Θεόδωρος Αγγελόπουλος

Ο Θεόδωρος Αγγελόπουλος, Έλληνας διεθνούς φήμης σκηνοθέτης του κινηματογράφου, γεννήθηκε στις 27 Απριλίου 1935 στην Αθήνα και πέθανε , μετά από θανάσιμο τραυματισμό σε τροχαίο ατύχημα στις 24 Ιανουαρίου 2012, στην μονάδα εντατικής θεραπείας στο ιδιωτικό νοσοκομείο «Metropolitan», στο Παλαιό Φάληρο. Η κηδεία του έγινε την Παρασκευή στις 4 το απόγευμα από το Α’ Νεκροταφείο Αθηνών, με δημόσια δαπάνη.

Ήταν παντρεμένος από το 1979 με τη Φοίβη Οικονομοπούλου, θετή κόρη του κινηματογραφιστή Ντίνου Κατσουρίδη, διευθύντρια παραγωγής στην ταινία του «Μεγαλέξανδρος». Είχαν αποκτήσει τρεις κόρες την Άννα το 1980, η οποία είναι παντρεμένη με τον ηθοποιό Κώστα Αποστολίδη, έχουν τρία παιδιά και ασχολείται με την παραγωγή και το μάνατζμεντ, την Αικατερίνη, το 1982, η οποία είναι σκηνογράφος και την Ελένη το 1985, που επίσης ασχολείται με τον κινηματογράφο.

Θεόδωρος Αγγελόπουλος

Βιογραφία

Ο Αγγελόπουλος αποφοίτησε από το Δημοτικό σχολείο της οδού Αχαρνών στον Άγιο Παντελεήμονα και στη συνέχεια παρακολούθησε μαθήματα στο 2ο Γυμνάσιο Αθηνών, όπου είχε συμμαθητές τον [Αλέκο Φασιανό, το Χρήστο Γιανναρά και το Λευτέρη Παπαδόπουλο. Το 1953 άρχισε πανεπιστημιακές σπουδές στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, όμως το 1961 διέκοψε και ταξίδεψε στο Παρίσι, όπου γράφηκε στο τμήμα γαλλικής φιλολογίας με καθηγητές τον Ζορζ Σαντούλ και φιλμογραφίας της Σορβόννης με τον Ζακ Μιτρί, αλλά και μαθήματα εθνολογίας με τον Λεβί Στρος. Το 1962, έγινε δεκτός στη σχολή κινηματογράφου IDHEC, όπου παρακολούθησε μαθήματα σινεμά-ντιρέκτ δίπλα στον εθνολόγο-κινηματογραφιστή Ζαν Ρους στο Musea de l' Homme. Επέστρεψε στην Ελλάδα το 1964, και εργάστηκε αρχικά την περίοδο 1965-66, μαζί με τους Βασίλη Ραφαηλίδη και Τώνια Μαρκετάκη, στην εφημερίδα «Δημοκρατική Αλλαγή», ως κριτικός κινηματογράφου.

Με τη Φοίβη & την Ελένη

Το 1965 ξεκίνησε την πρώτη του σκηνοθετική απόπειρα με το «Φόρμινξ Στόρι», με θέμα το συγκρότημα «Φόρμινξ», η ταινία όμως δεν ολοκληρώθηκε ποτέ, γιατί ο σκηνοθέτης ήρθε σε ρήξη με τον παραγωγό Βαγγέλη Παπαθανασίου. Το 1968 εμφανίστηκε στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης με τη μικρού μήκος ταινία «Η εκπομπή». Στην πρώτη του αυτή ταινία που γύρισε με δικά του έξοδα, παρουσιάζει διαφημιστικές εκπομπές και τον κόσμο των υποσχέσεων για δόξα, ενώ διαφαίνεται το χαρακτηριστικό στυλ κινηματογραφικής γραφής που θα καλλιεργήσει αργότερα. Το 1970 εμφανίζεται με τη μεγάλη μήκους ταινία «Αναπαράσταση» που γυρίστηκε με αφορμή ένα έγκλημα σε κάποιο ηπειρώτικο χωριό. Μέσα απ` αυτή την ταινία που απέσπασε πολλά βραβεία τόσο στη Θεσσαλονίκη όσο και σε άλλα φεστιβάλ κινηματογράφου ([Βερολίνο]], Υέρ, Λονδίνο), παρουσιάστηκε για πρώτη φορά η ρεαλιστική άγνωστη εικόνα της επαρχίας, σκληρή και πρωτόγονη.

Το 1972 προβάλλει τις «Μέρες του `36», στην οποία μιλά για τη σύλληψη ενός βουλευτή από ένα φυλακισμένο λίγο πριν την επιβουλή του καθεστώτος της 4ης Αυγούστου 1936 και του Ιωάννη Μεταξά και προσπαθεί να εξηγήσει τη συμμετοχή των ξένων δυνάμεων και τα αίτια που οδήγησαν στη δικτατορία. Πρόκειται για το πρώτο του πολιτικό έργο, χαρακτηριστικό για τα πλάνα-σεκάνς, τα υπονοούμενα και τις έμμεσες αναφορές στην εποχή. Μαζί με τον Αλέκο Δαμιανό, ανέλαβε υπεύθυνος Κινηματογράφου της κυβέρνησης του Σπύρου Μαρκεζίνη, από τις 8 Οκτωβρίου έως τις 25 Νοεμβρίου 1973, ενώ τα χρόνια που ακολούθησαν συνεργάσθηκε με καλλιτέχνες, όπως ο Μαρτσέλλο Μαστρογιάννι, η Ζαν Μορώ, ο Γουίλλιαμ Νταφόε και ο Ζαν Μαρία Βολοντέ.

Σύμφωνα με μαρτυρία της ηθοποιού και αρχιτέκτονα-πολεοδόμου Γεωργίας Ζώη, η οποία γνωρίστηκε με τον Αγγελόπουλο το 1996, είχε το όραμα να δημιουργήσει κινηματογραφικά studios, στο χώρο που ήταν η πρώην αμερικανική βάση στη Νέα Μάκρη, που έκλεισε στις 17 Αυγούστου 1990. Στην τεράστια έκταση υπήρχαν έτοιμες υποδομές, κτίρια ελαφράς κατασκευής, χωρίς ενδιάμεσα υποστυλώματα, δίκτυα τηλεπικοινωνιών, ύδρευσης, ρεύματος, ανεφοδιασμού καυσίμων, εσωτερικό οδικό δίκτυο, κοντά στο όρος της Πεντέλης, στη θάλασσα, αλλά και στο αεροδρόμιο «Ελευθέριος Βενιζέλος». Συζήτησε την ιδέα του με σκηνοθέτες και παραγωγούς άλλων χωρών, αλλά και το δήμαρχο της πόλεως. Με τη συνεργασία όλων των πλευρών δημιουργήθηκε ένας φάκελος-πρόταση, που κατατέθηκε στον τότε υπουργό Πολιτισμού Ευάγγελο Βενιζέλο, με τον οποίο συναντήθηκε και συζήτησε την ιδέα του, καθώς απαιτούνταν αλλαγή χρήσεως από «χώρο στέγασης εθνικών κειμηλίων του Πολεμικού Ναυτικού», ο οποίος περιβάλλονταν από «Επιτηρούμενη ζώνη». Η ιδέα δεν υλοποιήθηκε ποτέ, καθώς δεν υπήρξε απάντηση, και ο χώρος διαμορφώθηκε σε υποτυπώδες «Αθλητικό και Πολιτιστικό Κέντρο» του δήμου Νέας Μάκρης.

Το τέλος του

Ο Αγγελόπουλος τραυματίστηκε βαριά από διερχόμενη μοτοσυκλέτα στο πρώτο τούνελ στον περιφερειακό της Δραπετσώνας, στις 7 το απόγευμα της Τρίτης 24 Ιανουαρίου 2012, κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων της ταινίας «Η άλλη θάλασσα» και αρχικά διακομίστηκε στο Αττικό νοσοκομείο. Ύστερα από απόφαση της οικογένειάς του μεταφέρθηκε στο «Metropolitan», όπου εισήχθη με βαριές κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις, κάταγμα λεκάνης, πλευρών, εσωτερική αιμορραγία, στο χειρουργείο. Στη διάρκεια της επεμβάσεως έπαθε δύο φορές ανακοπή και στις 23:40΄ πέθανε.

Βραβεύσεις

Τιμήθηκε με τα βραβεία

• κριτικών στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης το 1968, για την «Εκπομπή»
• Α' βραβείο στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης 1970, βραβείο Ζωρζ Σαντούλ στη Γαλλία, το 1971, καλύτερης ξένης ταινίας στο Φεστιβάλ Hyères το 1971, ειδική μνεία της Διεθνούς Ένωσης Κριτικών Κινηματογράφου (FIPRESCI) στο Κινηματογραφικό Φεστιβάλ Βερολίνου το 1971, για την «Αναπαράσταση»,
• σκηνοθεσίας και φωτογραφίας στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης το 1972, βραβείο της FIPRESCI στο Κινηματογραφικό Φεστιβάλ Βερολίνου το 1972, για τις «Μέρες του '36»
• Καλύτερης ταινίας, σκηνοθεσίας, σεναρίου, Α' αντρικού και Α' γυναικείου ρόλου, Πανελλήνιας Ένωσης Κριτικών Κινηματογράφου στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης το 1975, καλύτερη ταινία της δεκαετίας 1970-1980 από την Ένωση Κριτικών της Ιταλίας, για την ταινία «Ο Θίασος»,
• καλύτερης ταινίας στο Φεστιβάλ του Σικάγο το 1977, βραβείο της Ένωσης Τούρκων κριτικών το 1977, επίσημη συμμετοχή στο Φεστιβάλ των Καννών, για την ταινία «Οι κυνηγοί»
• Χρυσό Λιοντάρι το 1980 στο Κινηματογραφικό Φεστιβάλ Βενετίας, για την ταινία «Μεγαλέξανδρος»,
• σεναρίου στο Φεστιβάλ των Καννών το 1984, κρατικά βραβεία καλύτερης ταινίας, σεναρίου, α΄ ανδρικού ρόλου, α' γυναικείου ρόλου, σκηνογραφίας, βραβείο κριτικών στο Φεστιβάλ Ρίο ντε Τζανέϊρο το 1984, για την ταινία «Ταξίδι στα Κύθηρα»,
• το Αργυρό Λιοντάρι Καλύτερης Σκηνοθεσίας στο Κινηματογραφικό Φεστιβάλ Βενετίας, βραβείο Φελίξ καλύτερης Ευρωπαϊκής ταινίας, το 1988, για την ταινία «Τοπίο στην Ομίχλη»,
• το Μεγάλο Βραβείο Κριτικής Επιτροπής στο Φεστιβάλ των Καννών, βραβείο της FIPRESCI το 1995, ενώ οι κριτικοί του περιοδικού «Time» ψήφισαν στις 100 καλύτερες ταινίες του παγκόσμιου κινηματογράφου, για «Το Βλέμμα του Οδυσσέα»,
• το Χρυσό Φοίνικα στο Φεστιβάλ των Καννών , το 1998, για το «Μια Αιωνιότητα και μια Μέρα»,
• βραβείο της FIPRESCI, το 2004, για την «Τριλογία–Το Λιβάδι που Δακρύζει»
• Χρυσό μετάλλιο του ιδρύματος Circulo de Bellas Artes στη Μαδρίτη το 2008, για το σύνολο του έργου του.

Φιλμογραφία

Αναλυτικά σκηνοθέτησε τις ταινίες και τα ντοκιμαντέρ

• «Εκπομπή», [ταινία μικρού μήκους, το 1968],
• «Αναπαράσταση», [το 1970, η οποία απέσπασε βραβείο καλύτερης ξένης ταινίας στο Φεστιβάλ του Hyeres, το 1971, Βραβείο Georges Sadoul το 1971],
• «Μέρες του '36», [το 1972, η οποία απέσπασε το βραβείο FIPRESCI στο Βερολίνο το 1973],
• «Ο Θίασος», [ταινία που βραβεύτηκε με το Βραβείο FIPRESCI, στο Διεθνές Φεστιβάλ Καννών το 1975, το Βραβείο Interfilm στο Βερολίνο το 1975, Βραβείο καλύτερης ταινίας της χρονιάς, British Film Institute το 1976, Βραβείο Καλύτερης ταινίας στον κόσμο για τη δεκαετία 1970-80, από την Ένωση Κριτικών Ιταλίας, βραβείο μιας από τις καλύτερες ταινίες της ιστορίας του κινηματογράφου, FIPRESCI, βραβείο καλύτερη ταινίας της χρονιάς, στο Grand Prix για τις τέχνες στην Ιαπωνία και βραβείο Golden Age, στις Βρυξέλλες το 1976].

Είχε διάρκεια 4,5 ώρες και ιστορεί την περιοδεία ενός θιάσου που ανεβάζει το έργο «Η Γκόλφω» και μέσω αυτής της περιοδείας την ιστορία της περιόδου 1939-52. Τα πρόσωπα μοιάζουν με αυτά του μύθου των Ατρειδών. Το έργο ξεχώρισε στην Ελλάδα και το εξωτερικό χάρη στο ιδιαίτερο στυλ του σκηνοθέτη που αντλεί από το θέατρο του Μπρεχτ και συνδυάζει στοιχεία φαινομενικά αταίριαστα.

• «Οι κυνηγοί», [με θέμα την ιστορική περίοδο 1949-77, βραβείο καλύτερης ταινίας Golden Hugo, στο Σικάγο το 1978],
• «Μεγαλέξανδρος», [το 1980, βραβεύτηκε ως η καλύτερη παραγωγή στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης, Βραβείο Χρυσό Λιοντάρι και FIPRESCI, στη Βενετία το 1980].

Η ταινία αναφέρεται σε ένα ληστή των αρχών του 20ου αιώνα και κατ' επέκταση για το σοσιαλισμό και τις έριδες στο χώρο της Αριστεράς.

• «Ένα χωριό, ένας χωριάτης», [ντοκιμαντέρ, το 1981],
• «Αθήνα, επιστροφή στην Ακρόπολη», [τηλεοπτικό ντοκιμαντέρ, το 1983],
• «Ταξίδι στα Κύθηρα», [το 1984, συμμετείχε στο Φεστιβάλ των Καννών και μοιράστηκε το Α΄ βραβείο με το έργο «Παρίσι-Τέξας» του Βιμ Βέντερς.
• «Ο μελισσοκόμος», [το 1986],
• «Toπίο στην ομίχλη», [το 1988],
• «Το μετέωρο βήμα του πελαργού», [το 1991, βραβείο Cinema Lumiere, στη Μπολόνια της Ιταλίας, Μάρτιος-Απρίλιος 2002, βραβείο Φεστιβάλ Σίδνεϊ Αυστραλίας, Ιούνιος 2003],
• «Το βλέμμα του Οδυσσέα», [το 1995, Ασημένιος Φοίνικας και Ειδικό Βραβείο Κριτικής Επιτροπής, Διεθνές Φεστιβάλ Καννών το 1995, FIPRESCI Βραβείο της Διεθνούς Ενώσεως Κριτικών, Διεθνές Φεστιβάλ Καννών το 1995, Felix των Κριτικών ταινίας της χρονιάς, το 1995],
• «Μια αιωνιότητα και μια μέρα», [το 1998, Χρυσός Φοίνικας στο Διεθνές Φεστιβάλ Καννών, τον ίδιο χρόνο],
• «Το λιβάδι που δακρύζει», [το 2004],
• «Η σκόνη του χρόνου», [το 2008].

Οι ταινίες του ξεχωρίζουν για τον τρόπο με τον οποίο συμπλέκονται σε αυτές το παρόν, το παρελθόν και το μέλλον, τα μακρόσυρτα πλάνα-σεκάνς, τους εσωτερικούς μονολόγους και την ατμοσφαιρική μουσική.

Εξωτερικές συνδέσεις

• Θεόδωρος Αγγελόπουλος Προσωπική σελίδα
• Θεόδωρος Αγγελόπουλος Προσωπική σελίδα
• Θεόδωρος Αγγελόπουλος-Εργογραφία 90lepta.com
• Η ζωή του Θεόδωρου Αγγελόπουλου Η Εφημερίδα

Παραπομπές

ΜΕΤΑΠΑΙΔΕΙΑ: η ΕΛΛΗΝΙΚΗ εναλλακτική εγκυκλοπαίδεια

Έκδοση της Metapedia.org