Ραψάνη Λάρισας

Από Metapedia
Μετάβαση σε: πλοήγηση, αναζήτηση

Η Ραψάνη, κωμόπολη του Νομού Λάρισας στην περιφέρεια Θεσσαλίας, η οποία απέχει 37.5 χιλιόμετρα από την πόλη της Λάρισας και περίπου 9 χιλιόμετρα από την κοιλάδα των Τεμπών, είναι σήμερα Τοπική Κοινότητα της Δημοτικής Ενότητας Κάτω Ολύμπου, σύμφωνα με τη διοικητική διαίρεση της Ελλάδας όπως διαμορφώθηκε με το πρόγραμμα «Καλλικράτης» και έδρα του δήμου είναι το Μακρυχώρι. Μέχρι το 2010, κατά τη διοικητική διαίρεση της χώρας με το σχέδιο «Καποδίστριας», ανήκε στο Τοπικό Διαμέρισμα Ραψάνης. Βρίσκεται στους πρόποδες του όρους Σοπωτού, της οροσειράς του Ολύμπου σε υψόμετρο 500 μέτρων, σε γεωγραφικό πλάτος 39,89 και γεωγραφικό μήκος 22,54. Ήταν πρωτεύουσα του Δήμου Ολύμπου από το 1881 έως το 1912.

Σ.Σ. Ραψάνης

Ιστορική αναδρομή

Στην απογραφή του 1981 είχε 1.245, [η Ραψάνη 997, ο Άγιος Κωνσταντίνος 39 και η Περαταριά 209 κατοίκους], σ' αυτή του 2001, 860 κατοίκους, ενώ στην απογραφή του 2011 είχε 687 κατοίκους.

Την Τοπική Κοινότητα Ραψάνης, αποτελούν

  • ο Άγιος Κωνσταντίνος, [13 κάτοικοι],
  • η Περαταριά, [119 κάτοικοι],
  • η Ραψάνη, [555 κάτοικοι].

Στις 5 Μαρτίου τιμάται στην περιοχή, η μνήμη του Νεομάρτυρα Αγίου Γεωργίου του εκ Ραψάνης, που είναι πολιούχος της κωμοπόλεως [1]. Το γεωγραφικό σημείο στο οποίο είναι κτισμένη προσφέρει εξαιρετική θέα προς τον Κίσσαβο, την κοιλάδα των Τεμπών αλλά και τη Χαλκιδική. Στις 16 Απριλίου εισέβαλε στο χωριό ο Γερμανικός στρατός στην προσπάθειά του να παρακάμψει την κοιλάδα των Τεμπών. Έγινε γνωστή από το θρύλο με το νέκταρ του Ολύμπου, όταν ο θεός Διόνυσος, γεμάτος χαρά για τους γιους που του χάρισε η Αριάδνη, μάζεψε σταφύλι και πρόσφερε στους θεούς του Ολύμπου το νέκταρ, κρασί με υπέροχη γεύση και μοναδικό άρωμα. Σύμφωνα με τους ερευνητές η Ραψάνη αναφέρεται από το 1425 και είναι η πατρίδα προσωπικοτήτων όπως ο Επίσκοπος Πλαταμώνος και Λυκοστομίου Διονύσιος, που είχε σημαντική συμβολή στην εκπαίδευση και την οικονομική ανάπτυξη της, καθώς και ο Δημήτριος Γοβδελάς. Στα μέσα του 18ου αιώνα λειτουργούσε η Ραψανιώτικη Σχολή, που διέθετε δημοτικά σχολεία Αρρένων και Θηλέων και δευτεροβάθμιο τριτάξιο σχολείο, το Ελληνικό Σχολείο.

Βυζαντινά χρόνια

Ιδρύθηκε τον 10ο μ.Χ. αιώνα από την ένωση χωριών με το όνομα Ολυμπιάδες και σύμφωνα με την παράδοση, η Ραψάνη ήταν μια πανέμορφη και δυναμική γυναίκα της περιοχής, η οποία πρωτοστάτησε για την συνένωση των χωριών που απάρτιζαν τις Ολυμπιάδες σε μια μεγαλύτερη πόλη, η οποία πήρε το όνομα της. Σύμφωνα με άλλη άποψη, οφείλει το όνομα της στις «ραψάνες», όπως αποκαλούν οι ντόπιοι τους σχιστόλιθους, που υπάρχουν στα βουνά της περιοχής. Κατά τον βυζαντινολόγο Παναγιώτη Θεοδωρίδη, ήταν οικισμός την εποχή του Βυζαντίου, καθώς η εκκλησία «Παναγία των Χαλκέων» στη Θεσσαλονίκη, είναι αφιέρωμα του Ραψανιώτη καπετάνιου Λαγουβαρδία, ενώ σύμφωνα με την Άννα Κομνηνή το 1140, ο Αλέξιος Κομνηνός εκστράτευσε κατά του Βασμούντα, που πολιορκούσε τη Λάρισα, περνώντας μέσα από τη Ραψάνη. Στην περιοχή υπάρχουν 6 νερόμυλοι που χρονολογούνται από το 12ο ως τον 13ο αιώνα.

Τουρκοκρατία

Στη διάρκεια της τουρκοκρατίας η οικονομία της στηρίζονταν στις βιοτεχνίες βαφής για κόκκινα νήματα, κατασκευής υφασμάτων, αμπελουργίας-οινοποιίας, σηροτροφίας, όπου υφαίνονται καμπουλάδες, τσενμέδες, προκόβες, αλατζάδες, και υφαντουργίας, ανάπτυξη που έφτασε στην κορύφωση της τον 17ο και 18ο αιώνα. Στη Ραψάνη δεν επιτρεπόταν να κατοικήσουν Τούρκοι και υπήρχε αυτονομία που βοήθησε στη συμμετοχή των κατοίκων στην επανάσταση του 1878, όταν στις 20 Φεβρουαρίου, τουρκικές δυνάμεις αφού κατέβαλαν την αντίσταση των επαναστατών, λεηλάτησαν κι έκαψαν τα περισσότερα από τα 800 σπίτια της.

Πολιτισμός

Στον προαύλιο χώρο της εκκλησίας του Αγίου Αθανασίου, που είναι κτισμένη το 1832, υπάρχει και η εκκλησία της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, υπάρχει το δέντρο καραγάτσι, στη σκιά του ερχόταν και διάβαζε τα καλοκαίρια κι αργότερα εμπνεύστηκε το ψευδώνυμό του ο συγγραφέας Δημήτριος Ροδόπουλος, γνωστός ως Μίτια Καραγάτσης. Στην περιοχή υπάρχει η μονή των Αγίων Θεοδώρων του 1778, τρία χιλιόμετρα από τον οικισμό και μέσα στο ομώνυμο δάσος, που είναι γεμάτη με τοιχογραφίες και έχει τέμπλο του 13ου αιώνα, ενώ τρία χιλιόμετρα έξω από την κωμόπολη υπάρχει το εξωκλήσι του Αγίου Ιωάννου του 1547, με τοιχογραφίες του 16ου αιώνα, η μονή της Μεταμόρφωσης του Σωτήρα του 18ου αιώνα, ενώ σήμερα λειτουργεί το γυναικείο μοναστήρι της Παναγίας Γλυκοφιλούσας, το εξωκκλήσι του Προφήτη Ηλία που βρίσκεται απέναντι από τη Ραψάνη, καθώς και ο Ιερός Ναός του Αγίου Κοσμά στο βόρειο τμήμα του οικισμού.

Ιδιαίτερη αξία έχουν τα παλιά αρχοντικά της περιοχής, όπως αυτά των οικογενειών Τσανάκα και Καραβασίλη, με την παραδοσιακή μακεδονική αρχιτεκτονική τους, καθώς και άλλων σπιτιών της περιοχής. Σημαντική είναι η συνεισφορά στην τοπική κοινωνία και τον πολιτισμό γενικότερα, του επιμελημένου λαογραφικού μουσείου καθώς και της Δημοτικής Βιβλιοθήκης, η οποία περιλαμβάνει περισσότερα από 10.000 βιβλία, περιοδικά, χειρόγραφα, χαρτογραφικό αλλά και οπτικοακουστικό υλικό. Λειτουργεί ως δανειστική, πλην του υλικού της συλλογής Χρυσοχόου, των χειρογράφων και των σπανίων εκδόσεων. Στη βιβλιοθήκη υπάρχει ακόμη, το μοναδικό σωζόμενο κείμενο που αφορά την ιστορία της κωμοπόλεως με τίτλο, «Το κατάστιχο του Αγίου Αθανασίου, 1778-1889» καθώς κι ένας αριθμός εκδόσεων του 18ου αιώνος. Το τελευταίο Σαββατοκύριακο του Αυγούστου διοργανώνεται η Γιορτή Κρασιού και Αμπελιού [2].

Οικονομία

Το 1836 ο Λ. Λεονάρδος έγραφε ότι, «...Ταύτην....περικυκλώσι καλλιερημένοι αγροί και επιμελημέναι άμπελοι με εξαίρετα σταφύλια..», ενώ η Α.Κ. Παπασταύρου, στην αθηναϊκή εφημερίδα «Εστία» το 1892, έγραφε, «...Τούτο οφείλεται εις την φιλοπονίαν και δραστηριότητα των κατοίκων της μεταβαλλόντων τας άγονους κλιτύας του όρους εις θαλεράς αμπέλους αίτινες παράγουσι τον κάλλιστον Ραψανιώτικο οίνον...». Τη δεκαετία του 1930 οι αμπελώνες της περιοχής καταστράφηκαν από φυλλοξήρα. Οι εναπομείναντες κάτοικοι της ασχολούνται πλέον, κυρίως με την αμπελουργία και τη γεωργοκτηνοτροφία. Αποτελεί τουριστικό και παραθεριστικό σημείο, που έχει γίνει γνωστό για το ξηρό κλίμα, τoυς θερινούς μήνες, ενώ ο χειμώνας είναι βαρύς με βροχές και χιόνια, η άνοιξη είναι υγρή και οι υψηλές θερμοκρασίες της ημέρας εναλλάσσονται με τις χαμηλές θερμοκρασίες της νύχτας.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Βιβλιογραφία

  • «Ιστορικά της Ραψάνης»

Παραπομπές