Πανδημία

Από Metapedia
Μετάβαση σε: πλοήγηση, αναζήτηση

Ο όρος πανδημία [αγγλικά: «pandemic»], προέκυψε από τη σύνθεση των Ελληνικών λέξεων πας (όλος) και δήμος (πληθυσμός), «πάνδημος» [«pandemos»] αυτός που αφορά όλο τον δήμο, το σύνολο του πληθυσμού, ή από την θεά Πάνδημη Αφροδίτη [1] περιγράφει την επιδημία [2] λοιμωδών ασθενειών που εξαπλώνεται με ταχείς ρυθμούς σε μια μεγάλη γεωγραφική περιοχή (ήπειρο) ή ακόμη και σε παγκόσμια κλίμακα απειλώντας το σύνολο σχεδόν του πληθυσμού. Μια επιδημική ασθένεια της οποίας ο αριθμός των νέων κρουσμάτων παραμένει σταθερός με την πάροδο του χρόνου (σταθερή επίπτωση) παύει να θεωρείται πανδημία.

Πανδημία

Aναδρομή

Οι ομόρριζοι όροι ενδημία, επιδημία και πανδημία [3] υπήρχαν στο λεξιλόγιο των αρχαίων Ελλήνων, αποδίδοντας έναν αόρατο εχθρό, που απειλούσε με εξάπλωση έναν συγκεκριμένο δήμο, εν-δημία, το σύνολο του δήμου με τη μορφή ανεξέλεγκτου εισβολέα, επί-δημία ή και το σύνολο των όμορων, και μη, δήμων, παν-δημία. Σε Ομηρικά κείμενα, καταγράφονται μαρτυρίες φονικών επιδημιών με χαρακτηριστικά που με στήριγμα την μετέπειτα γνώση παραπέμπουν στην πανώλη και τη λέπρα. Πρώτος ο Αλκμαίων, μαθητής του Πυθαγόρα, ύστερα ο Εμπεδοκλής και ο Διογένης του Απολλωνιάτη κι αργότερα ο Ιπποκράτης θεώρησαν πως οι θανατηφόρες δερματολογικές ασθένειες ενέπιπταν στην κατηγορία της «λέπρας» [4] και οι υπόλοιπες αποδίδονταν με τον γενικό, αλλά τόσο ενδεικτικό του ελληνικού γλωσσικού πλούτου, όρο «πανώλη» [5]. Γενικά, στην αρχαιότητα κι ως στον Μεσαίωνα, κάθε επιδημική νόσος υψηλής θνησιμότητος χαρακτηριζόταν «πανώλη» ή «λοιμός» [6].

Η λέξη «πανδημία», αρχικά, συναντάται στον Αισχύλο [7] όπου διαβάζουμε: «πανδημίᾳ γὰρ χερσὶ δεξιωνύμοις», δηλαδή «γιατί όλου του Λαού τα δεξιά χέρια» και αριθμεί καταγραφή 2.500 ετών στην Ελληνική γλώσσα. Στη διαδρομή της ιστορίας παρατηρήθηκαν αρκετές πανδημίες, όπως ευλογιάς, φυματιώσεως, πανώλης, γρίπης του 1918-20, της γνωστής ως Ισπανικής, γρίπης του 2009 και η πανδημία του κοροναϊού της Γουχάν το 2019-21, γνωστή ως Coviv19. Η λέξη πρωτοκαταγράφεται στην Αγγλική Γλώσσα το 1660 ως προερχόμενη από την υστερολατινική λέξη «pandemus». «Η λέξη «pandemic» σημαίνει «εκδήλωση ασθένειας σε ευρεία γεωγραφική περιοχή, που συνήθως προσβάλλει μεγάλο μέρος του πληθυσμού», καταγράφει η συντακτική ομάδα του λεξικού «Merriam-Webster», επισημαίνοντας τις Ελληνικές ρίζες της λέξεως. Σύμφωνα με την λανθασμένη προσέγγιση του Online Etymology, η λέξη «pandemic» -στα αγγλικά κατ’ αναλογίαν της λέξεως «επιδημία» που πρωτοκαταγράφεται από τον Ιπποκράτη με την σημερινή ακριβώς σημασία- πήρε την έννοια της μαζικής ασθένειας, καθώς όπως γράφει ο Ιπποκράτης: «Ὁκόταν δὲ νουσήματος ἑνὸς ἐπιδημίη καθεστήκῃ». Εν τούτοις το ουσιαστικό «pandemic disease» καταγράφεται το 1853 [«The noun, «a pandemic disease,» is recorded by 1853, from the adjective»], ενώ έχει καταγραφεί από το 1829 (τουλάχιστον) στο πασίγνωστο «Lexicon Medicum» [8].

Οι αναζητήσεις για τη συγκεκριμένη λέξη εκτοξεύθηκαν την 11η Μαρτίου 2020, την ημέρα που ο Π.Ο.Υ. [Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας] ανακήρυξε πανδημία την έως τότε επιδημία του νέου κορωναϊού. Ο όρος, ως εγκυκλοπαιδικό λήμμα, είχε τις περισσότερες αναζητήσεις στο Διαδίκτυο το έτος 2020 -σύμφωνα με την συντακτική ομάδα του κορυφαίου Αμερικανικού λεξικού «Merriam-Webster»- και οι συντάκτες του την ανακήρυξαν «Λέξη της Χρονιάς». Οι συντάκτες του διεθνούς φήμης λεξικού αναφέρουν στον ιστότοπο του: «Μερικές φορές, μια λέξη ορίζει μια εποχή, κι είναι ταιριαστό ότι αυτή την εξαιρετική -και εξαιρετικά δύσκολη- χρονιά, μία και μόνη λέξη ήρθε πολύ γρήγορα στο προσκήνιο».

Πανδημική διαχρονικότητα [9]

Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας δημιούργησε μια εξαβάθμια κατάταξη που περιγράφει τη διαδικασία με την οποία ένας νέος ιός, από τις πρώτες λοιμώξεις στον άνθρωπο, μεταβάλλεται και χαρακτηρίζεται σε μια πανδημία. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό, η πανδημία ξεκινά με τη μόλυνση ζώων από τον ιό, αργότερα τα ζώα μολύνουν ανθρώπους, στη συνέχεια ο ιός εξαπλώνεται από άνθρωπο σε άνθρωπο και τελειώνει όταν λοιμώξεις από τον νέο ιό έχουν εξαπλωθεί σε όλο σχεδόν τον κόσμο. Σχεδόν κάθε δέκα χρόνια παρατηρούνται νέοι ιοί που μπορούν να προκαλέσουν πανδημία. Από τις αρχές του 20ού αιώνα εμφανίστηκαν τέσσερις πανδημίες του ιού της γρίπης: 1918, 1957, 1968, 2009, ενώ τα 20 πρώτα χρόνια του 21ου αιώνος, τρεις νέοι κοροναϊοί έχουν αναδυθεί και διασπαρεί στο ανθρώπινο είδος ενώ, πλέον, στις πανδημίες δεν περιλαμβάνεται η ετησίως ή εποχικώς επανεμφανιζόμενη γρίπη.

Σημαντικές πανδημίες που έπληξαν διαχρονικά μπορούν να θεωρηθούν οι ακόλουθες:

  • Λοιμός των Αθηνών, το 430 π.Χ., όταν τυφοειδής πυρετός σκότωσε τα 2/3 του πληθυσμού της πόλεως σε διάστημα τεσσάρων χρόνων.
  • Μαύρη πανώλη, τον 14ο αιώνα στην Ευρώπη, ασθένεια που εξαπλώθηκε στην Γηραιά ήπειρο προερχόμενη από την Ασία. Υπολογίζεται ότι οι νεκροί έφτασαν τα 75 εκατομμύρια και σε ποσοστό περί του 30% με 60% του πληθυσμού της Ευρώπης.
  • Χολέρα, κατά τον 19ο αιώνα επιδημία που προκάλεσε το θάνατο δεκάδων εκατομμυρίων ανθρώπων.
  • Ελονοσία, την οποία ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας χαρακτήρισε ως πανδημία. Υπολογίζονται 665.000 θάνατοι παγκοσμίως.
  • Γρίπης, όπως η Ισπανική παραλλαγή της, τη χρονική περίοδο 1918-20, η οποία προκάλεσε 50 εκατομμύρια νεκρούς τους πρώτους έξι μήνες, ενώ έπληξε βαρύτατα και την Ελλάδα [10].
  • SARS (2002-04), που αναδύθηκε από τις λαϊκές αγορές της Κίνας και εξαπλώθηκε σε 29 χώρες, μόλυνε 8.422 ανθρώπους και σκότωσε 831, προκαλώντας τον θάνατο στο 10% των προσβληθέντων.
  • Γρίπης το 2009, η οποία υπολογίζεται ότι προκάλεσε 575.400 θανάτους σε 214 χώρες.
  • MERS CoV (2012), που απομονώθηκε πρώτη φορά στην Αραβική Χερσόνησο τον Σεπτέμβριο του 2012, μολύνοντας τα επόμενα χρόνια 2.519 ανθρώπους και καταγράφοντας 866 θανάτους (35% θνητότητα),
  • SARS-CoV-2 (2019), ξεκινώντας από την πόλη Ουχάν της Κίνας, έχει εξαπλωθεί σε όλο τον κόσμο, προσβάλλοντας εκατομμύρια άτομα σε 213 χώρες και σκοτώνοντας εκατοντάδες χιλιάδες ανθρώπους. Ο Covid19 [11] κηρύχθηκε πανδημία από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας στις 11 Μαρτίου 2020.

Επιστημονικές επισημάνσεις

Η Παγκόσμια Ένωση Βιολόγων υποστηρίζει πως οι πανδημίες «θα εμφανίζονται όλο και πιο συχνά, θα εξαπλώνονται όλο και πιο γρήγορα, και θα σκοτώνουν όλο και πιο πολλούς ανθρώπους» [12], αρχικά, διότι υπάρχουν περισσότεροι από 1,8 εκατομμύρια άγνωστοι ιοί στα θηλαστικά και τα πουλιά. Οι επιστήμονες υπολογίζουν πως περίπου 800.000 από αυτούς «μπορούν σχετικά εύκολα να μολύνουν ανθρώπους». Οι βιολόγοι επισημαίνουν πως η μετάδοση του ιού SARS-CoV2, του γνωστού κορονοϊού στον άνθρωπο, έγινε μέσω κάποιου ζώου, που έπαιξε τον ρόλο του ενδιάμεσου ξενιστή. Ο ιός της ιλαράς προήλθε από ιό που μόλυνε τα βοοειδή. Οι χοίροι είναι ξενιστές για τους ιούς της γρίπης και αρκετές φορές παρατηρούνται συνδυασμοί ιών. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι στην πανδημία Η1Ν1, που αρχικά είχε ονομαστεί λανθασμένα «γρίπη των χοίρων», από την οποία εκτιμάται ότι έχασαν τη ζωή τους μισό περίπου εκατομμύριο άνθρωποι, το στέλεχος του ιού, εμφανίστηκε για πρώτη φορά σε έναν χοίρο που ήταν ξενιστής του ιού της γρίπης των πτηνών και ταυτόχρονα ενός ιού της ανθρώπινης γρίπης.

Ο ιός της λύσσας μεταδίδεται από τις αλεπούδες, κάποιες φορές και από τους σκύλους, κι είναι διαφοροποιημένος από το στέλεχος του ιού που υπάρχει σε νυχτερίδες, ευθύνεται για το μεγαλύτερο μέρος των περίπου 60.000 θανάτων από λύσσα κάθε χρόνο σε παγκόσμιο επίπεδο. Οι μεγάλες μαϊμούδες είχαν ρόλο ξενιστή για τον ιό του AIDS -τον HIV και του ιού του Έμπολα, που προκάλεσε εκατοντάδες χιλιάδες θανάτους στην Αφρική, ενώ μια καμήλα, ήταν ο ξενιστής για τον ιό MERS. Οι ιοί της γρίπης, η ισπανική στις αρχές του 20ου αιώνα, η ασιατική τη δεκαετία του 1960, του Χονγκ Κονγκ προς τα τέλη της δεκαετίας του 1970 και η εποχική γρίπη Η1Ν1 στα τέλη της πρώτης δεκαετίας του 21ου αιώνα, προήλθαν με άμεσο ή έμμεσο τρόπο από τα πτηνά. Τέλος, δύο μεταλλάξεις της γρίπης των πτηνών, η Η5Ν1 και η Η7Ν9 προκάλεσαν λοίμωξη σε ανθρώπους, οι οποίοι είχαν άμεση επαφή με πτηνά-ξενιστές, χωρίς όμως να υπάρξουν μολύνσεις και διασπορά του ιού σε ανθρώπους.

Η μετάδοση του ιού μια πανδημίας παύει, συνήθως, όταν ποσοστό άνω του 60-70% του πληθυσμού αποκτά ανοσία, δηλαδή αναπτύξει ειδικά αντισώματα. Η ανοσία επιτυγχάνεται είτε µε φυσικό τρόπο, δηλαδή μόλυνση µε τον ιό, είτε µε εμβολιασμό. Η επίτευξη της φυσικής ανοσίας έχει κόστος σε ανθρώπινες ζωές καθώς θεωρείται πως το 15% των ανθρώπων που νοσούν χρειάζονται νοσηλεία, 5% σε Μονάδες Εντατικής Θεραπείας ενώ 1-2% των νοσούντων πεθαίνουν.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Διαβάστε τα λήμματα

Παραπομπές

  1. ↑ [Σύμφωνα με αυτή την εκδοχή η λέξη «πανδημία» στην Ευρωπαϊκή Ιατρική προήλθε από την θεά Πάνδημη Αφροδίτη, προστάτιδα των εταιρών, επειδή η πρώτη γνωστή πανδημία στην Ιταλία τον Μεσαίωνα προέκυψε από αφροδίσιο νόσημα. [Πανδημία Θεόδωρος Χατζηγώγος, εφημερίδα «Στόχος», Πέμπτη 3 Δεκεμβρίου 2020, αριθμός φύλλου 993ο (1791), σελίδα 9η.]
  2. ↑ [Ως επιδημία (επί + δήμος) ή λοιμός χαρακτηρίζονται οι εξάρσεις ασθενειών που εμφανίζονται σε έναν ανθρώπινο πληθυσμό και δεδομένη χρονική περίοδο, σε βαθμό μεγαλύτερο του αναμενόμενου. Μπορεί να περιορίζεται γεωγραφικά σε ένα τόπο ή μια ολόκληρη χώρα.]
  3. ↑ [What Is a Pandemic? jamanetwork.com]
  4. ↑ [Ο «λεπρός» < από το ρήμα λέπω, που σημαίνει διαθέτω λέπια, φολίδες.]
  5. ↑ [Η λέξη πανώλη < από το ρήμα όλλυμι/ολλύω, που σημαίνει καταστρέφω, φονεύω, χάνομαι, εξαφανίζομαι]
  6. ↑ [Η λέξη λοιμός συνδέεται ετυμολογικά με την αρχαία λέξη «λοιγός», που σημαίνει «καταστροφή, όλεθρος από αρρώστια ή πόλεμο.]
  7. ↑ [Αισχύλου «Ικέτιδες» στίχος 607ος. Η τραγωδία του Αισχύλου παραστάθηκε στη σκηνή το 464 π.Χ. [Πανδημία Θεόδωρος Χατζηγώγος, εφημερίδα «Στόχος», Πέμπτη 3 Δεκεμβρίου 2020, αριθμός φύλλου 993ο (1791), σελίδα 9η.]
  8. ↑ [pandemic disease books.google.gr]
  9. ↑ [15 Πανδημίες που άλλαξαν τον ρου της ιστορίας sansimera.gr]
  10. ↑ [Η ισπανική γρίπη στην Αθήνα Μπουρνόβα Ευγενία]
  11. ↑ [Λίγες πληροφορίες για τους κορώνα-ιούς uhi.gr]
  12. ↑ [Η πανδημία Covid-19 είναι απ’ ό,τι φαίνεται, μόνον η αρχή... Θοδωρής Γιάνναρος, Μοριακός Βιολόγος-Γενετιστής, capital.gr]




Ανακτήθηκε από «http://el.metapedia.org/m/index.php?title=Πανδημία&oldid=106269»