Υφαλοκρηπίδα

Από Metapedia
Μετάβαση σε: πλοήγηση, αναζήτηση

Η υφαλοκρηπίδα, γεωλογικός όρος που χαρακτηρίζει τμήμα του παράκτιου βυθού της θάλασσας, είναι το τμήμα του θαλάσσιου βυθού και του υπεδάφους ενός κράτους το οποίο αποτελεί την ομαλή προέκταση της ακτής κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας ως το σημείο στο οποίο αυτή διακόπτεται απότομα. Επί τη βάσει του διεθνούς δικαίου, η υφαλοκρηπίδα κάθε κρατικής οντότητος εκτείνεται στο τμήμα του θαλάσσιου βυθού που βρίσκεται γύρω από τις ακτές του και πέρα από την αποκαλούμενη Αιγιαλίτιδα ζώνη, δηλαδή τα χωρικά ύδατα, μέχρι βάθους 200 μέτρων. Σε αυτή την περιοχή το παράκτιο κράτος μπορεί να ασκεί αποκλειστική εκμετάλλευση.

Υφαλοκρηπίδα.jpg

]]

Γενικά

Σύμφωνα με το Διεθνές Δίκαιο και τη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών του 1980, ως υφαλοκρηπίδα ορίζεται ο βυθός της θάλασσας σε ακτίνα 200 ναυτικών μιλίων από την ακτή. Σε ορισμένες περιπτώσεις η ακτίνα αυτή δύναται να είναι μεγαλύτερη και των 200 ναυτικών μιλίων, φθάνοντας έως τα 350 ναυτικά μίλια. Το μέσο πλάτος μιας ηπειρωτικής υφαλοκρηπίδας είναι περί τα 65 χιλιόμετρα. Η μεγαλύτερη υφαλοκρηπίδα στον κόσμο εκτείνεται από την ακτή της Σιβηρίας εντός του Αρκτικού Ωκεανού [1] [2] κι έχει μήκος 1.500 χιλιομέτρων, δηλαδή περίπου 930 μιλίων.

Αρχές δικαίου

Η υφαλοκρηπίδα διακόπτεται εκεί όπου ο βυθός αποκτά απότομη κλίση 30-45 μοιρών. Το τμήμα με την απότομη κλίση ονομάζεται υφαλοπρανές. Δικαίωμα υφαλοκρηπίδας, σύμφωνα με τις Διεθνείς συνθήκες του ΟΗΕ, μπορεί να διαθέτει τόσο η ηπειρωτική χώρα, όσο και τα νησιά, δεδομένου ότι πολλά από αυτά διαθέτουν ομαλές και εκτεταμένες παραλίες. Σύμφωνα με το άρθρο νο1 της Διεθνούς Συμβάσεως για την Υφαλοκρηπίδα του 1958, αυτή ορίζεται ως:

  • Ο βυθός και το υπέδαφος των παράκτιων υποθαλάσσιων περιοχών πέραν των χωρικών υδάτων και μέχρι του βάθους των 200 μέτρων η πέραν αυτού του ορίου, μέχρι το βάθος όπου είναι εφικτή η εκμετάλλευση των φυσικών πόρων των εν λόγω περιοχών.
  • Ο βυθός και το υπέδαφος των παρόμοιων παράκτιων υποθαλάσσιων περιοχών των νησιών.

Η έννοια της Υφαλοκρηπίδας διαφέρει μεταξύ της Γεωλογίας και της Νομικής επιστήμης. Η Διεθνής Σύμβαση για την Υφαλοκρηπίδα επεκτάθηκε με την Σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας του 1982 [3]. Η υφαλοκρηπίδα και το δίκαιο που τη διέπει ενδιαφέρουν τις διάφορες χώρες κύρια από πλουτοπαραγωγική άποψη. Σε αρκετές περιπτώσεις αυτή καθoρίζεται από διακρατικές συμφωνίες οι οποίες προβλέπουν ότι θα εκτείνεται έως μία ορισμένη απόσταση από τις ακτές που στις παραωκεάνιες χώρες φτάνει μέχρι τα 200 μίλια. Η Ελλάδα έχει συνάψει αυτού τους είδους συμφωνία με την Ιταλία [4], όμως σε πολλές περιπτώσεις η οριοθέτηση της είναι θέμα περίπλοκο, και απασχολεί διεθνείς συσκέψεις για την επίλυσή του. Τέτοιο είναι το πρόβλημα της υφαλοκρηπίδας του Αιγαίου που αποτελεί αντικείμενο διαφορών ανάμεσα στην Ελλάδα και την Τουρκία.

Ιστορικό της ελληνοτουρκικής διαφοράς

Η ελληνοτουρκική διαφορά για την υφαλοκρηπίδα του Αιγαίου -που έχει λάβει διαστάσεις διενέξεως- χρονολογείται από το Νοέμβριο 1973, όταν δημοσιεύθηκε στην Τουρκική Εφημερίδα της Κυβερνήσεως απόφαση παραχωρήσεως, στην κρατική τουρκική εταιρεία πετρελαίων, αδειών διεξαγωγής ερευνών σε υποθαλάσσιες περιοχές πλησίον Ελληνικών νήσων. Σε αντίστοιχη πράξη προχώρησε η Τουρκική Κυβέρνηση και το επόμενο έτος, επεκτείνοντας έτι περαιτέρω τις ήδη εκχωρηθείσες περιοχές. Το 1974 και το 1976 πραγματοποιήθηκαν έρευνες στο Αιγαίο πέλαγος από τουρκικά ωκεανογραφικά σκάφη, τα Τσανταρλί και Χόρα.

Προκειμένου να μειωθεί η ένταση που προκλήθηκε από τις τουρκικές ενέργειες διεξήχθησαν συνομιλίες μεταξύ Ελλάδος και Τουρκίας στη Βέρνη και στις 11 Νοεμβρίου 1976 οι δυο χώρες προχώρησαν στην υπογραφή του ομώνυμου Πρακτικού, που έθετε το πλαίσιο συμπεριφοράς για τον περαιτέρω χειρισμό του ζητήματος έως ότου αυτό υποβληθεί στο Διεθνές Δικαστήριο, όμως με την άρνηση της Τουρκίας να προσφύγει σε αυτό, το Πρακτικό της Βέρνης έπαυσε να ισχύει. Τον Μάρτιο του 1987 η κρίση μεταξύ των δύο χωρών άγγιξε τα όρια ενόπλου αντιπαραθέσεως, όταν το τουρκικό πλοίο Σισμίκ-1, συνοδευόμενο από τουρκικά πολεμικά, εξήλθε στο Αιγαίο, προκειμένου να πραγματοποιήσει έρευνες στην αιγιαλίτιδα ζώνη ελληνικών νήσων. Η κρίση εκτονώθηκε με την ανταλλαγή μηνυμάτων μεταξύ των δύο Πρωθυπουργών, στην Ελλάδα πρωθυπουργός ήταν ο Ανδρέας Παπανδρέου, και δόθηκε η ευκαιρία στην Ελλάδα να επαναδιατυπώσει τις πάγιες θέσεις της για την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας του Αιγαίου, στις οποίες εμμένει ως σήμερα.

Αντικείμενο & φύση της διαφοράς

Σύμφωνα με το Ελληνικό Υπουργείο Εξωτερικών, το ζήτημα έγκειται στην οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας σε δύο συγκεκριμένα σημεία, δηλαδή αφενός στη θαλάσσια προέκταση της συνοριακής γραμμής στη Θράκη και αφετέρου στα πλησίον της Τουρκικής ακτής ευρισκόμενα νησιά του Βορείου και Ανατολικού Αιγαίου και στα Δωδεκάνησα. Δεν αφορά σαφώς σε ολόκληρη την υφαλοκρηπίδα του Αιγαίου όπως ισχυρίζεται πλέον η Τουρκία, η οποία άλλωστε είχε παραχωρήσει άδειες διεξαγωγής πετρελαϊκών ερευνών σε τουρκικές επιχειρήσεις μόνο για τα δύο προαναφερόμενα σημεία. Επιπλέον, όπως σαφώς προβλέπεται από το Διεθνές Δίκαιο και τη σχετική νομολογία, όπως η Σύμβαση της Γενεύης του 1958, η Σύμβαση του 1982 των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας καθώς και η σχετική απόφαση Διεθνούς Δικαστηρίου για την οριοθέτηση υφαλοκρηπίδας της Βόρειας Θάλασσας το 1969, τα νησιά έχουν πλήρη δικαιώματα υφαλοκρηπίδος παρά τους περί του αντιθέτου νομικά αβάσιμους ισχυρισμούς της Τουρκίας.

Ως προς την επίλυση της διαφοράς, η Τουρκία επικαλείται την αρχή της ευθυδικίας (equity), χωρίς να μπορεί να τη στηρίξει σε κριτήρια ασφαλή και συγκεκριμένα. Σύμφωνα με την Ελλάδα για την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας εφαρμόζεται το Διεθνές Δίκαιο, συμβατικό και εθιμικό, στο πλαίσιο του οποίου ο κανόνας της μέσης γραμμής αποτελεί την επικρατούσα αρχή του Δικαίου της οριοθετήσεως, Σύμφωνα με τη διεθνή πρακτική οι ειδικές περιστάσεις, όπως στην προκειμένη περίπτωση η εγγύτητα ορισμένων ελληνικών νήσων στα τουρκικά παράλια, που αυθαίρετα επικαλείται η Τουρκική πλευρά για την επίλυση του προβλήματος της υφαλοκρηπίδας του Αιγαίου, δεν αποτελούν παρά εξαίρεση του κανόνα εφαρμογής της μέσης γραμμής. Κατά συνέπεια, οι απόψεις αυτές δεν δύνανται να δικαιολογήσουν μετάθεση της μέσης γραμμής από το Ανατολικό στο Κεντρικό Αιγαίο, αλλά ούτε και να θέσουν εν αμφιβόλω την εφαρμογή του διεθνούς συμβατικού και εθιμικού κανόνα, ότι τα νησιά έχουν δική τους υφαλοκρηπίδα.

Όπως αναφέρει [5] ο καθηγητής οικονομικών και μέλος της ελληνικής αντιπροσωπείας στη Διάσκεψη του Ο.Η.Ε. για το Δίκαιο της Θάλασσας Θεόδωρος Καρυώτης η Τουρκία υποστηρίζει ότι

«...το Αιγαίο Πέλαγος είναι μια ημίκλειστη θάλασσα με πολλά ελληνικά νησιά να βρίσκονται εντός μίας πολύ μικρής περιοχής, πολύ κοντά στην τουρκική ακτή (κάποια σε απόσταση ακόμα και κάτω των 3 ναυτικών μιλίων), αφαιρώντας έτσι ένα μεγάλο ποσοστό της τουρκικής υφαλοκρηπίδας. Εκτιμά ότι η οριοθέτηση θα πρέπει να γίνει με ευθυδικία ώστε να υπάρξει μια δίκαιη λύση που θα λαμβάνει υπόψη όλες τις σχετικές παραμέτρους».

H Τουρκία υποστηρίζει πως τα νησιά, στην προκειμένη περίπτωση τα Ελληνικά νησιά του Αιγαίου, δεν έχουν υφαλοκρηπίδα και μετρά την υφαλοκρηπίδα από τη χερσόνησο της Μικράς Ασίας ως τις ακτές της ηπειρωτικής Ελλάδας αγνοώντας πλήρως ό,τι μεγάλο ή μικρό κομμάτι γης υπάρχει ενδιάμεσα. Μέχρι το 1973 το μοναδικό κείμενο που αναφερόταν σε τέτοιου είδους ζητήματα ήταν η Σύμβαση της Γενεύης του 1958 η οποία καθιέρωνε τη μέση γραμμή/γραμμή ίσης αποστάσεως ως μέθοδο οριοθετήσεως, νομικό κείμενο που δεν δεσμεύει την Τουρκία καθώς δεν το έχει συνυπογράψει.

Οικονομική σημασία

Η υφαλοκρηπίδα έχει μεγάλη οικονομική σημασία για την οικονομική ζωή κάθε κράτους, αφού σχετίζεται με την αλιεία, την εξόρυξη υδρογονανθράκων κ.ά. Επίσης διότι συχνά βρίσκονται σε αυτήν ή κάτω από αυτήν ορυκτός πλούτος, όπως πετρέλαιο-φυσικό αέριο-μέταλλα, καθώς και άβια και έμβια ακίνητα είδη (βενθικά είδη), όπως κοράλλια, σφουγγάρια και άλλα είδη. Στον βαθμό που η υφαλοκρηπίδα ανήκει στην αιγιαλίτιδα ζώνη, δηλαδή στα χωρικά ύδατα, του παράκτιου κράτους, η εκμετάλλευσή της ανήκει αναμφισβήτητα και αποκλειστικά σε αυτό με μόνο περιορισμό την αδυναμία παρεμποδίσεως στη διέλευση πλοίων. Πρόβλημα ανέκυψε στο Διεθνές Δίκαιο με την υφαλοκρηπίδα πέραν της αιγιαλίτιδας ζώνης, σχετικά με το αν και αυτή ανήκει στο πλησιέστερο παράκτιο κράτος ή αν καλύπτεται από την ελευθερία των θαλασσών που ισχύει στην ανοιχτή θάλασσα.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Παραπομπές

  1. [Russia files revised bid for arctic territory]
  2. [Η Ρωσία διεκδικεί ξανά την υφαλοκρηπίδα της Αρκτικής lawspot.gr]
  3. [United Nations Convention on the Law of the Sea]
  4. [Ελληνοϊταλική συμφωνία για υφαλοκρηπίδα kathimerini.gr]
  5. [Θεόδωρος Καρυώτης, «ΑΟΖ-Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη», εκδόσεις Παπαδόπουλος.]