Τώνης Σπητέρης

Από Metapedia
Μετάβαση σε: πλοήγηση, αναζήτηση

Ο Αντώνιος (Τώνης) Σπητέρης, [άλλη γραφή: Σπιτέρης ή Σπητιέρης], Έλληνας εθνικιστής γλύπτης, διανοητής, κριτικός και ιστορικός της τέχνης, ίσως ο πλέον σημαντικός τεχνοκριτικός στην Ελλάδα στο δεύτερο μισό του 20ου αιώνος, γεννήθηκε το 1910 στην Κέρκυρα και πέθανε το 1986 στην Αθήνα.

Το 1940 παντρεύτηκε με την γλύπτρια Ιωάννα Βεροπούλου, αδελφή του γνωστού επιχειρηματία super markets Αλέκου Βερόπουλου, με καταγωγή από τη Μικρά Ασία, εκπρόσωπο του εξπρεσσιονισμού, με την οποία έζησε ως το τέλος της ζωής του.

Αντώνιος Σπητέρης

Βιογραφία

Ο Σπητέρης παρακολούθησε τα μαθήματα της Βασικής και της Μέσης εκπαιδεύσεως στην γενέτειρα του και σε νεαρή ηλικία μετέβη στο Μιλάνο και στη συνέχεια στην πόλη Λουβέν στο Βέλγιο, όπου σε ηλικία 19 ετών αποφοίτησε με πτυχίο Οικονομικών. Στη συνέχεια παρακολούθησε κύκλο μαθημάτων αισθητικής στο Πανεπιστήμιο της Σορβόννης στη Γαλλία, δίχως να εγκαταλείψει το Βέλγιο. Ο Σπητέρης επέστρεψε στην Ελλάδα στη διάρκεια του καθεστώτος της 4ης Αυγούστου, υπό τον Ιωάννη Μεταξά, και σε κάθε περίπτωση μέχρι το 1939. Στην περίοδο της Κατοχής της Ελλάδος από τις δυνάμεις του Άξονα, ο Σπητέρης και η σύζυγος του εμφανίζονταν συχνά από το μικρόφωνο του ραδιοφωνικού σταθμού Αθηνών και παρουσίαζαν εκπομπή για τα Ιταλικά πολιτιστικά επιτεύγματα [1]. Ο Σπητέρης «...είχε από προπολεμικά αναπτυγμένες σχέσεις με ιθύνοντες της Ιταλίας και τον ίδιο τον Μουσολίνι. Με δική του επιμονή ένα στέλεχος του Φασιστικού καθεστώτος, ο Ρικάρντο ντελ Τζιούντισε, έγραψε ειδικά για το περιοδικό του Ι. Τουρνάκη ένα άρθρο για την «Ιταλική αυτάρκεια», που μετέφρασε ο Σπητέρης και παρουσίασε με κολακευτικό τρόπο» [2]

Το 1948 συμμετείχε στις προεργασίες για την ίδρυση της Διεθνούς Ενώσεως Τεχνοκριτών (ΔΕΤ), [Association Internationale des Critiques d’Art (AICA)] και τον Ιούνιο του ίδιου χρόνου υπήρξε ένας από τους οκτώ ιδρυτές της Εταιρείας Ελλήνων Ελλήνων Τεχνοκριτών, με την επωνυμία Ελληνικό Τμήμα (Section Grecque) της ΑICA, με προσωρινό πρόεδρο τον Ε. Φουντουκίδη. Τον επόμενο χρόνο εκλέχθηκε Πρόεδρος του τμήματος ο Δ. Ευαγγελίδης και Γραμματέας του ο Σπητέρης, ενώ έδρα του Τμήματος δηλώθηκε η κατοικία του Σπητέρη, η οποία σχεδιάστηκε το 1955 απ' τον Αριστομένη Προβελέγγιο [3], επί της οδού Κυκλάδων 8 & Κεφαλληνίας στην Κυψέλη. Στις 30 Σεπτεμβρίου 1951 ο Σπητέρης ανακοινώνει με επιστολή του προς τη ΔΕΤ τα αποτελέσματα της έρευνας του για την καλλιτεχνική δημιουργία στην Ελλάδα: «...οι καλλιτέχνες ...{...}... είναι περί τους 500-550, εκ των οποίων 400 είναι εγγεγραμμένοι στο Καλλιτεχνικό Επιμελητήριο, δηλαδή: 277 ζωγράφοι, 68 γλύπτες, 21 χαράκτες, 34 διακοσμητές: σύνολο 400». Τον Απρίλιο του 1955 ο Σπητέρης, που «από πολύ νωρίς ενδιαφέρθηκε και μελέτησε τα σύγχρονα ρεύματα, τις πρωτοποριακές τάσεις και τις πειραματικές αναζητήσεις», ξεκίνησε την συνεργασία του με την ημερήσια Αθηναϊκή εφημερίδα «Ελευθερία» του Πάνου Κόκκα, αρχικά με τη στήλη «Ο κόσμος της τέχνης» και στη συνέχεια με την στήλη «Καλλιτεχνική κίνηση». Το 1958, ο Σπητέρης ορίστηκε κομισάριος της Ελλάδος στην Μπιενάλε της Βενετίας, ενώ ορίστηκε και διαχειριστής του Ελληνικού Ινστιτούτου Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Σπουδών στην πόλη.

Ο Σπητέρης εμπνεύστηκε και υλοποίησε την ιδέα της πραγματοποιήσεως της εκθέσεως «Παναθήναια Γλυπτικής» το 1965, εποχή που διατελούσε και Γενικός Γραμματέας της Διεθνούς Ενώσεως Κριτικών της Τέχνης, ενώ μαζί με τον Denys Chevalier και τον Giouseppe Marchiori, είχαν την ευθύνη για την επιλογή των 1506 έργων μοντέρνας γλυπτικής που παρουσιάστηκαν. Ο Σπητέρης είχε ουσιαστικά προετοιμάσει την έκθεση χάρη στις επαφές που είχε από χρόνια με τα μουσεία και τις διάφορες γκαλερί του εξωτερικού, αλλά και πολλούς καλλιτέχνες. Η ομιλία του Σπητέρη στα εγκαίνια είναι ενδεικτική των προθέσεών του: «Μέσα, λοιπόν, στο ελληνικό περιβάλλον, όπου εγεννήθη η γλυπτική, παρουσιάζουμε τους μοντέρνους δασκάλους. Φοβήθηκα ότι μία έκθεσι εμφανιζόμενη απέναντι από την Ακρόπολι και μέσα στο άπλετο φως θα δημιουργούσε επιπτώσεις. Έργα που τα είχα δη σε κλειστό χώρο νόμισα ότι θα χάσουν στον ανοικτό. Και όμως εξεπλάγην από το αποτέλεσμα. Όλα τα έργα κέρδισαν αντί να χάσουν».

Ο Σπητέρης, που εκτός από την εφημερίδα «Ελευθερία», αρθρογραφούσε στα περιοδικά «Νέα Εστία», «Αρχιτεκτονική» και «Ζυγός», διέθετε σημαντικές διεθνείς επαφές, κοινωνική επιφάνεια και σοβαρή συγγραφική παρουσία. Είχε δείξει κατ’ επανάληψη τη διάθεσή του για την ενεργή προώθηση της σύγχρονης ελληνικής καλλιτεχνικής παραγωγής στα διεθνή fora, με κορυφαία του κίνηση την προώθηση της υποψηφιότητας του Γ. Σπυρόπουλου για το βραβείο UNESCO στη Biennale της Βενετίας το 1960, με την ιδιότητα του επιτρόπου της Ελλάδας στη διοργάνωση. Παρέμεινε στη Βενετία μέχρι το 1963, όταν μετακόμισε με τη σύζυγο του στο Παρίσι και επέστρεψε στην Ελλάδα στο τέλος της δεκαετίας του ’80.

Διακρίσεις

Ο Σπητέρης τιμήθηκε με το Γ΄Διεθνές Βραβείο Κριτικής της Μπιενάλε Βενετίας το 1958, με το Α΄ Διεθνές Βραβείο Κριτικής της Μπιενάλε Βενετίας το 1960 και άλλα βραβεία και διακρίσεις.

Αρχείο Σπητέρη

Το αρχείο του Σπητέρη, όπως και της συζύγου του, βρίσκεται στο «Τελλόγλειο Ίδρυμα Τεχνών» του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου στην Θεσσαλονίκη, στο οποίο το δώρισε ο ίδιος το 1984. Ο Σπητέρης υπήρξε συστηματικός συλλέκτης και συγκέντρωσε πλούσιο υλικό για το σύνολο σχεδόν της παγκόσμιας τέχνης. Το Αρχείο του περιλαμβάνει εκατοντάδες τόμους βιβλίων, πλουσιότατο υλικό από χειρόγραφα κείμενα, αλληλογραφία με φυσιογνωμίες των τεχνών και των επιστημών, φωτογραφίες έργων και προσωπικές φωτογραφίες του τεχνοκριτικού με πληθώρα διάσημων καλλιτεχνών. Περιέχει καταλόγους εκθέσεων και ενημερωμένο αρχείο του Ελληνικού και του διεθνούς τύπου και αποτελεί το μοναδικό, σε ευρωπαϊκό επίπεδο, αρχείο που τεκμηριώνει την παγκόσμια τέχνη. Περιλαμβάνει υλικό σε διάφορες γλώσσες, από τις μεταπολεμικές δεκαετίες μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 1980. Το αρχείο του ζεύγους Σπητέρη που περιλαμβάνει τη συλλογή έργων τους και το σύνολο του έργου της Ιωάννας Σπητέρη, παραμένει ως σήμερα αταξινόμητο. Με τη διαθήκη της η Ιωάννα Σπητέρη κληροδότησε μέρος της περιουσίας της στην «Εστία» Νέας Σμύρνης με σκοπό τη χορήγηση μιας, κατ’ έτος, δωδεκάμηνης μεταπτυχιακής υποτροφίας στην Γαλλία, στον Τομέα της Τέχνης: γλυπτική ή ζωγραφική ή χαρακτική ή θεωρία της τέχνης, στη μνήμη του συζύγου της και της ίδιας σε σπουδαστές με καταγωγή από την Κέρκυρα ή την Μικρά Ασία.

Συγγραφικό έργο

Ο Σπητέρης συνέγραψε πολυάριθμα άρθρα και μελέτες που δημοσίευσε σε Ελληνικά και ξένα περιοδικά. Δική του μετάφραση του έργου

  • «Ο χορός των λωποδυτών» παραστάθηκε από τη σκηνή του Εθνικού Θεάτρου.

Έγραψε και δημοσίευσε τα έργα:

  • «Τρεις αιώνες Νεοελληνικής Τέχνης 1660-1967», τρίτομο έργο, εκδόσεις «Πάππυρος» Αθήνα 1979,
  • «Δάσκαλοι της ελληνικής ζωγραφικής του 19ου και του 20ου αιώνα», εκδόσεις «Καστανιώτης», Αθήνα 1982,
  • «Η τέχνη στην Ελλάδα μετά το 1945», εκδόσεις «Οδυσσέας», Αθήνα 1983,
  • «Ελ Γκρέκο. Ο ζωγράφος και η εποχή του»,
  • «Αλέκος Κοντόπουλος»
  • «Νίκη Καναγκίνη»,
  • «Κριτικές για το έργο του Γιώργου Σικελιώτη (1950-1975)»
  • «Μάρκος Ζαβιτσάνος: έργα και κείμενα»
  • «Σωτήρης Σόρογκας»
  • «57 κείμενα για την Νίκη Καραγάτση»
  • «Περικλής Πανταζής»
  • «Δάσκαλοι της Ελληνικής ζωγραφικής του 19ου και 20ου αιώνα », το 1982.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Παραπομπές

  1. ↑ [Δημοσθένης Κούκουνας, «Η Γερμανική και η Ιταλική προπαγάνδα πριν και κατά την Κατοχή 1941-1944», σελίδα 17η, Αθήνα Σεπτέμβριος 1981, εκδόσεις «Μέτρον», έκδοσις 2η.]
  2. ↑ [Δημοσθένης Κούκουνας, «Η Γερμανική και η Ιταλική προπαγάνδα πριν και κατά την Κατοχή 1941-1944», σελίδα 36η-37η, Αθήνα Σεπτέμβριος 1981, εκδόσεις «Μέτρον», έκδοσις 2η.]
  3. ↑ [Το συγκρότημα των δύο κτιρίων, ένα εξέχον μοντερνιστικό δείγμα αρχιτεκτονικής στον ελληνικό χώρο, επί των οδών Κυκλάδων 8 και Κεφαλληνίας, αποτελούσε την κατοικία και το ατελιέ του ζεύγους Σπητέρη. Tο ζεύγος αρχικά έμενε στο γωνιακό κτίσμα, κατασκευασμένο τις πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα. Το 1955 ανέθεσαν το σχεδιασμό και την κατασκευή ενός μικρού κτιρίου δίπλα στο σπίτι τους, το οποίο θα στέγαζε το ατελιέ της Ιωάννας Σπητέρη, στον αρχιτέκτονα Αριστομένη Προβελέγγιο, ο οποίος υπήρξε για πολλά χρόνια στενός συνεργάτης του Le Corbusier στο Παρίσι, όπου και στη συνέχεια δημιούργησε το δικό του γραφείο. Μόλις αποπερατώθηκε η κατασκευή του κτιρίουτο ζεύγος Σπητέρη έφυγε να ζήσει αρχικά στη Βενετία και στη συνέχεια στο Παρίσι, έτσι η Ιωάννα Σπητέρη δεν δούλεψε σχεδόν ποτέ στον χώρο που προοριζόταν για ατελιέ. Κτισμένο σ’ ένα μικρό οικόπεδο, με πρόσοψη όχι παραπάνω από 5 μέτρα, ανάμεσα σε δύο τυφλές μεσοτοιχίες και μη έχοντας τη δυνατότητα εκτόνωσης σε υπαίθριο χώρο, περιλαμβάνει στο ισόγειο ένα εργαστήριο διπλού ύψους, που λειτουργεί ως εσωτερική «αυλή». Ο χώρος έχει θεατρικότητα αλλά και άπλετο φως, που εισχωρεί από τα μεγάλα υαλοστάσια της πρόσοψης. Ένας εσωτερικός αρχιτεκτονικός περίπατος (η γνωστή «promenade architecturale» του Le Corbusier) οργανώνει την κίνηση και την άνοδο, πρώτα στο πατάρι του ατελιέ, όπου βρίσκεται ένα μικρό γραφείο, και κατόπιν στο δεύτερο επίπεδο της κατοικίας, με το καθιστικό να «βλέπει» προς τον δρόμο και τα υπνοδωμάτια με τους βοηθητικούς χώρους να τοποθετούνται ελαφρώς ψηλότερα στο πίσω μέρος.]





Ανακτήθηκε από «http://el.metapedia.org/m/index.php?title=Τώνης_Σπητέρης&oldid=127625»