Σωτήριος Σκάντζικας

Ο Σωτήρης Σκάντζικας, υποσμηναγός της Ελληνικής Πολεμικής Αεροπορίας, γεννήθηκε στις 6 Αυγούστου 1921 στην Αθήνα και εκτελέστηκε χωρίς δίκη, όταν πυροβολήθηκε πισώπλατα από άνδρες της Gestapo, στις 29 Μαρτίου 1944, ως ένας από τους 76 κρατούμενους που συμμετείχαν στη «Μεγάλη Απόδραση» από το Γερμανικό στρατόπεδο συγκεντρώσεως «Στάλγκ Λουφτ ΙΙΙ», [Stalag Luft III], στην κατεχόμενη Πολωνία. Η σορός του αποτεφρώθηκε και η λήκυθος με τη στάχτη του μεταφέρθηκε μετά τον πόλεμο και βρίσκεται στο συμμαχικό στρατιωτικό κοιμητήριο του Poznan, στη Πολωνία.

Σωτήρης Σκάντζικας

Βιογραφία

Εισήλθε στην Σχολή Αεροπορίας τον Σεπτέμβριο του 1940 με την 10η σειρά. Μετά την κατάρρευση του μετώπου και την Γερμανική εισβολή στην Ελλάδα, το «Εκπαιδευτικό Κέντρο Ιπταµένων», [Ε.Κ.Ι.], δηλαδή η Σχολή Αεροπορίας που είχε μεταφερθεί στο Άργος, όπου φοιτούσαν οι μαθητές της 10ης σειράς του τμήματος Αξιωματικών, διέφυγε στις 20 Απριλίου 1941 στην Κρήτη, και αργότερα μαθητές και συνοδοί φυγαδεύτηκαν µε αγγλικό πλοίο στην Αίγυπτο και την Παλαιστίνη. Στη συνέχεια τον Ιούλιο του 1941, μεταφέρθηκε στη Νότιο Ροδεσία, τη σημερινή Ζιμπάμπουε, και συνέχισε την εκπαίδευσή του, σε σχολή πιλότων της R.A.F., στην οποία ήταν εκπαιδευτής ο μεγαλύτερος αδελφός του Σαράντης.

Τον Ιούλιο του 1942 ονομάστηκε Αρχισμηνίας χειριστής και πήρε μέρος στις επιχειρήσεις του Αφρικανικού Μετώπου. Tοποθετήθηκε στην 336η Βασιλική Ελληνική Μοίρα Διώξεως, η οποία είχε ιδρυθεί στις 25 Φεβρουαρίου 1943, µε αρχική έδρα στο LG 219 κοντά στο αεροδρόμιο ΑΙ Maza του Καΐρου στην Αίγυπτο, µε πρώτο διοικητή τον Σμηναγό Σπυρίδωνα ∆ιαµαντόπουλο, και πετούσε με 21 αεροσκάφη τύπου «Hurricane MK IIc». Τον Ιούλιο του 1943, οι Άγγλοι αποφάσισαν να προσβάλλουν τις Γερμανικές δυνάμεις κατοχής στην Κρήτη, και οργάνωσαν την επιχείρηση με κωδική ονομασία «Θέτις», στην οποία πήραν μέρος περισσότερα από εκατό αεροσκάφη και εννέα αεροσκάφη της 336ης ΒΕΜΔ με στόχο την προσβολή γερμανικών στόχων στην Κρήτη, ως αντίποινα για την ομαδική σφαγή της Κανδάνου. Η αποστολή έγινε στις 23 Ιουλίου 1943, και συμμετείχαν οι Σµηναγοί ∆ιαµαντόπουλος Σπ. (∆ιοικητής της Μοίρας), Κατσαρός Ι., Υποσµηναγός Βουτσινάς ∆., Αρχισµηνίες Παπαϊωάννου Γ., Κόκκας Κ., Φραγκιάς Αν., Αθανασάκης Ελ., Σκάντζικας Σωτ., και ο Επισµηνίας Νικολόπουλος Γ.

Αιχμαλωσία

Στο βιβλίο «Πετώντας σε ξένους ουρανούς» ο Ηλίας Καρταλαμάκης παραθέτει σχετική μαρτυρία του ανθυποσμηναγού Κόκκα «… δεξιά μου πετάει ο συμμαθητής μου ο Σκάντζικας και μου κάνει νόημα με τον αντίχειρα ότι χτυπήθηκε. Το αεροπλάνο του είναι σκεπασμένο με λάδια που φανερώνει τι πρόκειται να συμβεί στον συνάδελφό μου. Ήταν η τελευταία φορά που τον είδα…». Ο Σκάντζικας πήδηξε με το αλεξίπτωτο και συνελήφθη αιχμάλωτος. Μετά από σύντομη παραμονή στην Ελλάδα, οδηγήθηκε στη Γερμανία στην πόλη Σάγκαν, [Sagan], της Κάτω Σιλεσίας, 160 χιλιόμετρα νοτιοανατολικά του Βερολίνου, σήμερα ανήκει στην Πολωνία, στο στρατόπεδο αιχμαλώτων «Stalag Luft III», το οποίο ανήκε στην δικαιοδοσία της Γερμανικής Αεροπορίας, [Luftwaffe], με διοικητή το σμήναρχο Oberst Friedrich-Wilhelm von Lindeiner-Wildau, πήρε αριθμό κρατουμένου 1822 και τοποθετήθηκε στο Βρετανικό τομέα του στρατοπέδου. Εκεί μετά τις 9 Νοεμβρίου 1943 φυλακίστηκε και ο διοικητής της 336ης ΒΕΜΔΔ, σμηναγός Σπυρίδων Διαμαντόπουλος, ο οποίος συνελήφθη αιχμάλωτος μετά την κατάρριψη του αεροσκάφους του.

Η απόδραση

Επικεφαλής του εγχειρήματος που έμεινε στην ιστορία ως «η μεγάλη απόδραση», ήταν ο Άγγλος σμήναρχος Roger J. Bushell βετεράνος αποδράσεων, ο οποίος από την άνοιξη του 1943, είχε θέσει σε προτεραιότητα σχέδιο για την απόδραση 250 κρατουμένων, μέσω τούνελ, που θα κατέληγε σε σημείο έξω από τα συρματοπλέγματα, στο δάσος. Ο Σκάντζικας με το ψευδώνυμο «Νικ» μπήκε στις ομάδες που άνοιγαν τα τρία τούνελ, με τις ονομασίες:

• «Τομ», το οποίο ανακαλύφθηκε και καταστράφηκε από τους Γερμανούς το καλοκαίρι του 1943,
• «Ντικ», στο οποίο σύμφωνα με το σχέδιο σταμάτησε το σκάψιμο μετά την ανακάλυψη και
• «Χάρρυ», στο οποίο συνεχίστηκαν οι εργασίες.

Το τούνελ που είχε σκαφτεί σε βάθος 8,5 μέτρων και είχε μήκος 102 μέτρα, με ικανό πλάτος προκειμένου να χωράει έναν άνδρα ξαπλωμένο επάνω σε ένα βαγόνι με ράγες, ξεκινούσε από το θάλαμο αριθμός 104, στο βόρειο άκρο του στρατοπέδου και κατέληγε αρκετά μέτρα έξω από το συρματόπλεγμα. Στο μήκος του υπήρχαν και δύο ενδιάμεσοι σταθμοί μεγαλύτερου πλάτους, ώστε να χωρούν δύο άτομα, ήταν ηλεκτροφωτισμένο με σημεία εξαερισμού, ενώ η είσοδος του ήταν κρυμμένη από τη βάση της σόμπας που θέρμαινε το παράπηγμα]. Οι εργασίες στο τούνελ ολοκληρώθηκαν την άνοιξη του 1944, και στις 24 Μαρτίου 1944, αποφασίστηκε να αποδράσουν 220 κρατούμενοι, μεταξύ τους με τον αριθμό 49, και ο Σωτήρης Σκάντζικας. Στη διάρκεια της προπαρασκευής ομάδες κρατουμένων ανέλαβαν καθήκοντα ασφάλειας, συλλογής πληροφοριών, κατασκευής πλαστών εγγράφων και χρημάτων, χαρτών και αμφιέσεων.

Ντυμένος με τροποποιημένη παλιά στολή και εργατικό καπέλο, απέδρασε μαζί με το Βρετανό σμηναγό Jimmy James, που ήταν αιχμάλωτος από τις αρχές του πολέμου. Το σχέδιο τους προέβλεπε να κατευθυνθούν στα Τσεχοσλοβακικά σύνορα, με προορισμό την Ελλάδα και μέσω Τουρκίας, στη Μέση Ανατολή. Η επιχείρηση άρχισε στις δέκα το βράδυ και διάρκεσε έως τις πέντε περίπου τα ξημερώματα της 25ης Μαρτίου, όταν οι φρουροί ανακάλυψαν την απόπειρα, όμως στο μεταξύ είχαν προλάβει να αποδράσουν 79 κρατούμενοι. Η ομάδα του που την αποτελούσαν δώδεκα άτομα, κατευθύνθηκε στο σταθμό τραίνων του Τσίμπσντορφ, [Tschiebsdorf], απ’ όπου θα πήγαιναν στην πόλη Boberöhrsdorf, όπου έφτασαν τρείς ώρες αργότερα. Το πρωί της Κυριακής 25 Μαρτίου μαζί με τον Β.Α. Jimmy James κατευθύνθηκαν προς την οροσειρά Riesengebirge, στον δρόμο για τα Τσεχοσλοβακικά σύνορα και μετά από προσπάθεια μιας μέρας, έφτασαν κοντά στην πόλη Χίρσμπεργκ, [Hirschberg], ή Jelena Gora στα Πολωνικά, και εξαντλημένοι, αποφάσισαν να κινηθούν ξανά με το τραίνο. Οι Γερμανικές αρχές εξέδωσαν διαταγή, γνωστή ως «Sagan Befehl», ώστε να συλληφθούν και να εκτελεσθούν οι δραπέτες, έτσι όταν έφτασαν στον σιδηροδρομικό σταθμό, δυο αστυνομικοί τους ζήτησαν να ελέγξουν τα χαρτιά τους και τους οδήγησαν στο αστυνομικό τμήμα, στο γραφείο της Kri.po., [Kriminal Polizei, αστυνομία εγκλημάτων]. Ήδη άλλοι έξι από την αρχική ομάδα των δώδεκα είχαν συλληφθεί. Ο σύντροφός του Β.A Jimmy James, οδηγήθηκε στο στρατόπεδο συγκεντρώσεως Sachsenhausen, όπου βρέθηκε συγκρατούμενος με τον Αλέξανδρο Παπάγο και ελευθερώθηκε τον Απρίλιο του 1945.

Το τέλος του

Την Τετάρτη, 28 Μαρτίου 1944, στις 2 μετά το μεσημέρι, ο Σκάντζικας μαζί με τους Πολωνούς Κιεβνάρσκι και Πάουλουκ, και τον Καναδό Βέρνχαμ, αποχαιρέτισαν τους υπόλοιπους κρατούμενους. Στην Δίκη της Νυρεμβέργης, αποκαλύφθηκε ότι εκτελέστηκε στις 29 Μαρτίου από τον Lux, στρατιώτη της Gestapo, κάτω από άγνωστες συνθήκες. Στο πιστοποιητικό θανάτου του, γράφεται ότι «κατά την μεταφορά του, εφονεύθη επιχειρώντας να δραπετεύση», ανάλογο με αυτό που εκδόθηκε για άλλους σαράντα εννέα δολοφονημένους. Η σορός του αποτεφρώθηκε στο κρεματόριο της πόλης Χίρσμπεργκ και η τεφροδόχος του στάλθηκε στο στρατόπεδο «Stalag Luft III», όπου τοποθετήθηκε σε μνημείο που στήθηκε από τους συγκρατούμενους τους, το οποίο διασώζεται μαζί με απομεινάρια του στρατοπέδου.

Ο θάνατος του ανακοινώθηκε στην 336η ΒΕΜΔ με τηλεγράφημα το Μάιο του 1944. «Μετά λύπης σας γνωρίζουμε ότι ο ανθυποσμηναγός Σωτήρης Σκάντζικας (213) της Ε.Β.Α., ανήκων στην μονάδα σας, απολεσθείς την 23-7-1943 και αιχμαλωτισθείς, φέρεται νυν ως αποθανών, εν αιχμαλωσία. Όπως πληροφορήθηκε το υπουργείο αεροπορίας, ο ανωτέρω αξιωματικός εφονεύθη βληθείς την 25η Μαρτίου 1944, καθ’ ον χρόνον προσεπάθει να δραπετεύσει εκ του στρατοπέδου αιχμαλώτων Stalag Luft ΙΙΙ».

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Σωτήρης Σκάντζικας (ανακτήθηκε 1η Οκτωβρίου 2020, 16:44')
• Επιχείρηση «Θέτις»-Στόχος:Kρήτη drixoutispanagiotis.blogspot.com, Περιοδικό «ΕΠΤΑ ΗΜΕΡΕΣ», εφημερίδα «Καθημερινή», Κυριακή 14 Νοεμβρίου 2004.
• Η μεγάλη απόδραση [Αληθινή ιστορία με πραγματικά γεγονότα, βασισμένη στο μυθιστόρημα του Paul Brickhill. Πολεμική ταινία αμερικάνικης παραγωγής 1963 σε σκηνοθεσία του John Sturges. Η μουσική είναι του Elmer Bernstein. Η χρονική διάρκεια της ταινίας αγγίζει τις 3 ώρες. Προβλήθηκε για πρώτη φορά στις 4 Ιουλίου του 1963].

Βιβλιογραφία

• «Οι μοίρες της Ερήμου», [Πανελλήνιος Σύνδεσμος Βετεράνων Αεροπορίας, Αθήνα Νοέμβριος 2004, σελ.73-74]

Παραπομπές

ΜΕΤΑΠΑΙΔΕΙΑ: η ΕΛΛΗΝΙΚΗ εναλλακτική εγκυκλοπαίδεια

Έκδοση της Metapedia.org