Σαράντης Αρχιγένης

Ο Σαράντης Αρχιγένης Έλληνας καθηγητής της Ιατρικής Σχολής Κωνσταντινουπόλεως και Εθνικός Ευεργέτης, μία από τις εξέχουσες προσωπικότητες του Eλληνισμού της Κωνσταντινουπόλεως κατά την πρώιμη περίοδο της Επαναστάσεως του 1821, γεννήθηκε στις 5 Φεβρουαρίου 1809 στην κωμόπολη Επιβάτες της Προποντίδος στην Ανατολική Θράκη και πέθανε στις 10 Σεπτεμβρίου 1873 στην Κωνσταντινούπολη. Σύμφωνα με την επιθυμία του τάφηκε στο προαύλιο των «Αρχιγενείων Εκπαιδευτηρίων».

Το 1848 παντρεύτηκε με την Ελένη Αρχιγένη , η οποία πέθανε στις 24 Οκτωβρίου 1891. Θετός γιος του ζεύγους Αρχιγένη ήταν, από το 1869, ο Φώτιος Κ. Κωνσταντινίδης-Αρχιγένης, γιατρός, καθηγητής και διευθυντής των «Αρχιγενείων Εκπαιδευτηρίων».

Σαράντης Αρχιγένης

Βιογραφία

Ο Σαράντης, που κατάγονταν από αφανή και ταπεινή οικογένεια, έμεινε ορφανός στη διάρκεια των γεγονότων που ξέσπασαν στην Κωνσταντινούπολη κατά την Ελληνική Επανάσταση του 1821, όταν ο πατέρας του δολοφονήθηκε μέσα στο κατάστημα του από Τούρκους στρατιώτες και υποχρεώθηκε από οικονομική ανάγκη να κάνει διάφορες δουλειές, προκειμένου να συνεισφέρει στα οικονομικά της οικογενείας του. Αναφέρεται ότι ο Σαράντης μάζευε τις σταγόνες των κεριών και με αυτές σχημάτιζε λυχνάρι για να φωτίζει τις νύχτες και να μελετά τα μαθήματά του.

Η φιλομάθεια του προσέλκυσε την προσοχή του Νικολάου Λογάδη, καθηγητού της Μεγάλης του Γένους Σχολής, ο οποίος ανέλαβε την ευθύνη της ανατροφής του και με την υποστήριξη του οποίου κατάφερε να σπουδάσει και να αποφοιτήσει από τη σχολή του Κούρου Τσεσμέ όπως λεγόταν τότε η Μεγάλη του Γένους Σχολή. Ο θαυμασμός του Λογάδη προς την επιμέλεια και την φιλομάθεια του μικρού Σαράντη ήταν τέτοιος, ώστε λέγεται ότι αυτός τον μετονόμασε σε «Αρχιγένη» λέγοντάς του «Σὺ, ὦ παί, θα γίνης ἡ Ἀρχή τοῦ Γένους».

Μετά την αποφοίτηση του από τη Μεγάλη Σχολή του Γένους ο Αρχιγένης δίδαξε για δύο χρόνια στην Αδριανούπολη και κατόπιν διετέλεσε σχολάρχης της Ελληνικής Σχολής Φιλιππουπόλεως κι εργάστηκε τέσσερα χρόνια αποσκοπώντας να συνεχίσει τις σπουδές του. Έχοντας ελάχιστες οικονομίες ξεκίνησε από την Φιλιππούπολη με ένα φίλο για να επιστρέψει στην πατρίδα του και έπειτα στην Κωνσταντινούπολη όπου τότε είχε συσταθεί η Σχολή του Γαλατά Σεράι η ανώτερη Οθωμανική Αυτοκρατορική Ιατρική Σχολή και η Υψηλή Πύλη ζητούσε να σπουδάσει τρεις νέους για να διοριστούν καθηγητές της Σχολής. Ο Σαράντης ήταν ένας από τους από τους τρεις με τις συστάσεις του Ρασίτ Πασά που ήταν πρεσβευτής στο Παρίσι Εκεί εστάλη ο Σαράντης υπό την προστασία του Ρασίτ Πασά. Στην διάρκεια της παραμονής του στο Παρίσι ο Αρχιγένης έγραψε πρακτικά ιατρικά εγχειρίδια, τα οποία αποδείχθηκαν εξαιρετικά χρήσιμα την εποχή εκείνη, ενώ εφηύρε και το ψαλίδι της αμυγδαλεκτομής. Στο Παρίσι επιδόθηκε και στην μελέτη της Πολιτικής Οικονομίας, που τότε πραγματοποιούσε τα πρώτα της βήματα, παρακολουθώντας τις διαλέξεις του Pellegrino Rossi, Ιταλού οικονομολόγου, πολιτικού και νομικού. Ο Αρχιγένης συνέγραψε μία μελέτη σχετική με τις μεταρρυθμίσεις που θα έπρεπε να γίνουν για τον εκσυγχρονισμό της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Το 1843 αποφοίτησε από την Ιατρική Σχολή των Παρισίων και αναγορεύτηκε διδάκτορας της Σχολής, αποσπώντας τους επαίνους των καθηγητών του, ενώ ο Ρασίτ τον έστειλε να επισκεφτεί τα νοσοκομεία της Αγγλίας Γερμανίας και Αυστρίας.

Το 1843 επέστρεψε στην Κωνσταντινούπολη μαζί με τον φίλο και προστάτη του, τον Μουσταφά Ρεσίτ πασά Πρέσβη της Υψηλής Πύλης στο Παρίσι, τον οποίο είχε σώσει από βέβαιο θάνατο. Ο Ρεσίτ πασάς τον παρουσίασε στον Σουλτάνο και μίλησε γι' αυτόν με τα καλύτερα λόγια, αν και η φήμη του Αρχιγένη είχε προηγηθεί της αφίξεως του στην Κωνσταντινούπολη. Ο Αρχιγένης τιμήθηκε με τον τίτλο του Πασά και διορίστηκε καθηγητής της Έδρας της Παθολογίας και της Χειρουργικής της Αυτοκρατορικής Ιατρικής Σχολής της Κωνσταντινουπόλεως, αλλά και γιατρός των Ανακτόρων.

Ο Αρχιγένης υπήρξε ιδρυτής και διευθυντής του «Θρακικού Φιλεκπαιδευτικού Συλλόγου», στον οποίο ήταν μέλος και η σύζυγος του Ελένη Αρχιγένους. Ο Σύλλογος είχε θέσει ως πρωταρχικό μέλημα την προώθηση του θεσμού του διδασκαλείου, προκειμένου να θεραπευθεί το «άτακτον και ανομοιόμορφον της διδασκαλίας και των μαθημάτων», που χαρακτήριζε τα σχολεία της Θράκης.

Διαθήκη Αρχιγένη

Ο Αρχιγένης σύμφωνα µε την ιδιόχειρη διαθήκη του, την οποία συνέταξε στις 2 Νοεμβρίου 1873, καθιστούσε «....γενικόν κληρονόμον της χρηματικής και κτηματικής περιουσίας πάντα τα εν Επιβάταις Αρχιγένεια Εκπαιδευτήρια..» του, ενώ «δια βίου ανωτάτην αρχήν....» και «..απόλυτον πληρεξούσιον εκτελεστήν» της διαθήκης του όριζε τη σύζυγο του και διαχειριστή των χρημάτων και νόμιμο διάδοχο τον θετό του γιο Φώτιο Κωνσταντινίδη-Αρχιγένη. Αρχικά ο Αρχιγένης είχε προικοδοτήσει τα Αρχιγένεια με 10.000 χρυσές Οθωμανικές λίρες, όμως με τη διαθήκη του ζήτησε το σύνολο της περιουσίας του να κατατεθεί στην Εθνική τράπεζα της Ελλάδος στην Αθήνα.

Τιμητικές διακρίσεις

Ο Σαράντης Αρχιγένης τιμήθηκε με πλήθος παρασήμων, μεταξύ των οποίων

• ο Ανώτερος Ταξιάρχης του Τάγματος του Σωτήρος, που έλαβε το 1864 από τον Βασιλιά της Ελλάδος Γεώργιο Α', για το σημαντικό ποσό με το οποίο ενίσχυσε την κατασκευή της Ακαδημίας Αθηνών, την δωρεά βιβλίων στην βιβλιοθήκη της Κωνσταντινουπόλεως και εν γένει για την προσφορά του στην εκπαίδευση του Ελληνισμού της Διασποράς.

Μνήμη Αρχιγένους

Ο Αρχιγένης στην εξάσκηση του επαγγέλματος του ως γιατρός έτρεχε όπου υπήρχαν πάσχοντες, εκτελούσε έργα πρόνοιας για τους φτωχούς, ενώ συνέγραψε και δίδασκε ως καθηγητής για 33 ολόκληρα χρόνια μέχρι το τέλος της ζωής του. Αποτέλεσε παράδειγμα φιλανθρωπίας, γενναιοδωρίας, επιστημοσύνης και φιλοπατρίας. Τιμήθηκε με πολλά παράσημα, δώρα και του παραχωρήθηκε ένα πολυώροφο μέγαρο δίπλα στην Ιατρική Σχολή. Έγινε γνωστός στην Κωνσταντινούπολη με την εργασία του και τους τίτλους του. Πλούσιοι και φτωχοί ζητούσαν τις ιατρικές του συμβουλές, και ο Αρχιγένης πάντα φιλάνθρωπος αποχωρώντας από τους ασθενείς του τους άφηνε χρήματα για τη θεραπεία τους κάτω από το προσκεφάλι τους.

Εξωτερικές διακρίσεις

• «Αρχιγένειο» Διδασκαλείο Επιβατών Ανατολικής Θράκης
• Δημοτικό Σχολείο Νέων Επιβατών «Σαράντης Αρχιγένης»
• «Αρχιγένεια Εκπαιδευτήρια»

Παραπομπές

ΜΕΤΑΠΑΙΔΕΙΑ: η ΕΛΛΗΝΙΚΗ εναλλακτική εγκυκλοπαίδεια

Έκδοση της Metapedia.org