Ακαρνανία
Η Ακαρνανία, περιοχή του νομού Αιτωλίας & Ακαρνανίας μεταξύ του ποταμού Αχελώου και του Ιονίου πελάγους, πήρε τ’ όνομά της από τον Ακαρνάνα, ήρωα της Ελληνικής προϊστορίας, γιό του Αλκμαίωνα και της Καλλιρρόης που ήταν κόρη του Αχελώου. Συντίθεται από δύο επί μέρους γεωγραφικές ενότητες, το Ξηρόμερο και το Βάλτο Αιτωλοακαρνανίας. Προσαρτήθηκε στην Ελλάδα στις 27 Απριλίου 1832, με απόφαση των Μεγάλων Δυνάμεων της εποχής, δηλαδή Αγγλίας, Γαλλίας και Ρωσίας.
Περιεχόμενα
Διοικητική διαίρεση
Δήμοι
Με την ψήφιση και εφαρμογή του νόμου «Καλλικράτης» για την τοπική αυτοδιοίκηση στην περιοχή της Ακαρνανίας δημιουργήθηκαν τρεις διευρημένοι δήμοι:
- Ακτίου & Βόνιτσας με έδρα τη Βόνιτσα
- Αμφιλοχίας με έδρα την Αμφιλοχία
- Ξηρομέρου με έδρα τον Αστακό.
Αστικά κέντρα
- Το σημαντικότερο αστικό κέντρο στο Ξηρόμερο είναι η Βόνιτσα, ενώ σημαντική ανάπτυξη παρουσιάζουν οι Φυτείες στο κεντρικό Ξηρόμερο, ο Αστακός και ο Μύτικας στα νότια.
- Το σημαντικότερο αστικό κέντρο στον Βάλτο είναι η Αμφιλοχία που ήταν παλαιότερα η πρωτεύουσα της επαρχίας και σήμερα είναι η έδρα του διευρημένου Δήμου Αμφιλοχίας.
Γεωγραφικά όρια
Το Ξηρόμερο
Παλαιότερα η επαρχία Ξηρομέρου με πρωτεύουσα τη Βόνιτσα, σήμερα έδρα του ομώνυμου διευρημένου Δήμος Ακτίου & Βόνιτσας. Έχει ως όρια τον Αμβρακικό κόλπο, την τάφρο που ενώνει τις λίμνες Αμβρακία και Οζερό, και τον κάτω ρου του Αχελώου. Στα όρια του Ξηρομέρου περιλαμβάνεται ο κύριος όγκος των Ακαρνανικών που καταλαμβάνουν το βόρειο μέρος και τα αποτελούν τρία ορεινά συγκροτήματα: ο Σερέκας (1.171 μ.), ο Μπουμιστός (1.573 μ.) και το Περγαντί με υψόμετρο 1.586 μέτρα. Επίσης το νησιωτικό σύμπλεγμα των Εχινάδων, όπως και τα νησιά Κάλαμος και Καστός που όμως διοικητικά ανήκουν στο νομό Λευκάδας. Στα διοικητικά του όρια ανήκουν οι λίμνες Οζερός και Αμβρακία, που χωρίζονται από μια στενή λουρίδα γης στην οποία διέρχεται η Ε.Ο. Αντιρρίου-Ιωαννίνων καθώς και η ρηχή λίμνη Βουλκαρία.
Ο Βάλτος
Παλαιότερα η επαρχία Βάλτου με πρωτεύουσα την Αμφιλοχία, που σήμερα είναι έδρα του διευρημένου Δήμου Αμφιλοχίας. Βρίσκεται στο βόρειο μέρος του νομού και περιβάλλεται από τις όχθες των τεχνητών λιμνών Κρεμαστών, Καστρακίου και Στράτου και από το μέσο ρου του Αχελώου, ενώ βόρεια τα ορεινά τοπία των βουνών συναντάνε την οροσειρά της Πίνδου.
Φυσική εξέταση
Το Ξηρόμερο
Είναι κυρίως ορεινή περιοχή με πλούσια εναλλαγή τοπίων και εικόνων που ποικίλλουν από τα πεδινά της δυτικής Παραχελωίτιδας, που περιλαμβάνει τις περιοχές κοντά στις όχθες, στις προσχώσεις και επίσης τους χαμηλούς λόφους κατά μήκος του Αχελώου, τη λιμνοθάλασσα Πεταλά και το δάσος φράξων (Δάσος της Φραξιάς) στο [Λεσίνι, το οποίο είναι ένα μικρό τμήμα από το παλαιότερα πλούσιο δάσος του ποταμού. Νότια επίσης, συναντάμε τις απολήξεις των Ακαρνανικών, με κυρίαρχους τους όγκους στα Πετρωτά (451 μ.) και τη Βελούτσα (939 μ.), δυτικά καταλήγουμε στο στενό της Λευκάδας, με τη λιμνοθάλασσα και τους αλμυρόβαλτους, ενώ βόρεια εντυπωσιάζουν οι ακτές του Αμβρακικού, ο κόλπος της Βόνιτσας και ο όρμος του Λουτρακίου με τα μικρά, κάποιες φορές και υφάλμυρα, έλη.
Ο Βάλτος
Αποτελείται κυρίως από ορεινούς όγκους. Υπάρχουν μόνο μικρές πεδινές εκτάσεις κοντά και κατά μήκος του ποταμού Ίναχου (Μπιζάκος), ο οποίος λειτουργεί σαν λεκάνη απορροής για τα νερά των βουνών και είναι παραπόταμος του Αχελώου. Ο ποταμός χύνεται σήμερα στην τεχνητή λίμνη που δημιουργήθηκε μετά τη λειτουργία του υδροηλεκτρικού φράγματος στη θέση Καστράκι.
Ιστορία
Ως οι προϊστορικοί κάτοικοι της Ακαρνανίας αναφέρονται οι Λέλεγες, οι Τηλεβόες, οι Κουρήτες, οι Τάφιοι και οι Κεφαλλήνες. Από τα μυθικά χρόνια μέχρι την υποταγή τους στους Ρωμαίους, οι Ακαρνάνες βρίσκονταν σε αντίθεση με τους Αιτωλούς. Είχαν ξεχωριστά θρησκευτικά και πολιτικά κέντρα: Στράτος, Αμφιλοχικό Άργος, Όλπες, Οινιάδες, Άκτιο, Θέρμο. Παράλληλα μια σειρά από ναυτικές βάσεις προστάτευαν τις ακτές της Ακαρνανίας. Η περιοχή εμφανίζεται στο προσκήνιο της ιστορίας τον 5ο αι. π.Χ. στη συμπλοκή των Ακαρνάνων με τους Μεσσηνίους, τους οποίους είχαν εγκαταστήσει οι Αθηναίοι στη Ναύπακτο (455 π.Χ.). Διαχρονικά, ήταν σύμμαχοι των Αθηναίων και πήραν μέρος μαζί τους στους Περσικούς πολέμους, αντίθετα με τους Αιτωλούς που έμειναν ουδέτεροι. Χαρακτηριστικά το 432 π.Χ. οι ακαρνανικές πόλεις, εκτός από τις Οινιάδες, προσχώρησαν στην Αθηναϊκή Συμμαχία, στον Πελοποννησιακό πόλεμο τάχτηκαν με το μέρος των Αθηναίων, ενώ και στην εκστρατεία των Αθηναίων κατά της Σικελίας πήραν μέρος δυνάμεις Ακαρνάνων.
Κατά τον Κορινθιακό πόλεμο, ύστερα από την ήττα τους, υποχρεώθηκαν από τον Αγησίλαο, αρχηγό των Σπαρτιατών, σε συμμαχία με τη Σπάρτη (το 395). Η συμμαχία τους με την Σπάρτη δεν είχε διάρκεια. Το 378 π.χ. γίνονται μέλη της Β΄ Αθηναϊκής Συμμαχίας. Το 342 π.χ. αντιτάχθηκαν στη θέληση του βασιλιά Φιλίππου να ενσωματώσει την πόλη της Αμβρακίας στην Ήπειρο, η οποία είχε ήδη ενωθεί με τη Μακεδονία τον ίδιο χρόνο, με συμμαχία πολλών πόλεων (Λευκάδας, Κέρκυρας, Εύβοιας, Κορίνθου, Μεγάρων, Αχαΐας) και πολέμησαν στη μάχη της Χαιρώνειας (το 338 π.χ.) με τους Αθηναίους εναντίον των Μακεδόνων. Στη συνέχεια η περιοχή περιήλθε διαδοχικά στον έλεγχο του Βασιλείου της Ηπείρου με βασιλιά τον Πύρρο, έγινε κατόπιν ανεξάρτητη και υποτάχτηκε εκ νέου στην Ήπειρο πριν τελικά την κατακτήσουν οι Ρωμαίοι.
Στα βυζαντινά χρόνια η Ακαρνανία και η Αιτωλία ανήκαν σε ξεχωριστά «θέματα» της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας και ύστερα από την άλωση της Πόλης από τους Φράγκους (το 1204) αποτέλεσαν, και οι δύο, τμήματα του Δεσποτάτου της Ηπείρου. Στη σύγχρονη εποχή η περιοχή περιήλθε στην Ελληνική επικράτεια στις 27 Απριλίου 1832, με κοινή απόφαση της Αγγλίας, Γαλλίας και Ρωσίας, των μεγάλων δυνάμεων της εποχής.
Πολιτική συγκρότηση
Αυτή εκφραζόταν με το «Κοινό των Ακαρνάνων», που λειτούργησε από τις αρχές του 4ου αιώνα π.Χ. Όποια πόλη μετείχε σ’ αυτό, διατηρούσε την πολιτική της ανεξαρτησία και έδινε σε καιρό πολέμου στρατιωτική δύναμη με δικό της στρατηγό. Κέντρο του Κοινού ήταν η πόλη Στράτος, 10 χιλιόμετρα βορειοδυτικά από το Αγρίνιο, της οποίας σώζονται ερείπια. Στη Στράτο συνέρχονταν οι αντιπρόσωποι των πόλεων και αποφάσιζαν για πόλεμο, ειρήνη ή συμμαχία. Το Κοινό είχε βουλή με γραμματέα, πρόεδρο τον «προμνάωνα», τον οποίο βοηθούσαν οι «συμπρομνάονες». Ως θρησκευτικό κέντρο του Κοινού, αναφέρεται το Άκτιο], στην είσοδο του Αμβρακικού κόλπου στην Αιτωλοακαρνανία, όπου υπήρχε ιερό του Απόλλωνα.
