Νέστωρ Τσανακλής

Ο Νέστωρας Τζανακλής ή Τσανακλής [κατά πάσα πιθανότητα η ακριβής απόδοση του επιθέτου του ήταν Τζιανακλής ], Έλληνας εθνικός ευεργέτης, καπνεργάτης και μετέπειτα κραταιός επιχειρηματίας στο χώρο του καπνού, καπνοβιομήχανος που υπήρξε ο πατέρας του χειροποίητου τσιγάρου της Αιγύπτου, η μάρκα των τσιγάρων του οποίου, η Nestor, έγινε περιζήτητη σε όλο τον κόσμο, τρεις φορές πρόεδρος της Ελληνικής Κοινότητας του Καΐρου, ο άνθρωπος που αναβίωσε, μετά από 2.500 χρόνια, τους απέραντους αμπελώνες της βασίλισσας Κλεοπάτρας, γεννήθηκε στις 21 Νοεμβρίου του 1836 στην τότε τουρκοκρατούμενη Κομοτηνή, τότε Γκιουμουλτζίνα, της Θράκης και πέθανε στις 7 Ιουνίου του 1932 στο Κάϊρο. Τάφηκε στο Ελληνικό νεκροταφείο του Αγίου Γεωργίου στην παλιά πόλη στο Κάιρο, όμως τα οστά του βρίσκονται στο παρεκκλήσι του Αγίου Νέστορος του Ιερού Ναού των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης στην πρωτεύουσα της Αιγύπτου.

Νέστωρ Τσανακλής
Γέννηση: 21 Νοεμβρίου 1836
Τόπος: Κομοτηνή, Θράκη (Ελλάδα)
Σύζυγος: Αθηνά Μπελαμόρε
Τέκνο: Ευαγγελινή Τσανακλή-Πιερράκου
Υπηκοότητα: Οθωμανική, Ελληνική
Ασχολία: Επιχειρηματίας, Εθνικός ευεργέτης
Θάνατος: 7 Ιουνίου 1932
Τόπος: Κάϊρο (Αίγυπτος)

Παντρεύτηκε με την Αθηνά Μπελαμόρε, κόρη φτωχής οικογένειας από την Αλεξάνδρεια, όπου η μητέρα της ήταν πλανόδια πωλήτρια τσιγάρων, και δεν απέκτησαν απογόνους. Ο γάμος τους λύθηκε το 1911 με απόφαση του Πρωτοδικείου Αθηνών. Ο Τσανακλής υιοθέτησε και εγκατέστησε κληρονόμο του την Ευαγγελινή την κόρη του αδελφού του Ζαχαρία Τσανακλή μετέπειτα σύζυγο του Έλληνα διπλωμάτη Νικολάου Πιερράκου με καταγωγή από τη Μάνη.

Βιογραφία

Η οικογένεια Τσανακλή κατάγεται από την Μικρά Ασία. Πατέρας του Νέστωρα ήταν ο Αναστάσιος Τσανακλής και μητέρα του η Πιπίνα ή Πηνιώ με καταγωγή από την περιοχή του Αίνου. Ο Νέστορας, οι γονείς του οποίου ήταν αγρότες καλλιεργητές και παραγωγοί οπορωκηπευτικών, έζησε τα πρώτα χρόνια της ζωής του στην ενορία του Αγίου Γεωργίου στην Κομοτηνή όπου, απέναντι ακριβώς από το Ναό του Αγίου Γεωργίου στη συμβολή των οδών Αγίου Γεωργίου και Χατζηκωνσταντή Ζωίδη βρίσκεται και το πατρικό του σπίτι, στο οποίο στεγάζεται σήμερα ο σύλλογος Σαρακατσάνων . Είχε έναν αδελφό τον Ζαχαρία Τσανακλή, σύζυγο της Λαμπρινής Χριστοδούλου με την οποία απέκτησαν την Ευαγγελινή, και μια αδελφή την Αθηνά, μετέπειτα σύζυγο Δεληδήμου, που πέθανε σε νεαρή ηλικία αφήνοντας ορφανή την νεογέννητη κόρης της, την Τριανταφυλλιά που υιοθετήθηκε από την συγγενική τους οικογένεια του εμπόρου Λουκά Κουρκελά. Ο Νέστορας παρακολούθησε τα μαθήματα της βασικής εκπαιδεύσεως στο τοπικό σχολείο, που λειτουργούσε την εποχή εκείνη, από το οποίο αποφοίτησε.

Εγκατάσταση στην Αίγυπτο

Σε ηλικία δεκαπέντε ετών ο Νέστωρας Τσανακλής εγκατέλειψε την οικογένεια και τη γενέτειρα του και έφτασε στο λιμάνι του Πειραιά απ' όπου επιβιβάστηκε σε πλοίο με προορισμό την Αίγυπτο. Σύμφωνα με άλλη εκδοχή, που μοιάζει περισσότερο αληθοφανής, από την Κομοτηνή πήγε στην Κωνσταντινούπολη και κατέληξε στο Σουέζ. Εκεί απασχολήθηκε σε βοηθητικές εργασίες προκειμένου να εξασφαλίζει τα προς το ζην. Σύντομα διαπίστωσε τις ελλείψεις σε έτοιμα τσιγάρα και άρχισε να τυλίγει θρακιώτικα αρωματικά χαρμάνια σε λεπτό τσιγαρόχαρτο τα οποία πουλούσε μέσα σε κουτιά στους εργάτες, οι περισσότεροι ήταν Έλληνες από την Κάσσο, που εργαζόταν στην εκσκαφή της διώρυγας του Σουέζ.

Καπνοβιομηχανία

Το 1859 ο Τσανακλής ίδρυσε την πρώτη του μικρή καπνοβιομηχανία στο Σουέζ. Το ίδιο έτος επέστρεψε στην Κομοτηνή όπου επέλεξε Θρακιώτες καπνεργάτες για την επιχείρηση του και το 1862 μετέφερε την έδρα του εργοστασίου τσιγάρων από το Σουέζ στην περιοχή Μούσκι στο Κάιρο, περιοχή όπου ήταν συγκεντρωμένα όλα τα καταστήματα πωλήσεως καπνού. Τα τσιγάρα του Τσανακλή έγιναν περιζήτητα στην μεγαλοαστική και μεσαία τάξη του Καΐρου και στον βρετανικό στρατό. Άγγλοι αξιωματικοί, που υπηρετούσαν στην Αίγυπτο, ενθουσιάστηκαν από την άριστη ποιότητα και τη γεύση των χαρμανιών του, και του έδωσαν παραγγελία 50.000 τσιγάρων. Κάποιοι απ' αυτούς, που αναζήτησαν τον προμηθευτή τους στην έδρα του, βρέθηκαν μπροστά σε ένα μικρό κατάστημα σε άθλια κατάσταση. Σύμφωνα με δημοσίευμα της εποχής:

«... την εποµένην πληθώρα Άγγλων αξιωματικών έτρεχε παρά το Μούσκι ζητούσα το εργοστάσιον του κ. Τσανακλή. Ο ίδιος ο µακαρίτης, µοι διηγείτο, ότι το κατάστηµα του τότε είχε τέτοια χάλια που κυριολεκτικώς τα χρειάστηκε όταν είδε τας προσωπικότητας αι οποίαι το επισκέπτοντο και εζήτουν τα σιγαρέττα του». 

Η φήμη των χειροποίητων τσιγάρων του Τσανακλή εξαπλώθηκε, σύντομα, σε βαθμό που έφτασε ως τα ανάκτορα του Αιγύπτιου Πατισάχ, του Χεδίβη Τεουφίκ, ο οποίος αφού τα δοκίμασε ενθουσιάστηκε με τον θρακιώτικο καπνό, αλλά και τα μυρωδάτα χαρμάνια από την Βουλγαρία, την Σμύρνη, την Σαμψούντα και παραχώρησε στον Τσανακλή την αποκλειστικότητα της προμήθειας του παλατιού. Μέσω των Βρετανών αξιωματικών και των αποικιακών στρατευμάτων τα τσιγάρα έγιναν γνωστά στην Ευρώπη και πολύ σύντομα και ίσως πριν το 1885 και στην Αμερική. Μόλις δέκα χρόνια μετά την πρώτη του απόπειρα ο Τσανακλής κατόρθωσε να διαθέτει καπνεργοστάσια σε Ευρώπη και Αμερική παράγοντας καθημερινά πάνω από 5.000 κιλά τσιγάρων.

Το 1881 στο κίνημα του Αραμπή Πασά, που απέβλεπε στην απαλλαγή της Αιγύπτου από την κηδεμονία των ξένων και στη συγκρότηση Εθνικού Κοινοβουλίου, το κατάστημα Τσανακλή λεηλατήθηκε, από τους ντόπιους και ο Τσανακλής υπέβαλλε αίτημα για αποζημίωση από την Κυβέρνηση. Οι Άγγλοι, που λίγα χρόνια είχαν καταλάβει την Αίγυπτο, έχοντας σκοπό τους να θέσουν την Αίγυπτο υπό απόλυτη οικονομική εξάρτηση, διέταξαν την άμεση και με ελάχιστους ελέγχους πληρωμή αποζημιώσεων στους παθόντες, και για το σκοπό αυτό χορήγησαν δάνειο στην Αιγυπτιακή Κυβέρνηση. Με το ποσό της αποζημιώσεως η επιχείρηση του Τσανακλή ανασυγκροτήθηκε. Παράλληλα, η αύξηση της ζητήσεως ανάγκασε τον Τσανακλή γύρω στο 1883-84 να μεταφέρει την επιχείρησή του στα ανάκτορα του Khairy Pasha, μια βίλα πασά στην πλατεία Ταχρίρ. Εκεί με 80 άτομα προσωπικό έφτασε να πραγματοποιεί μηνιαίες εξαγωγές περίπου 50.000 τσιγάρων στην Αγγλία, 300.000 τσιγάρα στην Γερμανία, 300.000 τσιγάρα στην Ολλανδία, 150.000 τσιγάρα στην Αυστροουγγαρία και 500.000 τσιγάρα στις Σκανδιναβικές χώρες . Στις αρχές του 20ου αιώνα πούλησε το κτίριο στους Αμερικάνους που το μετέτρεψαν σε έδρα των κεντρικών γραφείων του Αμερικανικού Πανεπιστημίου Καΐρου. Ως αποτέλεσμα της αυξήσεως του κύκλου των εργασιών του μετέφερε, το 1906, τις εργασίες του σε μια ανακαινισμένη βίλα στην περιοχή Σούμπρα του Καΐρου, μια από τις αριστοκρατικότερες περιοχές του Καΐρου, ιδιοκτησίας ως τότε του Ιταλού Τσικολάνι, και κάνει εκεί το δεύτερο εργοστάσιό του στο οποίο απασχολούσε 400 εργάτες. Το τρίτο εργοστάσιο που οικοδόμησε ήταν κατασκευασμένο για καπνεργοστάσιο και βρίσκονταν σε περιοχή κοντά στη εκκλησία των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης.

Τα τσιγάρα «Nestor» με χαρμάνι σχεδόν αποκλειστικά από τη Θράκη έγιναν διεθνώς γνωστά για την εξαιρετική τους ποιότητα, τη γεύση και το άρωμά τους και βραβεύτηκαν με πλήθος επαίνων, βραβείων και χρυσών μεταλλίων. Λόγω της αυξημένης ζητήσεως των τσιγάρων του στην Αμερική και προκειμένου να αποφύγει τις συνέπειες της βαριάς φορολογίας ίδρυσε εργοστάσιο στην Βοστώνη το οποίο μετέφερε, αργότερα, στη Νέα Υόρκη. Επίσης ίδρυσε άλλα δύο εργοστάσια, στην Φρανκφούρτη στη Γερμανία και στην Γενεύη στην Ελβετία. Επιχείρησε την ίδρυση εταιρείας στην Καλκούτα στις Ινδίες και για το σκοπό αυτό τύπωσε εκατοντάδες καρτ ποστάλ με θέματα από την Ινδία. Από προτυπωμένο φάκελο, που διασώθηκε, της επιχειρήσεως Τσανακλή προέκυψε ότι ο Έλληνας καπνοβιομήχανος τον τόπο προορισμού των διατηρούσε επίσης εργοστάσιο καπνού στην Καβάλα.

Αμπελώνες Κλεοπάτρας

Ο Τσανακλής εμβριθής μελετητής και βαθύς γνώστης της ιστορίας της χώρας που φιλοξενούσε τις δραστηριότητες του αλλά και γενικότερα μελετητής των αρχαίων ιστορικών, ανακάλυψε μια αναφορά ότι την εποχή των Πτολεμαίων των επιγόνων του Μεγάλου Αλεξάνδρου υπήρχε παραγωγή σταφυλιού σε μια έκταση καλλιεργημένης γης της Αιγύπτου η οποία απλωνόταν βορείως του Δέλτα του ποταμού Νείλου και προς δυσμάς έως την Μεσόγειο. Εκεί υπήρχαν οι περίφημοι κήποι της Κλεοπάτρας, μεγάλοι ελαιώνες και απέραντα αμπέλια, όπου παράγονταν ο εξαίσιος στην Ελληνική εποχή μαριώτης οίνος, τον οποίον ο Αθηναίος εκθειάζει ως «κάλλιστον, λευκόν τε, εύπνουν και ευανόδοτον» και ο επίσης περίφημος Ζαινιωτικός οίνος. Η διαπίστωση αυτή έστρεψε το ενδιαφέρον του και στην αμπελοκαλλιέργεια, παρά τις έντονες επιφυλάξεις που εξέφρασαν σχετικά οι ομογενείς φίλοι και συνάδελφοί του.

Το 1882 ο Τσανακλής έφτασε στην Αλεξάνδρεια με τη φιλοδοξία να διοχετεύσει το πάθος του στην αναβίωση της αιγυπτιακής οινοποιίας. Πέρασε περίπου δεκαοκτώ χρόνια αναζητώντας το τέλειο έδαφος στην Αίγυπτο, με την τέλεια θερμοκρασία και υγρασία. και τελικά βρήκε το τέλειο σημείο, με αργιλώδη εδάφη και πίστεψε ότι αυτό που ήταν δυνατόν πριν από 2.500 χρόνια μπορούσε να αναβιώσει, στην περιοχή Δέλτα, μόλις 70 χιλιόμετρα νότια της Αλεξάνδρειας. Αρχικά αγόρασε 25.000 στρέμματα, τμήμα μιας περιοχής που ερημώθηκε, το 600 μ.Χ., από επιδρομή Αράβων. Οι φίλοι και οι γνωστοί είπαν, άλλος οικτίροντας και άλλος ειρωνευόμενος, ότι προσπαθεί να μετατρέψει την έρημο σε κήπο όμως αυτός άρδευσε την περιοχή ανοίγοντας ένα πηγάδι πενήντα μέτρων βάθους και μέσα σε λίγο χρόνο μετέτρεψε, την έως τότε έρημο γη σε αληθινό κήπο. Έκτοτε η περιοχή εγκαταλείφθηκε από τους κατοίκους της ενώ το κανάλι του ποταμού Νείλου, που άρδευε την περιοχή, προσχώθηκε από την άμμο. Εκεί με την βοήθεια μεγάλων Ευρωπαίων οινολόγων δοκίμασε 73 διαφορετικές ποικιλίες σταφυλιών δαπανώντας τεράστια ποσά για τις έρευνές του, αναφέρεται ότι για την επιχείρηση αυτήν, την παράτολμη, την μακροχρόνια αλλά και την πολυδάπανη δαπάνησε περισσότερες από 300 χιλιάδες λίρες Αιγύπτου. Στην περιοχή δημιούργησε ένα οινοποιείο παγκοσμίου κλάσεως, το οποίο απέσπασε επαίνους από τους γνώστες του κρασιού σε όλο τον κόσμο και συνέβαλε στην αναβίωση της οινικής κουλτούρας που κάποτε αγαπούσαν οι αρχαίοι Φαραώ.

Ο Τσανακλής πίστευε πως: «Η υψηλότερη ποιότητα δεν είναι ποτέ αποτέλεσμα απλής τύχης». Το 1931 λίγο πριν το θάνατό του, μέσα από μια διαδικασία συνεχών προσπαθειών, παρουσίασε στην Διεθνή Έκθεση Κρασιών στο Παρίσι τις πρώτες ποικιλίες κρασιού δικής του παραγωγής για τις οποίες βραβεύτηκε, εισάγοντας επίσημα στην σύγχρονη Αίγυπτο την καλλιέργεια των αμπελιών και εκείνο το σημείο δυτικά του Νείλου μέχρι τη Μεσόγειο θάλασσα είναι κατάφυτο από αμπελώνες και ελιές, σύμφωνα με την επιθυμία και το πνεύμα του Τσανακλή. Έκτοτε, ως τις μέρες μας, υπάρχουν τα κρασιά Τσανακλή στην Αίγυπτο. Το οινοποιείο κρατικοποιήθηκε το 1960 και σταδιακά εγκαταλείφθηκε όμως στα τέλη του 1990 αποκρατικοποιήθηκε και τα αμπέλια Τσανακλή αγοράστηκαν από την ποτοποιία Al Ahram Beverages Company, τον μεγαλύτερο παραγωγό μπίρας της Αιγύπτου, εταιρεία η οποία, από το 2002, αποτελεί περιουσιακό στοιχείο της Χάινεκεν . Η εταιρεία επένδυσε σημαντικά κεφάλαια και ονόμασε το εγχείρημα της αμπελώνα Τσανακλή για να τιμήσει τον εμπνευστή και δημιουργό του. Το 2009 ιδρύθηκε η εταιρεία Domaine De Gianaclis με κύρια ασχολία της κρασιά υψηλής ποιότητας χρησιμοποιώντας αιγυπτιακά ευγενή σταφύλια που παράγονται και εμφιαλώνονται στην Αίγυπτο, όπως το κόκκινο Ayam, το λευκό Ayam, το κόκκινο Zaman και το τριαντάφυλλο Leila. Στους χώρους του οινοποιείου λειτουργεί μουσείο που ανατρέχει στην ιστορία του αμπελώνα από το 1882 όταν ο Τσανακλής αγόρασε τις εκτάσεις στην Αίγυπτο και την εξέλιξη του στα χρόνια που ακολούθησαν. Στην είσοδο του εργοστασίου βρίσκεται ταμπέλα με το όνομα Τσανακλής.

Κοινωνική & εθνική δράση

Ο Τσανακλής, λίγα χρόνια μετά την εγκατάσταση του στο Κάϊρο έγινε και ο 2ος πρόεδρος της Ελληνικής Κοινότητος Καΐρου την πρώτη από τις, συνολικά, τρεις φορές. Αρχικά από τις 7 Ιουνίου του 1904 μέχρι τις 15 Ιουλίου 1905, μετέπειτα από τις 24 Μαρτίου του 1908 έως τις 15 Ιουλίου του 1910 και τέλος από την 29η Ιουνίου του 1912 μέχρι την 18η Μαΐου του 1919. Στη συνεδρίαση της 29ης Απριλίου / 12ης Μαΐου του 1906, ο Τσανακλής, στη διάρκεια της συνεδρίας του Διοικητικού Συμβουλίου της Ελληνικής Κοινότητος του Καΐρου ανακοίνωσε στα μέλη του ότι αναλαμβάνει όλα τα έξοδα της ανεγέρσεως του Κοινοτικού Ναού, σε οικόπεδο της Ελληνικής Κοινότητας Καΐρου, το οποίο θα αγοραστεί για το σκοπό αυτό, με τον όρο να αφιερωθεί ο ναός στους Αγίους Κωνσταντίνο και Ελένη. Επιπροσθέτως ανακοίνωσε ότι διαθέτει 15.000-20.000 λίρες στις οποίες συμπεριλαμβάνονται και οι 3.000 λίρες που είχε δώσει στην 24μελή Επιτροπή πριν πέντε χρόνια. Ο Ναός εγκαινιάστηκε το 1914 και ο Τσανακλής δικαίως απέκτησε τον τίτλο κτήτορα του Ναού, κάτι που εμφαίνεται σε μαρμάρινη πλάκα στον ίδιο χώρο. Ο ναός είναι ο παλαιότερος και μεγαλύτερος ναός της Ελληνικής παροικίας στην αιγυπτιακή πρωτεύουσα και ένα από τα παρεκκλήσια του είναι αυτό του Αγίου Νέστορος, που βρίσκεται μέσα στο ναό κι είναι αφιερωμένο στη μνήμη του Νέστορα Τσανακλή.

Παράλληλα ανέπτυξε κοινωνική δράση και ενίσχυσε την λειτουργία των Ελληνικών σχολείων φροντίζοντας για την εκπαίδευση των νέων ομογενών. Τιμητικά ανακηρύχθηκε Επίτιμος Πρόεδρος της Ελληνικής Κοινότητος της πόλεως. Πέρα από τη μεγάλη φιλανθρωπική δράση στην Αίγυπτο ανέπτυξε ανάλογη δραστηριότητα και στη γενέτειρά του. Δώρισε στην Ελληνική Κοινότητα της Κομοτηνής το διώροφο κτίριο, που ήταν απέναντι από το κωδωνοστάσιο του Ναού της Παναγίας, στο τέλος της οδού Βενιζέλου, στο οποίο λειτουργούσε μέχρι πριν από λίγα χρόνια το ξενοδοχείο «Ροδόπη». Το κτίριο αυτό μετά την απελευθέρωση της Κομοτηνής περιήλθε στην δικαιοδοσία του Ταμείου Ανεγέρσεως Σχολικών Διδακτηρίων. Η αγάπη του για την παιδεία και την θρησκεία και η φροντίδα του για τα κοινωφελή ιδρύματα δεν περιορίσθηκε μόνο στην ιδιαίτερή του πατρίδα. Με χρήματα του Τσανακλή κτίσθηκε περίπτερο μέσα στον Ζωολογικό Κήπο των Αθηνών, για τις λειτουργικές του ανάγκες.

Τσανάκλειος Σχολή

Το 1905, για μόλις δεύτερη φορά από την αναχώρηση του, ο Τσανακλής επέστρεψε στην Κομοτηνή προκειμένου να υλοποιήσει ένα από τα όνειρα του, την ανέγερση ενός τριώροφου κτιρίου για τις σχολικές ανάγκες της πόλεως. Το ίδιο έτος προχώρησε στην αγορά οικοπέδου, εκτάσεως 3. 500 τετραγωνικών μέτρων, που ως τότε ήταν δημοτικός κήπος. Με δαπάνες του, ύψους περίπου 10.000 χρυσών λιρών, και με την επίβλεψη του τέθηκε ο θεμέλιος λίθος το 1905 στην Κομοτηνή, από την ανιψιά του και υιοθετημένη κόρη του Ευαγγελινή που εκπροσωπούσε τον θετό της πατέρα, αναγέρθηκε κατά τα έτη 1906-1907 και πρωτολειτούργησε κατά το έτος 1908, η «Τσανάκλειος Σχολή» ή «Ελληνική Αστική Σχολή Νέστωρος Τσανακλή», ένα τριώροφο κτίριο εμβαδού 1.145 τετραγωνικών μέτρων. Τα εγκαίνια λειτουργία της Σχολής έγιναν την ημέρα της γιορτής του ιδρυτή της, τον Οκτώβριο του 1908, και με την έναρξη της λειτουργίας της Αστικής Σχολής Αρρένων ο Τσανακλής ανέλαβε, εξ ολοκλήρου και εφ' όρου ζωής, τα λειτουργικά έξοδα της καθώς και τη μισθοδοσία των καθηγητών, συνολικού ύψους 300 χρυσών λιρών προκειμένου να έχει τη δυνατότητα να φιλοξενεί και άπορους μαθητές. Ο Δημήτριος Σάρρος, Γενικός Επιθεωρητής των Ελληνικών σχολείων Μακεδονίας και Θράκης, ο οποίος βρέθηκε στην Κομοτηνή το 1905, αναφερόμενος στην δωρεά του Τσανακλή γράφει σχετικά:

«...Ο εκ Γκιουμουλτζίνης καταγόμενος ονομαστός καπνεργοστασιάρχης Τσανακλής, εκτός των 200 λιρών, ας στέλλει ετησίως, κατέθεσε και 3.500 λίρας δια την ανίδρυσιν νέας σχολής, υπέρ ης περιμένεται οσημέραι η έκδοσις του αναγκαίου φιρμανίου, κτισθέντος μέχρι τούδε μόνον του μεγαλοπρεπούς λιθίνου περιβόλου αυτής, δι’ όν εδαπανήθησαν υπερπεντακόσιαι λίραι».

Για την Τσανάκλειο Αστική Σχολή Κομοτηνής η Μαρία Κολοζώφ- Μαρκίδου γράφει :

«Το έτος 1907 ο Μεγάλος Ευεργέτης της Κομοτηνής, μεγαλοβιομήχανος στο Κάιρο, Νέστορας Τσανακλής ιδρύει μέγα κτίριο για εξυπηρέτηση σχολικών αναγκών των συμπολιτών του. Για την ανέγερση του μεγαλόπρεπου κτιρίου δαπανήθηκαν πάνω από (10.000) δέκα χιλιάδες χρυσές λίρες Τουρκίας και για τη συντήρηση του σχολείου και τη μισθοδοσία του προσωπικού χορηγούσε ο ίδιος κάθε χρόνο (300) χρυσές λίρες Τουρκίας. Μετά την αποπεράτωση του περίλαμπρου τούτου κτιρίου και με την έναρξη των μαθημάτων του έτους 1908-1909 η Αστική Σχολή Αρρένων (Αρρεναγωγείον ή Σχολαρχείον) μεταφέρεται οριστικά εις το Τσανάκλειο Μέγαρο. Μαθητές και καθηγητές διδάσκονται ή διδάσκουν σε άνετο, ηλιόλουστο, υγιεινό και πολιτισμένο περιβάλλον...» 

Όταν ολοκληρώθηκε η ανέγερση του νέου κτιρίου, ένα επιβλητικό οικοδόμημα της τελευταίας περιόδου του εκλεκτικισμού, η παλαιά αστική σχολή Αρρένων μετεφέρθηκε οριστικά στο Τσανάκλειο μέγαρο. Δικό του ευεργέτημα είναι και το δεύτερο συμπληρωματικό διώροφο σχολικό κτἰριο, επί της οδού Εθνάρχου Μακαρίου. Το διάστημα 1913-1919, επί βουλγαρικής κατοχής, στεγάστηκε εκεί η Μητρόπολη Μαρωνείας και Κομοτηνής, αλλά και το υποτυπώδες βουλγαρικό στρατιωτικό νοσοκομείο. Αργότερα, το 1929-1954 στο κτίριο λειτούργησαν οι υπηρεσίες της Γενικής Διοικήσεως Θράκης ενώ από το 1954 έως το 1972 στεγάστηκε η Νομαρχία Ροδόπης και από το 1972 έως το 1975 η Μέση Τεχνική Σχολή Εργοδηγών. Από το 1975 έως το 2000 στεγάστηκε η Πρυτανεία του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης λόγος για τον οποίο το κτίριο είναι γνωστό στους ντόπιους ως «Παλαιά Πρυτανεία». Στους χώρους της στεγάζονται, μετά το 2011, η Δημοτική Βιβλιοθήκη Κομοτηνής, υπηρεσίες του Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου και το Μουσείο Καραθεοδωρή.

Τιμητικές διακρίσεις

Ο Τσανακλής τιμήθηκε από την Ελληνική Κοινότητα Καΐρου ως

• Μέγας Ευεργέτης,

από το Ελληνικό Κράτος με τον

• Χρυσό Σταυρό του Τάγματος του Σωτήρος, παράσημο επιβραβεύσεως και εκτιμήσεως του έργου του για την πατρίδα,

και από το Πατριαρχείο Αλεξανδρείας με το

• οφίκιο του Μεγάλου Άρχοντα.

Ο δρόμος Ρουμ Τσανακλή συνδέει το Κάιρο με την Αλεξάνδρεια και διέρχεται από την περιοχή των αμπελώνων που δημιούργησε ο Τσανακλής. Στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου υπάρχει ένα ολόκληρο προάστιο καθώς και μια περιοχή της στάσης του ηλεκτρικού τρένου της περιοχής που φέρει το όνομα του. Η Μητρόπολη Μαρωνείας και Κομοτηνής τελεί κάθε Οκτώβριο, την ημέρα του αγίου Νέστωρος, μνημόσυνο στη μνήμη του. Το 1985 στην Κομοτηνή έγιναν τα αποκαλυπτήρια της προτομής του Τσανακλή, στην αρχή της οδού Βενιζέλου, με πρωτοβουλία του Ροταριανού Ομίλου επί προεδρίας Σωκράτη Κεσανίδη ενώ ο Δήμος Κομοτηνής ονοματοθέτησε μια οδό προς τιμήν του.

Το τέλος του

Ο Τσανακλής δεν ευτύχισε στον γάμο του με την Αθηνά Μπελαμόρε που επιδόθηκε σε τρυφηλό βίο παρασυρμένη από τα πλούτη και την φήμη του συζύγου της τον οποίο απατούσε συστηματικά με εφήμερους εραστές στα ταξίδια της ανά τον κόσμο. Με τη διαθήκη του, την οποία συνέταξε πέντε χρόνια πριν τον θάνατο του, όταν ήδη αντιμετώπιζε πρόβλημα ασθένειας και δεν μπορούσε να διευθύνει τις εταιρείες του, ο Τσανακλής εγκατέστησε γενική κληρονόμο του την ανιψιά του Ευαγγελινή Ζαχαρία Τσανακλή, σύζυγο του διπλωμάτη Νικολάου Πιερράκου, κοντά στους οποίους διήγε τα τελευταία έτη του βίου του, αναφέροντας πως δεν άφηνε κληροδοτήματα για φιλανθρωπικούς σκοπούς «....διότι δεν επέτρεπε τούτο η θέσις του». Η Αθηνά μετά το διαζύγιο τους, το 1911, έζησε εκποιώντας τα υπόλοιπα της περιουσίας την οποία της παραχώρησε ο Τσανακλής και απεβίωσε, τον Ιούνιο του 1939, άπορη και φιλοξενούμενη στο Πτωχοκομείο Αθηνών.

Παρακμή επιχειρήσεων Τσανακλή

Λίγα χρόνια μετά τον θάνατο του Τσανακλή η Καπνοβιομηχανία Αδελφοί Παπαστράτου εξαγόρασε την επιχείρηση του από την κληρονόμο του, μαζί με το καπνεργοστάσιο κοντά στην περιοχή της εκκλησία των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης, και το 1936 εγκαινιάστηκε το νέο εργοστάσιο σιγαρέτων στο Μπουλάκ (Boulak). Σύμφωνα με τον τύπο της εποχής:

«Ο διεθνούς φήµης Καπνοβιοµηχανικός Οίκος της Ελλάδος του κ. Παπαστράτου βαρέως φέρων τον κλονισµόν τούτον της Ελληνικής βιοµηχανίας εν Αιγύπτω, µε όλην την ικµάδα της επιχειρήσεώς του, µε νέον σύστηµα επί τη βάσει των νεωτέρων βιοµηχανικών προόδων, έρχεται να εγκαταστήση και ενταύθα παράρτηµα της επιχειρήσεώς του».

H προσπάθεια κατέληξε σε παταγώδη αποτυχία καθώς η παραγωγή χειροποίητων τσιγάρων πολυτελείας απέχει παρασάγγας από την παραγωγή τσιγάρων μαζικής καταναλώσεως. Σταδιακά η παραγωγή σταμάτησε ώσπου, το 1955, η επιχείρηση αποσύρθηκε από την αγορά της Αιγύπτου και τα απομεινάρια της εθνικοποιήθηκαν από το καθεστώς του Στρατηγού Νάσερ.

Μνήμη Νέστωρος Τσανακλή

Ο Τσανακλής ή συνετός όπως τον αποκαλούσαν, με το χαρακτηριστικό μεγάλο μουστάκι, ήταν πνεύμα δημιουργικό, φιλεύσπλαχνο και μεγαλόψυχο. Έντονα φιλόπατρις, φίλος της παιδείας και βαθιά θρήσκος- σπουδαία προσωπικότητα με επιχειρηματική ιδιοφυΐα και ασίγαστη δράση ευεργέτη και φιλανθρώπου, υπήρξε ριψοκίνδυνος, οραματιστής και άνθρωπος της δημιουργίας που δραστηριοποιήθηκε στην Αίγυπτο, καταξιώθηκε στην Ευρώπη και τελικά κατέκτησε την Αμερική. Ανήσυχος χαρακτήρας, εύστροφος στο πνεύμα, γρήγορος, τολμηρός και αποφασιστικός, διακρίθηκε για την κοινωνική προσφορά και την κοινωνική ευαισθησία του πιστός στο δόγμα του ότι «η ωραιοτέρα προς τον Θεό προσευχή είναι η ευποιία μας», μεταφέροντας παντού το πνεύμα του Ελληνισμού. Η Τσανάκλειος Σχολή υπήρξε και παραμένει το ωραιότερο κτήριο της Κομοτηνής.

Ως επιχειρηματίας δημιούργησε μια πολυεθνική εταιρεία με εργοστάσια στο Κάιρο, την Ευρώπη και τις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής Αμερική. Υπήρξε πρωτοπόρος σε θέματα διαφημίσεως με χιλιάδες καταχωρήσεις σε περιοδικά και άλλα έντυπα σε όλο τον κόσμο. Μέσα στα κουτιά καθιέρωσε να τοποθετούνται μικρά έγχρωμα χαρτάκια με κάθε είδους πληροφορίες, με ηθοποιούς ή όπλα και εμπνεόμενος από τον οριενταλισμό της Ευρώπης απεικονίζει εξωτερικά στα πακέτα φιγούρες με αιγυπτιακές μορφές. Την ίδια περίοδο με την υλοποίηση των σχεδίων του για την αναβίωση των αμπελώνων της Κλεοπάτρας αύξησε κατά δέκα εκατομμύρια τετραγωνικά χιλιόμετρα, δηλαδή επιπλέον ένα τρίτο την μέχρι τότε καλλιεργήσιμη γη της Αιγύπτου. Την περίοδο της ακμής της καπνοβιομηχανίας Τσανακλή υπολογίζεται ότι περισσότερες από 1.500.000 χρυσές λίρες ενίσχυαν ετησίως τις Ελληνικές εξαγωγές από την αγορά καπνού για τις ανάγκες των εργοστασίων του.

Ο Κωνσταντίνος Ουράνης, που επισκέφθηκε την Αίγυπτο το 1932 και εντυπωσιάστηκε από την προσωπικότητα και το έργο του Τσανακλή γράφει γι' αυτόν:

« .... είναι ο αρχαιότερος από τους ξένους που ζουν στην Αίγυπτο. Αρχαιότερος κι από την Αγγλική κατοχή, αρχαιότερος και από την διώρυγα του Σουέζ. Υπήρξε ο άνθρωπος ο οποίος ενώ επλούτισε στην Αίγυπτο, δεν επλούτισε από την Αίγυπτο, αλλά πρόσθεσε έναν ακόμη πλούτο σ’ αυτήν. Υπήρξεν ο ιδρυτής μιας βιομηχανίας, της οποίας η πρώτη ύλη δεν υπήρχε στην Αίγυπτο και της οποίας το καταναλωτικό πεδίο δεν υπήρξεν η Αίγυπτος αλλά όλος ο κόσμος, της βιομηχανίας των περίφημων αιγυπτιακών σιγαρέττων».

Βιβλιογραφία

• «Οι μέτοικοι», Γιώργος Μιχαηλίδης Αιγυπτιώτης συγγραφέας.

Το βιβλίο περιλαμβάνει στοιχεία για την επιχειρηματική δραστηριότητα του Έλληνα καπνοβιομήχανου. Γίνεται αναφορά και περιγράφεται η ζωή στο κτήμα Τσανακλή στην Αλεξάνδρεια, όπως επίσης και το προάστιο με το όνομα Τσανακλή και την περιοχή της στάσης του ηλεκτρικού τρένου της περιοχής που φέρει το όνομα του Νέστορα Τσανακλή ή Τζανακλή, όπως τον αναφέρει.

• «Η Δουλειά κι ο Κόπος της. Από τη ζωή μου», Ευάγγελος Α. Παπαστράτος, Αθήνα 1964, Δ' έκδοσις, Τύποις «Π. Κλεισιούνης Ο.Ε».

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• [Νέστωρ Τσανακλής. Από την Κομοτηνή στην Αίγυπτο και τον κόσμο όλο. paratiritis-news.gr, καλοκαίρι 2011 (ανακτήθηκε στις 10 Ιουνίου 2023, 13:51').]
• [Nέστορας Τσανακλής: Ο εθνικός ευεργέτης]
• [Νέστωρ Τσανακλής greek-language.gr]

Παραπομπές

ΜΕΤΑΠΑΙΔΕΙΑ: η ΕΛΛΗΝΙΚΗ εναλλακτική εγκυκλοπαίδεια

Έκδοση της Metapedia.org