Νατουραλισμός
Ο νατουραλισμός [1] ή Φυσιοκρατία, η πλέον ακραία εκδοχή του ρεαλισμού, είναι κυρίως λογοτεχνικό κίνημα που παρατηρεί και περιγράφει τους ανθρώπους ψυχρά, αμέτοχα, όπως ένα αντικείμενο, ένα ζώο ή μια μηχανή. Στο φιλοσοφικό πεδίο ο όρος περιγράφει εκείνη την φιλοσοφική σκέψη με την οποία το σύμπαν και ο άνθρωπος εκφράζεται με φυσικούς όρους και όχι με υπερβατικές έννοιες.
Γενικά στοιχεία
Ο νατουραλισμός επιδίδεται στην πιστή απεικόνιση –με επιστημονικές μεθόδους- σκηνών εξαθλιώσεως της κατώτερης κοινωνικής– οικονομικής τάξεως. Δεν υπήρξε ποτέ οργανωμένο κίνημα ή λογοτεχνική σχολή και συνδέεται αποκλειστικά με την πεζογραφία και πιο συγκεκριμένα με το μυθιστόρημα. Ο όρος ήρθε στη λογοτεχνία από τον χώρο των εικαστικών τεχνών, αναπτύχθηκε στη Γαλλία στα τέλη του 19ου και στις αρχές του 20ου αιώνος, και θεμελιωτής του είναι ο Γάλλος λογοτέχνης Εμίλ Ζολά. Ο Ζολά επηρεασμένος από τη θεωρία του Δαρβίνου υποβιβάζει τον άνθρωπο στην κατάσταση του ζώου [2]. Ο νατουραλισμός επιδιώκει την άμεση και πιστή εφαρμογή της φύσεως και της πραγματικότητας, άσχετα αν τα πράγματα έχουν ατέλειες και ασχήμιες. Έχει περιγραφικό χαρακτήρα, δηλαδή παρατηρεί και καταγράφει τα πράγματα όπως ακριβώς είναι και όπως βρίσκονται. Απεικονίζει φωτογραφικά τα γεγονότα, επιπόλαια και με ρηχότητα. Μελετά την ανθρώπινη ψυχή και βρίσκει τα κίνητρα και τους κόσμους της. Προσέχει κυρίως τις κακές και παθολογικές στιγμές της ζωής τις οποίες παρακολουθεί και καταγράφει. Έχει όλα τα στοιχεία του ρεαλισμού, υπερτονισμένα, όμως σε σημεία υπερβολής. Η όψη του κόσμου που παρουσιάζει είναι ζοφερή κι η εικόνα του ανθρώπου θλιβερή κι απογοητευτική, καθώς αυτός περιγράφεται σωματικά και ψυχικά ατελής και αδύναμος, δημιούργημα της κληρονομικότητος και του περιβάλλοντος με αποτέλεσμα τα άτομα να δρουν με βάση τα εσωτερικά τους ένστικτα, κυρίως την πείνα και τη σεξουαλική επιθυμία, αλλά και υπό την επίδραση των κοινωνικών και οικονομικών συνθηκών.
Η νατουραλιστική πεζογραφία είναι εξέλιξη της ρεαλιστικής και έχει πολλά κοινά σημεία με αυτήν, αφού ξεκινά, όπως και η ρεαλιστική, από την επιθυμία της απεικόνισης της πραγματικότητας με ακρίβεια και χωρίς ωραιοποίηση, αλλά διαφέρει ως προς το φιλοσοφικό υπόβαθρο που διακρίνεται πίσω από τα νατουραλιστικά έργα. Τα νατουραλιστικά έργα ξεχωρίζουν επίσης για την υπερβολικά λεπτομερή απόδοση της πραγματικότητας, ακόμα και σε σκηνές ιδιαίτερα βίαιες, και συχνά για το τραγικό τέλος, στο οποίο ο ήρωας συνήθως οδηγείται στην καταστροφή. Άλλο εμφανές χαρακτηριστικό στα έργα των νατουραλιστών είναι η απόδοση των λόγων των ηρώων σε ελεύθερο πλάγιο λόγο. Καταγγέλλει την κοινωνική εξαθλίωση και γενικά τις απαράδεκτες συνθήκες ζωής. Οι νατουραλιστές συγγραφείς επιλέγουν ιδιαίτερα προκλητικά θέματα από το περιθώριο της κοινωνικής ζωής. Οι ήρωες είναι οι απόκληροι και τα θύματα της κοινωνίας, οι καταπιεσμένοι, οι αδικημένοι, άτομα του υποκόσμου.Συνήθως τα πρόσωπα στην λογοτεχνία έχουν τραγικό τέλος.
Ο νατουραλισμός στην Ελλάδα
Στην Αρχαία Ελλάδα βασικός εκφραστής του ήταν ο Θαλής. Στην σύγχρονη Ελλάδα ο νατουραλισμός εμφανίστηκε το 1880 με τη μετάφραση του έργου «Νανά» [3] του Εμίλ Ζολά από τον Ιωάννη Καμπούρογλου. Νατουραλιστικά στοιχεία συναντάμε σε πολλά πεζά κείμενα και στην νεοελληνική λογοτεχνία, χωρίς πάντοτε να διακρίνονται από την ηθογραφία, με κυριότερο την μεγάλη νουβέλα «Ο Ζητιάνος» του εθνικιστή συγγραφέα Ανδρέα Καρκαβίτσα, έργο καταγγελίας και κοινωνικής κριτικής, που αποτελεί το καθαρότερο δείγμα του ελληνικού νατουραλισμού.
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
- Νατουραλισμός Σειρά του Υπουργείου Πολιτισμού: «Ταξίδι στον Πολιτισμό»
- Ο γαλλικός ρεαλισμός και νατουραλισμός στην ελληνική πεζογραφία στα τέλη του 19ου και στις αρχές του 20ου αιώνα: αφηγηματικές τεχνικές Τριανταφυλλία Ν. Κασσέτα, Διατριβή, Φιλοσοφική Σχολή Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, Τμήμα Γαλλικής Λογοτεχνίας.
Παραπομπές
- ↑ [Ο όρος «νατουραλισμός» προέρχεται από τη λατινική λέξη natura που σημαίνει η φύση, naturalismus=η φυσιοκρατία, η φυσικότητα]
- ↑ [Εμίλ Ζολά, «Ανθρώπινο κτήνος».]
- ↑ [Η «Νανά» με τη συμβολική μορφή μιας πόρνης που διαφθείρει την παριζιάνικη ελίτ, σηματοδοτεί την κατάπτωση της Δεύτερης Γαλλικής Αυτοκρατορίας.]
