Γεώργιος Δουράτσος

Ο Γεώργιος Δουράτσος, Έλληνας ανώτατος αξιωματικός (ΠΖ) με το βαθμό του Υποστρατήγου ε.α., με αριθμό στρατιωτικού μητρώου 16036, ο οποίος με το βαθμό του Ταγματάρχη ήταν Διοικητής των Οχυρών Ρούπελ στη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, απόφοιτος της Νομικής σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, γεννήθηκε στις 15 Αυγούστου 1894 στην συνοικία της Άνω Χώρας στην Ερμούπολη της Σύρου και πέθανε στις 12 Νοεμβρίου 1981 στο Νέο Ηράκλειο Αττικής. Η νεκρώσιμη ακολουθία του τελέστηκε και στο νεκρό αποδόθηκαν πλήρεις στρατιωτικές τιμές στον Καθολικό Ναό του Αγίου Λουκά Ηρακλείου Αττικής, και ενταφιάστηκε στο εκεί κοιμητήριο.

Γεώργιος Δουράτσος (Υποστράτηγος ε.α.)
Συνοπτικές πληροφορίες
Γέννηση: 15 Αυγούστου 1894
Τόπος: Άνω Χώρα, Ερμούπολη Σύρος (Ελλάδα)
Σύζυγος: Άγαμος
Τέκνα: Άτεκνος
Δραστηριότητα: Υποστράτηγος ε.α., Νομικός
Υπηκοότητα: Ελληνική
Θάνατος: 12 Νοεμβρίου 198
Τόπος: Αθήνα (Ελλάδα)
Τόπος ταφής: Κοιμητήριο (Καθολικών) Νέου Ηρακλείου Αττικής

Ο στρατηγός Δουράτσος ήταν άγαμος κι έζησε ως το τέλος της ζωής του κοντά στην οικογένεια του πρωτότοκου αδελφού του, Αντώνη Δουράτσου.

Βιογραφία

Η οικογένεια Δουράτσου, καθολική στο θρήσκευμα όπως σχεδόν το σύνολο των τότε κατοίκων της Άνω Σύρου, είναι από τα παλαιότερα γένη του νησιού, όπως προκύπτει από τα αρχεία της Καθολικής Επισκοπής και του πρώην Δήμου Άνω Σύρου. Ανάλογη είναι και η καταγωγή της οικογένειας Βακονδίου, το επώνυμο της οποίας ετυμολογείται από το ιταλικό «Van con Dio», που αντιστοιχεί στο Ελληνικό «αντίο». Οι Βακόνδιοι τιμήθηκαν με ξεχωριστή θέση στο Μητροπολιτικό ναό του Αγίου Γεωργίου της Άνω Σύρου. Οι δύο οικογένειες διακρίθηκαν για τη συμμετοχή τους στα κοινά του νησιού της Σύρου, από τη διοίκηση του ως τη φιλανθρωπία.

Οικογένεια Δουράτσου

Πατέρας του Γεωργίου ήταν ο Κάρολος Αντων. Δουράτσος, που εργάζονταν ως μηχανικός στο εργοστάσιο σμυρίδος του Γεωργίου Βαμβακάρη στην Άνω Σύρο, και μητέρα του η Ελπίδα Δουράτσου το γένος Μάρκου Βακονδίου, των οποίων ο Γεώργιος ήταν ένα από τα έντεκα παιδιά τους, 10 αγόρια και ένα κορίτσι, από τα οποία επέζησαν 7 αγόρια και το κορίτσι, η Θηρεσία . Μεταξύ των αδελφών του ήταν ο πρωτότοκος Αντώνιος, γιατρός στον Πειραιά, ο Μάρκος , γνωστός στη Σύρο ως ο γιατρός της φιλανθρωπίας που πέθανε το 1988 και στη μνήμη του είναι αφιερωμένες δύο πλατείες στην Ερμούπολη και στην Άνω Σύρο, και ο Λάζαρος ιερέας της Καθολικής Εκκλησίας που ιερούργησε και δίδαξε για πολλά χρόνια στο Τορίνο της Ιταλίας.

Ο Γεώργιος παρακολούθησε τα μαθήματα της Βασικής και κάποιες από τις τάξεις της Μέσης εκπαιδεύσεως στην γενέτειρα του. Στη συνέχεια εγκαταστάθηκε στον Πειραιά, κοντά στον αδελφό του, το γιατρό Αντώνη Δουράτσο, και αποφοίτησε από τη Λεόντειο Σχολή στη Νέα Σμύρνη . Το 1912, τον χρόνο που αποφοίτησε από τη Λεόντειο, γράφηκε τη Νομική σχολή του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, όμως παράλληλα φοίτησε στη Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων και τελικά επέλεξε την στρατιωτική σταδιοδρομία. Στις 15 Σεπτεμβρίου εκείνου του έτους ο Γεώργιος Δουράτσος ονομάστηκε Ανθυπολοχαγός (ΠΖ).

Στρατιωτική σταδιοδρομία

Ο Δουράτσος συμμετείχε στις επιχειρήσεις του Α' Παγκοσμίου Πολέμου στην Μακεδονία, αλλά και στην Μικρασιατική Εκστρατεία που επακολούθησε και παρασημοφορήθηκε για την δράση του. Την περίοδο του μεσοπολέμου έως και την κήρυξη του Β' Παγκοσμίου Πολέμου διατέλεσε:

• Yποδιοικητής του κέντρου Βασικής Εκπαιδεύσεως Τριπόλεως,
• Διοικητής της 37ης Ταξιαρχίας,
• Διοικητής του Κέντρου Βασικής Εκπαιδεύσεως Λαμίας,
• Διοικητής της Τεχνικής Σχολής Εκπαιδεύσεως Καρδίτσας,
• Αρχηγός του Β' και Γ' Κλάδου του Α' Σώματος Στρατού.

Μάχη Οχυρού Ρούπελ

Η κήρυξη του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, ο νικηφόρος Ελληνοϊταλικός πόλεμος και στη συνέχεια ο Γερμανική επίθεση στην Ελλάδα βρήκε τον Δουράτσο διοικητή του VI Συνοριακού Τομέα στις Σέρρες. Ως

• Διοικητής του Οχυρού Ρούπελ, συνέβαλλε ουσιαστικά στην προετοιμασία της φρουράς του.

Προετοιμασία της επιθέσεως

Το οχυρό του Ρούπελ, είναι το μεγαλύτερο από τα οχυρά της αποκαλούμενης «Γραμμής Μεταξά» κι εκείνη την εποχή ήταν το σημαντικότερο καθώς ήλεγχε το μοναδικό οδικό και σιδηροδρομικό πέρασμα από την Ελλάδα στην Βουλγαρία. Κατασκευάστηκε αρχικά το 1913 κατά τον Ελληνοβουλγαρικό πόλεμο, σ' ένα αντέρισμα του όρους Τσιγκελί. Τα χρόνια πριν την κήρυξη του Β' Παγκοσμίου πολέμου είχε πλέον μήκος 2,5 χιλιόμετρα, περιλάμβανε 123 οχυρωματικά έργα, υπόγεια καταφύγια, αποθήκες, κοιτώνες, λουτρά κι ένα μικρό νοσοκομείο. Οι στοές επικοινωνίας του συγκροτήματος είχαν μήκος 6100 μέτρα και ο οπλισμός του αποτελούνταν από πέντε αντιαρματικά πυροβόλα, πέντε πυροβολεία, πέντε όλμους, 8 πυροβόλα, μοιρασμένα στις πυροβολαρχίες του λοχαγού Κοζώνη και του ήρωα υπολοχαγού Κυριακίδη, σε καλά κρυμμένες τοποθεσίες, 25 οπλοπολυβόλα και 53 ολμοβόλα. Το υπερασπίζονταν δύναμη δύο ταγμάτων, χιλίων στρατιωτών το καθένα, και συνολικά 27 αξιωματικοί. Το οχυρό δέχθηκε την επίθεση του 125ου Συντάγματος του Γερμανικού Πεζικού, που είχε λάβει μέρος ένα χρόνο πριν στις επιχειρήσεις κατά της Γραμμής Μαζινό στην Γαλλία, μαζί μ’ ένα ενισχυμένο Τάγμα του 100ου Ορεινού Συντάγματος Κυνηγών και ένα τάγμα Μηχανικού. Επίσης είχε την υποστήριξη από ένα σύνταγμα πυροβολικού, δύο μοίρες πυροβολικού και την 616η Ολμαρχία. Εκτιμάται πως από το σύνολο των 576 αεροσκαφών που διέθετε η 12η Γερμανική Στρατιά για όλη επιχείρηση στα Βαλκάνια, τα 250 ενήργησαν εναντίον του Ρούπελ και του Μπέλες πετώντας σε σμήνη των 20-30 αεροσκαφών εκείνες τις ημέρες.

Η επίθεση

Η επίθεση των Γερμανικών δυνάμεων, με επικεφαλής το συνταγματάρχη Έριχ Πέτερσεν [Erich Petersen] ξεκίνησε στις 05:15' το πρωί της 6ης Απριλίου 1941 και τα βομβαρδιστικά καθέτου εφορμήσεως τύπου Στούκα επιχείρησαν να ανοίξουν το δρόμο για την προέλαση των επίγειων δυνάμεων. Μετά τη λήξη των επιχειρήσεων της πρώτης ημέρας ο Πέτερσεν ζήτησε την συνδρομή της Λουφτβάφε [Luftwaffe] και βαρέως Πυροβολικού, Οι επιθέσεις συνεχίστηκαν και τις επόμενες δύο ημέρες, χωρίς ουσιαστικό αποτέλεσμα παρά μόνο με σημαντικές απώλειες από πλευράς επιτιθέμενων. Στις 9 Απριλίου τα Ελληνικά αντιαρματικά ανέκοψαν μία ακόμη επίθεση και αναγκάστηκαν πλέον να παρακάμψουν την οχυρωματική γραμμή, μέσω Γιουγκοσλαβίας και της πεδιάδος του Αξιού, αποκόπτοντας την «Γραμμή Μεταξά» από τον κορμό της Ελληνικής άμυνας. Στις 17:00 το απόγευμα της 9ης Απριλίου προσήλθαν στο οχυρό Γερμανοί κήρυκες για να γνωστοποιήσουν την συνθηκολόγηση του Τ.Σ.Α.Μ. [Τμήμα Στρατιάς Ανατολικής Μακεδονίας] ζητώντας την παράδοση του οχυρού και ενημέρωσαν τον Δουράτσο πως έχει υπογραφεί συνθηκολόγηση στην Θεσσαλονίκη μεταξύ του Διοικητή του Τμήματος Στρατιάς Ανατολικής Μακεδονίας, Αντιστρατήγου Μπακόπουλου και του Διοικητή της 2ης Γερμανικής Τεθωρακισμένης Μεραρχίας, Αντιστράτηγου Φάελ. Ο Δουράτσος απάντησε πως «..τα Οχυρά Δεν Παραδίδονται, Καταλαμβάνονται» και ότι «....τοιούτων διαταγών περί ανακωχής κλπ στερούμεθα παρά των ιεραρχικώς προϊσταμένων μας αρχών. Διαταγάς λαμβάνομεν και εκτελούμεν μόνον τας προερχομένας εκ των προϊσταμέων μας αρχών» και ότι «..ο αγών θα συνεχιστεί, πάσα δε απόπειρα προσεγγίσεως του οχυρού θα συντριβεί» . Ο κήρυκας διαβεβαίωσε τον Δουράτσο επικαλούμενος την στρατιωτική του τιμή ότι δεν επρόκειτο για απάτη και όρισε νέα συνάντηση για την 06:00 της επόμενης.

Η παράδοση

Το οχυρό επικοινώνησε με τη Μεραρχία. Η διαταγή του Τ.Σ.Α.Μ. ήρθε αρχικά τηλεφωνικώς και στη συνέχεια γραπτά, από τον Διοικητή αντιστράτηγο Κωνσταντίνο Μπακόπουλο, ο οποίος ενημέρωσε όλα τα οχυρά που αντιστέκονταν πως ο αγώνας ήταν πλέον άσκοπος και δεν πρέπει να χυθεί άλλο Ελληνικό αίμα. Ο Δουράτσος παρέδωσε το οχυρό στις 06:00 το πρωί της 10ης Απριλίου και ο Γερμανός Συνταγματάρχης που παρέλαβε το οχυρό είπε στους υπερασπιστές του: «αποτελεί τιμή για μας το ότι επολεμήσαμε με τόσο γενναίο αντίπαλο..». Τα Γερμανικά τμήματα «μας εσεβάσθησαν και μας ετίμησαν», σύμφωνα με την έκθεση Πλευράκη, ενώ τηρήθηκε στο ακέραιο η απαίτηση του Δουράτσου όπως την διατύπωσε στον Γερμανό συνταγματάρχη «κανείς Γερμανός να μην ανέβει στο οχυρό έως ότου και οι τελευταίοι αποχωρήσουν». Έξω από το οχυρό ήταν παραταγμένο Γερμανικό τμήμα και οι άνδρες του απέδωσαν τιμές, ενώ επτά Γερμανοί αξιωματικοί χαιρέτισαν έναν προς έναν τους εξερχόμενους υπερασπιστές του οχυρού.

Οι Γερμανοί αφαίρεσαν τα ξίφη από τους Έλληνες αξιωματικούς, πλην του Διοικητού Γεωργίου Δουράτσου, όπως γράφει ο αυτόπτης μάρτυρας Κωνσταντίνος Δυναμίδης, που υπηρετούσε εκεί τη στρατιωτική του θητεία : «.....Ύστερα μας πήρε ο λοχαγός και πήγαμε στη γενική είσοδο του οχυρού που θα ερχόντουσαν και οι άλλοι 4 λόχοι. Και ο διοικητής Γεώργιος Δουράτσος, αφού συγκεντρωθήκαμε όλη η δύναμη, οι απομείναντες του οχυρού Ρούπελ, ήρθε καβάλα επάνω σε ένα μαύρο άλογο και, αφού μίλησε πρώτα-πρώτα και μας έδωσε συγχαρητήρια, έδωσε το λόγο στον διοικητή και μας συνεχάρη και αυτός. Και μετά άλλη συγκίνηση μεγάλη, να βλέπεις δύο αξιωματικούς και να δίνει ο νικημένος Έλληνας στον νικητή Γερμανό το ξίφος του. Και τότε του λέει ο γερμανός στρατιώτης με νόημα: «Σου ανήκει εσένα» και του κάνει πάλι νόημα να ανέβει στο άλογο. Και επειδή ήτανε κοντός, του έπιασε τον αναβολέα και του κάνει νόημα να ανέβη. Αφού ανέβηκε του λέει τα ίδια λόγια στα γερμανικά, δηλαδή «Άλες, παρτί χάους»...». Ο Γερμανικός στρατός δεν κράτησε Έλληνες στρατιώτες αιχμαλώτους και η Ελληνική σημαία αντικαταστάθηκε από τη Γερμανική, μόνο όταν και ο τελευταίος Έλληνας εγκατέλειψε το Οχυρό, ενώ στην αποχώρηση του ζήτησαν από τον Δουράτσο να επιθεωρήσει τα στρατιωτικά τμήματα τους. Στις πέντε ημέρες της μάχης ο Δουράτσος έχασε 44 άνδρες του από Γερμανικά πυρά κι είχε 152 τραυματίες, ενώ οι Γερμανοί υποχρεώθηκαν σε απώλειες 400 στρατιωτών τους.

Κατοχή & Μεταπολεμική περίοδος

Ο Δουράτσος στη διάρκεια της Κατοχής της Ελλάδος από τις δυνάμεις του Άξονα συμμετείχε στην Εθνική αντίσταση. Μετά την απελευθέρωση της χώρας και την ανασυγκρότηση των ΕλληνικώνΕνόπλων Δυνάμεων επανήλθε στις τάξεις του Στρατεύματος και από το 1945 μέχρι το 1949 πήρε μέρος στις επιχειρήσεις του συμμοριοπολέμου, διοικώντας διάφορες στρατιωτικές μονάδες Πεζικού, ενώ με το βαθμό του Ταξιάρχου του ανατέθηκε η Στρατιωτική Διοίκηση της 37ης Ταξιαρχίας Δυτικής Μακεδονίας και συμμετείχε στις εκκαθαριστικές επιχειρήσεις της τελευταίας φάσεως κατά των κομμουνιστοσυμμοριτών με απόλυτη επιτυχία.. Ο Δουράτσος που ήταν απόφοιτος των σχολών, Μέσων Συνδέσμων και Διαβιβάσεων, Βολής και Οπλισμού, Εφαρμογής Πεζικού, Εφαρμογής Πεζικού Ταγματαρχών και Λοχαγών, της Σχολής Επιτελών και του Κέντρου Χημικού Πολέμου, αποστρατεύθηκε στις 10 Μαΐου 1950 με τον βαθμό του Υποστράτηγου.

Τιμητικές διακρίσεις

Σύμφωνα με τα προσωπικά στοιχεία του Υποστρατήγου Δουράτσου, τα οποία τηρούνται στον ατομικό του φάκελο στο αρχείο του Γ.Ε.Σ. [Γενικό Επιτελείο Στρατού] τιμήθηκε με τα ακόλουθα μετάλλια και παράσημα, τα οποία σήμερα εκτίθενται στο Στρατιωτικό Μουσείο του Οχυρού Ρούπελ, μετά από δωρεά των συγγενών του.

• Μετάλλιο της νίκης Ευρωπαϊκού Πολέμου 1914-1918,
• Αριστείο Ανδρείας επιχειρήσεων Μικράς Ασίας,
• Αριστείο Ανδρείας επιχειρήσεων Οχυρού Ρούπελ,
• Μετάλλιο Στρατιωτικής Αξίας,
• Μετάλλιο Εξαίρετων Πράξεων Οχυρού Ρούπελ,
• Μετάλλιο Εξαίρετων Πράξεων επιχειρήσεων (1941),
• Πολεμικό Σταυρό Γ' Τάξεως,
• Αριστείο Ανδρείας Επιχειρήσεων Οχυρών (1941),
• Παράσημο Φοίνικος Βασιλέως Γεωργίου Β',
• Χρυσούν Σταυρό Βασιλέως Γεώργιου Α'.

Το 2005 με απόφαση της δημοτικής αρχής του Δήμου Ερμουπόλεως Σύρου, η προτομή του Δουράτσου στήθηκε σε περίοπτη θέση της Πλατείας Άννας Κουτσοδόντη, εκατό μέτρα νοτίως του Δημαρχιακού Μεγάρου, στην αρχή της φημισμένης Μιαούλη, με το Δημαρχιακό μέγαρο. Τα επίσημα εγκαίνια έγιναν στις 29 Αυγούστου του ιδίου έτους και την δαπάνη κατέβαλε ο ανιψιός του Αλέξανδρος Γεννάδιος. Το έργο είναι κατασκευασμένο από μάρμαρο, δημιουργία του γλύπτη Σταύρου Βαλασάκη, και σ' αυτό ο στρατηγός αποδίδεται σε μέση ηλικία ντυμένος με στρατιωτική στολή. Πριν την λήξη του 2005, αντίγραφο της προτομής, δωρεά και δαπάνη του «Πανελληνίου Συνδέσμου Πολεμιστών των Οχυρών Μακεδονίας και Θράκης», τοποθετήθηκε στην είσοδο του Μουσείου του Οχυρού Ρούπελ.

Μετά την αποστρατεία

Μέχρι και την αποστρατεία του ο Δουράτσος έζησε κοντά στην οικογένεια του αδελφού του, Αντώνη, και των ανιψιών του μιας και ο ίδιος δεν παντρεύτηκε ποτέ. Στην Σύρο ήταν ελάχιστα γνωστός καθώς εκεί επέστρεψε ελάχιστες φορές μετά το 1912 και την αναχώρηση του από το νησί. Ενταφιάστηκε με πλήρεις στρατιωτικές τιμές στο Κοιμητήριο του καθολικού ναού Αγίου Λουκά στο Ηράκλειο Αττικής. Το 1985 τα οστά του μεταφέρθηκαν στον οικογενειακό τάφο του αδελφού του Αντωνίου στο νεκροταφείο Αναστάσεως του Πειραιά για να επιστραφούν στις 23 Οκτωβρίου 2005 σε θυρίδα στο Καθολικό νεκροταφείο του Παλαιού Ηρακλείου Αττικής, όμως γίνονται προσπάθειες να γίνει μετακομιδή τους στη Σύρο.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• [Γεώργιος Δουράτσος: Ο ηρωικός διοικητής του Ρούπελ... cyclades24.gr]
• [Το χρονικό της επίθεσης στα οχυρά Λίσσε και Ρούπελ, 10 Απριλίου 1941 Video Youtube, Μαρία Παπαδοπούλου, 4ο Γυμνάσιο Δράμας]
• [Στρατιωτικό Μουσείο Οχυρού Ρούπελ museumfinder.gr]

Παραπομπές

ΜΕΤΑΠΑΙΔΕΙΑ: η ΕΛΛΗΝΙΚΗ εναλλακτική εγκυκλοπαίδεια

Έκδοση της Metapedia.org