Λέλα Καραγιάννη

Η Λέλα (Ελένη) Καραγιάννη, Ελληνίδα ηρωίδα της Εθνικής αντιστάσεως στην περίοδο του Β' Παγκοσμίου πολέμου και της τριπλής κατοχής της Ελλάδος, από Γερμανούς, Ιταλούς και Βούλγαρους, γεννήθηκε στις 24 Ιουνίου 1898 στη Λίμνη Ευβοίας και εκτελέστηκε στις 8 Σεπτεμβρίου 1944, στο Άλσος Χαϊδαρίου της Αθήνας.

Είχε παντρευτεί το 1916 με το Νικόλαο Καραγιάννη, φαρμακοποιό έμπορο αρωματικών-φαρμακευτικών υλών και σκευασμάτων, με καταγωγή από το Μπουρνόβα της Μικράς Ασίας, με τον οποίο κατοικούσαν σε ένα διώροφο σπίτι στην οδό Λήμνου 1, σήμερα Λέλας Καραγιάννη & Σταυροπούλου, κοντά στην Πλατεία Αμερικής στην Αθήνα, και απέκτησαν επτά παιδιά, την Ιωάννα, την Ηλέκτρα, το Γιώργο, το Βύρωνα, το Νέλσωνα που πέθανε στο Ντένβερ των Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής στις 12 Νοεμβρίου 1984, έπειτα από καρδιακή προσβολή, τη Νεφέλη, σύζυγο Ελευθερίου Παπαγιάννη, και την Ελένη, που γεννήθηκε το 1936.

Λέλα Καραγιάννη

Βιογραφία

Γονείς της Λέλας ήταν ο Αθανάσιος Μηνόπουλος από το Πήλι Ευβοίας και η Σοφία Μπούμπουλη, γόνος της οικογένειας της Λασκαρίνας Μπουμπουλίνας από τις Σπέτσες. Ήταν η πρωτότοκη θυγατέρα της οικογένειας κι είχε δύο ακόμη αδελφές, τη Μαρία και την Καλλιόπη Μηνοπούλου.

Σπουδές / Αντιστασιακή δράση

Η Καραγιάννη παρακολούθησε μαθήματα στο Δημοτικό σχολείο της Λίμνης και λίγα χρόνια μετά εγκαταστάθηκε στην Αθήνα. Από τις πρώτες κιόλας ημέρες της Γερμανοϊταλικής κατοχής, με κέντρο σπίτι στην οδό Φυλής και το φαρμακείο-αρωματοπωλείο του συζύγου της στην οδό Πατησίων 16, στη στοά Φέξη, κοντά στην Πλατεία Κάνιγγος, περιέθαλψε Έλληνες φαντάρους καθώς και περίπου 140 συμμάχους, τους οποίους έκρυβε μέχρι τη φυγάδευσή τους, σε τρία σπίτια που νοίκιαζε και στο μικτό ιδιωτικό γυμνάσιο «Ελικών», κοντά στο σπίτι της. Την ομάδα χρηματοδοτούσε η ίδια, βοηθούμενη από τη Νίκη Χωμενίδου, τους αδελφούς Σωτήριο και Ηλία Παπαβασιλείου, τις οικογένειες Βαρυπάτη, Γκίκα, Διάμεση, Σουπίλα, Ρωσολύμου, Μακρυγιάννη, Σαπουντζόγλου, Καζάζη, τους γιατρούς Παύλο Βακατάτση και Ιωάννη Σαρακινό και πολλούς άλλους, όπως ο πρεσβευτής Αλέξανδρος Πάλλης και οι αδελφοί Παπαστράτου.

Αρχικά, στις 10 Μαΐου 1941, περιέθαλψε τον τραυματισμένο Αυστραλό στρατιώτη Τζον Ουίλσον, που συνάντησε έξω από το σπίτι της και τον οποίο συνόδευσε στο σταθμό των Α' Βοηθειών ο γιος της Γιώργος, ενώ τον φρόντισε ο γιατρός και μετέπειτα συνεργάτης της, Γ. Κανελλόπουλος. Ο Ουίλσον συνελήφθη αργότερα από τους Γερμανούς και ακολούθησε η σύλληψη του Γιώργου Καραγιάννη, ο οποίος κατηγορήθηκε για παροχή βοήθειας σε Άγγλους, όμως κατόρθωσε να δραπετεύσει από τις φυλακές Αβέρωφ και στη συνέχεια ανέβηκε στον Ελικώνα, όπου εντάχθηκε στο επιτελείο του Ντον Στότ ως γραμματέας και σύνδεσμος. Παράλληλα ταξίδευε συχνά στη γυναικεία Μονή του Αγίου Ιερόθεου στα Μέγαρα, όπου ήταν ηγουμένη η Ιεροθέα Πανταλέοντος, μεταφέροντας προμήθειες με τρόφιμα και φάρμακα στους Βρετανούς στρατιώτες, που είχαν βρει καταφύγιο στη Μονή. Την ίδια εποχή συγκρότησε την αντιστασιακή οργάνωση «Μπουμπουλίνα» με αρχικό της σκοπό, να διασώσει, να αποκρύψει ή να φυγαδεύσει Άγγλους αξιωματικούς και στρατιώτες, όμως σταδιακά η οργάνωση μεγάλωσε και ενεργούσε δολιοφθορές εναντίον των στρατευμάτων κατοχής. Κ Καραγιάννη, είχε χωρίσει την οργάνωση σε διάφορα τμήματα όπως, ανευρέσεως συμμάχων, αποδράσεως από το Στρατόπεδο Κοκκινιάς, αποκρύψεως και περιθάλψεως, επιμελητείας και τροφοδοσίας, υγειονομικής περιθάλψεως και φυγαδεύσεως στη Μέση Ανατολή. Σταδιακά κατάφερε να συλλέγει πληροφορίες από το αρχηγείο των Γερμανών, από το Ναυαρχείο, την μυστική αστυνομία και το Ιταλικό φρουραρχείο.

Η δράση της απλώθηκε στους τομείς

• της δημιουργίας δικτύου πρακτόρων σε γερμανικές μονάδες μεγάλης σημασίας,
• της δημιουργίας σχέσεων με αγγλικές αποστολές της υπαίθρου και με τις δυνάμεις του ΕΔΕΣ και την παροχή πολύτιμων πληροφοριών,
• της αποστολής Βρετανών στα βουνά και όπλων στους αντάρτες,
• της συνεργασίας με άλλες οργανώσεις πληροφοριών και αντικατασκοπείας και
• των δολιοφθορών σε εγκαταστάσεις του γερμανικού στρατού.

Χάρη στις δικές της πληροφορίες, βυθίστηκαν πλοία του Άξονα, ανατινάχτηκε το αεροδρόμιο του Τατοΐου και κάηκαν αποθέματα βενζίνης και πυρομαχικών, ενώ κατόρθωσε να οργανώσει αποδράσεις Άγγλων αιχμαλώτων από το στρατόπεδο της Κοκκινιάς, για τη φυγάδευση των οποίων αγόρασε καΐκι που με καπετάνιο τον Ηλία Χρυσίνη, τους μετέφερε στην Αίγυπτο και παράλληλα έφερνε στην Ελλάδα ασυρμάτους και πολεμικά εφόδια. Αργότερα στις υπηρεσίες της οργανώσεως προστέθηκαν άλλα δυο καΐκια, με καπετάνιους, τον Κρητικό Μαμαλάκη και τον Καπετάν Γιαννούλο.

Πρώτη σύλληψη

Δίπλωμα Ακαδημίας Αθηνών

Συνελήφθη για πρώτη φορά στις 23 Οκτωβρίου 1941, όταν την κατέδωσαν ένας δάσκαλος, που είχε λυγίσει από τα βασανιστήρια και ο Άγγλος λοχίας Χένρυ Λόρεν, που, έγινε καταδότης, όμως πέρα από το σύζυγό της δεν συνελήφθη κανείς άλλος από τους συνεργάτες της, αφού ενημερώθηκαν έγκαιρα, ενώ στα στρατεύματα κατοχής, δήλωσε το πατρικό της επίθετο, Λέλα Μηνοπούλου, και ότι είναι διαζευγμένη. Από τις ανακρίσεις δεν αποδείχθηκε οτιδήποτε και οι ίδιοι επέμεναν ότι βρίσκονται σε διάσταση.

Στις 6 Δεκεμβρίου 1941 ο Νίκος Καραγιάννης απελευθερώθηκε με βούλευμα, από τις φυλακές Αβέρωφ, όμως στη διάρκεια της κρατήσεως του γνωρίστηκε με Ιταλούς αξιωματικούς, το στρατηγό Μαρτορέλλι, τον δικηγόρο-έφεδρο υπολοχαγό Ρεκαλμπούτο, και τον ταγματάρχη Ερρίκο Περρικόνε, προϊστάμενο της γραμματείας του στρατοδικείου. Στη δίκη της συζύγου του, ο μόνος μάρτυρας κατηγορίας ήταν ο δάσκαλος, που την είχε καταδώσει, τον οποίο έπεισε να ανασκευάσει ο γιατρός Βακατάτσης, οικογενειακός τους φίλος και συνεργάτης της οργανώσεως, καταθέτοντας ότι η γυναίκα που είχε κατονομάσει δεν ήταν η Καραγιάννη. Το δικαστήριο την κήρυξε αθώα και απελευθερώθηκε τον Απρίλιο του 1942, μετά από επτά μήνες κρατήσεως.

Δεύτερη σύλληψη

Στα τέλη Μαρτίου 1944 συνελήφθη από την Ειδική Ασφάλεια ο Αλέκος Ιωαννίδης, αρχηγός της ομάδας «Πάρις», της οργάνωσης «Απόλλων», ο οποίος αποκάλυψε στην ανάκριση ονόματα μελών της οργανώσεως του και οι Γερμανοί συνέλαβαν σαράντα ακόμη άτομα, ανάμεσά τους και τον Καζακόπουλο, κάτοχο του μυστικού αρχείου της οργανώσεως, το οποίο επιβεβαίωνε την αντιστασιακή δράση της Καραγιάννη, όμως άλλη πηγή αναφέρει το Γεώργιο ή Ρήγγο Ριζόπουλο, ως εκείνον που δεν άντεξε τα βασανιστήρια και κατέδωσε τη δράση της οργανώσεως. Η Γκεστάπο τη συνέλαβε στο νοσοκομείο «Ερυθρός Σταυρός»' όπου νοσηλευόταν για υπερκόπωση , ενώ συνέλαβαν επίσης, πέντε από τα παιδιά της και μόνο ο σύζυγός της, η Ελένη και ο Γιώργος διέφυγαν. Μετά τη σύλληψή της μεταφέρθηκε στα κρατητήρια της οδού Μέρλιν 6, όπου παρά τα φρικτά σωματικά αλλά και ψυχολογικά βασανιστήρια του ανακριτή Μπέκε, ο οποίος έκλεισε τον φάκελο της ανακρίσεως και τη χαρακτήρισε τη «...μεγαλύτερη κατάσκοπο των Βαλκανίων», δεν ομολόγησε στοιχεία από τη δράση της.

Η εκτέλεσή της

Το βράδυ της 7ης Σεπτεμβρίου οι αρχές κατοχής παρέλαβαν την Καραγιάννη από τις φυλακές. Η εκτέλεση της πραγματοποιήθηκε την αυγή της 8ης Σεπτεμβρίου, την ώρα που έψαλλε τον Εθνικό Ύμνο όπως κι άλλοι πατριώτες, σε μία χαράδρα του Άλσους Χαϊδαρίου κοντά στη μονή Δαφνίου. Μαζί της εκτελέστηκαν 72 συγκρατουμένοι της . Βόρεια την πύλης του Διομήδειου κήπου στο Χαϊδάρι, υπάρχει μνημείο αφιερωμένο στους εκτελεσθέντες. Το σπίτι της που βρίσκεται κοντά στην Πλατεία Αμερικής κι είναι κατασκευασμένο το 1923, ανήκει στην ιδιοκτησία του Δήμου Αθηναίων και από το 1995 έχει κηρυχθεί ιστορικό διατηρητέο μνημείο που χρειάζεται ειδική προστασία, ως «...αξιόλογο δείγμα κτιρίου της ύστερης εκλεκτικιστικής περιόδου...», ενώ έχει εντοιχίσει αναμνηστική πλάκα, στην οποία αναφέρεται «Σ' αυτό το σπίτι έζησε και το χρησιμοποίησε σαν αρχηγείο της η ηρωίδα της Κατοχής Λέλα Καραγιάννη, «Μπουμπουλίνα». Εκτελέστηκε στις 8.9.1944. Τιμής Ένεκεν, ο Δήμος Αθηναίων, 8-9-1987.» Η προτομή της, που τα αποκαλυπτήρια της έγιναν επί δημαρχίας Αγγέλου Τσουκαλά από την πριγκίπισσα Ειρήνη της Ελλάδος στις 9 Ιουνίου 1963, είναι έργο της γλύπτριας Λουκίας Γεωργαντή, βρίσκεται τοποθετημένη στον πεζόδρομο της οδού Τοσίτσα, ανάμεσα στα κτίρια του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου και του Πολυτεχνείου. Tο όνομά της έχει δοθεί σε μία Αθηναϊκή πλατεία και στο 21ο Δημοτικό Σχολείο Αθηνών.

Τιμητικές διακρίσεις

Η αγγλική κυβέρνηση απένειμε στην Καραγιάννη μετά θάνατον, στις 9 Ιουνίου 1947,

• το παράσημο της «Βασιλικής Δάφνης».

Η Ακαδημία Αθηνών στις 30 Δεκεμβρίου 1947, της απένειμε

• το «Βραβείο Αρετής και Αυτοθυσίας».

Στις 10 Μαρτίου 1950, με την απόφαση της ελληνικής κυβερνήσεως, «Περί αναγνωρίσεως Εθνικών Ανταρτικών Ομάδων και Εθνικών Οργανώσεων Εσωτερικής Αντιστάσεως ως και των Αρχηγών και Διοικουσών Επιτροπών αυτών», αναγνωρίστηκε η εθνική δράση και η προσφορά της οργανώσεως «Μπουμπουλίνα».

• Το Σταυρό του Παναγίου Τάφου, της απένειμε στις 27 Μαρτίου 1948 ο πατριάρχης Ιεροσολύμων Τιμόθεος Α’, «...στην ηρωίδα Λέλα Καραγιάννη, που έπεσε για την πίστη, την πατρίδα και την ελευθερία...».

Στις 3 Ιανουαρίου 1961 ο πατριάρχης Αλεξανδρείας και πάσης Αφρικής Χριστόφορος Β’, της απένειμε

• τον Τίμιο σταυρό του Αποστόλου και Ευαγγελιστού Μάρκου Γ’ τάξεως, «...για τις υπηρεσίες προς τη μητέρα πατρίδα και την θυσία της..» και

Το Νοέμβριο του 2011, από την υπηρεσία Yad Vashem [«Γιάντ Βασέμ»] του Ισραήλ, ένα ίδρυμα για την Μνήμη των Μαρτύρων και των Ηρώων του Ολοκαυτώματος, της αποδόθηκε

• ο τιμητικός τίτλος «Δίκαιη των Εθνών», [«Righteous Among the Nations»], τιμητικός τίτλος που δίνεται σε πρόσωπα που βοήθησαν με ανιδιοτέλεια τους Εβραίους συνανθρώπους τους στα χρόνια του Ολοκαυτώματος.

Τα μετάλλια που συνοδεύουν την απονομή του τίτλου, δόθηκαν την Τρίτη 12 Μαρτίου 2013, σε ειδική εκδήλωση που συνδιοργάνωσαν η Πρεσβεία του Ισραήλ και το Κεντρικό Ισραηλιτικό Συμβούλιο, στο Πνευματικό Κέντρο της Ισραηλιτικής Κοινότητας Αθηνών. Παρόντες ήταν ο Αριέ Μέκελ, τότε πρέσβης του Ισραήλ και ο Δαυίδ Σαλτιέλ, Πρόεδρος του Κ.Ι.Σ. [Κεντρικό Ισραηλιτικό Συμβούλιο], οι οποίοι απένειμαν τις διακρίσεις. Η Καραγιάννη τιμήθηκε για τη διάσωση της οικογένειας του Σολομών Κοέν τον Απρίλιο του 1944, όταν τους φιλοξένησε, τον Σολομών Κοέν, την σύζυγό του Ρεγγίνα, και την μικρή τους κόρη Σέλλυ.

Σύνδεσμος Λέλας Καραγιάννη

Το 2005 ο Γιώργος Καραγιάννης, γιος της Λέλας και οι κόρες του, μήνυσαν τη Λέλα Καραγιάννη, εγγονή της ηρωίδας, ανιψιά και εξαδέλφη τους, με την κατηγορία ότι κακοποιούσε τις θείες της Ηλέκτρα και Ιωάννα, προκειμένου να τους αποσπάσει κειμήλια που ανήκαν στη μητέρα τους και γιαγιά της. Στις 27 Μαΐου 2009 εκδόθηκε η απόφαση, με την οποία αθωώθηκε παμψηφεί , σχεδόν έξι μήνες μετά την έναρξη της δίκης της από το Τριμελές Εφετείο Κακουργημάτων Αθήνας, το οποίο δέχθηκε ότι οι συγγενείς της τη διέσυραν κινούμενοι από φθόνο και κακοβουλία.

Δίπλωμα Αγγλικού Βασιλείου

Ο σύνδεσμος ιδρύθηκε τη Δευτέρα 19 Οκτωβρίου 2009, όταν πραγματοποιήθηκε η ιδρυτική συνέλευση και εκλογή Διοικητικού Συμβουλίου του «Συνδέσμου Ελλήνων Πολιτών Φίλων και Απογόνων–ΛΕΛΑ ΚΑΡΑΓΙΑΝΝΗ «Μπουμπουλίνα»-Εθνική Ηρωίδα 1941-1944», και η Γενική συνέλευση ανακήρυξε πρόεδρο την εγγονή της κυρία Λέλα Καραγιάννη .

Οι σκοποί του είναι:

Η διατήρηση άσβεστης της μνήμης της ηρωίδος Λέλας Καραγιάννη και προβολή της φιλοπατρίας και του εθνικού έργου της προς παραδειγματισμό και πηγή έμπνευσης εθνικών αγαθοεργιών για τις επόμενες γενεές των Ελλήνων.

Η ανάλυση και η προσφορά της τεράστιας προσωπικότητος της, η οποία εκδηλωνόταν ήδη πριν τον πόλεμο του 1940, με ένα μνημειώδες ανθρωπιστικό και κοινωνικό έργο, το οποίο αποτελεί υποθήκη για τους νεώτερους Έλληνες.

Η διατράνωση της αταλάντευτης πίστης της Λέλας Καραγιάννη στις αναλλοίωτες και διαχρονικές αξίες της ζωής που είναι η ελευθερία της πατρίδος και συνακολούθως κάθε μορφή ελευθερίας του ατόμου και η αγάπη προς τον συνάνθρωπο, τα ιδανικά και την πίστη που επαλήθευσε και επισφράγισε ο μαρτυρικός της θάνατος.

Η καλλιέργεια και η ανάπτυξη σχέσεων επικοινωνίας, ανταλλαγής εμπειριών γνώσεων και πληροφοριών μεταξύ των μελών του Συλλόγου γύρω από το όνομα και τη δράση της ηρωίδος Λέλας Καραγιάννη αφενός και αφετέρου μεταξύ αυτών με όλους τους Δήμους της Ελλάδος, των Αρχών αυτής και οποιονδήποτε άλλων εκτός των συνόρων της Ελληνικής Επικράτειας.

Στο σύνδεσμο συμμετέχουν επίσης οι, Σοφία Σκαρπαλέζου-Καραγιάννη (Δισέγγονη), Νίκος Καραγιάννης (εγγονός), Άντζελα Καραγιάννη (χήρα Βύρωνος), Φίλιππος Δερμετζής-Μπούμπουλης (Ιδρυτής και Διευθυντής του Μουσείου Λασκαρίνα-Μπουμπουλίνα στις Σπέτσες), αλλά επιπλέον ως ιδρυτικά μέλη και οι Ουρανία Κομπορόζου, Μανώλης Μελέτης, Νικόλαος Ρωκ-Μελάς (απόγονος Μακεδονομάχου Παύλου Μελά), Γαληνός Λαουτάρης, Ορέστης Παπαστρατής, Ιωάννης Γιαννάκενας, Άγγελος Πνευματικός, Νικόλαος Καλαντζής, Γεώργιος Πασσάς, Ελίνα Μαστέλλου-Γιαννάκενα, Αικατερίνη Καψή, Βασίλης Θεοτοκάτος, Αντώνιος Κολιόπουλος, Αντώνιος Ξένος, και Γεράσιμος Καββαδίας.

Τον Ιούνιο του 2020 στη Λέλα Καραγιάννη απονεμήθηκε ο βαθμός του Ταξίαρχου επί τιμή για τον απαράμιλλο ηρωισμό, την αυτοθυσία και την αφοσίωσή της στο ελληνικό έθνος. Το σχετικό Προεδρικό Διάταγμα για την απονομή του βαθμού εκδόθηκε ύστερα από πρόταση του υπουργού Εθνικής Άμυνας και σχετική απόφαση του ΣΑΓΕ. Στην απόφαση αναφέρεται: «Απονέμουμε στην Ελληνίδα αγωνίστρια της Εθνικής Αντίστασης 1941-1944, αρχηγό της Οργάνωσης Πληροφοριών και Δολιοφθοράς “Μπουμπουλίνα”, Λέλα Καραγιάννη, για τον απαράμιλλο ηρωισμό της, την αυτοθυσία και την αφοσίωση που επέδειξε προς το Ελληνικό Έθνος, τα οποία την κατέστησαν στη μνήμη όλων των Ελλήνων και Ελληνίδων ως Εθνικό ιδεώδες, το βαθμό του Ταξίαρχου επί τιμή, σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 39 του ν.3883/2010».

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Συναντήσεις με τη μητέρα μου Λέλα Καραγιάννη Ταινιοθήκη τηλεόρασης
• Διαβουλεύσεις: Η Ηρωίδα Γιαγιά μου, η Λέλα Καραγιάννη. Η Μνήμη ως Αποστολή Ζωής.(14/12/2019)
• Λέλα Καραγιάννη, το Ρόδο της αντίστασης
• Mνήμες, Λέλα Καραγιάννη Περιοδικό «ΑΣΠΕ», τεύχος 9, Οκτώβριος-Δεκέμβριος 2001
• Η ιστορία της Λέλας Καραγιάννη Εφημερίδα «Το Βήμα», 15 Ιανουαρίου 2013

Βιβλιογραφία

• «Λέλα Καραγιάννη. Η Μπουμπουλίνα της Κατοχής, 1941-1944», Αλέξανδρος Ζαούσης, Οκτώβριος 2004, Αθήνα, Εκδόσεις «Ωκεανίδα».

Παραπομπές

ΜΕΤΑΠΑΙΔΕΙΑ: η ΕΛΛΗΝΙΚΗ εναλλακτική εγκυκλοπαίδεια

Έκδοση της Metapedia.org