Καθαροί
Οι Καθαροί ήταν μια θρησκευτική σέκτα που αναπτύχθηκε στην Μεσαιωνική Ευρώπη και είχε ιδιοποιηθεί ορισμένες από τις ιδέες του γνωστικισμού. Οι ερευνητές θεωρούν ότι οι απαρχές της πρέπει να αναζητηθούν σε σλαβικούς πληθυσμούς των Βαλκανίων, μέσω των οποίων οι ιδέες της διείσδυσαν στη νότια και τη δυτική Ευρώπη. Στη Θράκη δρούσε μια παρόμοια σέκτα, μέρος της οποίας μεταφέρθηκε εκεί από τη Μικρά Ασία. Οι Καθαροί έγιναν περισσότερο ισχυροί στη νότια Γαλλία, όπου έδρασαν υπό την ονομασία Αλβιγηνοί [Albigenses] από την πόλη Αλμπί ή Poblicants, από παραφθορά του ονόματος Παυλικιανοί.
Δογματική προσέγγιση
Ο Καθαροί βάσιζαν τη διδασκαλία τους στην Καινή Διαθήκη και στο Απόκρυφο Ευαγγέλιο του Ιωάννη, ενώ η θέαση του κόσμου ήταν κατεξοχήν μανιχαϊστική, οι Μανιχαίοι ήταν οπαδοί του αυτοαποκαλούμενου προφήτη Μάνη, ο οποίος πίστευε ότι το σύμπαν ελέγχεται από δύο ανταγωνιστικές δυνάμεις του Καλού και του Κακού. Χωρίζονταν σε δύο ομάδες:
- τους Πιστούς, που αποτελούσαν και τη μεγάλη μάζα, και
- τους Τέλειους, τους ιερουργούς,
οι οποίοι απείχαν, μεταξύ άλλων, και από τη συνουσία. Πίστευαν ότι η επιφοίτηση του Αγίου Πνεύματος γινόταν μέσω των χεριών, με την επαφή.
Δεν παραδέχονταν τη θεϊκή υπόσταση του Ιησού Χριστού, ενώ το σώμα του, όπως και αυτό της Παναγίας, ήταν για τους οπαδούς της σέκτας ένα φάσμα. Πρέσβευαν ότι ο άνθρωπος, επειδή αποτελείται από ψυχή και σώμα, μετείχε και στις δύο αρχές, του Καλού και του Κακού. Επομένως, για να σωθεί έπρεπε να απελευθερωθεί από την επίδραση που ασκούσε το βάρος του υλικού μέρους του. Οι Καθαροί πρότειναν έναν αυστηρό ασκητισμό, ο οποίος μερικές φορές οδηγούσε σε θάνατο από πείνα, και πίστευαν ότι η σωτηρία από το κακό μπορούσε να επιτευχθεί μόνο με την απομάκρυνση από τον υλικό κόσμο. Αποκήρυσσαν το γάμο και την ιδιοκτησία και ήταν οπαδοί της αυστηρής χορτοφαγίας.
Ιστορική αναδρομή
Αρχικά οι οπαδοί αυτής της σέκτας, οι Καθαροί, ήταν γνωστοί με το όνομα Παυλικιανοί και πίστευαν σε ένα κοσμολογικό δυϊστικό δόγμα, σύμφωνα με το οποίο υπήρχε ένας Θεός κακός δημιουργός του γήινου κόσμου και ένας Θεός καλός βασιλέας του μέλλοντος αιώνος, αλλά αργότερα μετεξελίχτηκαν στους Βογομίλους, δηλαδή οπαδούς ενός δυϊστικού δόγματος σύμφωνα με το οποίο γινόταν πόλεμος ανάμεσα στον καλό Θεό και τον κακό Σαταναήλ. Οι Βογομίλοι απέρριπταν τη λατρεία, την εκκλησιαστική ιεραρχία και την πολιτική ευταξία. Προκάλεσαν με τις θρησκευτικές αλλά και τις πολιτικές τους απόψεις τη σφοδρή αντιπαλότητα των Βυζαντινών και ο αυτοκράτορας Αλέξιος Α' τιμώρησε αρκετούς Βογομίλους με την ποινή του θανάτου, μεταξύ τους και τον αρχηγό Βασίλειο. Στην Ιταλία η αίρεση εμφανίστηκε για πρώτη φορά στην περιοχή του Τορίνο περί το 1035 και εξακολούθησε να δρα τουλάχιστον μέχρι το 14ο αιώνα. Οι οπαδοί της σέκτας έγιναν γνωστοί με διάφορα ονόματα, όπως Κονκορετσανοί, Αλμπανοί ή Πάταροι, από την οδό Pataria του Μιλάνου στην οποία, ήδη από το 1058, πραγματοποιούσαν τις μυστικές συγκεντρώσεις τους.
Μετά τον Αλβιγηνικό πόλεμο (1208-1244), στη διάρκεια του οποίου οι δυνάμεις του Πάπα της Ρώμης εισέβαλαν στην επαρχία της Γαλλίας Λάνγκντοκ, θανατώθηκαν χιλιάδες Καθαροί. Όταν ο παπικός εκπρόσωπος ρωτήθηκε από τους στρατιώτες πώς θα ξεχώριζαν τους Καθαρούς, αυτός απάντησε: «Σκοτώστε τους όλους, ο Θεός θα αναγνωρίσει τους δικούς Του». Τελικά η πρωτεύουσά τους, το φρούριο Μονσεγκίρ, καταλήφθηκε, η Ιερά Εξέταση τους καταδίωξε και από τις αρχές του 14ου αιώνα, σταδιακά, εξαφανίστηκαν. Το μόνο κείμενο των Καθαρών που διασώθηκε μέχρι τις μέρες μας είναι ένα τελετουργικό γραμμένο σε μια ρωμανική διάλεκτο του Troubadours.
Μετά τη βίαιη διάλυση των Καθαρών δεν ξανάγινε καμιά αναφορά σε αυτούς, παρά την κατά καιρούς εμφάνιση διαφόρων ομάδων που διεκδικούσαν την κληρονομιά αυτής της θρησκευτικής σέκτας. Ιδιαίτερα ενδιαφέρον είναι το γεγονός ότι ο τεκτονισμός, λόγω της στάσεως του και των απόψεων του για τις κοσμικές εξουσίες όμως κυρίως λόγω της αρνητικής στάσεως του απέναντι στην ιδιοκτησία, δεν παραδέχεται καμιά πνευματική ή άλλου είδους σχέση με τους Καθαρούς. Επιπλέον, ούτε σε σημαντικές εγκυκλοπαίδειες του ελευθεροτεκτονισμού γίνεται κάποια αναφορά σε αυτή την ξεχασμένη αίρεση, η οποία στην πραγματικότητα δεν εντάσσεται σε αυτό που ορίσαμε ως μυστική εταιρεία, αλλά μάλλον αποτελεί μια ιδιότυπη χριστιανική(;) αίρεση.
