Διονύσιος Βισβάρδης

Ο Διονύσιος Βισβάρδης, Έλληνας εθνικιστής, στρατιωτικός με τον βαθμό του Ταγματάρχη (ΜΣ) ε.α., συνθέτης της 2ης Γενιάς των επτανησίων συνθετών και αρχιμουσικός Φιλαρμονικών και Χορωδιών, του οποίου το πιο γνωστό έργο είναι το εμβατήριο «Περνάει ο Στρατός» , γεννήθηκε στις 28 Οκτωβρίου 1910 στο νησί της Ζακύνθου και πέθανε τα ξημερὠματα της 23ης Μαρτίου 1999 στην Αθήνα. Η κηδεία του έγινε την επόμενη ημέρα, δημοσία δαπάνη με πρωτοβουλία του τότε δημάρχου Αθηναίων Δημητρίου Αβραμόπουλου, και τάφηκε στο Α' Νεκροταφείο Αθηνών.

Διονύσιος Βισβάρδης
Βιογραφικά στοιχεία (συνοπτικά)
Γέννηση: 28 Οκτωβρίου 1910
Τόπος: Ζάκυνθος. Ιόνια νησιά (Ελλάδα)
Σύζυγος: Στυλιανή Αργυρίου
Τέκνα: Ουρανία (Ράνια) Βισβάρδη
Υπηκοότητα: Ελληνική
Ασχολία: Στρατιωτικός, συνθέτης, αρχιμουσικός
Θάνατος: 23 Μαρτίου 1999
Τόπος: Αθήνα, Αττική (Ελλάδα)

Στις 31 Ιανουαρίου 1943 παντρεύτηκε με τη Στυλιανή Αργυρίου και από το γάμο του έγινε πατέρας, τον Ιανουάριο του 1944, μιας κόρης, της γνωστής ραδιοφωνικής παραγωγού Ουρανίας (Ράνια) Βισβάρδη. Εγγονός του είναι ο Φρίξος-Διονύσιος Ιωαν. Μόρτζος ένας από τους σημαντικούς πιανίστες της σύγχρονης γενιάς, που γεννήθηκε το 1969 από το γάμο της κόρης του με τον Ελληνα ηθοποιό Γιάννη Μόρτζο,

Βιογραφία

Ο Διονύσιος Βισβάρδης κατάγεται από σημαντική οικογένεια (Μπισμπάρδης) της Ζακύνθου, μέλη της οποίας διαδραμάτισαν ρόλους στη πολιτιστική, κοινωνική και θρησκευτική ζωή του νησιού καθώς ένας από τους προγόνους του, ο Διονύσιος Βισβάρδης ή Μπισμπάρης, υπήρξε τον 17ο αιώνα Ηγούμενος της ιστορικής Μονής Στροφάδων Ζακύνθου.

Οικογένεια / Σπουδές

Πατέρας του Διονύση ήταν ο διακεκριμένος μουσικός Χρήστος Βισβάρδης, που έπαιζε κουαρτίνο (σοπράνο κλαρινέτο) στη Φιλαρμονική της Ζακύνθου. Το 1922, έχοντας μόλις συμπληρώσει τα δώδεκα έτη ο Διονύσιος άρχισε μαθήματα κλαρινέτου με δάσκαλο τον Ιωάννη Πηλίκα, σημαντικό μουσικό της εποχής και τότε μαέστρο της Φιλαρμονικής Ζακύνθου. Σύντομα ο Βισβάρδης αναδείχθηκε ως το πρώτο κλαρινέτο της Φιλαρμονικής, κατακτώντας ένα πολύ υψηλό τεχνικό επίπεδο ενώ επιδίδεται στις πρώτες συνθετικές του προσπάθειες.

Σταδιοδρομία

Ο Βισβάρδης εγκαταστάθηκε, το 1928, στη Θεσσαλονίκη όπου κατατάχθηκε - κατόπιν διαγωνισμού στον οποίο πρώτευσε - στη στρατιωτική μουσική του 3ου Σώματος Στρατού στη Φρουρά Θεσσαλονίκης ως πρώτος κλαρινετίστας . Παράλληλα, εγγράφεται στο Κρατικό Ωδείο Θεσσαλονίκης (Κ.Ω.Θ.) όπου και παρακολουθεί μαθήματα θεωρητικών, θεωρία με το Γεώργιο Άψη και αρμονία και ανώτερα θεωρητικά με το Γεώργιο Βακαλόπουλο καθώς και πιάνου, με τον Αθανάσιο Κοντό, μαθητή του διάσημου Λώρη Μαργαρίτη. Ο Βισβάρδης έλαβε πτυχία: Αρμονίας, το 1933, τάξη Γεωργίου Βακαλοπούλου, Ενοργανώσεως το 1936, τάξη Γεωργίου Βακαλοπούλου, Αντιστίξεως το 1939, τάξη Γεωργίου Βακαλοπούλου και Πιάνου, το 1939, τάξη Αθανασίου Κοντού. Αργότερα, υπηρέτησε ως καθηγητής κλαρινέτου στο Κρατικό Ωδείο Θεσσαλονίκης .

Μετά την κατοχή

Την περίοδο του συμμοριοπολέμου, ο Βισβάρδης αποσπάστηκε στην 11η Μεραρχία την οποία ακολούθησε σε όλες τις μετακινήσεις της στη βορειοδυτική Μακεδονία και στην Ήπειρο. Στη διάρκεια αυτών των ετών του δόθηκε η ευκαιρία να έρθει σε επαφή με την παραδοσιακή μουσική των περιοχών. Το χειμώνα του 1947-48 - στα πλαίσια των μετακινήσεων της Μεραρχίας - εγκαθίσταται μαζί με την οικογένειά του στα Ιωάννινα, όπου και αναπτύσσει δημιουργικό και οργανωτικό έργο στη μουσική ζωή. Η οικογένεια Βισβάρδη επέστρεψε στη Θεσσαλονίκη το καλοκαίρι του 1948 και το φθινόπωρο του ίδιου έτους ο Βισβάρδης διορίστηκε διευθυντής μουσικού προγράμματος του Ραδιοφωνικού Σταθμού Ενόπλων Δυνάμεων Βορείου Ελλάδος, όπου δημιούργησε ραδιοφωνική συμφωνική ορχήστρα. Το καλοκαίρι του 1955, μετατέθηκε στην Κοζάνη μέχρι και το καλοκαίρι του επόμενου έτους. Την περίοδο 1956-57 -κατόπιν δικής του αιτήσεως - τοποθετήθηκε για ένα χρόνο στη Ζάκυνθο η οποία είχε πληγεί σκληρά από τη σεισμοπυρκαγιά του καλοκαιριού του 1953 και ανέλαβε αναγεννητικό και οργανωτικό ρόλο στη Φιλαρμονική του νησιού πρσπαθώντας να της προσδώσει την παλαιά της αίγλη.

Το φθινόπωρο του 1957 εγκαταστάθηκε στην Αθήνα, αναλαμβάνοντας καθήκοντα αρχιμουσικού της Φρουράς Αθηνών ενώ από το 1958 έως και το 1962, διατέλεσε διευθυντής του Ραδιοφωνικού Σταθμού Ενόπλων Δυνάμεων Αθηνών, ύστερα από προσωπική εντολή του αρχηγού του Γ.Ε.Σ. Αθανασίου Φροντιστή. Το 1962 αποστρατεύθηκε με τον βαθμό του Ταγματάρχη. Μετά την αποστρατεία του συνέχισε τη μουσική του διαδρομή, διευθύνοντας την Ορχήστρα Ποικίλης Μουσικής του Ε.Ι.Ρ. και τη Δημοτική Φιλαρμονική Καλαμάτας (1965-1972). Το διάστημα 1956-57 επέστρεψε στη Ζάκυνθο, όπου είχε προσκληθεί να αναδιοργανώσει την Φιλαρμονική, διδάσκοντας και εμψυχώνοντας τους νέους ενώ βοήθησε στην προσπάθεια της ομαλής λειτουργίας της ζωής του Δήμου Ζακυνθίων, μετά τον καταστρεπτικό σεισμό του !953, στην ερειπωμένη πόλη της Ζακύνθου. Από το 1965 έως και το 1972, διατέλεσε αρχιμουσικός της Φιλαρμονικής του Δήμου Καλαμάτας, αναπτύσσοντας πολύπλευρη καλλιτεχνική αλλά και ευρύτερα οργανωτική δραστηριότητα, λαμβάνοντας το 1971 τον τιμητικό τίτλο του Επίτιμου Αρχιμουσικού της Φιλαρμονικής. Το 1972 ο Βισβάρης και η οικογένεια του εγκαταστάθηκαν οριστικά στην Αθήνα. Συνεργάσθηκε, επίσης, και με το Χορευτικό συγκρότημα «Φιόρο του Λεβάντε» (1980-83) της Ζακύνθου στην ενορχήστρωση μουσικών χορευτικών κομματιών για τις παραστάσεις του συνόλου στη Γαλλία.

Μουσικά έργα

«Περνάει ο Στρατός»

Ο Βισβάρδης έγραψε, το 1935, το πιθανόν κορυφαίο Ελληνικό εμβατήριο «Περνάει ο Στρατός», σε στίχους του ταγματάρχη Κωνσταντίνου Γκικόπουλου. Το εμβατήριο, ίσως το γνωστότερο του είδους στην Ελλάδα, θεωρείται αριστούργημα και είναι επενδεδυμένο με μουσική του τότε (1935) Λοχία Βισβάρδη όταν υπηρετούσε στη Στρατιωτική Μουσική του Γ' Σώματος Στρατού στη Θεσσαλονίκη. Ο στιχουργός Γκικόπουλος, Διευθυντής τότε του ΙΙΙου Επιτελικού Γραφείου της ΧΙ Μ.Π., άκουσε στρατιωτικό τμήμα του 50ου Συντάγματος Πεζικού να περνά κάτω από το γραφείο του, στην επιστροφή τους από το πεδίο ασκήσεων και να τραγουδούν ένα αυτοσχέδιο άσμα το οποίο ουδεμία σχέση είχε με τη στρατιωτική ιδιότητα τους. Ο Γκικόπουλος έγραψε τους στίχους και κάλεσε την επομένη το απόγευμα στην οικία του τον Βισβάρδη από τον οποίο ζήτησε να προσθέσει τη μελωδία στο υπάρχον πιάνο. Το αποτέλεσμα τον ενθουσίασε και το υπέβαλλαν προς το Γ' Σώμα Στρατού. Ο Στρατηγός Αλέξανδρος Παπάγος το ενέκρινε με έπαινο και με τη φράση

«...ίνα παιανίζεται υπό των στρατιωτικών μουσικών κατά τας εκάστοτε παρελάσεις του στρατεύματος». 

Το εμβατήριο ακουγόταν από το Κρατικό Ραδιόφωνο την εποχή του Ελληνοϊταλικού Πολέμου και μετέπειτα. Η ΙΙΙη Ε.Ο.Τ. [Ελληνική Ορεινή Ταξιαρχία], μετά την κατάληψη του Ρίμινι τον Σεπτέμβριο του 1944, παρήλαυνε στους δρόμους της πόλεως με τη Στρατιωτική μουσική της να παιανίζει το εμβατήριο και τους άνδρες της να το τραγουδούν ενώ το ίδιο γεγονός συνέβη και στη Ρώμη. Σήμερα ακούγεται κυρίως ως ορχηστρικό κομμάτι στις παρελάσεις για τις Εθνικές Επετείους της 25ης Μαρτίου (1821) και της 28ης Οκτωβρίου (1940).

Συνθετικό έργο

Ο Βισβάρδης έγραψε συμφωνικά έργα, έργα για πιάνο, για βιολί, τραγούδια, σονάτες, και σουίτες. Η τεχνοτροπία του Βισβάρδη διαθέτει πλούσια, όσο και ανεπιτήδευτα χαρακτηριστικά ελληνικότητας και κλασσικότητος. Δείγμα της αξιόλογης συνθετικής εργασίας του είναι το «Πρελούντιο και Φούγκα», βασισμένο στο Δημοτικό τραγούδι της Πυλαίας «Κόκκινος πετεινός λαλεί μεσ' την Αγιά Παρασκευή», έργο διαποτισμένο με αγνό Ελληνικό χρώμα και γραμμένο με πολλή δεξιότητα. Από το συνθετικό έργο του ξεχωρίζουν:

• Πιανιστικά

• «Ελληνικό Τρίπτυχο»,
• «Σονάτα σ’ Ελληνικά Θέματα»,
• «Νοσταλγικό πρελούντιο»,
• «Ζακυνθινο Ακρογιάλι»,
• «Γκρεμισμένο εκκλησάκι στη Ζάκυνθο»,
• «Τραγούδι χωρίς λόγια»

• Ορχηστρικά

• «Μακεδονική Σουίτα»,
• «Καθρεφτίσματα στη Λίμνη»,
• «Τρία Ελληνικά Σκίτσα»,
• «Πρελούδιο και Φούγκα πάνω σ’ ένα Μακεδονικό Τραγούδι»,
• «Συρτός Ζακύνθου».

• Χορωδιακά

• «Νησάκι»,
• «Ξανθούλα»,
• «Κύπρος»,
• «Ανάμνησις» και
• «Θάμα κι αυτό τ' αποψινό».

Συγγραφικό έργο

Ο Βισβάρδης έγραψε και δημοσίευσε τα έργα:

• «Ελέφαντας και αρλεκίνος στο τσίρκο: χιουμοριστικό κομάτι για τούμπα και πιάνο», το 1986
• «Μουσική εμπνευσμένη από το ποίημα του Σολωμού Ανάμνησις για τούμπα και πιάνο», το 1992
• «2 Ελληνικοί χοροί: για 1 πιάνο και τέσσερα χέρια: Ζακυνθινός - Κοζανίτικος», το 1993
• «Σονάτα για πιάνο: 1953», το 1993,
• «Ελληνικό τρίπτυχο για πιάνο», το 2002,
• «Ελληνικοί χοροί».

Τιμητικές διακρίσεις

Ο Βισβάρδης, που υπήρξε τακτικό μέλος της Ενώσεως Ελλήνων Μουσουργών, τιμήθηκε για την προσφορά του στην τέχνη και έλαβε τα βραβεία:

• Χρυσούς Σταυρός Β' Τάγματος του Φοίνικος, για την προσφορά του στην πατρίδα,
• Αναμνηστικό Μετάλλιο (ως συμμετέχων στην εκστρατεία του 1940-41),
• Μετάλλιο της εν Αμερική Ενώσεως «Τάγμα Ιπποτών Αγίου Διονυσίου Ζακύνθου» «δια τας υπηρεσίας του προς τη Ζάκυνθο»,
• Έπαινο του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης
• Έπαινος του Γενικού Επιτελείου Στρατού,
• Ευαρέσκεια του Γ.Ε.Σ.
• Ευχαριστήριο Ψήφισμα του Δήμου Ζακυνθίων, στις 23 Σεπτεμβρίου 1957,
• Απόφαση ανακηρύξεως του ως επίτιμου αρχιμουσικού της Φιλαρμονικής του Δήμου Καλαμάτας.

Μνήμη Διον. Βισβάρδη

Στα τέλη Μαΐου του 1998, ο Βισβάρδης τιμήθηκε από το δήμο Ζακυνθίων για τη συνολική του προσφορά στον πολιτισμό της Ζακύνθου και της Ελλάδος γενικότερα. Το 2010, υπό την αιγίδα του Υπουργείου Εθνικής Άμυνας, τιμήθηκε η συμπλήρωση εκατό χρόνων από τη γέννηση του Βισβάρδη, με τη διοργάνωση πολύμηνου πολιτιστικού αφιερώματος στο Ευρωπαϊκό Κέντρο Τέχνης (EUARCE). Το αφιέρωμα περιλάμβανε έκθεση προσωπικών καλλιτεχνικών ενθυμημάτων και κειμηλίων του μουσουργού, ιστορικά φωτογραφικά, χειρόγραφα και έντυπα ντοκουμέντα της ζωής και της δημιουργίας του, μουσικό ρεσιτάλ έργων του και την έκδοση του Λευκώματος "Ο Ζακύνθιος ρομαντικός συνθέτης Διονύσιος Βισβάρδης μας ξεναγεί στα χορωδιακά τραγούδια του συνοδεία πιάνου ή a capella".

Το υλικό των σημαντικών αυτών εκθεμάτων ευρίσκεται από το 2014 στο Μουσείο Σολωμού και Επιφανών Ζακυνθίων, δωρεά της οικογένειας Βισβάρδη. Τον Οκτώβριο του 2013 η Ράνια Βισβάρδη, η κόρη του συνθέτη, παρέδωσε στο Μουσείο Σολωμού & Επιφανών Ζακυνθίων της γενέτειρας του συνθέτη, το ραδιόφωνο του πατέρα της μαζί με το κλαρινέτο του, τα μετάλλια του, αναμνηστικά διπλώματα και παρτιτούρες έργων του. Για να τιμηθεί ο μεγάλος Ζακυνθινός συνθέτης πραγματοποιήθηκε ειδική εκδήλωση, το 2014, με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Μουσικής που εορτάζεται στις 21 Ιουνίου. Το πορτραίτο του είναι φιλοτεχνημένο από την Αμαλία Παρασκευοπούλου.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• [Διονύσιος Βισβάρδης (1910–1999)]
• [Dionissios Visvardis]
• [Dionysios Visvardis "Three greek sketches"]
• [Βισβάρδης, Διονύσιος Χ.]

Παραπομπές

ΜΕΤΑΠΑΙΔΕΙΑ: η ΕΛΛΗΝΙΚΗ εναλλακτική εγκυκλοπαίδεια

Έκδοση της Metapedia.org