Μέγας Αλέξανδρος

Από Metapedia
Μετάβαση σε: πλοήγηση, αναζήτηση

Ο Αλέξανδρος Γ' ο Μακεδών ή Αλέξανδρος ο Μέγας, Έλληνας βασιλιάς της περιοχής της αρχαίας Μακεδονίας, Ηγεμόνας της Πανελλήνιας Συμμαχίας κατά της Περσικής αυτοκρατορίας, διάδοχος των Φαραώ της Αιγύπτου, από τους σπουδαιότερους Έλληνες στρατηγούς στην Ελληνική ιστορία, ο οποίος τον 4ο αιώνα π.Χ. σε ηλικία 33 ετών κατέκτησε το μεγαλύτερο μέρος του τότε γνωστού κόσμου, γεννήθηκε στις 20 Ιουλίου του έτους 356 π.Χ. στην Πέλλα της Μακεδονίας και πέθανε στις 10 Ιουνίου του 323 π.Χ. στο παλάτι του Ναβουχοδονόσορα Β' στην Βαβυλώνα, σε ηλικία 32 ετών και 11 μηνών.

Μάγας Αλέξανδρος [1].

Βιογραφία

Ο Αλέξανδρος, γιος του Φιλίππου Β’ και της Ολυμπιάδας, κόρης του Νεοπτόλεμου, βασιλιά των Μολοσσών της Ηπείρου, ανέβηκε στο θρόνο ως Αλέξανδρος Γ’, μετά τη δολοφονία του πατέρα του. Ήταν προικισμένος με σπάνια σωματική αντοχή και δύναμη και ακόμα πιο σπάνιο πνεύμα. Αγαπούσε την ιστορία και την ποίηση. Ο Όμηρος ήταν ο αγαπημένος του ποιητής και στην Ιλιάδα βρήκε στο πρόσωπο που ονειρευόταν να μιμηθεί. Ο Φίλιππος φρόντισε πολύ για τη διαπαιδαγώγησή του Αλεξάνδρου και το 343 π.Χ. κάλεσε στην Πέλλα, τον Αριστοτέλη για να τον μορφώσει. Ο Αλέξανδρος διατήρησε πάντα ένα βαθύ σεβασμό για το δάσκαλό του, άσχετα με το πόσο τελικά κατόρθωσε να επιδράσει στη διαμόρφωσή του. Μελετούσε τους τραγικούς και ποτέ του, ακόμα και στην περίοδο των εκστρατειών του, δεν άφηνε τη μελέτη. Πριν γίνει βασιλιάς, σε ηλικία 16 ετών, όταν ο Φίλιππος τον είχε αφήσει επίτροπο του θρόνου, εξεστράτευσε ο ίδιος και κατέπνιξε την επανάσταση της φυλής των Μαίδων.

Βασιλιάς της Μακεδονίας

Οι συγκυρίες οδήγησαν τον Αλέξανδρο νωρίς στην ανάληψη της ευθύνης του βασιλικού θρόνου και από τότε αρχίζει μια σειρά από γεγονότα που ανέδειξαν τις ικανότητες και την ευφυΐα του. Διακρίθηκε στη μάχη της Χαιρώνειας το 338 π.Χ., όταν ο Φίλιππος του είχε αναθέσει την αρχηγία της αριστερής πτέρυγας του στρατού. Μετά την δολοφονία του πατέρα του, το 336 π.Χ., ανέβηκε στο θρόνο, σε ηλικία 20 ετών. Η κατάσταση, που επικρατούσε στο εσωτερικό της χώρας δεν ήταν καθόλου εύκολη. Στο εξωτερικό είχε να αντιμετωπίσει την εξέγερση των Θρακών και των Τριβαλλών και τις κινήσεις των διάφορων ελληνικών πόλεων, που ήθελαν να αποκτήσουν την αυτονομία τους.

Είχε όμως ο Αλέξανδρος, ισχυρό όπλο στα χέρια του, τον παντοδύναμο στρατό του Φιλίππου και ικανούς αξιωματικούς. Έτσι εδραίωσε την εξουσία του, υπέταξε τους βαρβάρους και έπνιξε κάθε ενέργεια και κίνηση αποδέσμευσης των ελληνικών πόλεων. Φεύγει στη Θεσσαλία, όπου αναγνωρίζεται στρατηγός - αυτοκράτορας, συνεχίζει στη Βοιωτία όπου το συνέδριο των αμφικτιονιών του αναθέτει την ηγεμονία της Ελλάδος. φθάνει στην Πελοπόννησο, όπου το 336 συγκαλεί στην Κόρινθο αντιπροσώπους όλων των ελληνικών πόλεων για να πάρουν αποφάσεις για την εκστρατεία εναντίον των Περσών. Ο Αλέξανδρος ανακηρύσσεται στρατηγός - αυτοκράτορας και όλες οι πόλεις εκτός από την Σπάρτη που δεν παραβρέθηκε, αποφάσισαν να δώσουν στρατό για την εκστρατεία.

Το 335 εκστρατεύει ενάντια στους Τριβαλλούς, τους κατατροπώνει, τρομοκρατεί τους Γέτες και κυριεύει τους Ιλλυριούς. Έτσι η μακεδονική εξουσία εδραιώνεται και τα σύνορα εξασφαλίζονται. Την περίοδο αυτή στην υπόλοιπη Ελλάδα κυκλοφορεί η φήμη ότι ο Αλέξανδρος πέθανε και αμέσως οι Θηβαίοι πολιορκούν τη μακεδονική φρουρά. Με αστραπιαία ταχύτητα ο Αλέξανδρος φθάνει στη Θήβα, την κυριεύει και καταστρέφει τα πάντα, εκτός από το σπίτι του Πίνδαρου. Τοποθετεί παντού μακεδονικές φρουρές και φεύγει στη Μακεδονία για να ετοιμάσει την εκστρατεία των Περσών.

Εκστρατεία στην Ασία

Αφού ο Αλέξανδρος, έλυσε όλα τα εσωτερικά προβλήματα και εδραίωσε την κυριαρχία του Μακεδονικού κράτους, αποφάσισε να ξεκινήσει την εκστρατεία στην Ασία, βάζοντας έτσι σε εφαρμογή τα σχέδια του Φιλίππου. Την άνοιξη του 334π.Χ. αφήνει αντιβασιλιά τον Αντίπατρο και ξεκινάει επικεφαλής 40.000 πεζών και 5.000 ιππέων από την Πέλλα. Αφού πέρασε την Αμφίπολη, μέσα σε είκοσι μέρες φθάνει στη Σηστό, όπου συναντάει τον στόλο του και με αυτόν περνάει τον Ελλήσποντο. Φτάνοντας στην Τροία κάνει θυσία στην Αθηνά και στεφανώνει τον τάφο του Αχιλλέα. Έτσι φθάνει η στιγμή της σύγκρουσης ανάμεσα στους Έλληνες και τους Πέρσες, βασιλιάς των οποίων ήταν ο Δαρείος Γ΄ ο Κοδομανός, της δυναστείας των Αχαιμενιδών. Αν και ο στρατός των Περσών είναι πολύ μεγάλος και το περσικό κράτος πολύ πλούσιο, όμως του λείπει η οργάνωση, η πειθαρχία και η ομοιογένεια. Το Μάιο του 334 π.Χ. γίνεται η πρώτη σύγκρουση στο Γρανικό ποταμό, όπου ο Αλέξανδρος, παρά τη γνώμη του Παρμενίωνα, επιτίθεται και νικά τους Πέρσες. Από τα πρώτα λάφυρα στέλνει αφιέρωμα στην Αθηνά 300 πανοπλίες με την επιγραφή: «Αλέξανδρος ο Φιλίππου και οι Έλληνες πλην Λακεδαιμονίων από των βαρβάρων των την Ασία κατοικούντων». Τους Έλληνες μισθοφόρους των Περσών τους έστειλε αιχμαλώτους να δουλεύουν στη Μακεδονία. Μετά τη νίκη του αυτή, ανακηρύσσει αυτόνομες και ανεξάρτητες τις ελληνικές πόλεις και έτσι εξασφάλισε την εύνοια τους.

Μπαίνει στις Σάρδεις ως ελευθερωτής και θεμελιώνει ναό αφιερωμένο στον Ολύμπιο Δία στην Έφεσο, σχεδιάζοντας να κάνει παρόμοια έργα και σε άλλες πόλεις. Συγκεντρώνει τις δυνάμεις του στο Γόρδιο, στο Σαγγάριο ποταμό, όπου σύμφωνα με την παράδοση, κόβει με το σπαθί του το γόρδιο δεσμό. Εκεί περιμένει ενισχύσεις από τη Μακεδονία και μετά βαδίζει προς την Κιλικία, φθάνει στην Ταρσό και στρατοπεδεύει στη Μυρίανδρο. Ο Δαρείος ξεκινά από τη Βαβυλώνα με πολλές δυνάμεις και συγκρούεται με τον Αλέξανδρο το 333 στην Ισσό. Οι Πέρσες δέχονται άλλη μια ήττα, ο Δαρείος φεύγει κυνηγημένος αφήνοντας την οικογένειά του αιχμάλωτη. Ο Αλέξανδρος φέρθηκε βασιλικά στην οικογένεια του Δαρείου, όπως αναφέρει ο Αρριανός στο έργο του: «Αλεξάνδρου Ανάβασις».

Οι Έλληνες καταλαβαίνοντας ότι πρέπει να λύσουν το πρόβλημα του ανεφοδιασμού, θέλουν να απομονώσουν την Περσία από τη Μεσόγειο. Έτσι προχωρούν νότια προς τη Συρία και την Παλαιστίνη, με σκοπό να κατακτήσουν την Αίγυπτο. Ο Δαρείος προτείνει ειρήνη, αλλά ο Αλέξανδρος χωρίς να τη δεχτεί, μπαίνει στη Φοινίκη, κυριεύει την Τύρο μετά από πολιορκία επτά μηνών, τη Γάζα και όλη την περιοχή του Δέλτα.

Έτσι γίνεται κύριος της Αιγύπτου και το 331 π.Χ. ιδρύει την Αλεξάνδρεια. Ανακηρύσσεται νόμιμος Φαραώ και οι ιερείς του Άμμωνα τον ονομάζουν: «Υιόν του Άμμωνος». Επιστρέφοντας στη Μέμφιδα οργανώνει διοικητικά την Αίγυπτο και επιστρέφει πάλι στο εσωτερικό του περσικού κράτους, όπου το Σεπτέμβρη του 331 συγκρούεται με το Δαρείο στα Γαυγάμηλα. Αφού τον συντρίβει, κυριεύει όλες τις πρωτεύουσες του περσικού κράτους, τη Βαβυλώνα, Σούσα, Περσέπολη και Εκβάτανα. Ο Δαρείος σκοτώνεται από το σατράπη της Βακτριανής Βήσσο, και το περσικό κράτος κυριολεκτικά διαλύεται. Ουσιαστικά πια ο πόλεμος Ελλήνων και Περσών έχει λήξει. Το 329, ο Αλέξανδρος περνάει τον Ινδικό Καύκασο, κυριεύει τις σατραπείες Βακτριανή και Σογδιανή, συλλαμβάνει το Βήσσο και τον παραδίδει στους Πέρσες να τον τιμωρήσουν για την προδοτική του στάση απέναντι στο Δαρείο. Κοντά στον ποταμό Ιαξάρτη, ιδρύει την Αλεξάνδρεια την Εσχάτη και σε ένδειξη της ιδέας της συγχώνευσης Ελλάδος και Ασίας, παντρεύεται την κόρη του σατράπη της Βακτριανής, Ρωξάνη.

Μετά από όλες αυτές τις μεθυστικές νίκες, στη σκέψη του Αλεξάνδρου κυριαρχεί η ιδέα της παγκόσμιας αυτοκρατορίας. Αποφασίζει να προχωρήσει και να καταλάβει τις Ινδίες. Περνά τον Ινδό ποταμό, συγκρούεται στον Υδάσπη με τον ηγεμόνα της Ινδικής Πώρο (326) και ιδρύει τη Νίκαια και τη Βουκεφάλα, προς τιμή του αλόγου του, που πέθανε εκεί. Αφού γίνεται κύριος της λεκάνης του Ινδού, προχωρεί προς τον ποταμό Ύφαση με σκοπό να βαδίσει στην κοιλάδα του Γάγγη. Ο στρατός του όμως κουρασμένος και εξαντλημένος από τις τεράστιες πορείες και τις συνεχείς μάχες, αρνιέται να τον ακολουθήσει. Ο Αλέξανδρος συμμορφώνεται με τις απαιτήσεις του στρατού του και αποφασίζει την επιστροφή. Προσφέρει θυσίες, χτίζει βωμούς και κάνει αγώνες. Ο Νέαρχος αναλαμβάνει τη διοίκηση του στόλου που δημιουργήθηκε εκεί, στον οποίο επιβιβάζονται ο Αλέξανδρος και ένα μέρος του στρατού. Το υπόλοιπο τμήμα βαδίζει παράλληλα στις όχθες του ποταμού.

Προχωρούν νότια και φτάνουν στα Πάταλα, όπου κατασκευάζουν λιμάνι. Ο Νέαρχος προχωρεί στα παράλια της Ινδικής και ο Αλέξανδρος κατά μήκος της ερήμου και το 324 φθάνει στα Σούσα, όπου συναντάται με το Νέαρχο, τον Κρατερό και τον Ηφαιστίωνα. Εδώ παντρεύεται την κόρη του Δαρείου Γ΄, Στάτειρα και το 323 κάνει πρωτεύουσα του τεράστιου κράτους του τη Βαβυλώνα, όπου περιμένουν να τον υποδεχτούν, πρέσβεις από όλο τον τότε γνωστό κόσμο. Σχεδιάζει να κατακτήσει την Αραβία και να εξαπλώσει την κυριαρχία του στη δυτική λεκάνη της Μεσογείου. Τίποτα όμως από όλα αυτά δεν μπορεί πια να κάνει, γιατί στα 33 του μόλις χρόνια πεθαίνει.

Η νέα εποχή του Αλεξάνδρου

Η προσωπικότητα και το έργο του Αλέξανδρου είναι κατά ένα μέρος και γέννημα των κοινωνικών και οικονομικών συνθηκών της εποχής, που αρχίζει με τη βασιλεία του Φιλίππου Β΄. Το ίδιο και η εμφάνιση των Μακεδόνων στο προσκήνιο της ιστορίας, δεν είναι τυχαίο γεγονός. Ο αρχαίος κόσμος, η αρχαία δημοκρατία και οι μεγάλες πόλεις, αφού έπαιξαν τον ιστορικό τους ρόλο, έπεσαν σε παρακμή. Οι Μακεδόνες, λαός ζωντανός και δημιουργικός από τον 4ο π.Χ. αιώνα, με τη μόνιμη εγκατάστασή τους στα βόρεια εδάφη, συνεχώς αποκτούν δύναμη. Η οικονομία τους αναπτύσσεται ομοιόμορφα, σε αντίθεση με την οικονομία των πρώην ισχυρών πόλεων, όπως της Αθήνας και της Σπάρτης, οι οποίες μετά τη μείωση της κυριαρχίας και του ελέγχου που ασκούσαν στις αποικίες τους, είχαν εξαντληθεί από τους μεταξύ τους πολέμους. Το μακεδονικό κράτος εξαπλώνει την κυριαρχία του και στερεώνει την οικονομική του ανάπτυξη υπό το καθεστώς του στρατιωτικού συγκεντρωτισμού, που ακολουθείται από μια ραγδαία ισχυροποίηση του στρατιωτικού μηχανισμού. Οι ανάγκες υπαγορεύουν την καθιέρωση νέων όπλων, όπως της μεγάλης ασπίδας, της λεγόμενης μακεδονικής σάρισας, τα βαριά πολιορκητικά μηχανήματα και τα μέσα μεταφοράς.

Παράλληλα με την ανανέωση του εξοπλισμού, αναπτύχθηκε και η νέα στρατηγική, που στάθηκε αληθινή επανάσταση στην πολεμική τέχνη. Στη στρατιωτική ευφυΐα του Αλεξάνδρου οφείλεται η περίφημη μακεδονική φάλαγγα, ένα συμπαγές τείχος στρατιωτών, που βάδιζε κατά μέτωπο του εχθρού και διασπούσε την ενότητά του. Το ιππικό τηρούσε τακτική επιθέσεων από τα πλάγια και έτσι δημιουργούνταν πανικός στο αντίπαλο στρατόπεδο. Η εκστρατεία του Αλέξανδρου ήταν ζωτική ανάγκη για το μακεδονικό κράτος. Έπρεπε να κατακτηθούν νέα παραγωγικά εδάφη προς την μεριά της Ανατολής, αφού βέβαια στερεωθεί η κυριαρχία του στον ελληνικό χώρο. Η επεκτατική αυτή πολιτική του Αλεξάνδρου είχε ως κύριο σκοπό της την εξεύρεση νέων οικονομικών πόρων, έτσι που να ενισχυθεί στο έπακρο η οικονομία του μακεδονικού κράτους και να σταθεροποιηθεί η οικονομική και πολιτική του κυριαρχία. Η εκστρατεία έγινε την πιο ευνοϊκή στιγμή, όταν το περσικό κράτος βρισκόταν σε κατάσταση παρακμής και δύσκολων εσωτερικών προβλημάτων. Αυτός είναι ένας πολύ σημαντικός λόγος, που μαζί με τη στρατηγική ευφυΐα του Αλεξάνδρου, στάθηκε η κύρια αιτία της γρήγορης κατάλυσης του περσικού κράτους.

Αλλά τα σχέδια του δεν σταματούν εδώ. Θέλοντας να κάνει πιο εύκολη τη στερέωση της κυριαρχίας του συμπεριφέρεται με πνεύμα ενοποίησης του ασιατικού και του ελληνικού κόσμου. Χτίζει βωμούς παντού και ναούς, εξαπλώνοντας έτσι κατά κάποιο τρόπο τη θρησκευτική κυριαρχία της Ελλάδας πάνω στην Ασία, παντρεύεται ο ίδιος κόρες σατραπών και βασιλιάδων και το ίδιο συμβουλεύει να κάνουν όλοι οι αξιωματικοί του. Παράλληλα, αρχίζει να εξερευνά τις διάφορες περιοχές, από τις οποίες περνάει. Το κράτος του Αλέξανδρου γίνεται κομμάτια μετά το θάνατό του, όπως ήταν φυσικό, εξαιτίας της διαμάχης που ξέσπασε ανάμεσα στους διαδόχους του και της οικονομικής και πολιτικής ανομοιογένειας, που επικρατούσε στην αχανή αυτοκρατορία του. Παρόλα αυτά όμως, η διείσδυση του ελληνικού πολιτισμού και της ελληνικής γλώσσας στην Ανατολή είναι γεγονός αναμφισβήτητο.

Ο θρύλος του Μεγάλου Αλεξάνδρου

"Η αποθέωση του Μεγάλου Αλεξάνδρου" [2]

Η προσωπικότητα του Αλεξάνδρου και τα κατορθώματα του είχαν γίνει πραγματικός θρύλος, από την εποχή ακόμα που ζούσε. Γεννήθηκε μέσα σε μια τρομερή φθινοπωρινή θύελλα, μια μέρα που συνέβησαν πολύ σημαντικά γεγονότα. Ο στρατηγός Παρμενίων συνέτριβε τους Ιλλυρίους, η αποικία των Αθηναίων Ποτίδαια προσχώρησε στη Μακεδονία, το άλογο του Φιλίππου κέρδισε σε μια σημαντική ιπποδρομία στην Ολυμπία και ο ναός της Αρτέμιδος στην Έφεσο πυρπολήθηκε και έγινε στάχτη. Τα γεγονότα αυτά θεωρήθηκαν προάγγελοι της λαμπρής σταδιοδρομίας του μικρού Αλέξανδρου. Η μητέρα του Ολυμπιάδα, που ήταν ιέρεια στα μυστηριακά όργια των Καβείρων της Σαμοθράκης, έλεγε πως τη νύχτα του γάμου της, είδε όραμα ότι την επισκέφθηκε με μορφή κεραυνού ο Δίας και χάθηκε μέσα στα σπλάχνα της. Με βάση αυτό το γεγονός ισχυριζόταν ότι ο Αλέξανδρος, είναι γνήσιος γιος του Δία. Έφερε μάλιστα από τη Σαμοθράκη ένα εξημερωμένο φίδι, που συχνά το έπαιρνε όταν κοιμόταν στο δωμάτιο της και έλεγε ότι το φίδι αυτό είναι η ενσάρκωση του Άμμωνα Δία.

Από τους διάφορους μύθους που πλάστηκαν, δημιουργήθηκε από τον (Ψευδο)Καλλισθένη ένα είδος μυθιστορηματικής βιογραφίας. Το κείμενο αυτό έχει υποστεί πολλές διασκευές έμμετρες, πεζές, σε δημοτική ή λόγια γλώσσα στην περίοδο των βυζαντινών χρόνων. Την εποχή της Τουρκοκρατίας ήταν γνωστό με το όνομα Φυλλάδα του Μεγάλου Αλεξάνδρου και τυπώθηκε για πρώτη φορά στα ελληνικά το 17ο αιώνα, στα ελληνικά τυπογραφεία της Βενετίας με τον τίτλο:

  • «Ιστορία Αλεξάνδρου του Μακεδόνος. Βίος, πόλεμοι και θάνατος αυτού».

Το κείμενο του Ψευδοκαλλισθένη μεταφράστηκε στη Συρία, Αρμενία, Αραβία, Περσία, Αιθιοπία, Τουρκία, Ινδίες, Μαλαισία, Ιάβα, κ.τ.λ. Στην Ανατολή, αναπτύχθηκε ιδιαίτερα το μέρος του μύθου, που αναφέρεται στην κάθοδο του Αλεξάνδρου, στον κόσμο των νεκρών, όπου αναζήτησε την πηγή της ζωής και την κατασκευή του μεγάλου τείχους για την προστασία της χώρας του από τις επιδρομές των Γωγ και Μαγώγ. Οι λατινικές μεταφράσεις του ίδιου κειμένου διέδωσαν το μύθο του Ψευδοκαλλισθένη και στη Δύση. Τον 3ο αιώνα το μετέφρασε ο Ιούλιος Βαλέριος και το 10ο αιώνα ξαναμεταφράστηκε με τον τίτλο Vita Alexandri (Η ζωή του Αλέξανδρου). Η διάδοση και οι μεταπλάσεις του μύθου συνεχίστηκαν και στην περίοδο του Μεσαίωνα.

Πολύ σημαντικά είναι δύο ελληνικά εικονογραφημένα χειρόγραφα. Το ένα είναι του 13ου αιώνα και βρίσκεται στη Βαδκιανή βιβλιοθήκη της Οξφόρδης και το άλλο του 14ου αιώνα, βρίσκεται στο ελληνικό Ινστιτούτο Βενετίας και εκδόθηκε το 1966 στη σειρά των εκδόσεων του Ινστιτούτου με τον τίτλο: «Αι μικρογραφίαι του Μυθιστορήματος του Μεγάλου Αλεξάνδρου εις τον κώδικα του ελληνικού Ινστιτούτου Βενετίας». Εδώ ο Αλέξανδρος είναι ένας περίφημος στρατηγός, που καταχτά όλο τον κόσμο και στις τελευταίες πορείες που συναντά τρομερά τέρατα, μνημεία και μαντεία, που προβλέπουν το σύντομο θάνατό του. Τελικά ανεβαίνει στον ουρανό και κατεβαίνει στο βυθό της θάλασσας.

Οι θρύλοι άρχισαν να ακούγονται σχεδόν αμέσως μετά τον πρώιμο θάνατο του Αλεξάνδρου. Η ατέλειωτη ενεργητικότητά του και η αχαλίνωτη φιλοδοξία του τον οδήγησαν να εξερευνήσει απομακρυσμένα μέρη του κόσμου όπου κατοικούσαν παράξενοι άνθρωποι και τέρατα, να εξερευνήσει τα θαύματα της φύσης και τα βάθη των θαλασσών και να αναζητήσει τα μυστικά της αληθινής σοφίας και της αθανασίας. Αυτά τα θρυλικά ταξίδια περιγράφονται στη Φυλλάδα του Μεγαλέξανδρου στα ελληνικά αλλά γρήγορα έγιναν τόσο δημοφιλή που μεταφράστηκαν και διαδόθηκαν στη Δυτική Ευρώπη, τη Μέση Ανατολή και την Ινδία. Σαν παραμύθι ο Αλέξανδρος πέρασε στη λαογραφία. Ήταν τέτοια η εντύπωση που προκάλεσε στους μεταγενέστερους, ώστε κατέκτησε τη λαϊκή φαντασία σ’ όλες τις χώρες, από όσες πέρασε και από όσες δεν πέρασε. Οι μυθολογίες όλου του κόσμου μιλούν με θαυμασμό για τα έργα και τις αρετές του ήρωα.

Εικόνες από τη ζωή του

Τετράδραχμο του Μεγάλου Αλέξανδρου [3]

Υπάρχουν και μερικά περιστατικά από τη ζωή του Αλέξανδρου που έδειξαν από την αρχή της δράσης του, τις ικανότητες του. Ο Αλέξανδρος σε ηλικία μόλις δώδεκα ετών έδωσε το πρώτο δείγμα των ικανοτήτων του. Δάμασε ένα άγριο άλογο που έφερε ο έμπορος Φιλόνεικος και κανείς δεν μπορούσε να το ιππεύσει. Ήταν ένα υπέροχο μαύρο άλογο με ένα άσπρο σημάδι στο μέτωπό του και ένα άλλο στην πλευρά του, που είχε σχήμα κεφαλιού βοδιού, γι’αυτό το ονόμασαν Βουκεφάλα. Ο Αλέξανδρος πρόσεξε ότι το άλογο φοβόταν την σκιά του, γι’ αυτό του γύρισε το κεφάλι προς τον ήλιο και με απίστευτη γρηγοράδα το καβαλίκεψε και γαντζώθηκε πάνω του γερά.

Άλλο σημαντικό περιστατικό συνέβη, όταν ο Αλέξανδρος συνάντησε τον κυνικό φιλόσοφο Διογένη, που στεκόταν βρώμικος και κουρελής και λιαζόταν στον ήλιο. Ο Αλέξανδρος τον πλησίασε και του είπε: «Είμαι ο Αλέξανδρος ο βασιλιάς» και ο φιλόσοφος του απάντησε : «Και εγώ είμαι ο Διογένης ο Κυνικός». «Μπορώ να κάνω τίποτα για σένα;» ρώτησε ο βασιλιάς. «Ναι, να τραβηχτείς, γιατί μου κρύβεις τον ήλιο», απάντησε ο Διογένης. Ο Αλέξανδρος όχι μόνο δεν πειράχτηκε από τα λεγόμενα του φιλοσόφου, αλλά τόσο πολύ τον θαύμασε, ώστε είπε: «Αν δεν ήμουν Αλέξανδρος, αλήθεια θα ήθελα να ήμουν Διογένης».

Μετά την πολιορκία και το ξεθεμελίωμα της Θήβας από τους Μακεδόνες, χαρακτηριστική ήταν η ενέργεια του Αλέξανδρου, δείγμα σπάνιας γενναιοψυχίας και λεπτότητας, να αφήσει απείραχτο το σπίτι του ποιητή Πίνδαρου. Ακόμα, οι αξιωματικοί του έπιασαν μια νέα γυναίκα επειδή έριξε στο πηγάδι ένα Μακεδόνα αξιωματικό, που αφού την βίασε, θέλησε να της πάρει όλα τα χρήματα. Τότε αυτή, λέγοντάς του ότι είναι κρυμμένα μέσα στο πηγάδι τον έσπρωξε και τον έριξε μέσα. Η αγέρωχη στάση της γυναίκας μπροστά στον Αλέξανδρο έκανε το νεαρό βασιλιά να εκτιμήσει το θάρρος της και την άφησε ελεύθερη.

Τη θεϊκή καταγωγή, που η Ολυμπιάδα απέδιδε στον Αλέξανδρο, ο ίδιος ποτέ δεν την πίστεψε. Τη χρησιμοποιούσε όμως από πολιτική σκοπιμότητα. Όταν μάλιστα μια φορά πληγώθηκε στη Βακτριανή, έλεγε στους συντρόφους του: «Βλέπετε σύντροφοι; Είναι πραγματικό αίμα και δεν είναι υγρό, που κυλάει στις φλέβες των θεών». Το ίδιο για λόγους σκοπιμότητας διέδιδε ότι καταγόταν από τον ομηρικό Αχιλλέα. Θέλοντας να σπάσει τις στείρες δοξασίες της εποχής του, παρουσιαζόταν πάντα χωρίς γένια, παρόλο που το μουστάκι και τα γένια ήταν για την εποχή εκείνη, δείγμα ανδρισμού. Κατόρθωσε μάλιστα αυτό, να το επιβάλει και στο στρατό του.

Στο Γόρδιο της Φρυγίας έλυσε το «Γόρδιο δεσμό». Σύμφωνα με την παράδοση όποιος θα έλυνε αυτόν τον δεσμό θα γινόταν βασιλιάς της Φρυγίας. Ο άξονας της άμαξας συνδεόταν με το ζυγό της με ένα ξύλο, που ήταν δεμένο με ένα περίπλοκο κόμπο από φλούδα κρανιάς. Μια παράδοση λέει ότι ο Αλέξανδρος τράβηξε ένα σάπιο ξύλο και έλυσε τον κόμπο. Όμως επικράτησε ότι έκοψε το δεσμό με το σπαθί του. Όταν επισκέφθηκε το ναό του Άμμωνα Δία, ο επικεφαλής των ιερέων θέλησε να τον προσφωνήσει στα ελληνικά. Αντί όμως να τον ονομάσει «παιδίον», είπε την λέξη: «παιδίος». Ο Αλέξανδρος εκμεταλλεύτηκε αυτό το εκφραστικό λάθος του ιερέα και διέδωσε σκόπιμα ότι τον αποκάλεσε «παις Διός», δηλαδή παιδί του Δία.

Μετά τη νίκη επί του Δαρείου και αφού ανακηρύχθηκε Βασιλιάς της Ασίας, ήρθαν στην κατοχή του στρατού τόσα πλούτη, που οι Μακεδόνες άρχισαν να ζουν μέσα στην πολυτέλεια. Αποτέλεσμα ήταν η μαλθακή ζωή των στρατιωτών και ιδιαίτερα των Αξιωματικών του Αλέξανδρου. Αποφάσισε λοιπόν, λίγο πριν την εκστρατεία για την Ινδία, να δωρίσει όλα τα πλεονάζοντα υλικά αγαθά και να κάψει όλα όσα του ήταν εμπόδιο για την εκστρατεία. Το ίδιο έκαναν και οι Αξιωματικοί του αφού έβλεπαν το παράδειγμα ενός ανθρώπου που όχι μόνο τους έλεγε ποιο ήταν το σωστό, αλλά αυτός πρώτος το εφάρμοζε. Αξιοσημείωτη είναι επίσης και η καθημερινή ζωή του. Όταν δεν πολεμούσε, ακόμα και κατά τη διάρκεια που βρισκόταν σε πορεία, αυτός εκπαιδευόταν στα όπλα, ανεβοκατέβαινε από άρματα και άλογα, πήγαινε κυνήγι και γενικά βρισκόταν σε μία διαρκή εγρήγορση. Κάτι που συνέβαινε και κατά τη διάρκεια της μάχης. Στο Γρανικό ένα σπαθί, κόβοντας την περικεφαλαία του, έφτασε μέχρι το τριχωτό του κεφαλιού του.

Στην Γάζα δέχθηκε ένα βέλος στον ώμο. Στη Μαράκανδα ένα βέλος έσπασε το κόκαλο της κνήμης του. Στην Υρκανία χτυπήθηκε από λιθάρι, χάνοντας την όρασή του για πολλές ημέρες. Στη μάχη του Ισσού πληγώθηκε από ξίφος στο μηρό. Στη χώρα των Μαλλών ένα βέλος τρύπησε το στήθος του και δέχτηκε χτύπημα από λοστό στο κεφάλι. Και για όλους αυτούς τους τραυματισμούς ήταν πολύ υπερήφανος. Τους θεωρούσε σαν απόδειξη της ανδρείας του και της γενναιότητάς του. Αν και Βασιλιάς έμπαινε πρώτος στην μάχη, δίνοντας το παράδειγμα στους στρατιώτες του. Ένας Βασιλιάς που δεν ήξερε μόνο να διατάζει αλλά και να εκτελεί ο ίδιος τις διαταγές που έδινε. Θεωρούσε πως η μεγαλύτερη νίκη που μπορεί να πετύχει κάποιος είναι η νίκη στον εαυτό του για να μπορεί να τον ελέγχει. Αποτέλεσμα αυτής της νίκης του Αλέξανδρου είναι η εγκράτειά του.

Ιδέες, Πολιτική και πολιτισμική παρακαταθήκη

Μια άλλη υπερδύναμη την εποχή της, η Ρώμη, ονόμασε πρώτη τον Αλέξανδρο Μέγα, τον οποίο θεοποίησε και όχι μόνο ακολούθησε το έργο του και αγκάλιασε όλους τους τομείς της τέχνης, της επιστήμης και της ζωής, αλλά το ολοκλήρωσε μεταφέροντας και παγιώνοντας την ελληνική κληρονομιά στη Δύση, γεγονός που προετοίμασε την δημιουργία του Δυτικού Πολιτισμού. Ο Chateaubriand έγραψε: «αν κάποιος έμοιασε με θεό αυτός είναι ο Αλέξανδρος». Οι ανωτέρω χαρακτηρισμοί δεν ήσαν τυχαίοι.

Ο Μέγας Αλέξανδρος γεννήθηκε θνητός, έζησε ως υπεράνθρωπος και πέθανε ως ημίθεος.
Ξεχύθηκε από την Μακεδονία όχι για να κατακτήσει πλούτη ή να ικανοποιήσει πάθη, αλλά για να ενώσει, να εκπολιτίσει, να ανοίξει νέους δρόμους, να γράψει ιστορία.
Αναχωρώντας από την Μακεδονία μοίρασε την περιουσία του και όταν ρωτήθηκε τι θα κρατήσει για τον εαυτό του είπε: «Την ελπίδα».

Τα οράματα και το έργο του Αλεξάνδρου στην Πολιτική, Οικονομική και Πολιτιστική ανάπτυξη των λαών, θα έπρεπε να αποτελούν για τους ηγέτες των λαών, καθώς και για τις επιδιώξεις διεθνών οργανισμών φωτεινό παράδειγμα στην πορεία για την τρίτη χιλιετία. Οι κοινωνικές δομές που εισήγαγε είναι σημαντικότερες και από τις μάχες που διεξήγαγε. Κοινωνική πρόνοια, το αγαθό της κρατικής παιδείας, δικαιοσύνη για τους αδύνατους.

«Εποικιστικό όργανο του Αλεξάνδρου, (γράφει στο βιβλίο του «ΠΑΥΛΟΣ» ο Holzner), ήταν η Ελληνική μόρφωση, η Ελληνική γλώσσα, η Ελληνική κοινοτική ζωή, η Ελληνική πόλη». Με την διάδοση της ελληνικής γλώσσας ως επίσημης γλώσσας και για το Ασιατικό και Αφρικανικό του Κράτος, η Ελληνική έγινε το επίσημο γλωσσικό όργανο επικοινωνίας των ποικιλώνυμων λαών της Ανατολής. Με την διάδοση της ελληνικής θρησκείας, των ελληνικών εθίμων, της τέχνης, της καλλιτεχνίας, των ελληνικών γραμμάτων, διαβάζονταν από τους λαούς ο Όμηρος και εψάλλοντο οι τραγωδίες του Ευριπίδη και του Σοφοκλή. Ο Ελληνισμός έριξε τόσο βαθιές ρίζες, ώστε να διατηρείται ακμαίος επί αιώνες στην Ανατολή, έτσι που και σήμερα ακόμα οι Άραβες και οι άλλοι λαοί που κατέκτησε, με υπερηφάνεια να ισχυρίζονται ότι είναι απόγονοι του Μεγάλου Αλεξάνδρου.

«Η ταπεινή μούσα κάθε φυλής τραγούδησε τον Αλέξανδρο σαν δικό της άνθρωπο».
Είχε δασκάλους για τα παιδιά των στρατιωτών.

«Ο Αλέξανδρος, όπως γράφει ο Στράβων, επληροφορείτο συνεχώς από τους επιστήμονες που τον ακολουθούσαν για κάθε Εθνογραφικό, Γεωγραφικό, Ζωολογικό και Βοτανολογικό φαινόμενο που συναντούσαν».

Ο Αλέξανδρος δημιούργησε την οικονομική ζωή των νέων χωρών του. Γέννησε την Οικονομία της νέας εποχής.
Παντού ίδρυσε αγορές και εμπορικά κέντρα γύρω από τα οποία περιστρέφεται ακόμα και σήμερα η ζωή.

Ο Αλέξανδρος ενοποίησε το νομισματικό σύστημα. Η δραχμή Αττικού τύπου έγινε παγκόσμιο νόμισμα. Κατέστησε τον άργυρο βασική πρώτη ύλη κοπής νομισμάτων. Τα τετράδραχμα έγιναν τα πιο συνηθισμένα νομίσματα του τότε γνωστού κόσμου.

Ο Διόδωρος αναφέρει για τον Αλέξανδρο: «Εχθρούς ανάγκαζε ευδαιμονείν ο νικήσας». Ο Διόδωρος, τον αναδεικνύει μοναδική προσωπικόητα στην ιστορία της ανθρωπότητος. Ο Αλέξανδρος, όπως αναφέρει ο Αρριανός, ελευθερώνοντας τις ελληνικές πόλεις της Μ. Ασίας από τους Πέρσες «τας μεν ολιγαρχίας παντού καταλύειν εκέλευσε Δημοκρατίας δε εγκαθιστάναι και τους νόμους τοις εκάστοις αποδούναι».

Ο Αλέξανδρος εσέβετο το δημόσιο χρήμα. Στον λαό ήτο φιλάνθρωπος.
Ο Αλέξανδρος έδειξε ιπποτισμόν με την ευγενέστερη έννοια της λέξεως προς την γυναίκα. Ο Αρριανός επαίνεσε την συμπεριφορά αυτή του Αλεξάνδρου.
Το μνημείο του Μεγάλου Αλεξάνδρου στη Θεσσαλονίκη.

Όταν είδε την Ρωξάνη, κόρη του εχθρού του ηγεμόνα Οξυάρθου, που χόρευε μεταξύ των γυναικών που αιχμαλώτισε, την ερωτεύθηκε και δεν την ατίμασε αλλά την παντρεύτηκε. Ο σεβασμός που έδειξε στην μητέρα του Δαρείου όταν την αιχμαλώτισε, είχε ως συνέπεια να τον αγαπήσει σαν παιδί της, να μην ακολουθήσει τον Μαζαίο που προσπάθησε κρυφά να την απελευθερώσει και όταν πέθανε ο Αλέξανδρος έμεινε νηστική πέντε μέρες, όπως γράφει ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος, και αυτοκτόνησε. Ο Κανελλόπουλος αναφέρει ότι: «Όταν ο Αλέξανδρος πέθανε και σταμάτησε η αναπνοή του, σταμάτησε προς στιγμήν η αναπνοή της ίδιας της Ιστορίας».

Ο Μέγας Βασίλειος στον λόγο του προς τους νέους, προβάλλει τον Αλέξανδρο ως υπόδειγμα εγκράτειας.
Όταν πληροφορήθηκε ότι δύο ευγενείς Μακεδόνες βίασαν γυναίκα διέταξε την θανάτωσή τους.
Ο Αλέξανδρος αποκαλύπτεται φιλόσοφος. «Ανθ’ ων είπε, ανθ’ ων εδίδαξε, ανθ’ ών έπραξες», κατά του Πλουτάρχου.

Επηρέασε βαθύτατα τους Άραβες, ώστε η συνάντηση Ελληνισμού και Αράβων να αποτελέσει σημαντικό γεγονός στην Ιστορία, έγραψε ο Dennis Overbye στους Τάιμς της Νέας Υόρκης. Οι Άραβες μετέφρασαν την Ελληνική γραμματείαν, η οποία πέρασε στην Ευρώπη και μεταφράστηκε τον 12ο αιώνα στα Λατινικά για να αποτελέσει την βάση της Αναγέννησης. Ο Αναπληρωτής Καθηγητής Φιλοσοφίας του Πανεπιστημίου Αιγαίου, Κωνσταντίνος Ρωμανός, στο ενδιαφέρον βιβλίο του «Το Ελληνιστικό Ισλάμ», χαρακτηρίζει ως «ελείποντα κρίκον της Ιστορίας του Πολιτισμού την Ελληνική κληρονομιά του Ισλάμ», γεγονός που δεν έχει ερευνηθεί στην Ελλάδα με μόνη αξιέπαινη εξαίρεση, αναφέρει ο Κων. Ρωμανός το έργον του Μητροπολίτη πρώην Μεγάλης Βρετανίας και Θυατείρων, Μεθόδιο Φούγια.

Στο Κοράνι αναγνωρίζεται στον Αλέξανδρο ρόλος στο ευρύτερο σχέδιο του Θεού για τον κόσμο.

Το επιστημονικό έργο των Αράβων φιλοσόφων, που ήταν συνέπεια του έργου του Μεγάλου Αλεξάνδρου, έγραψε ο D. Overbye στους New York Times [4], ανεκόπη από τις σταυροφορίες τους Μογγόλους, και τους Οθωμανούς με την επικράτηση των οποίων επί πέντε αιώνες δεν υπήρξε ούτε ένας πνευματικός άνθρωπος. «Οι Οθωμανοί, γράφει ο Overbye, δεν ενδιαφέρονταν για επιστήμες και δεν ταυτίζονται, αναφέρει ο Καθηγητής Ρωμανός, με το Ισλάμ». Όχι τυχαία, συνεπώς, ο Μωάμεθ στο Κοράνιο αναφέρεται στον Δικέρατο Βασιλέα (τον Αλέξανδρον) ως είδος προφήτη που έχει την δύναμι να τιμωρήσει όσους αδικούν και να δώσει εξαιρετικές αμοιβές σε όσους πιστεύουν και κάνουν έργα αγαθά. Ο Μέγας Αλέξανδρος εκφράζει μια καινούργια εποχή, στην οποία το ελληνικό πνεύμα αποκτά μια πρωτόγνωρη τολμηρότητα, αποτολμά το αδύνατο, αμφισβητεί τους θεούς και τις υπάρχουσες δοξασίες και εξερευνά τον κόσμο με μέτρο την επιστήμη και κανόνα τη λογική. Την εποχή αυτή αρχίζει η αναζήτηση της επιστημονικής τεκμηρίωσης κάθε θεωρίας και η αυστηρή τεχνική υλοποίηση κάθε επινόησης. Ήταν η αυγή της νέας εποχής. Ο Μ. Αλέξανδρος δεν ήταν μόνο ένας ιδιοφυής στρατηγός. Ήταν κυβερνήτης, οργανωτής, ήξερε να προσελκύει και να αξιοποιεί τα μεγαλύτερα επιστημονικά και τεχνολογικά μυαλά της εποχής του, ενώ απομάκρυνε όσους αποδεικνύονταν αναποτελεσματικοί.

Μέσα στο στρατό του Μ. Αλεξάνδρου υπήρχε ένας άλλος στρατός από μηχανικούς και τεχνίτες όλων των ειδικοτήτων, ένα “σώμα μηχανικών” αποτελούμενο από 5.000 περίπου άνδρες, με διοικητή τον Διάδη, που μέσα στα 14 χρόνια της μεγάλης εκστρατείας μεταμόρφωσαν με τα εργαλεία και τις γνώσεις τους ένα μεγάλο μέρος του τότε γνωστού κόσμου. Οι ιστορικοί αναφέρουν ότι οι πολεοδόμοι του Μ. Αλεξάνδρου έκτισαν ή επέβλεψαν το κτίσιμο 70 πόλεων σε προσεκτικά επιλεγμένα σημεία, ώστε να αποτελούν εμπορικούς κόμβους αλλά και στρατηγικά σημεία ελέγχου των περιοχών της αχανούς αυτοκρατορίας. Οι περισσότερες πόλεις κτίστηκαν κατά τα πρότυπα των ελληνικών, με αγορά, σχολείο, εμπορικά καταστήματα, ναούς, θέατρο, γυμναστήριο, και αποτέλεσαν σημαντικά κέντρα διάδοσης του ελληνικού πολιτισμού και δημιουργικής αφομοιώσεως του από τους λαούς της ανατολής. Κατασκεύασαν εκατοντάδες γέφυρες, σήραγγες και οχυρωματικές θέσεις. Επινόησαν νέες πολεμικές μηχανές αλλά και μεθόδους μαζικής ναυπήγησης πλοίων (τα 2.000 πλοία του Νέαρχου). Η χρησιμοποίηση της ελληνικής γλώσσας σε όλη την επικράτεια επιτάχυνε σημαντικά τη διάδοση και τη χρήση των επιτευγμάτων της τεχνικής και της επιστήμης.

Είναι εντυπωσιακή η επιμονή του M. Αλεξάνδρου να επιβλέπει προσωπικά τη συστηματική συγκέντρωση και καταγραφή των νέων πληροφοριών, την εκπόνηση τεχνικών σχεδίων ακόμα και τη ζωγραφική αναπαράσταση των φυτών και των ζώων που είχαν συλλέξει οι φυσιοδίφες του επιστημονικού του επιτελείου. Όλη αυτή η συγκεντρωμένη και συστηματοποιημένη γνώση φυλασσόταν στα κρατικά αρχεία της Βαβυλώνας και αποτέλεσε σημαντική πηγή για τους σύγχρονους και μελλοντικούς μελετητές. Αυτή η προσπάθεια βρήκε την πιο πλήρη έκφρασή της, μετά το θάνατο του Μ. Αλεξάνδρου, στο μουσείο της Αλεξάνδρειας που περιλάμβανε την περίφημη βιβλιοθήκη και συγκέντρωνε τα ανήσυχα πνεύματα όλης της γης. Εκεί δίδαξε ο Απολλώνιος που κατασκεύασε το πρώτο ηλιακό ρολόι, εκεί ο Ήρων κατασκεύασε την πρώτη ατμομηχανή, υδραυλικά ρολόγια και αυτόματους μηχανισμούς που ακόμα προκαλούν θαυμασμό. Ειρωνεία της Ιστορίας αποτελεί ότι το δημιουργικό πανηγύρι των Μουσών και του Ηφαίστου έμελλε να το διαδεχθεί μια μεγάλη περίοδος σκοταδιού, που έστειλε πολλά από τα επιτεύγματα της Ελληνιστικής Εποχής στη λήθη. Είναι χαρακτηριστικά γι' αυτήν την απώλεια τα λόγια του Άρθουρ Κλαρκ: «Αν η (πολιτική) διορατικότητα των Ελλήνων συμβάδιζε με την (τεχνολογική) ιδιοφυΐα τους, τότε ίσως και η βιομηχανική επανάσταση να άρχιζε χίλια χρόνια πριν από τον Κολόμβο...»

Όρκος εις την Ώπιδα [5]

Ο υποτιθέμενος «Όρκος» του Μεγάλου Αλεξάνδρου, δοσμένος στην Ώπιδα τον μήνα Αύγουστο του 324 π.Χ., φέρεται να έγινε σε συμπόσιο στο οποίο συμμετείχαν 9.000 αξιωματούχοι και ευγενείς, Έλληνες, Πέρσες, Μήδοι, Ινδοί, Αιγύπτιοι, Φοίνικες και άλλοι. Το κείμενο του δήθεν όρκου μόνο σε απόδοση, καθώς δεν ανιχνεύθηκε ποτέ οποιοδήποτε σχετικό αρχαίο κείμενο, αναφέρει:

«Επιθυμία μου είναι, τώρα που οι πόλεμοι φτάνουν σε ένα τέλος, όλοι να είστε ευτυχείς και να ζείτε εν ειρήνη. Από εδώ και πέρα όλοι οι θνητοί να ζουν σαν ένας λαός, με αδελφοσύνη, με νόμους κοινούς για όλους, όπου οι άριστοι θα κυβερνούν, χωρίς να λογαριάζεται η καταγωγή τους. Αντίθετα από τους στενόμυαλους, εγώ δεν κάνω διάκριση ανάμεσα σε Έλληνες και βαρβάρους. Η καταγωγή των πολιτών ή το έθνος μέσα στο οποίο γεννήθηκαν εμένα δεν με ενδιαφέρει.
Έχω ένα μόνο κριτήριο με το οποίο τους ξεχωρίζω: την αρετή. Για μένα οποιοσδήποτε καλός αλλοεθνής είναι Έλληνας και οποιοσδήποτε κακός Έλληνας είναι χειρότερος από έναν βάρβαρο. Εάν ποτέ ανακύπτουν αμφισβητήσεις ανάμεσά σας, δεν θα καταφεύγετε στα όπλα, αλλά θα τις λύνετε εν ειρήνη. Και αν χρειαστεί, θα είμαι εγώ ο κριτής ανάμεσά σας. Να θεωρείτε τον Θεό [6] όχι σαν έναν αυταρχικό δεσπότη, αλλά σαν έναν κοινό πατέρα όλων. Και έτσι η διαγωγή σας θα είναι σαν τη ζωή αδερφών μέσα στην ίδια οικογένεια.
Όσον αφορά εμένα, εγώ σας βλέπω όλους  ως ίσους μεταξύ σας είτε είστε λευκοί είτε σκουρόχρωμοι. Και εγώ θα ήθελα να είστε όχι υπήκοοι στην κοινοπολιτεία μου, αλλά ισότιμα μέλη της, μέτοχοι σ’  αυτήν. Με όλες μου τις δυνάμεις θα προσπαθήσω να κάνω πραγματικότητα αυτό που σας υποσχέθηκα. Κρατήστε ως σύμβολο αγάπης αυτόν τον όρκο που δώσαμε μαζί απόψε κατά τη διάρκεια των σπονδών μας».

Ο υποτιθέμενος Όρκος του Μεγάλου Αλεξάνδρου είναι ένα εμφανώς πλαστό κείμενο [7] και επινόημα μεταγενέστερο της εποχής του Μεγάλου στρατηλάτη, δεν υπάρχει σε κανένα κείμενο αρχαίου συγγραφέα ή αρχαίου ιστορικού και ασφαλώς δεν περιλαμβάνεται στα γραπτά του Καλλισθένη, ανιψιού του Αριστοτέλη, που ακολούθησε μετά από προτροπή του θείου του, τον Αλέξανδρο στην Περσία, για να καταγράψει τα γεγονότα σαν ιστορικός. Στα γραπτά του Καλλισθένους δεν γίνεται κανένας λόγος για τον υποτιθέμενο όρκο. Ο Πλούταρχος στο έργο του «Ηθικά» αναφέρει:

«Ο σκοπός της εκστρατείας του ήταν όχι να αποκτήσει πλούτη για να ικανοποιήσει τυχόν επιθυμία του για πολυτέλεια και απολαύσεις, αλλά να ενώσει όλους  τους λαούς με τους δεσμούς της ειρήνης, της ομόνοιας και της αμοιβαίας επικοινωνίας» ενώ στην ίδια άποψη συγκλίνει και ο Αρριανός που διηγείται πως οι πράξεις του Αλεξάνδρου και η συμπεριφορά του δείχνουν μια τέτοια επιθυμία. 

Οι σύγχρονοι υποστηρικτές της απόψεως περί του δήθεν όρκου του Αλέξανδρου στηριζόμενοι και στον αποδεδειγμένα ψευδολόγο Εβραίο συγγραφέα Ιώσηπο ο οποίος ισχυρίστηκε ότι ο Αλέξανδρος προσκύνησε τον έναν και μοναδικό Θεό των Ιουδαίων -και μετέπειτα Χριστιανών- όταν μπήκε στην Ιερουσαλήμ, παρουσιάζουν σε μεσαιωνικές γκραβούρες ανατυπωμένες στα σχολικά βιβλία τον Αλέξανδρο να προσκυνά, ενώ είναι ιστορικά διακριβωμένο ότι ο Αλέξανδρος δεν βρέθηκε ποτέ στα Ιεροσόλυμα. Άλλωστε το προσκύνημα, κατά τον δάσκαλο του Αλέξανδρου, τον Αριστοτέλη: «.... ίδιον των βαρβάρων εστί και ουχί των Ελλήνων».

Αρχαία Ελληνική γραμματεία

Είναι απολύτως βέβαιο ότι ο Αλέξανδρος ξεχώριζε τους Έλληνες από τους βάρβαρους διότι είχε βαθιά χαραγμένη στην ψυχή του την διδαχή: «ὡς Ἀριστοτέλης συνεβούλευεν αὐτῷ, τοῖς μὲν Ἕλλησιν ἡγεμονικῶς τοῖς δὲ βαρβάροις δεσποτικῶς χρώμενος» [8]. Άλλωστε σύμφωνα με τα καταγεγραμμένα στην αρχαία Ελληνική Γραμματεία [9], ο Αλέξανδρος είπε τα εξής (το κείμενο σε μετάφραση):

«Αυτός ο λόγος μου, Μακεδόνες, δεν θα εκφωνηθεί για να σταματήσει την επιθυμία σας για επιστροφή στην πατρίδα -γιατί μπορεί ο καθένας σας να φύγει όπου θέλει με την έγκριση μου- αλλά για να καταλάβετε τι λογής είμαστε εμείς και τι λογής γίνατε εσείς και φεύγετε. 
* Και θα αρχίσω πρώτα την ομιλία μου με αναφορά στον πατέρα μου Φίλιππο, όπως είναι φυσικό, ο Φίλιππος λοιπόν, αφού σας παρέλαβε περιφερομένους και φτωχούς, που βοσκούσατε τα λίγα σας πρόβατα στα βουνά ντυμένοι με προβιές και που πολεμούσατε με δυσκολία για αυτά εναντίον των Ιλλυριών και των Τριβαλλών και των γειτόνων Θρακών, σας αξίωσε να φορέσετε χλαμύδες αντί για τα δέρματα και σας κατέβασε από τα βουνά στις πεδιάδες, καθιστώντας σας αξιωματούχους (αντιπάλους) απέναντι των γειτόνων βαρβάρων, έτσι που να στηρίζετε τη σωτηρία σας πια όχι στην οχυρότητα της τοποθεσίας αλλά στην προσωπική σας ανδρεία, και σας κατέστησε πολίτες πόλεων και σας εκπολίτισε με νόμους και χρηστά ήθη. 
* Και απέναντι αυτών των βαρβάρων, από τους οποίους υποφέρατε εσείς και τα υπάρχοντας σας, σας ανέδειξε σε ηγεμόνες από δούλους και υπηκόους και πρόσθεσε τα περισσότερα μέρη της Θράκης στην Μακεδονία και, καταλαμβάνοντας τα πιο επίκαιρα σημεία των παραθαλασσίων περιοχών, ανέπτυξε το εμπόριο στη χώρα και εξασφάλισε για εσάς την χωρίς κινδύνους (εξωτερικούς) εκμετάλλευση των μεταλλείων και σας κατέστησε κυρίαρχους των Θεσσαλών, που παλιότερα πεθαίνατε από τον φόβο σας, και ταπεινώνοντας το έθνος των Φωκέων άνοιξε διάπλατα και ευκολοδιάβατο το δρόμο για την Ελλάδα αντί του αρχικά στενού και αδιάβατου, και τους Αθηναίους και Θηβαίους, που ταλαιπωρούσαν πάντα την Μακεδονία με τις επιδρομές τους, τους ταπείνωσε σε τέτοιο βαθμό, και με δική σας ήδη συμμετοχή σ` αυτά ώστε αντί να πληρώνετε φόρους στους Αθηναίους και να είστε υπήκοοι των Θηβαίων, να εναποθέτουν εκείνοι την ασφάλεια τους σε σας ως επί το πλείστον. 
* Και αφού κατέβηκε στην Πελοπόννησο, διευθέτησε τις εκεί υποθέσεις και, αφού ανακηρύχθηκε στρατηγός με απεριόριστες αρμοδιότητες όλης της υπόλοιπης Ελλάδας για το στράτευμα εναντίον του Πέρση βασιλιά, πρόσθεσε περισσότερο αυτή τη δόξα όχι στον εαυτό του περισσότερο παρά στο κοινό των Μακεδόνων. Αυτές τις υπηρεσίες έχει προσφέρει ο πατέρας μου σε εσάς, ώστε να τις εκτιμήσει κανείς σπουδαίες αυτές καθαυτές, αλλά μικρές σε σύγκριση με τις δικές μας. Γιατί εγώ, παραλαμβάνοντας από τον πατέρα μου ελάχιστα χρυσά και ασημένια σκεύη, ούτε εξήντα τάλαντα στα ταμεία, χρέη του Φιλίππου πάνω από πεντακόσια τάλαντα και, αφού δανείστηκα ο ίδιος επιπλέον άλλα οχτακόσια, ξεκινώντας από τη χώρα μας που δεν επαρκούσε ούτε για τις βοσκές σας, αμέσως σας άνοιξα τον δρόμο του Ελλησπόντου, ενώ οι Πέρσες τότε ήταν παντοδύναμοι στην θάλασσα, και κατανικώντας με το ιππικό τους σατράπες του Δαρείου, προσάρτησα όλη την Ιωνία στην δική σας επικράτεια και όλη την Αιολία και τις δύο Φρυγίες και τους Λυδούς και κυρίευσα την Μίλητο με πολιορκία και όλα τα άλλα μέρη, που προσχώρησαν σε μας με την θέληση τους, τα πήρα και τα παρέδωσα σε εσάς να τα καρπώνεσθε και τα αγαθά από την Αίγυπτο και την Κυρήνη, όσα απόχτησα χωρίς μάχη, ανήκουν σε εσάς, και η Κοίλη Συρία και η Παλαιστίνη και η χώρα ανάμεσα στα ποτάμια (Μεσοποταμία) είναι δικό σας κτήμα, και η Βαβυλώνα και τα Βάκτρα και τα Σούσα δικά σας, και ο πλούτος των Λυδών και οι θησαυροί των Περσών και τα αγαθά των Ινδών και η έξω θάλασσα δική σας, εσείς είστε σατράπες, εσείς στρατηγοί, εσείς ταξίαρχοι. 
* Γιατί για μένα τι υπάρχει παραπάνω ύστερα από αυτούς τους κόπους πέρα από αυτή την πορφύρα και το διάδημα αυτό; Προσωπικά δεν έχω τίποτε άλλο και κανείς δεν μπορεί να μιλήσει για δικούς μου θησαυρούς παρά μόνο για αυτά, δικά σας αποκτήματα η όσα φυλάγονται για εσάς. Γιατί δεν υπάρχει λόγος να φυλάξω τους θησαυρούς προσωπικά για μένα, που σιτίζομαι το ίδιο με εσάς και προτιμώ τον ίδιο με εσάς ύπνο, και μάλιστα νομίζω ότι ούτε καν τρώω τα ίδια φαγητά με όσους από εσάς έχουν κοιλιόδουλες προτιμήσεις, και ξέρω ότι για σας, για να μπορείτε εσείς να κοιμάστε ήσυχοι. Αλλά μήπως απόκτησα αυτά διοικώντας ο ίδιος άκοπα και χωρίς ταλαιπωρίες, ενώ εσείς κοπιάζατε και ταλαιπωρούσασταν; Και ποιος από εσάς αναγνωρίζει ότι κουράστηκε περισσότερο για μένα, από ότι εγώ για εκείνον; Εμπρός λοιπόν, και οποίος από εσάς έχει τραύματα, ας βγάλει τα ρούχα του και ας τα δείξει, και εγώ θα δείξω τα δικά μου σχετικά, γιατί, από έμενα κανένα μέρος του σώματος μετωπικά και απόμεινε χωρίς τραύματα, ούτε υπάρχει όπλο ή από τα χειριζόμενα με το χέρι η από αυτά από εκτοξεύονται, που να μη φέρω πάνω μου τα ίχνη του, αλλά και με ξίφος από χέρι έχω πληγωθεί και τόξα έχω δεχτεί ήδη και με βλήματα μηχανών χτυπήθηκα και με πέτρες πολλές φορές και με καδρόνια βαλλόμενος για εσάς και για δική σας δόξα και για δικό σας πλούτο σας οδηγώ νικητές ανάμεσα από κάθε στεριά και θάλασσα και από όλους τους ποταμούς και τα όρη και όλες τις πεδιάδες, και τέλεσα τους ιδίους γάμους με σας και τα παιδιά μου. 
* Και απέναντι σε οποίον υπήρχαν χρέη, χωρίς να καλοεξετάσω για ποιόν λόγο δημιουργήθηκαν, ενώ τόσα πολλά εισπράττατε ως μισθό και τόσα πολλά ιδιοποιούσασταν όταν γινόταν λεηλασία μετά από πολιορκία, όλα τα εξόφλησα. Και υπάρχουν χρυσά στεφάνια για τους περισσοτέρους από σας, αθάνατα ενθύμια και της δικής σας ανδρείας και της από μένα επιβράβευση σας. Και οποίος σκοτώθηκε, έπεσε ένδοξα, και έγινε μεγαλοπρεπής η ταφή του, και χάλκινοι ανδριάντες έχουν τιμηθεί, απαλλαγμένοι από εκτάκτους φόρους και κάθε οικονομική υποχρέωση, γιατί, πράγματι, κανείς από εσάς δεν σκοτώθηκε υποχωρώντας, όταν εγώ πρωτοστατούσα στις μάχες. Και τώρα εγώ σκόπευα να στείλω πίσω τους απόμαχους από σας αξιοζήλευτους από τους συμπατριώτες σας, αλλά αφού θέλετε να επιστρέψετε όλοι σας, φύγετε όλοι και στην επιστροφή ανακοινώστε ότι το βασιλιά σας Αλέξανδρο, που κατανίκησε τους Πέρσας και τους Μήδους και τους Βάκτριους και τους Σάκες, που κυρίευσε τους Ουξίους και Αραχωτούς και Δράγγες, που υπόταξε τους Παρθυραίους και τους Χορασμίους και τους Υρκανίους μέχρι την Κασπία θάλασσα, που πέρασε τον Καύκασο πέρα από τις Κασπίες πύλες, που διάβηκε τον Όξο ποταμό και τον Ταναί, ακόμη και τον Ινδό ποταμό που δεν πέρασε κανένας άλλος εκτός από τον Διόνυσο και τον Υδάσπη και τον Ακεσίνη και τον Υδραώτη, και που θα περνούσε και τον Ύφαση, αν εσείς δεν αντιδρούσατε, και που προχώρησε στη μεγάλη θάλασσα και από τα δύο στόμια του Ινδού, και που διέσχισε την έρημο της Γεδρωσίας, από όπου κανείς ποτέ νωρίτερα δεν πέρασε με στρατό, και που στο πέρασμα του κατέκτησε την Καρμανία και τη χώρα των Ωρειτών, και που τον εγκαταλείψατε και φύγατε, παραδιδόντας τον στους κατανικημένους βαρβάρους να τον φυλάγουν. Ίσως αυτά θα είναι για εσάς δόξα εκ μέρους των ανθρώπων και (θεωρηθούν) όσια βέβαια, όταν θα τα αναγγείλετε. Φύγετε».

Αλέξανδρος του Χρήστου Ζαλοκώστα

Ο εθνικιστής συγγραφέας και πολιτικός Χρήστος Ζαλοκώστας στο βιβλίο του «Μέγας Αλέξανδρος» αναφέρεται -μάλλον πρώτος αυτός στον Ελλαδικό χώρο- στον υποτιθέμενο «Όρκο εις την Ώπιν». Με την αναφορά του ο Ζαλοκώστας επιχειρεί να πείσει τους αναγνώστες του ότι ο Μέγας Αλέξανδρος εξομοίωνε τους Έλληνες με τους Βαρβάρους και υπήρξε ο πρώτος κήρυκας της Αγάπης και της Συναδελφώσεως των Λαών. Έχει πλέον αποδειχθεί πως ο υποτιθέμενος Όρκος είναι ανύπαρκτος και η αναφορά του από τον Ζαλοκώστα υπήρξε αντιγραφή από βιβλίο του γνωστού Σκωτσέζου ιστορικού και ελληνιστή William Woodthorpe Tarn. Γράφει επ' αυτού ο πατριώτης δημοσιογράφος Θεόδωρος Χατζηγώγος [10]:

«...Ως γνωστόν, ουδέποτε ο Μέγας Αλέξανδρος προέβη στον διαβόητο «Όρκο στην Ώπι» που εξομοιώνει τους Έλληνες με τους Βαρβάρους { ...} όλη η σχετική φιλολογία είναι πλαστή και προήλθε από το βιβλίο «Μέγας Αλέξανδρος» του βασιλόφρονος Βιομήχανου και συγγραφέως Χρήστου Ζαλοκώστα (1894-1975), {...}. Ο Ζαλοκώστας έχει αντιγράψει {...} από ένα βιβλίο του γνωστού Σκωτσέζου ιστορικού και ελληνιστή William Woodthorpe Tarn (1869-1957), {...}.
 {...} Ο πιστός χριστιανός Χρήστος Ζαλοκώστας στο βιβλίο του «Μέγας Αλέξανδρος» {...} δεν αρκείται στην πλαστογράφηση του ανυπάρκτου «Όρκου στην Ώπι», προκειμένου να μάς πείσει πως ο Μέγας Αλέξανδρος εξομοίωνε τους Έλληνες με τους Βαρβάρους και υπήρξε ο πρώτος κήρυκας της Αγάπης και της Συναδέλφωσης των Λαών, 350 χρόνια πρίν τον Ιησού Χριστό και τον Απόστολο Παύλο: Ισχυρίζεται επιπλέον πως ο Αλέξανδρος ΜΙΣΟΥΣΕ ΤΟΝ ΕΘΝΙΚΙΣΜΟ!.. Και στην σελ. 264 γράφει πως «Οι Έλληνες ποτέ δεν τον εχώνεψαν» τον Αλέξανδρο, λές και είναι άλλος Λαός οι Μακεδόνες και άλλος οι Έλληνες {...}.
{...} ο Ζαλοκώστας καθυβρίζει τους Έλληνες, λέγοντας ότι ηρνούντο να εργαστούν, είχαν δούλους και ήσαν αδιάφοροι για κάθε τι χρήσιμο, περιοριζόμενοι να καλλιεργούν το πνεύμα τους!.. ΚΙ ΟΛΑ ΑΥΤΑ, το σωτήριον έτος 1971 που υπήρχε ακόμη Λογοκρισία στην Ελλάδα {...} Πώς είναι δυνατόν, {...} να βγαίνει βιβλίο που να λέει πως ο Πατριάρχης του Ελληνικού Εθνικισμού Μέγας Αλέξανδρος μισούσε τον Εθνικισμό και κήρυττε την Αγάπη προς τον Άλλον, ανεξαρτήτως Φυλής, Θρησκείας κλπ.;».

Πηγές / Βιβλιογραφία

  • [Αρριανού: Ανάβασις Αλεξάνδρου, Έκδοση: Πάπυρος]
  • [Πλουτάρχου: Αλέξανδρος - Καίσαρας Βίοι παράλληλοι, Μετάφραση, περίληψη, σχόλια, ερμηνεία: Γεώργιος Ράπτης, Έκδοση: Ζήτρος]
  • [Λίγη Ιστορία για την Μακεδονία (Αλέξανδρος και Διάδοχοι), Νίκος Μάρτης, 17-03-2005]
  • [Ο Άγνωστος Μέγας Αλέξανδρος, συλλογικό έργο, Έκδοση: Αρχέτυπο]

Παραπομπές

  1. [Μαρμάρινη προτομή του Μεγάλου Αλεξάνδρου, ελληνιστικής τεχνοτροπίας, 2ου-1ου αιώνα π.Χ., άγνωστου καλλιτέχνη. Πιστεύεται ότι προέρχεται από την Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου. Βρίσκεται στο Βρετανικό Μουσείο στο Λονδίνο.]
  2. ["Η αποθέωση του Μεγάλου Αλεξάνδρου" έργο του Gustave Moreau, το οποίο δημιούργησε το 1885, λάδι σε καμβά, 155 x 155 εκ. Βρίσκεται στο Μουσείο Gustave Moreau στο Παρίσι.]
  3. [Το Τετράδραχμο του Μεγάλου Αλέξανδρου (336–323 π.Χ.) τον εμφανίζει να φορά λεοντή και τον κρηταγενή Δία ένθρονο. Σύμφωνα με την παράδοση οι βασιλείς των Μακεδόνων ήσαν απόγονοι του Ηρακλή.]
  4. [Εφημερίδα Η Καθημερινή 4 Νοεμβρίου 2001]
  5. [Η πόλις Ώπιδα (στην ακκαδική γλώσσα, Upa ή Upija) βρίσκονταν στην περιοχή της Βαβυλωνίας και όχι της Ασσυρίας όπως πολύ συχνά αναφέρεται.]
  6. [O Αλέξανδρος, όπως και ουδείς Έλληνας της εποχής του, θα χρησιμοποιούσε την λέξη-επιθετικός προσδιορισμός Θεός δίχως ταυτόχρονα να τον αποκαλέσει με το όνομα του, ας πούμε Δίας, Άρης, Διόνυσος. Για τους Έλληνες εκείνων των χρόνων δεν υπήρχε κάποιος μοναδικός δεσποτικός κυβερνήτης, δημιουργός και αφέντης του κόσμου. Ο ένας και μοναδικός Θεός της ιουδαϊκής και μετέπειτα της χριστιανικής θρησκείας, δεν υπήρχε για τους Έλληνες ως έννοια ή ως σύλληψη ιδέας.]
  7. [Καταρρίπτεται-Ο όρκος του Μεγάλου Αλεξάνδρου ellinikahoaxes.gr, Γιώργος Γιώτης, 29 Σεπτεμβρίου 2014.]
  8. [Πλούταρχος, «Περί Αλεξάνδρου τύχης και αρετής», 329,β,7]
  9. [Αδριανός, «Αλεξάνδρου Ανάβασις», βιβλίο 7ο κεφάλαιο 9ο]
  10. [Θεόδωρος Χατζηγώγος, εφημερίδα «Στόχος», 19 Απριλίου 2018.]