Αλκμάν

Ο Αλκμάν Έλληνας ποιητής με καταγωγή από την Ιωνία της Μικράς Ασίας, έζησε στα μέσα 7ου π.Χ. αιώνος και διαμόρφωσε σε λογοτεχνικό είδος τη χορική ποίηση στη Σπάρτη αλλά και γενικότερα στην αρχαία Ελλάδα και η ζωή του είναι συνδεδεμένη με την εξέλιξη της λυρικής ποιήσεως και της μουσικής, φέρεται ότι γεννήθηκε στις Σάρδεις της Λυδίας, αν και το Λεξικό της «Σούδας» ή της «Σουίδας» αναφέρει ότι ήταν Λακεδαιμόνιος που γεννήθηκε στη Μεσσόα, και πέθανε περί το 612 π.Χ. στη Σπάρτη.

Ποίημα σε πάπυρο .

Βιογραφία

Ο Αλκμάν ανατράφηκε με τη μουσική παράδοση της ιδιαίτερης πατρίδος του. Σχετικά με την εγκατάσταση του στη Σπάρτη υπάρχουν δύο εκδοχές. Σύμφωνα με την πρώτη εκδοχή ακολούθησε κάποιο χρησμό, ενώ σύμφωνα με τη δεύτερη πουλήθηκε δούλος στους Σπαρτιάτες όταν αιχμαλωτίστηκε στον πόλεμο με τους Κιμμέριους, όμως στη Σπάρτη απέκτησε την ελευθερία του, καθώς οι Σπαρτιάτες εκτίμησαν την τέχνη του και του αποδόθηκε η προσωνυμία Λάκων. Στη Σπάρτη έμεινε μέχρι τα βαθιά γεράματά του και ο Παυσανίας αναφέρει ότι στην τοποθεσία Σέβρικον, ανατολικά της Σπάρτης υπήρχε μνημείο του Αλκμάνος.

Ποιητικό έργο

Ο Αλκμάν άκμασε κατά την 27η Ολυμπιάδα, δηλαδή μεταξύ 672 π.Χ. και 668 π.Χ. Περιγράφεται ως άνθρωπος με ιδιαίτερα ερωτική διάθεση και εφευρέτης των ερωτικών ποιημάτων. Ήταν ιδιαιτέρως μορφωμένος και οι στίχοι του είναι γεμάτοι από γεωγραφικές πληροφορίες. Το απόσπασμά του για τον κόσμο που κοιμάται μετά το τέλος της μέρας, θεωρείται μοναδικό δείγμα Ελληνικής ποιήσεως και το μιμήθηκε ο Γιόχαν Βόλφγκανγκ Γκαίτε στο έργο «Το Νυχτερινό Τραγούδι Των Περιπλανώμενων». Θεωρείται από τους θεμελιωτές της λυρικής (ιδιαίτερα της χορικής) ποιήσεως, καθώς πλούτισε την Ελληνική ποιητική τέχνη με μουσικά κυρίως στοιχεία των Λυδών και δημιούργησε τα στροφικά συστήματα της χορικής ποιήσεως. Ο ποιητικός λόγος του που συνταιριάζει την Ιωνική χάρη με τη Δωρική βαρύτητα, αναφέρεται στον έρωτα και τις χαρές της ζωής και περιγράφει την ομορφιά της φύσεως με ύφος απλό. Εκτός από το κείμενο των ποιημάτων του καθόριζε τη μουσική, τις χορευτικές και μιμητικές κινήσεις του χορού του.

Ο Αλκμάν υπήρξε ιδρυτής της Σπαρτιατικής Σχολής των χορωδιακών ασμάτων. Λέγεται πως χρησιμοποιούσε τρεις δούλους από τη Φρυγία ως αυλητές, τους Σάμβα, Άδωνα και Τήλο. Ήταν γνωστός από μικρά αποσπάσματα που σώζονταν μέσω άλλων Ελλήνων συγγραφέων, μέχρι την ανακάλυψη του 1855 σε έναν τάφο κοντά στη δεύτερη πυραμίδα στη νεκρόπολη της Σακάρα, στην Αίγυπτο, όπου ο Γάλλος αιγυπτιολόγος Ογκίστ Μαριέτ βρήκε έναν πάπυρο με εκατό στίχους από το Παρθένιο του Αλκμάνος «εις Άρτεμιν ορθίαν». Ο πάπυρος που σήμερα βρίσκεται στο μουσείο του Λούβρου στο Παρίσι, περιέχει 100 στροφές ενός τραγουδιού που εκτελούνταν από χορωδία νεαρών κοριτσιών. Το Παρθένιο αρχικά αποτελούσαν δέκα ή δώδεκα στροφές, από τις οποίες σώθηκαν μόνον επτά. Στην αρχή ο χορός από ένδεκα παρθένες, με κορυφαία την Αγησιχόρα, έψελνε άσμα, το οποίο εξιστορούσε τα ηρωικά κατορθώματα του Ηρακλή κατά των Ιπποκωντιδών. Στο κύριο μέρος του ποιήματος επαινεί και προβάλλει το κάλλος των νεανίδων Αγησιχόρας και Αγιδούς που μετέχουν στο χορό. Γύρω στο 1960 δημοσιεύθηκαν πολλά ακόμα αποσπάσματα ποιημάτων του που ανακαλύφθηκαν στην αρχαία πόλη της Οξυρύγχου στην Κάτω Αίγυπτο, που την κατοικούσαν Έλληνες άποικοι από την εποχή του Έλληνα κοσμοκράτορα βασιλιά Αλεξάνδρου.

Στην αρχαιότητα υπήρχαν έξι βιβλία με ποιήματά του (περίπου 50-60 ύμνοι) τα οποία όμως χάθηκαν την περίοδο του Μεσαίωνα. Οι Αλεξανδρινοί φιλόλογοι χώρισαν τα έργα του σε βιβλία, τα οποία περιείχαν:

• ύμνους, (ποιήματα για χορούς ανδρών ή γυναικών) που ήταν αφιερωμένοι σε θεούς, θεές και ήρωες, προορίζονταν δε για λατρευτικές τελετές και γιορτές,
• παιάνες,
• υπορχήματα, χορικά άσματα με κύριο χαρακτηριστικό το ορχηστικό στοιχείο,
• υμεναίους, δηλαδή γαμήλια άσματα,
• σκόλια και
• παρθένια, χορικά λυρικά άσματα που τραγουδούσαν παρθένες σε διάφορες γιορτές.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Αλκμάν: Λυρικός, Χορικός, Φυσικός Εισηγητής peri-grafis.net
• Η χρήση του Μύθου στον Αλκμάνα Αναστάσιος Στέφας, Academia.edu
• Αλκμάν Βασιλική Χ. Κουσουλίνη, Διδακτορική Διατριβή
• Χορική λυρική ποίηση: ο Αλκμάν (Μέρος Α’) Ο αρχηγέτης της μελικής-χορικής ποίησης, εφημερίδα «Τα Νέα», 1 Μαρτίου 2018
• Αλκμάν ο αρχαίος Στίβεν Χόκινγκ Παναγιώτα Μπίστικα, Εφημερίδα «Το Βήμα», 24 Νοεμβρίου 2008
• ΑΛΚΜΑΝ 33.-Απόσπασμα 1, 36-77 Page
• Αλκμάν komvos.edu.gr
• ΑΛΚΜΑΝ, ἔστι τις σιῶν τίσις Το Blog της Χρύσας

Παραπομπές

ΜΕΤΑΠΑΙΔΕΙΑ: η ΕΛΛΗΝΙΚΗ εναλλακτική εγκυκλοπαίδεια

Έκδοση της Metapedia.org