Σαράντος Παυλέας

Ο Σαράντος Παυλέας, Έλληνας καθηγητής φιλόλογος, σημαντικός διανοητής, ποιητής και δοκιμιογράφος, γεννήθηκε το 1917 στην Πλάτσα της μεσσηνιακής Μάνης και πέθανε στις 15 Ιουλίου 2005 στη Θεσσαλονίκη, όπου στις 16 Ιουλίου έγινε η κηδεία του.

Ήταν παντρεμένος με την Ευαγγελία Τρυφιάνη και απέκτησαν τρία παιδιά, τον Παναγιώτη που πέθανε σε βρεφική ηλικία, τον Παναγιώτη και τη Ρωξάνη.

Σαράντος Παυλέας

Βιογραφία

Γονείς του ήταν ο φιλόλογος καθηγητής Παναγιώτης Παυλέας και η Σταυρούλα Γεννηματά από το χωριό Θαλάμες ή Κουτήφαρι της Μάνης, των οποίων ήταν το τέταρτο παιδί και το μόνο αγόρι. Ο Σαράντος που βαπτίστηκε στο ξωκκλήσι της Παναγίας της Γιάτρενας στο δάσος της Βασιλικής στη Μάνη, είχε τρεις μεγαλύτερες αδελφές, την Ελένη, που δεν παντρεύτηκε και πέθανε το 1970 από φυματίωση σε σανατόριο, τη Μαρία, σύζυγο Παναγιώτη Πατσάλη που πέθανε το 1949 στη διάρκεια τοκετού και την Θεοδώρα, σύζυγο Αναστασίου Γραμματικάκη. Η μητέρα του πέθανε από επιδημία ισπανικής γρίπης στις αρχές του 1919 και ο πατέρας του παντρεύτηκε σε δεύτερο γάμο την Κυριακή Κοτσιρέα από τη Σελίνιτσα και από το γάμο τους γεννήθηκαν τέσσερα παιδιά, ο Ηλίας, πολιτικός μηχανικός, η Καλλιόπη σύζυγος του ανώτατου αξιωματικού Βασιλείου Μακεδόνα, ο Γεώργιος, ανώτατος δικαστικός και η Ευθυμία, καθηγήτρια φιλόλογο.

Σπουδές

Το Σεπτέμβριο του 1923 γράφηκε στο δημοτικό σχολείο της Πλάτσας και παρακολούθησε τα μαθήματα της πρώτης τάξεως, ενώ το Σεπτέμβριο του 1924 παρακολούθησε τα μαθήματα της δευτέρας τάξεως στο δημοτικό σχολείο της Σελίνιτσας, όπου μετατέθηκε ο πατέρας του. Από το Σεπτέμβριο του 1925 παρακολούθησε τα μαθήματα των υπόλοιπων δύο τάξεων του Δημοτικού στην Αρεόπολη, όπου μετατέθηκε ο πατέρας του. Το Σεπτέμβριο του 1927 μετά από εξετάσεις εισήχθη στο Ελληνικό Σχολείο ή Σχολαρχείο Αρεοπόλεως όπου για τα επόμενα τρία χρόνια παρακολούθησε μαθήματα και από το Σεπτέμβριο του 1930 έως τον Ιούνιο του 1934 παρακολούθησε τα μαθήματα του Γυμνασίου Αρεοπόλεως, στο οποίο είχε μεταξύ των καθηγητών του τον φιλόλογο και ποιητή Διονύσιο Σκαλκέα.

Το 1934 έδωσε ανεπιτυχείς εξετάσεις στη Σχολή Ευελπίδων και το Σεπτέμβριο του 1935 εισήχθη μετά από εξετάσεις στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, όπου σπούδασε φιλολογία και φιλοσοφία. Εργάστηκε αποσπασμένος ως φιλόλογος καθηγητής από τον Ιανουάριο έως τον Ιούνιο του 1949 στο Γ' Γυμνάσιο Αρρένων Πειραιώς και στη συνέχεια σε διάφορες περιοχές της Μακεδονίας, ενώ από τα τέλη της δεκαετίας του 1950 είχε εγκατασταθεί και ζούσε με την οικογένεια του στη Θεσσαλονίκη, όπου εργάστηκε, από τη σχολική περίοδο 1953 έως την περίοδο 1967/1968, ως φιλόλογος καθηγητής, γυμνασιάρχης και λυκειάρχης στο Πειραματικό Σχολείο του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου. Ήταν ιδρυτικό μέλος της Εταιρείας Λογοτεχνών Θεσσαλονίκης καθώς και μέλος της κριτικής επιτροπής των βραβείων του Δήμου Θεσσαλονίκης.

Διακρίσεις

Τιμήθηκε με τα βραβεία

• Β' Κρατικό ποιήσεως το 1979, για το έργο του «Αύριο θα χρειαστεί να φορούμε φτερά»,
• Ακαδημίας Αθηνών το 1983, για το έργο του «το όνομά μας ήταν Ενοχή»,
• Κώστα και Ελένης Ουράνη το 1991, για τις ποιητικές του συλλογές «Φορητός Καθρέπτης» και «Ελεγεία για της Ρωξάνης Παυλέα την τολμηρή της αναχώρηση»,

ενώ βραβεύτηκε για το σύνολο του έργου του από την Ακαδημία Αθηνών.

Εργογραφία

Θεωρείται γνήσιος εκπρόσωπος και ένας από τους κορυφαίους νεοέλληνες λυρικούς. Στη λογοτεχνία πρωτοεμφανίστηκε το 1939 με την έκδοση της ποιητικής συλλογής «Αποδημίες». Έγραψε και δημοσίευσε σειρά από μελέτες και άρθρα σε περιοδικά της Θεσσαλονίκης, ενώ έργα του μεταφράστηκαν σε ευρωπαϊκές γλώσσες.

Ποιητικές συλλογές

• «Αποδημίες», 1939
• «Το τραγούδι των ωκεανών», 1948
• «Ωδή στο Αιγαίο», 1949
• «Η συμφωνία της χαράς», 1950
• «Γυμνή γη», 1951
• «Ζωντανή χλόη», 1952
• «Χαμένη άνοιξη», 1954
• «Αισιοδοξία και υπερηφάνεια», 1955
• «Ζεστή ομιλία», 1956
• «Ισχυρή ζωή», 1957
• «Θαλασσινή φήμη», 1958
• «Καθαρός καρπός», 1959
• «Θέληση και σκιά», 1960
• «Γαλανή γέφυρα», 1961
• «Γραμμή της ημέρας», 1962
• «Έλξη και δίχτυ», 1963
• «Μεσοδιάστημα», 1964
• «Αναγωγή στη μονάδα», 1965
• «Αμαρτία και προσευχή», 1968
• «Τότε και τώρα», 1971
• «Το κήτος», 1973
• «Λαβύρινθοι», 1974
• «Ποιητικά θεωρήματα», 1975
• «Κατοικημένα όστρακα», 1976
• «Σεισάχθεια (Α, Β, Γ)», 1977
• «Αύριο θα χρειαστεί να φορούμε φτερά», 1978
• «Ύμνος στον ήρωα Κωνσταντίνο Δαβάκη και άλλα ανέκδοτα ποιήματα, 1956-1979», 1979
• «Αλεκτροφωνία και αρχαϊκό μειδίαμα», 1980
• «Ποιητικοί συνειδησιακοί διάλογοι» (δύο τόμοι), 1981
• «Το όνομά μας ήταν ενοχή», 1983
• «Ενδοδυναμική σύστημα φρυκτωριών», 1984
• «Ενδοδυναμική σύστημα σηκών», 1984
• «Συνειδησιακό υπόγειο: ποίηση γραμμένη σε θήκες ιατρικών γαντιών», 1985
• «Οι μέτοχοι», 1987
• «Εισαγωγή στα μέγιστα και ελάχιστα σύμπαντα», 1988
• «Οι άγγελοι και τα πουλιά δε γνωρίζουν σύνορα», 1989
• «Κάποτε σ' όλο το σώμα είχαμε μάτια και φτερά και σήμερα δεν είχαμε», 1990
• «Ο φορητός καθρέφτης», 1990
• «Ελεγεία για της Ρωξάνης Παυλέα την τολμηρή της αναχώρηση», 1990
• «Ελεγείες της Ρωξάνης», 1991
• «Συμπαθητικός ύμνος στη διαλεκτική ευσέβεια», 1994
• «Ηρωική συμφωνία στη μνήμη της Ρωξάνης», 1994
• «Συμπαντική διδακτική», 1995
• «Συμπαντική νοημοσύνη», 1995
• «Συμπαντική συνείδηση», 1996
• «Συμπαντική ιθαγένεια», 1998

Πεζογραφία

• «Ο άνθρωπος με το βαρύ μανδύα» (νουβέλα), 1954
• «Άνθη στοχασμού (1960-1964)», 1965
• «Μνήμη των διακοσίων δικαίων των σκοτωμένων στο Σκοπευτήριο της Καισαριανής και άλλα ανέκδοτα κείμενα, 1960-1981», 1982

Μελέτες

• «Ο κόσμος του Παπαδιαμάντη. Η λύτρωση στη φύση και στην ερημιά», 1958

Κριτική

Η ευαισθησία και η πανθεϊστική του διάθεση εξατμίζονται στην ανεξέλεγκτη πληθώρα των ήχων του. Σύμφωνα με όσα έγραψε ο Γιάννης Καρατζόγλου:

«...Μιλώντας για λυρική ποίηση στη Θεσσαλονίκη δεν μπορεί κανείς να αποφύγει τη μνεία μιας ιδιότυπης περίπτωσης, εκείνης του Σαράντη Παυλέα...{...}... Στο corpus της ποίησης του, το πιο πολυσέλιδο για τους συνήθως ολιγογράφους ποιητές της Θεσσαλονίκης, διακρίνει κανείς ότι ο Παυλέας δοκίμασε πολλές ποιητικές φόρμες, αναζήτησε λύσεις μέσα ή πέρα απ' το συμβολισμό, μέσα ή πέρα απ' την παράδοση κι έτσι - όπως είναι ίσως φυσικό για έναν μεγάλο σε έκταση ποιητικό λόγο-λίγα είναι τα ποιήματα του που πραγματικά σώζονται. Ωστόσο πρέπει να επισημανθεί, αυτή ακριβώς η ιδιοτυπία, η μεγάλη αντινομία του Παυλέα: η δυνατότητα του να ανακαλύψει κανείς εκπληκτικούς στίχους μέσα σε άνισα ποιήματα, ή απροσδόκητα έξοχα ποιήματα μέσα σε αδιάφορα μακρόσυρτες ενότητες. Ίσως γι' αυτό-αλλά άδικα-είναι ο λιγότερο μελετημένος απ' την "κριτική" ποιητής της Θεσσαλονίκης...». 

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Ο ποιητής Σαράντος Παυλέας και το έργο του Ερατώ Ζέλλιου-Μαστοροκώστα, Συγγραφέας-Διδάκτωρ φιλολογίας Α.Π.Θ.-Διατριβή
• Πατρίδα

Παραπομπές

ΜΕΤΑΠΑΙΔΕΙΑ: η ΕΛΛΗΝΙΚΗ εναλλακτική εγκυκλοπαίδεια

Έκδοση της Metapedia.org