Μαρτίνος Λούθηρος

Ο Μαρτίνος Λούθηρος [Martin Luther], Γερμανός φιλόσοφος, μοναχός και ιερέας, Πανεπιστημιακός καθηγητής της φιλολογίας, Θεολόγος-μεταφραστής της Βίβλου, στιχουργός και τραγουδοποιός, μετέπειτα ηγέτης της εκκλησιαστικής μεταρρυθμίσεως του 16ου αιώνα στη Γερμανία, θεμελιωτής του χριστιανικού αιρετικού δόγματος και των πρακτικών του Προτεσταντισμού φανατικός πολέμιος της δράσεως των Εβραίων στην Ευρώπη του Μεσαίωνα, μία από τις εξέχουσες φυσιογνωμίες του ευρύτερου Χριστιανισμού που η επιρροή του ξεπερνά τα θρησκευτικά όρια, ο άνθρωπος που με τις 95 θέσεις του χώρισε την Ευρώπη σε καθολικούς και διαμαρτυρόμενους, γεννήθηκε στις 10 Νοεμβρίου 1483 στο Αϊσλέμπεν [Eisleben] στην περιοχή της Θουριγγίας στην Αγία Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, στην περιοχή της πρώην Ανατολικής Γερμανίας, όπου και πέθανε, στις 18 Φεβρουαρίου 1546, στη διάρκεια ταξιδιού στη γενέτειρα του. Ο τάφος του βρίσκεται στο ναό των Αγίων Πάντων στο Βίτενμπεργκ.

Μαρτίνος Λούθηρος
Συνοπτικές πληροφορίες
Γέννηση: 10 Νοεμβρίου 1483
Τόπος: Αϊσλέμπεν [Eisleben], Θουριγγία Αγία Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία
Θάνατος: 18 Φεβρουαρίου 1546
Τόπος: Αϊσλέμπεν [Eisleben], Θουριγγία Αγία Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία
Σύζυγος: Καταρίνα φον Μπόρα
Τέκνα: Ελίζαμπεθ, Πολ, Magdalena, Μάργκαρετ, Martin Luther Jr, Johannes Luther
Υπηκοότητα: Γερμανική
Ασχολία: Φιλόσοφος, Ιερέας, Πανεπιστημιακός καθηγητής

Στις 13 Ιουνίου 1525 ο Λούθηρος παντρεύτηκε την Καταρίνα φον Μπόρα, πρώην μοναχή που εγκατέλειψε τη μονή της και εντάχθηκε ως μέλος στην Λουθηρανική εκκλησία, και από το γάμο του έγινε πατέρας έξι παιδιών, της Ελίζαμπεθ Λούθερ, του Πολ Λούθερ, της Magdalena Luther, της Μάργκαρετ φον Κούνχαϊμ, του Martin Luther Jr και του Johannes Luther.

Βιογραφία

Ο Μάρτιν, που διακρίθηκε από πολύ νεαρή ηλικία για την οξύνοια του, κατάγονταν από φτωχή οικογένεια αγροτών, αν και αργότερα ο πατέρας του Hans Luder βρήκε οικονομική ανακούφιση ως μεταλλωρύχος, με τη μετακίνηση της οικογένειας το 1484, στη γειτονική πόλη Μάνσφελντ, ενώ η μητέρα του Margaretta Lindemann κατάγονταν από ευκατάστατη οικογένεια του Αϊσλέμπεν. Δεν είναι γνωστό πόσα αδέλφια είχε ο Λούθηρος, εικάζεται ότι είχε οκτώ, όμως μόνο ο αδελφός του Jacob και τρείς από τις αδελφές του έφτασαν να ενηλικιωθούν. Ο πατέρας του Μαρτίνου, που εξασφάλισε για τον γιο του ένα ευσεβές και αυστηρό οικογενειακό περιβάλλον, τον έγραψε σε ηλικία 7 ετών στο λατινικό σχολείο και αργότερα, στα 14, τον έστειλε βορειότερα στη Γερμανία για να συνεχίσει τις σπουδές του σε διακεκριμένο εκπαιδευτικό ίδρυμα. ο Μαρτίνος πραγματοποίησε τις βασικές του σπουδές στο Μαγδεβούργο και στο Άϊζεναχ, όπου μια πλούσια αστική οικογένεια, αυτή του Κουντς Κόττα, τον φιλοξένησε στο σπίτι της, όπου βρήκε δασκάλους, οι οποίοι τον δίδαξαν ανώτερα λατινικά, φιλολογία και ρητορική, ενώ ταυτόχρονα δούλευε ως πλανόδιος τραγουδιστής. Το 1498 επέστρεψε στη γενέτειρα του όπου στο τοπικό προπαρασκευαστικό σχολείο, εντρύφησε στη φιλολογία, τη ρητορική και τη λογική, αν και ο ίδιος θα περιγράψει αργότερα το αυστηρό περιβάλλον του σχολείου ως «καθαρτήριο και κόλαση». Το 1501 ο Μαρτίνος, με την οικονομική συμπαράσταση μιας πλούσιας χήρας, άρχισε σπουδές στην Ερφούρτη απ’ όπου αποφοίτησε με ειδίκευση στη φιλολογία, τη λογική, τη μεταφυσική και τη ρητορική. Ακολουθώντας κατόπιν το όνειρο του πατέρα του, αποφασίζει να γίνει δικηγόρος και ο Μάιος του 1505 θα τον βρει να σπουδάζει νομικά και απέκτησε τον τίτλο Magister Artium.

Μοναστική ζωή

Τον Ιούλιο του 1505 κατά την επιστροφή του στο Πανεπιστήμιο μετά από επίσκεψη στο πατρικό του, ο Λούθηρος βρέθηκε αντιμέτωπος με μια ισχυρή καταιγίδα. Τρομαγμένος από το μένος της φύσεως και νιώθοντας ότι κινδύνευε η ζωή του, ζήτησε την βοήθεια της Αγίας Άννας, της προστάτιδος των ανθρακωρύχων όπως ο πατέρας του, υποσχόμενος να ακολουθήσει τον μοναστικό βίο. Έτσι, δώδεκα μέρες αργότερα πέρασε την πόρτα του μοναστηριού των Αυγουστίνων στην Ερφούρτη, όπου έγινε δεκτός ως μοναχός και ξεχώρισε άμεσα για την πιστή και έως κεραίας εφαρμογή των κανόνων του τάγματος. Ο Μάρτιν προσευχόταν έξι ώρες τη μέρα, ακολουθούσε αυστηρή δίαιτα, εξομολογούνταν τακτικά και το 1507 χρίστηκε ιερέας. Το 1510 ως εκπρόσωπος του τάγματος των Αυγουστίνων, ο Μαρτίνος ταξίδεψε στη Ρώμη, ταξίδι που διαδραμάτισε καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση της Θεολογικής σκέψεως του. Ήταν η εποχή που η Κουρία του Βατικανού αντιμετώπιζε οικονομικά προβλήματα εξαιτίας του υπέρογκου κόστους για την ανέγερση της βασιλικής του Αγίου Πέτρου και προκειμένου να αποφύγει το οικονομικό αδιέξοδο η Καθολική εκκλησία εισήγαγε συγχωροχάρτια, που παραχωρούνταν στους πιστούς Καθολικούς έναντι αμοιβής, συγχωρώντας παρελθούσες αλλά και μελλοντικές αμαρτίες των ζώντων ενώ απάλλασσαν ακόμη και νεκρούς. Η τιμή τους κυμαινόταν ανάλογα με το εισόδημα του κάθε πιστού. Στα μέσα του 1511 ο Μάρτιν ολοκλήρωσε το διδακτορικό του στη Θεολογία και το 1512 διορίστηκε καθηγητής Βιβλικής Ερμηνείας στο πανεπιστήμιο της Βυτεμβέργης. Ως καθηγητής εισηγήθηκε και ηγήθηκε στην εφαρμογή ενός προγράμματος για την αντικατάσταση του Αριστοτέλη και του Σχολαστικισμού από τον χριστιανικό ανθρωπισμό, βασισμένο στην απευθείας μελέτη της Βίβλου και στους πρώτους Πατέρες της Εκκλησίας, με έμφαση στον Αυγουστίνο.

Εκκλησιαστική μεταρρύθμιση

Τον Μαρτίνο, ως Θεολόγο, απασχολούσε το βασανιστικό ερώτημα: «Τι πρέπει να κάνω για να κερδίσω τη Θεία Χάρη;», ερώτημα στο οποίο δεν εύρισκε απάντηση στην πειθαρχία του μοναχισμού. Μελετώντας την Καινή Διαθήκη, ειδικότερα στην «Προς Ρωμαίους Επιστολή» του αποστόλου Παύλου, ο Λούθηρος άρχισε να εστιάζει ολοένα και περισσότερο στην έννοια της δικαιοσύνης του Θεού και κατέληξε στο συμπέρασμα που αργότερα θα αποτελούσε την ουσία της Προτεσταντικής θεολογίας: ο Θεός δεν είναι μόνο σκληρός δικαστής αλλά και πατέρας των ανθρώπων, τους οποίους και δημιούργησε με αγάπη. Η θεολογία του Λούθηρου στηρίζεται σε τέσσερις πυλώνες:

• Στη Βίβλο, που αποτελεί τη μοναδική πηγή αλήθειας. Στην Καθολική Εκκλησία θεωρούσαν αντίθετα ότι ο Πάπας και οι Σύνοδοι διαμορφώνουν τους κανόνες της πίστης.
• Στη Θεία Χάρη. Οι χριστιανοί δεν μπορούν να σωθούν μέσα από τις πράξεις και τα συγχωροχάρτια αλλά μόνο μέσω της Χάριτος του Θεού.
• Στον Χριστό. Η σταύρωση του Ιησού για τη σωτηρία των ανθρώπων είναι η γέφυρα προς τον Θεό.
• Στην ίδια την πίστη. Για τον Λούθηρο η χριστιανική ζωή είναι ζήτημα πίστεως μέσω της οποίας ο Χριστός είναι ένα με μας και βρίσκεται μέσα μας.

Το 1517 περιφερόταν στη Γερμανία ο μοναχός Γιόχαν Τέτσελ, εξουσιοδοτημένος από το Πάπα Λέοντα Ι' και τον Αρχιεπίσκοπο του Μάιντς να μοιράζει συγχωροχάρτια για την ανακαίνιση του Αγίου Πέτρου της Ρώμης, όμως οι παράλογες χρηματικές απαιτήσεις που πρόβαλε έπεισαν τον Λούθηρο να δράσει. Στις 31 Οκτωβρίου 1517 ο Λούθηρος σχεδίαζε να παρουσιάσει τις σκέψεις του περί πίστεως σε μια ανοιχτή συζήτηση στο παρεκκλήσι του Πανεπιστημίου ή στον Καθεδρικό Ναό των Αγίων Πάντων της Βυτεμβέργης, ανάλογα με τις πηγές, για τη Μεταρρύθμιση του Καθολικισμού, όμως δεν εμφανίστηκε κανείς να τον ακούσει κι έτσι έστειλε τις 95 θέσεις του, για «να φέρει στο φως την αλήθεια», στον Καρδινάλιο Αλβέρτο του Βραδεμβούργου. Παράλληλα τις θυροκόλλησε στην είσοδο του ναού καθώς στόχος του ήταν να καυτηριάσει τις καταχρήσεις της Καθολικής Εκκλησίας και στο κείμενο των θέσεων του κατηγορούσε εμμέσως τον Πάπα ότι νοθεύει τη χριστιανική διδασκαλία. Σύντομα οι Θέσεις του μεταφράστηκαν στα Γερμανικά και διαδόθηκαν από τους φίλους του, όπως ο νεαρός συνάδελφος του καθηγητής Ελληνικών Φίλιππος Μελάγχθων.

Παπική αντίδραση

Η ενέργεια του Μαρτίνου προκάλεσε αντιδράσεις στην τοπική εκκλησία και στο Βατικανό. Στις 25 Απριλίου 1518 ο Λούθηρος απαλλάχθηκε από τα εκκλησιαστικά του καθήκοντα και τον Οκτώβριο του ίδιου χρόνου, σε συνάντηση απολογίας με τον επιτετραμμένο καρδινάλιο του πάπα, ο Λούθηρος διατάζεται να αποκηρύξει την ευθεία επίθεσή του στον παπισμό. Ο Λούθηρος επικαλέστηκε τις Γραφές ως στήριγμα της δογματικής διαμάχης καθώς έκρινε αναρμόδιο τον πάπα για την ερμηνεία των ευαγγελικών κειμένων, έτσι η συνάντηση κατέληξε σε τρομερό καυγά, με τις δύο πλευρές να διαφωνούν καθολικά και ο Λούθηρος απάντησε γράφοντας το βιβλίο:

• «Εναντίον της Βλάσφημης Βούλας του Αντίχριστου».

Το 1519 ο Λούθηρος δίδαξε στο Πανεπιστήμιο της Βυρτεμβέργης και έγραφε άρθρα κατά του παπισμού. Τον Ιούνιο και τον Ιούλιο δηλώνει δημόσια ότι η Βίβλος δεν έδινε στον πάπα το αποκλειστικό δικαίωμα ερμηνείας των Γραφών, όπως ισχυριζόταν ο ίδιος, αναγκάζοντας τελικά τον Λέοντα Ι' να τον απειλήσει με οριστικό αφορισμό. Στις 15 Ιουνίου 1520 ο Πάπας εκδίδει βούλα με την οποία αποκηρύσσει τις περισσότερες θέσεις του Λούθηρου ως αιρετικές, πειθαναγκάζοντας τους απανταχού πιστούς να κάψουν τα βιβλία του και να αποκηρύξουν δημόσια τις θέσεις του, υπό την απειλή ότι θα αφοριστούν ως αιρετικοί και θα διωχθούν. Ως αντίδραση, στις 10 Δεκεμβρίου της ίδιας χρονιάς, ο Λούθηρος καίει σε δημόσια θέα την παπική επιστολή, όταν πληροφορήθηκε ότι σε εκπαιδευτικά ιδρύματα της Ευρώπης καίγονταν μαζικά τα βιβλία του. Η ενέργεια του Λούθηρου έμελλε να αλλάξει όχι μόνο τη Γερμανία και την Ευρώπη αλλά ολόκληρο τον κόσμο. Οι «95 Θέσεις» , όπως έγιναν γνωστές, διαδόθηκαν στη Γερμανική επικράτεια μέσα σε δύο βδομάδες, ενώ σε λιγότερο από δύο μήνες κυκλοφορούσαν μεταφρασμένες σε ολόκληρη την Ευρώπη και διαδόθηκαν στους πιστούς, θέτοντας τις βάσεις για την Προτεσταντική θρησκευτική Μεταρρύθμιση.

Στις 3 Ιανουαρίου 1521 ο Πάπας Λέων I', που κατάγονταν από την οικογένεια των Μεδίκων, αφόρισε τον Λούθηρο, ο οποίος αντέτεινε ότι είχε καταδικαστεί χωρίς δίκαιη ακρόαση. Στις 15 Απριλίου του ίδιου χρόνου ο Αυτοκράτορας Κάρολος Ε' κάλεσε το μεταρρυθμιστή να παρουσιαστεί ενώπιον της αυτοκρατορικής δίαιτας, δηλαδή της συνελεύσεως, στη Βορμς. Το δεκαπενθήμερο ταξίδι του Λούθηρου από τη Βιτεμβέργη στη Βορμς τον Απρίλιο του 1521 έμοιαζε με θριαμβευτική πομπή. Είχε με το μέρος του την κοινή γνώμη και οι άνθρωποι παντού ήθελαν να τον δουν. Ο Λούθηρος απολογούμενος είπε πως θα παραδεχθεί ότι έχει άδικο και πως αυτά που υποστηρίζει είναι λανθασμένα, αν τον παραπέμψουν σε αποδείξεις από την Αγία Γραφή. Ο Λούθηρος, ολοκληρώνοντας την απολογία του, είπε:

«Εάν δε με πείσουν, με επιχειρήματα από την Αγία Γραφή ή με αδιάσειστη λογική, δεν μπορώ να αναιρέσω τις θέσεις μου, γιατί δεν πιστεύω στο αλάθητο του πάπα, ούτε στο αλάθητο των συνόδων, γιατί όλοι γνωρίζουν ότι πολλές φορές και οι πάπες και οι σύνοδοι έχουν σφάλει και έχουν πέσει σε αντιφάσεις. Εγώ έχω πειστεί από τα βιβλικά επιχειρήματα που έχω ήδη αναφέρει, και είμαι απόλυτα ενωμένος με το λόγο του Θεού. Δεν μπορώ και δε θέλω να ανακαλέσω τίποτα, γιατί δεν είναι ορθό, και αντίθετα είναι επικίνδυνο να πράττει κανείς αντίθετα με τη φωνή της συνείδησής του. Ο Θεός ας με βοηθήσει. Αμήν.»

Στις 8 Μαΐου 1521 εκδόθηκε η ετυμηγορία της Παπικής επιτροπής η οποία αποφάσισε ότι τα γραπτά του Λούθηρου απαγορεύονταν και ο ίδιος αναφέρθηκε ως «καταδικασμένος αιρετικός». Στις 26 Μαΐου 1521 ο Γερμανός αυτοκράτορας Κάρολος Ε', με το έδικτο της Βορμς κήρυξε τον Μαρτίνο παράνομο, αιρετικό και παράλληλα απαγόρευσε την κυκλοφορία των έργων του. Με το διάταγμα αυτό δόθηκε η δυνατότητα στον καθένα να σκοτώσει τον Λούθηρο δίχως συνέπειες. Ενώ επέστρεφε στη Βιτεμβέργη, ο Λούθηρος έπεσε θύμα εικονικής απαγωγής την οποία οργάνωσε ο πρίγκιπας Φρειδερίκος, εκλέκτορας της Σαξονίας. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να ξεφύγει ο Λούθηρος από τους εχθρούς του. Φυγαδεύτηκε στον απομονωμένο πύργο του Βάρτμπουργκ, όπου άφησε γενειάδα και απέκτησε καινούρια ταυτότητα, έγινε ο ιππότης Γεώργιος. Τους επόμενους δώδεκα μήνες ο Λούθηρος, ζητώντας από τους πιστούς του να μην υπακούουν στον πάπα και τους επισκόπους, έζησε στον πύργο του Βάρτμπουργκ ως φυγάς τόσο από τον αυτοκράτορα όσο και από τον πάπα. Το βιβλίο «Βέλτερμπε Βάρτμπουργκ» [«Welterbe Wartburg»] αναφέρει ότι «η περίοδος στο Βάρτμπουργκ ήταν από τις πιο παραγωγικές και δημιουργικές της ζωής του». Εκεί ολοκληρώθηκε η μετάφραση του κειμένου των Ελληνικών Γραφών του Έρασμου στη γερμανική. Το έργο που κυκλοφόρησε το Σεπτέμβριο του 1522 χωρίς να προσδιορίζει ως μεταφραστή του τον Λούθηρο, έγινε γνωστό ως η Γραφή του Σεπτεμβρίου. Στοίχιζε 1 1/2 φιορίνι -όσο ήταν τότε ο ετήσιος μισθός μιας υπηρέτριας, όμως η ζήτηση ήταν εκπληκτική και μέσα σε 12 μήνες, τυπώθηκαν 6.000 αντίτυπα σε δύο εκδόσεις, ενώ ακολούθησαν τουλάχιστον άλλες 69 εκδόσεις τα επόμενα 12 χρόνια.

Λουθηρανική εκκλησία

Σταδιακή η διδασκαλία του Λούθηρου κηρύττεται από αρκετές Γερμανικές εκκλησίες και πολλοί μοναχοί εγκαταλείπουν τις μονές τους προκειμένου να κηρύξουν τις αρχές της Μεταρρυθμίσεως του, ενώ οι φοιτητές, αλλά και μεγάλος αριθμός Πανεπιστημιακών της Γερμανίας τάσσεται, σχεδόν στο σύνολό του, υπέρ των απόψεων του Λούθηρου. Την ίδια ώρα κάποιοι από τους μεταρρυθμιστές με ηγέτη τον Αντρέα Κάρλσταντ, ριζοσπαστικοποίησαν τις ιδέες του, με αποτέλεσμα να σημειωθούν επεισόδια σε εκκλησίες. Ο Λούθηρος πληροφορήθηκε για τις εξελίξεις, και στις 6 Μαρτίου 1522 επέστρεψε στην Βιττεμβέργη συντελώντας στην εξομάλυνση της καταστάσεως. Τον Μάιο του 1522 ο Λούθηρος εγκατέλειψε οριστικά τον πύργο του Πρίγκιπα Φρειδερίκου και εμφανίστηκε ξανά στη Βιρτεμβέργη, όπου δίχως την παραμικρή δυσκολία ή εμπόδιο, άρχισε να οργανώνει τη Λουθηρανική εκκλησία. Οι απλοί άνθρωποι του Γερμανικού λαού συνέρρεαν ως ποίμνιο ενώ οι Γερμανοί ευγενείς άρχισαν να υποστηρίζουν τα κηρύγματα του.

Τον Ιούνιο του 1524, ξέσπασε ο αποκαλούμενος Πόλεμος των Χωρικών, που εξαπλώθηκε με ταχύτητα από την νότια Γερμανία μέχρι την Θουριγγία, με βασικά αιτήματα την κατάργηση της δουλοπαροικίας, την ελάφρυνση των φορολογικών μέτρων και γενικά την αποτίναξη της εξουσίας κάθε άρχουσας τάξεως καθώς και της Παπικής εκκλησίας. Ο Λούθηρος στις 6 Μαΐου 1525 γράφει την Προτροπή προς Ειρήνευση, στην οποία υποστηρίζει την ειρηνική διευθέτηση, ενώ κατηγορεί την άρχουσα τάξη ως υπεύθυνη για την καταπίεση που ασκούσε στους χωρικούς, και συμβουλεύει τους τελευταίους να αποφύγουν τις εκδικητικές πράξεις. Λίγο αργότερα, η βιαιότητα των εξεγερμένων, κάνει τον Λούθηρο να γράψει το τετρασέλιδο φυλλάδιο

• «Κατά των ληστρικών και δολοφονικών ορδών των χωρικών»,
  

με το οποίο ζητά από τους ευγενείς να καταστείλουν το κίνημα και οι βιαιοπραγίες τελειώνουν το Μάιο του 1525, με την καταστολή και την εκτέλεση των ηγετών του κινήματος. Όταν ρωτήθηκε ο Λούθηρος αν ήταν δικαιολογημένα τα παράπονα των χωρικών κατά των φεουδαρχών, αυτός δεν προσπάθησε να εξασφαλίσει τη λαϊκή υποστήριξη δίνοντας μια ευχάριστη απάντηση. Πίστευε ότι οι υπηρέτες του Θεού πρέπει να υπακούν σε εκείνους που βρίσκονται στην εξουσία και απάντησε ότι έπρεπε να κατασταλεί η επανάσταση με χρήση βίας λέγοντας: «Όποιος μπορεί, ας μαχαιρώσει, ας χτυπήσει, ας σκοτώσει». Σύμφωνα με τον Χανς Λίλιε αυτή η απάντηση κόστισε στον Λούθηρο «την έως τότε μοναδική δημοτικότητά του ανάμεσα στο λαό». Η βασική κληρονομιά του Λούθηρου στον Προτεσταντισμό ήταν η κεντρική διδασκαλία του περί δικαιώσεως μέσω της πίστεως. Στα χρόνια που ακολούθησαν ο Προτεσταντισμός εξαπλώθηκε και κέρδισε πιστούς στη Σκανδιναβία, στην Ελβετία, στην Αγγλία, στην Ολλανδία, στην Αυστραλία, τον Καναδά, στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής και σήμερα έχει εκατοντάδες εκατομμύρια οπαδούς.

Η κομμουνιστική Ανατολική Γερμανία η οποία, πριν την κατάρρευση του κομμουνισμού, περιλάμβανε εντός των συνόρων της το Άισλεμπεν, την Ερφούρτη, τη Βιτεμβέργη και το Βάρτμπουργκ, γιόρτασε το 1983 την 500ή επέτειο από τη γέννηση του Λούθηρου. Η Ανατολική Γερμανία αναγνώρισε τον Λούθηρο ως μια εξαιρετική προσωπικότητα της ιστορίας και του πολιτισμού της Γερμανίας. Καθολικός θεολόγος της δεκαετίας του 1980 συνόψισε την επίδραση που άσκησε ο Λούθηρος και σχολίασε: «Κανένας μεταγενέστερος δεν μπόρεσε να σταθεί στο ύψος του Λούθηρου» ενώ ο καθηγητής Άλαντ έγραψε: «Κάθε χρόνο κυκλοφορούν τουλάχιστον 500 νέα έντυπα σχετικά με τον Μαρτίνο Λούθηρο και τη Μεταρρύθμιση -και μάλιστα σχεδόν σε όλες τις κύριες γλώσσες του κόσμου». Ο Λούθηρος ήταν εύστροφος με καταπληκτική μνήμη, χειριζόταν επιδέξια το λόγο, ήταν εργασιομανής, ανυπόμονος, ειρωνικός, και αντιδρούσε με πάθος σε κάθε τι που θεωρούσε υποκριτικό. Είναι χαρακτηριστικό πως στην επιθανάτια κλίνη του στο Άισλεμπεν, κάποιοι φίλοι του τον ρώτησαν αν παρέμενε σταθερός όσον αφορά τις ιδέες και τις αντιλήψεις που είχε διδάξει στους άλλους και απάντησε δίχως δισταγμό: «Ναι». Ο Λούθηρος πέθανε πριν προλάβει να γίνει μάρτυρας της Συνθήκης της Αυγούστας το 1555, η οποία αναγνώριζε ως ισότιμους καθολικούς και διαμαρτυρόμενους, αφήνοντας κληρονομιά εκατοντάδες εκατομμύρια προτεσταντών. To Σάββατο 31 Οκτωβρίου 2020, η Προτεσταντική Ευρώπη, και ειδικά η Γερμανία, εόρτασε τα 503 χρόνια από την ημέρα που ο Λούθηρος θυροκόλλησε στην Βιτεμβέργη τις περίφημες «95 θέσεις» του που αποκάλυπταν την απάτη του Ρωμαιοκαθολικισμού και την στυγνή εκμετάλλευση των πιστών από τον αιρεσιάρχη Πάπα, κατά την έκφραση πολλών πιστών της Λουθηρανικής εκκλησίας. Η ημέρα αυτή έχει κηρυχθεί επίσημη αργία, από το 2017, από την κυβέρνηση της Αγγέλα Μέρκελ , προκειμένου να την γιορτάζουν με την πρέπουσα μεγαλοπρέπεια όλοι οι Γερμανοί.

Φιλοδοξία του Λουθήρου ήταν να εκχριστιανίσει τους Εβραίους και κατέβαλε σημαντικές προσπάθειες επί 35 χρόνια, όμως βρέθηκε αντιμέτωπος με την πραγματικότητα και το μίσος που τρέφουν οι Εβραίοι εναντίον του Χριστιανισμού και των Γκόϊμ (= των μη Εβραίων). Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να γράψει ο Λούθηρος, τρία χρόνια πριν πεθάνει το, περί τις 100 σελίδες, σύγγραμμά του «Για τους Εβραίους και τα ψέματά τους» για το οποίο οι ειδικοί συμφωνούν πως το βιβλίο αποτελεί την Βίβλο του Αντισημιτισμού που αποτέλεσε έμπνευση για τους Γερμανούς εθνικιστές αλλά και εκατομμύρια αντισημίτες σε όλο τον κόσμο τα τελευταία 450 χρόνια. Είναι ενδεικτικό ότι ο Αδόλφος Χίτλερ αναφέρει με ύμνους τον Λούθηρο στα έργα του «Μάϊν Κάμπφ» και στις «Επιτραπέζιες Συνομιλίες» του, ενώ όλα τα κορυφαία στελέχη του Γερμανικού Ναζιστικού Κόμματος από τον Ιωσήφ Γκαίμπελς μέχρι τον Χίμλερ και τον Ρόζενμπεργκ έχουν ομολογήσει ότι διαβάζοντας τον Λούθηρο κατάλαβαν πόσο βρώμικος είναι ο ρόλος των Εβραίων για την διάλυση της Γερμανίας .

Λουθηρανισμός & Πολιτική εξουσία

Με τις 95 Θέσεις του Λούθηρου, πέρα από την δημιουργία μιας νέας Εκκλησίας, των Διαμαρτυρομένων ή Λουθηρανιστών ή Προτεσταντών, ξεκίνησε μία διαδικασία, η οποία δεν μπορούσε να αποτραπεί με αφορισμούς ούτε να αντιστραφεί με παπικά δικαστήρια και διώξεις, καθώς υπήρξαν Γερμανοί ηγεμόνες, οι οποίοι στήριξαν τον Λούθηρο και την προσπάθειά του, αρχικά για την αποκάθαρση του Ρωμαιοκαθολικισμού και στη συνέχεια για θρησκευτική, αλλά και πολιτική ανεξαρτησία από την Παπική εξουσία. Το ενδιαφέρον της πλειοψηφίας των Γερμανών ηγεμόνων δεν σχετιζόταν με τις θρησκευτικές θέσεις του Λούθηρου, αλλά χρησιμοποίησαν την διδασκαλία του για ενισχύσουν ή και να πετύχουν την εθνική και πολιτική ανεξαρτησία τους, ώστε η Μεταρρύθμιση αποτέλεσε την αφορμή για την αλλαγή αρχικά των πολιτικών και στη συνέχεια των εθνικών σχέσεων και συσχετισμών στην Ευρώπη, καθώς με τη δράση του Λουθήρου αφυπνίστηκε η εθνική συνείδηση των Γερμανικών φυλών που άρχισαν να λειτουργούν με μεγαλύτερη αυτονομία-ανεξαρτησία και ενισχύθηκαν οι φυγόκεντρες τάσεις τους. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα η Ρώμη και η παπική αυλή να χάσουν την κυριαρχία τους η οποία μετατοπίστηκε στις αυλές των Γερμανών, Γάλλων, Άγγλων, Ισπανών και Ιταλών ηγεμόνων.

Παράλληλα, ιδιαίτερα σημαντική συνεισφορά του Λουθήρου στην κατεύθυνση της ανεξαρτησίας των Γερμανών συμπατριωτών του υπήρξε η μετάφραση της Αγίας Γραφής στα Γερμανικά το 1530, η οποία θεωρείται το πρώτο κείμενο της γερμανικής φιλολογίας και η βάση για συστηματοποιημένη γραπτή γερμανική γλώσσα. Με την μετάφραση του Λούθηρου, που παραμένει με διαφορά η δημοφιλέστερη στη γερμανική, το κείμενο της Αγίας Γραφής έγινε προσιτό σε κάθε Γερμανό καθώς μέχρι τότε για να διαβάσει κάποιος την Αγία Γραφή έπρεπε να γνωρίζει Λατινικά, κάτι που ήταν αδύνατο για τους απλούς ανθρώπους του Γερμανικού λαού, πέρα από τους ευγενείς και κάποιους κληρικούς. Ως την εποχή του Λούθηρου η μελέτη της Αγίας Γραφής γινόταν σχεδόν αποκλειστικά στη δημόσια λατρεία και η ερμηνεία της ήταν ευθύνη και αποκλειστική αρμοδιότητα των κηρύκων του Πάπα, οι οποίοι συχνά την ερμήνευαν κατά το συμφέρον τους κι αυτό του Πάπα. Σύμφωνα με όσα γράφει το Αμερικανικό περιοδικό Time: «...Λέγεται ότι έχουν γραφτεί περισσότερα βιβλία για τον Μαρτίνο Λούθηρο παρά για οποιονδήποτε άλλον στην ιστορία, με εξαίρεση τον κύριο του, τον Ιησού Χριστό». Ο Λούθηρος με την δράση του και τις ιδέες του συνέβαλε στη γέννηση της Μεταρρυθμίσεως, ενός θρησκευτικού κινήματος το οποίο περιγράφεται ως «η σημαντικότερη επανάσταση στην ιστορία της ανθρωπότητας», ενώ άλλαξε το θρησκευτικό τοπίο της Ευρώπης και έριξε την αυλαία του Μεσαίωνα στην γηραιά Ήπειρο.

Συγγραφικό έργο

Οι μεταφραστικές ικανότητες του Λούθηρου συνδυαζόταν με συγγραφική δεινότητα. Μέχρι το 1534 ολοκλήρωσε τη μετάφραση των Εβραϊκών Γραφών, εξισορροπώντας το ύφος με το ρυθμό και το λεξιλόγιο προκειμένου να πετύχει μια Αγία Γραφή κατανοητή από τους απλούς ανθρώπους. Σχολιάζοντας τη μέθοδο που ακολούθησε στη μετάφραση, ο έγραψε: «Πρέπει να ρωτάμε τη μητέρα στο σπίτι της, τα παιδιά στο δρόμο και τους κοινούς ανθρώπους στην αγορά, στη συνέχεια να παρατηρούμε πώς μιλούν και κατόπιν να μεταφράζουμε ανάλογα». Λέγεται ότι έγραφε μία διατριβή κάθε δύο εβδομάδες καθ’ όλη την περίοδο της ζωής του, μερικές από τις οποίες ήταν τόσο μαχητικές όσο και ο ίδιος. Τα πρώτα συγγράμματά του είχαν καυστικό ύφος, όπως και οι μετέπειτα πραγματείες του που ήταν ιδιαίτερα δηκτικές. Σύμφωνα με το Λεξικό για τη Θεολογία και την Εκκλησία [Lexikon für Theologie und Kirche], τα έργα του αποκαλύπτουν «υπέρμετρο θυμό», «έλλειψη ταπεινοφροσύνης και αγάπης», καθώς και μια «εξαιρετικά αναπτυγμένη αίσθηση αποστολής».

Δημοσίευσε πολλά έργα θεολογικού περιεχόμενου και μετέφρασε στα Γερμανικά την Αγία Γραφή, συμβάλλοντας στην περαιτέρω ανάπτυξη της γερμανικής γλώσσας και της τέχνης της μετάφρασης. Επίσης ο Λούθηρος συνέθεσε διάφορους χριστιανικούς ύμνους με πιο γνωστό τον ύμνο

• «Θεός το Φρούριον ημών».
  

Αντισημιτισμός

Οι πραγματείες του Λούθηρου αναφορικά με τους Εβραίους που αρνήθηκαν να μεταστραφούν στη Χριστιανοσύνη, κυρίως η

• «Περί των Εβραίων και των Ψεμάτων Τους» [«Von den Juden und ihren Lügen»] , είναι αυτές που χαρακτηρίζουν τον άνθρωπο και συγγραφέα Λούθηρο ως αντισημίτη.

Το συγκεκριμένο έργο του Λούθηρου δεν έχει μεταφραστεί ποτέ στην Ελληνική γλώσσα ως σήμερα. Το βιβλίο διαιρείται σε 4 μέρη. Στο πρώτο μέρος, ο Λούθηρος περιγράφει τα ψέματα που λένε οι Εβραίοι εναντίον των χριστιανών και το θανάσιμο μίσος τους εναντίον των Γκόϊμ (= των μη Εβραίων) και ανατρέπει έναν προς έναν τους κομπασμούς τους. Στο δεύτερο μέρος παρουσιάζει αναλυτικά τις απάτες των Εβραίων στην ερμηνεία της Βίβλου. Στο τρίτο μέρος, αποκαλύπτει τις φοβερές βλασφημίες που εκστομίζουν εναντίον του Ιησού Χριστού και της Παναγίας, μεταφέροντας επί λέξει αποσπάσματα από το Ταλμούδ, όπου η Παναγία αποκαλείται πόρνη και ο Χριστός μπάσταρδος. Τέλος στο τέταρτο και τελευταίο μέρος, ο Λούθηρος καλεί ευθέως τους Χριστιανούς να κάψουν τις Συναγωγές και να δολοφονήσουν όσο πιο πολλούς Εβραίους μπορούν. Και για να τους πείσει ότι οι Εβραίοι πρέπει να κατασφαγούν αν δεν πιστέψουν στο Χριστό, αναφέρει πλήθος επιχειρήματα από τους «Κατά Ιουδαίων» λόγους του Ιερού Χρυσοστόμου, με πρώτη την φράση του Ιησού Χριστού «πλὴν τοὺς ἐχθρούς μου ἐκείνους, τοὺς μὴ θελήσαντάς με βασιλεῦσαι ἐπ᾿ αὐτούς, ἀγάγετε ὧδε καὶ κατασφάξατε αὐτοὺς ἔμπροσθέν μου.» .

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Ο Προτεσταντισμός και ο Ελληνισμός Μεθοδίου Φούγια, Μητροπολίτου Πισιδίας
• Λούθηρος: ο μοναχός που άλλαξε τον κόσμο.
• Ο Μαρτίνος Λούθηρος και η θρησκευτική μεταρρύθμιση pdf format
• Μαρτίνος Λούθηρος & Μεταρρύθμιση Video.
• Μαρτίνος Λούθηρος Μεταρρύθμιση
• Παραμένει το γλυπτό στον ναό του Λούθηρου kathimerini.gr, 6 Φεβρουαρίου 2020.

Πηγές

• [Ποιος ήταν ο πατέρας του αντισημιτισμού; Θεόδωρος Χατζηγώγος, 1η Νοεμβρίου 2020, panusis.blogspot.com.]
• [Περιοδικό «Σκοπιά», 15 Σεπτεμβρίου 2013]

Παραπομπές

ΜΕΤΑΠΑΙΔΕΙΑ: η ΕΛΛΗΝΙΚΗ εναλλακτική εγκυκλοπαίδεια

Έκδοση της Metapedia.org