
• Το 1985 η έως τότε Κοινότητα αναγνωρίζεται ως Δήμος Θέρμου.

Σήμερα

• Το 1985 γίνεται έδρα του Δήμου Θέρμου και ο πληθυσμός του σύμφωνα με τα στοιχεία (απογραφή 2001) ήταν 9.299 κάτοικοι, ενώ η έκτασή του ανερχόταν σε 333.701 στρέμματα. Ο σημερινός Δήμος προήλθε το 1994 από τη συνένωση του Θέρμου και της κοινότητος Χρυσοβίτσας, σύμφωνα με το Ν. 1416/84, η οποία παραμένει δημοτικό διαμέρισμα του Δήμου.
• Το 2010 στα πλαίσια του νόμου «Καλλικράτης» για την τοπική αυτοδιοίκηση το Θέρμο αναβαθμίστηκε σε έδρα του διευρημένου δήμου της περιοχής.

Ο δήμος είναι πολύ εκτεταμένος και περιλαμβάνει 22 ορεινά -κυρίως- χωριά. Πρόκειται για τα χωριά και οικισμούς:

Ονομασία οικισμού	Έκταση (στρεμ.)	Κάτοικοι (απογραφή)
Θέρμο	35.512	2.264
Αβαρίκος	15.030	257
Αγία Σοφία	15.906	407
Αετόπετρα	12.129	212
Αμβρακία	9.878	350
Ανάληψη	35.259	1.075
Αργυρό Πηγάδι	8.602	142
Διασελάκι	6.177	167
Διπλάτανος	10.967	95
Δρυμώνας	19.682	405
Καλούδι	12.362	325
Κάτω Χρυσοβίτσα	15.930	308
Κοκκινόβρυση	20.271	268
Κόνισκα	27.390	390
Λευκό	4.476	124
Μυρτιά	9.403	878
Νεροχώρι	9.328	125
Πάμφιο	3.626	138
Πέρκο	11.602	53
Πετροχώρι	14.304	560
Σιταράλωνα	10.671	398
Χαλίκι Αμβρακίας	25.458	156
ΣΥΝΟΛΑ	333.701	9.304

Θέση

Το Θέρμο είναι κτισμένο στο οροπέδιο που ο Πολύβιος αποκαλούσε «των Θερμίων πεδίον», σε υψόμετρο 360 μέτρων, ανάμεσα στις ράχες Άγιος Νικόλαος, Μέγας Λάκκος και Μακρυά Ράχη, στην ανατολική πλευρά της λίμνης Τριχωνίδα και νοτιοανατολικά του Αγρινίου από το οποίο απέχει 32 χιλιόμετρα. Το όνομα Κεφαλόβρυσο, προήλθε από την πηγή που ακόμη και σήμερα αναβλύζει τεράστιο όγκο νερών στο χώρο της κεντρικής πλατείας.

Ιστορία

Το Θέρμο κατοικήθηκε, αρχικά, ως χώρος λατρείας από το τέλος του 14ου αιώνα π.Χ. ως τα Ρωμαϊκά χρόνια με τα πρώτα κτίσματα να είναι καλύβες από ξύλο χωρίς θεμέλια. Το 1200 π.Χ. κτίζεται το πρώτο ελλειψοειδές κτίριο, με διαστάσεις 22 x 6 μέτρα, το οποίο έχει τρία μέρη, λίθινα θεμέλια και τοίχους ξύλινους επιχρισμένους με πηλό. Στη συνέχεια και αφού καταστρέφεται χτίζεται ορθογώνιο κτίσμα με διαστάσεις 21,40 x 7,30 μέτρα. Τον 7ο π.Χ. αιώνα ιδρύεται ο ναός του Θερμίου Απόλλωνα, με δωρικούς (ξύλινους) κίονες και εσωτερική κιονοστοιχία για τη στήριξη της στέγης. Στο χώρο βρέθηκαν απομεινάρια άλλων δύο αρχαίων ναών, του Απόλλωνος Λυσείου και της Αρτέμιδας Λαφρίας. Αργότερα η ξύλινη κιονοστοιχία του ναού του Απόλλωνος αντικαταστάθηκε με λίθινη και στα ελληνιστικά χρόνια προστέθηκε η βάση του ναού. Σε λόφο στην κορυφή Άγιος Ηλίας υπάρχουν δύο λίθινοι ναοί της αρχαϊκής εποχής.

Η ιστορική διαδρομή του Θέρμου συνδέεται με την Αιτωλική Συμπολιτεία της οποίας ήταν διοικητική και θρησκευτική κέντρο στο οποίο είχε την έδρα του το «Παναιτώλιον» δηλαδή το Κοινό των Αιτωλών, οι οποίοι μετά τη νίκη τους το 279 π.χ. επί των Γαλατών αναδείχθηκαν σε τεράστια δύναμη. Σύμφωνα με τον Πολύβιο η αρχαία πόλη ήταν κτισμένη σε οροπέδιο στο «των Θερμίων πεδίον» και αποτελούσε την ακρόπολη των Αιτωλών. Εδώ συγκεντρώνονταν στις αρχές του Φθινοπώρου οι Αιτωλοί με δικαίωμα ψήφου και αφού εξέλεγαν τα θεσμικά όργανα της Αιτωλικής Συμπολιτείας, αποφάσιζαν για τους πολέμους, την ειρήνη ή τις συμμαχίες τους. Από τα χρόνια της Συμπολιτείας σώζονται ο περίβολος του ιερού του ναού (3ος π.Χ. αιώνας) διαστάσεων 340 x 200 μέτρα με πύλες και πύργους, τρεις στοές των Ελληνιστικών χρόνων, η κρήνη και το βουλευτήριο (20 x 20 μέτρα), οι εξέδρες και τα βάθρα. Η πόλη καταστράφηκε δύο φορές το 218 και το 206 π.χ. από τους Μακεδόνες με βασιλιά τον Φίλιππο Ε' οι οποίοι την κατέλαβαν και υπολογίζεται ότι κατέστρεψαν πάνω από 2000 ανδριάντες. Στο αρχαιολογικό μουσείο του Θέρμου υπάρχουν οι ζωγραφιστές πήλινες μετόπες του ναού και στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο Αθηνών, αγγεία και επιγραφές.

Αξιοθέατα

Σημαντικά αξιοθέατα της περιοχής αποτελούν:

• Ο αρχαιολογικός χώρος και το μουσείο της πόλεως.
• Το χωριό Μέγα Δένδρο, όπου γεννήθηκε ο Κοσμάς ο Αιτωλός.
• Η λίμνη Τριχωνίδα.
• Το κτίριο του Γυμνασίου, που κτίστηκε το 1926 και είναι εξ ολοκλήρου κατασκευασμένο από πέτρα το κύριο υλικό της περιοχής. Στο κτίριο συστεγάζονται σήμερα το Γυμνάσιο και το Λύκειο Θέρμου.
• Το μοναστήρι της Αγίας Παρασκευής με την αναπαράσταση Κρυφού Σχολείου και τα κέρινα ομοιώματα.
• Το Μοναστήρι (του 1491) των Εισοδίων της Θεοτόκου, στην κοντινή Μυρτιά.
• Ο (διπλός) ναός του Αγίου Νικολάου/Ταξιαρχών, στο χωριό Αγία Σοφία όπου βρίσκονται και τα ερείπια του ναού του ομώνυμου ναού του 13ου αιώνα. Και οι δύο ναοί βρίσκονται κτισμένοι στο χώρο του αρχαίου ναού της Αρτέμιδας.
• Ο πεντάτρουλος ναός του Αγίου Γεωργίου του Νεομάρτυρα, ο οποίος χρονολογείται από το 1847, στο Αργυρό Πηγάδι, οικισμός από τον οποίο έλκει την πατρική του καταγωγή του ο γιατρός Λεωνίδας Παλαιοδήμος, ειδικός παθολόγος και επίκουρος καθηγητής Πανεπιστημίου στην Νέα Υόρκη των Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής.

Προσωπικότητες

• Γεώργιος ο Αιτωλός
• Ευγένιος Γιαννούλης
• Κοσμάς ο Αιτωλός
• Χρύσανθος ο Αιτωλός

Εξωτερικές συνδέσεις

• Η ιστοσελίδα του Δήμου Θέρμου
• Η ιστοσελίδα του Γυμνασίου Θέρμου
• Το Αρχαίο Θέρμο στην εφημερίδα "Νέα Εποχή"
• Portal για την περιοχή του Θέρμου

Παραπομπές

ΜΕΤΑΠΑΙΔΕΙΑ: η ΕΛΛΗΝΙΚΗ εναλλακτική εγκυκλοπαίδεια

Έκδοση της Metapedia.org