Μουστάκι

Το μουστάκι ή μύσταξ, είναι οι τρίχες που αναπτύσσονται στο άνω χείλος των ανθρώπων ενώ με την ίδια ονομασία αναφέρονται και οι τρίχες που φέρουν στο άνω χείλος του στόματος τους πολλά θηλαστικά όπως τα αιλουροειδή ή ψάρια, όπως τα μπαρμπούνια, τα οποία χρησιμοποιούν τις τρίχες αυτές ως όργανα αφής, αλλά και φυτά όπως το καλαμπόκι. Ο όρος «μουστάκι» σημαίνει, κατά κανόνα, ότι υπάρχουν τρίχες στο πρόσωπο, μεταξύ του άνω χείλους και της μύτης και επεκτείνονται ακόμη και στα άκρα του στόματος, ενώ η γύρω περιοχή, το πηγούνι και τα μάγουλα, είναι ξυρισμένα, δηλαδή, ως μουστάκι ορίζεται η εμφάνιση τριχοφυΐας στο πρόσωπο μεταξύ της μύτης και του άνω χείλους. Το μουστάκι αναπτύσσεται κατά την εφηβική ηλικία στα αγόρια και η συγκεκριμένη διεργασία μπορεί να διαφέρει μεταξύ ατόμων ανάλογα με τη γενετική κληρονομιά ή το περιβάλλον.

Μουστάκι (είδη)

Γλωσσολογικές αναφορές

Σύμφωνα με δημοσίευμα που υπογράφει ο πατριώτης κορυφαίος δημοσιογράφος Θεόδωρος Χατζηγώγος η λέξη μουστάκι εισήχθη στην Ελληνική γλώσσα γύρω στο 100 μ.Χ. από τους Εβραίους. Στο δημοσίευμα αναφέρεται:
«....Σε μια σημαντική γλωσσολογική αποκάλυψη, που ελάχιστοι γνωρίζουν και θα κάνει αίσθηση, προβαίνει σήμερα ο «Στόχος». Αφορά την κοσμαγάπητη λέξη «μουστάκι», το σήμα -κατατεθέν ημών των Ελλήνων κατά τους κρίσιμους αιώνες πριν από το 1821. Όλοι οι Ξένοι Περιηγητές που επεσκέπτοντο τα εδάφη της πρώην Βυζαντινής Αυτοκρατορίας μεταξύ του 1600 και του 1821, το πρώτο που σημείωναν στις ημερολογιακές τους καταγραφές, ήταν πως όλοι οι Ελληνο-Ρωμιοί τρέφουν απαραιτήτως μουστάκι, που εθεωρείτο το κατ’ εξοχήν σύμβολο του Ανδρισμού!.. Τα αρχαιοελληνικά γένεια ήσαν εντελώς σπάνια για τους Ρωμιούς κοινούς θνητούς εκείνη την εποχή, αφού αποτελούσαν το σήμα κατατεθέν των Ορθοδόξων κληρικών για να ξεχωρίζουν από τους λαϊκούς. Το βασικό συμπέρασμα ...{...}... είναι ότι οι Έλληνες μέχρι το 100 μετά Χριστόν αγνοούσαν ακόμη και την έννοια «μουστάκι», την οποία έμαθαν εκείνη την εποχή από τους... κοσμαγάπητους Εβραίους!.. Για την ακρίβεια, την έμαθαν από τους Εβδομήκοντα Μεταφραστές της Παλαιάς Διαθήκης, που ξανάγιναν λαϊκό ανάγνωσμα τον 1ο αιώνα μετά Χριστόν, λόγω της ταχύτατης εξαπλώσεως του Χριστιανισμού... Ας δούμε πώς έχουν τα πράγματα επιγραμματικά..

• 1) Οι προ Χριστού αρχαίοι Έλληνες και Ρωμαίοι αγνοούσαν παντελώς την έννοια «μουστάκι» (= τρίχωσις του άνω χείλους). Δεν υπάρχει ούτε ένας αρχαίος Έλληνας ή Ρωμαίος πριν την έλευση του Χριστιανισμού που να έτρεφε μουστάκι χωρίς να τρέφει και γένεια. Αντίθετα, στην Ιουδαϊκή Παράδοση είχε μεγάλη σημασία το μουστάκι, διότι υπήρχε ρητή εντολή του Ιεχωβά να ΚΑΛΥΠΤΟΥΝ ΤΟ ΜΟΥΣΤΑΚΙ τους οι πενθούντες Ισραηλίτες εις ένδειξη πένθους.
  
• 2) Η σημασία «μουστάκι» που έδωσαν στην ελληνική λέξη «μύσταξ» (=μασέλα) οι Εβδομήκοντα προέρχεται από μία εβραϊκή λέξη του Μασοριτικού κειμένου. Η εβραϊκή αυτή λέξη που σημαίνει «μουστάκι» συναντάται πάνω από 6 φορές στην Βίβλο (Λευιτικό, Ιεζεκιήλ (δίς), Μιχαίας, Β΄ Βασιλειών κλπ.), αλλά μόνο μία φορά οι Εβδομήκοντα την μετέφρασαν με την ελληνική λέξη «μύσταξ» (=μασέλα), η οποία πήρε έκτοτε τη σημασία «μουστάκι». Αυτό συνέβη στο Β΄ Βασιλειών 19,24, όπου διαβάζουμε: «καὶ οὐκ ἐθεράπευσεν τοὺς πόδας αὐτοῦ οὐδὲ ὠνυχίσατο οὐδὲ ἐποίησεν τὸν μύστακα αὐτοῦ καὶ τὰ ἱμάτια αὐτοῦ οὐκ ἔπλυνεν ἀπὸ τῆς ἡμέρας...» με την επίμαχη φράση να σημαίνει... «δεν έφτιαξε το μουστάκι του»!..
  

ΣΗΜΕΙΩΤΕΟΝ ότι όλες τις φορές, που συναντάται η λέξη «μουστάκι» στο Μασοριτικό κείμενο της Π. Διαθήκης, έχει να κάνει με την εντολή του Γιαχβέ να πενθήσουν (ή να μη πενθήσουν) κάποιος ή κάποιοι Ισραηλίτες. Η Καινή Διαθήκη αγνοεί παντελώς τη έννοια του μουστακιού (= τρίχωσις του άνω χείλους). Αντίθετα, όλες οι σύγχρονες μεταφράσεις της Παλαιάς Διαθήκης εκ του Μασοριτικού (σε όλες τις Γλώσσες, της Νεοελληνικής συμπεριλαμβανομένης) μεταφράζουν «μουστάκι» όλες τις φορές την περί ού ο λόγος εβραϊκή λέξη.

• 3) Η ελληνικότατη λέξη «μύσταξ» (δωρική παραλλαγή του «μάσταξ») είναι ομηρική και σημαίνει την άνω ή την κάτω μασέλα. Γράφει ο Όμηρος στο Δ' 287 της «Οδύσσειας»: «ἀλλ’ Ὀδυσεὺς ἐπὶ μάστακα χερσὶ πίεζε...» που σημαίνει.. «αλλά ο Οδυσσεύς στη μασέλα τα χέρια πίεζε...»
  
• 4) Πολλοί επιπόλαιοι κρετίνοι, που χρησιμοποιούν το TLG (=Θησαυρός της Ελληνικής Γλώσσης) χωρίς στοιχειώδεις γνώσεις του Αρχαίου Ελληνικού Πολιτισμού, διατείνονται ότι η πρώτη χρήση του «μύστακος» με την σημασία «μουστάκι» έγινε από τον Αριστοτέλη στην περίφημη φράση του για τους νεαρούς Σπαρτιάτες που λέει.. «κείρεσθαι τον μύστακα και προσέχειν τοις νόμοις...» δηλαδή... «ξύριζαν το μουστάκι και υπάκουαν στους νόμους…» Ωστόσο, η φράση αυτή του Αριστοτέλη δεν ανήκει σε κάποια από τα γνωστά έργα του. Την καταγράφει 350 χρόνια μετά τους Εβδομήκοντα ο Πλούταρχος, στον «Βίο Κλεομένους», όπου διαβάζουμε: «Διό και προεκήρυττον οι έφοροι τοις πολίταις εις την αρχήν εισιόντες, ώς Αριστοτέλης φησί, κείρεσθαι τον μύστακα και προσέχειν τοίς νόμοις, ίνα μη χαλεποί ώσιν αυτοίς» .
  
• 5) Κάποιοι άλλοι ημιμαθείς αποδίδουν την πρώτη καταγραφή της ομηρικής λέξεως «μάσταξ – μύσταξ» με την σημασία «μουστάκι» στον Αθηναίο κωμικό ποιητή Στράττιδα (γύρω στο 500 π.Χ.). Κι αυτό, επειδή 700 χρόνια αργότερα (το 200 μ.Χ.) ο Αίλιος Ηρωδιανός αποδίδει στον Στράττιδα την φράση... «φώζειν ώσπερ μύστακα σαυτού» που σημαίνει «όπως καίει το μουστάκι του»!...{...}...
  
• 6) Ο δεύτερος μετά τους Εβδομήκοντα που χρησιμοποίησε τη λέξη «μύσταξ» με τη σημασία του μουστακιού είναι ο Συρακούσιος ποιητής Θεόκριτος (315-260 π.Χ.), που αναφέρει σε κάποιο από τα «Ειδύλλιά» του: «χὠ μύσταξ πολὺς οὗτος, ἀυσταλέοι δὲ κίκιννοι».
  

Δεδομένου ότι είναι αποδεδειγμένο πως ο Θεόκριτος έζησε τα τελευταία χρόνια της ζωής του στην εβραϊκή συνοικία της Αλεξάνδρειας και έκανε παρέα με ελληνόφωνους Εβραίους, οι μελετητές έχουν οριστικά καταλήξει στο ότι οι ελληνόφωνοι Εβραίοι της Αλεξάνδρειας ήταν αυτοί που έδωσαν πρώτοι τη σημασία «μουστάκι» στη λέξη «μύσταξ – μάσταξ» που είναι ομηρική και σήμαινε μέχρι τότε (270 π.Χ.) την άνω ή την κάτω μασέλα.
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ: Η σημερινή σημασία «μουστάκι» (δηλ. το τρίχωμα που υπάρχει στο επάνω χείλος του στόματος και μόνο) προέρχεται κατευθείαν από την Ιουδαϊκή Παράδοση και μπήκε στην Ελληνική Γλώσσα από τους Εβδομήκοντα, αλλάζοντας διά παντός την σημασία της Ομηρικής λέξεως «μά(ύ)σταξ» που επί 10 αιώνες σήμαινε την μασέλα, το άνω και το κάτω χείλος του στόματος και ουδέποτε το επ’ αυτού τρίχωμα... Τελειώνοντας, αξίζει να υπενθυμίσουμε τι γράφει το περίφημο Βυζαντινό Λεξικό Σουΐδα (10ος αιών μ.Χ.) στο λήμμα «γενειάς»: « ἡ τοῦ ἄνω χείλους τρίχωσις λέγεται μύσταξ, τὸ δὲ κάτω πάππος». Και στο λήμμα «πάππος» γράφει ο Σουΐδας: « αἱ ἐπὶ τοῦ κάτω χείλους τρίχες, μύσταξ δὲ αἱ ἐπὶ τοῦ ἄνω». ...{...}...».

Ιστορική αναδρομή

Στη σύγχρονη εποχή, η λέξη «μουστάκι» καθιερώθηκε αρχικά στη γαλλική γλώσσα. Φέρεται ότι προέρχεται από την ιταλική mustaccio του 14ου αιώνα, [διαλεκτικού mustaccio του 16ου αιώνα που με τη σειρά της προέρχεται από την Μεσαιωνική Λατινική mustacium του 8ου αιώνα]. Οι ως άνω λέξεις έχουν ως ρίζα τους την (Δωρική) Αρχαία Ελληνική λέξη μύσταξ, που σημαίνει «άνω χείλος» ή την αντίστοιχη Ελληνιστική ελληνική μύλλον [mullon], που σημαίνει «χείλος». Η αρχαιότερη σωζόμενη εικόνα μυστακοφόρου είναι η παράσταση ενός ιππέα Σκύθη, του 300 π.Χ., με μερικώς ξυρισμένο κεφάλι και γραμμωτό μουστάκι. Από τα αρχαία χρόνια, το μουστάκι και τα γένια, χαρακτήριζαν τους τελωνειακούς αλλά κυρίως ένα ευρύ φάσμα θρησκευτικών πεποιθήσεων. Αργότερα το μουστάκι έγινε συνήθεια των στρατιωτικών στην Ευρώπη και οι άνδρες στρατιωτικών σωμάτων έφεραν μουστάκια με πολλές παραλλαγές, ενώ οι στρατιωτικοί των χαμηλότερων βαθμίδων είχαν τα μικρότερα και λιγότερο περίτεχνα. Το ευρωπαϊκό πρωτάθλημα γενιών και μουστακιών έλαβε χώρα στις αυστριακές Άλπεις στις 2 Οκτωβρίου 2010. Στο διαγωνισμό συμμετείχαν 150 άτομα από 8 διαφορετικές χώρες. Οι συμμετέχοντες διαγωνίστηκαν σε 17 εκκεντρικές κατηγορίες, μεταξύ των οποίων οι: «γενειάδα ελεύθερης κολύμβησης», «φυσικό μουστάκι» και «Verdi», κατηγορία στην οποία αναδεικνύεται νικητής ο διαγωνιζόμενος που το μουστάκι του μοιάζει με το αντίστοιχο του Ιταλού εθνικιστή διάσημου μουσικοσυνθέτη.

Το μουστάκι στην καθημερινότητα

Υπάρχουν πολλές φράσεις που αφορούν το μουστάκι και τη θέση του μέσα στο κοινωνικό σύνολο, ενδεικτικά αναφέρονται οι φράσεις: «Θα φάμε τα μουστάκια μας», είναι συχνή απειλή: θα έρθουμε σε σύγκρουση, θα μαλώσουμε. «Γελούν και τα μουστάκια του» όταν κάποιος γελάει ολόκληρος,όταν δεν μπορεί να κρύψει τη χαρά του, «Δάγκωσε τα μουστάκια του», «Έφαγε τα μουστάκια του», «Κάγκελο όλα τα μουστάκια» και άλλες. «Γελάει κάτω από τα μουστάκια του», λέμε για κάποιον που γελάει κρυφά, που προσπαθεί να κρύψει την ενδόμυχη ικανοποίησή του. Για έναν έφηβο λέμε «ακόμα δεν έχει ιδρώσει το μουστάκι του». Στην ατάκα από Ελληνική ταινία , ο Γιάννης Βογιατζης προειδοποιεί τον Φαίδωνα Γεωργίτση: «Αυτή μέχρι και το μουστάκι θα σε βάλει να ξυρίσεις». Σε συνεδρίαση της Ελληνικής Βουλής στα πρώτα χρόνια της δεκαετίας του 1960 ακούστηκε στην αίθουσα η έκφραση «Να σου χέσω το μουστάκι», ενώ ακόμη βαρύτερη αλλά και σχετικά σύγχρονη είναι η έκφραση «το μουστάκι είναι ο φερετζές του πούστη» , καθώς το 1969 οι γκέι άρχισαν να αφήνουν μουστάκι, μετά τις ταραχές του Στόουνγουολ, μια σειρά βίαιων συγκρούσεων μεταξύ αστυνομικών και ομάδων γκέι στη Νέα Υόρκη.

Ακόμη και στο λαϊκό τραγούδι συναντάμε εκφράσεις που αναφέρονται σε μουστάκια, όπως στο ρεμπέτικο «Δεν ξανακάνω φυλακή με τον Καπετανάκη» , τη φράση, «που 'χει Ντούγκλα(ς) (σ)το μουστάκι». Αρχικά ο στίχος εννοούσε ότι έχει μουστάκι σαν το μουστάκι του ηθοποιού Ντάγκλας Φέρμπανξ [Douglas Fairbanks] . Με περιορισμένη έως μηδενική τη γνώση της Αγγλικής γλώσσας εκείνη την εποχή το Ντάγκλας έγινε Ντούγκλας κι αυτό αργότερα έγινε Ντούγκλα. Σύμφωνα με άλλη εκδοχή οι στίχοι αναφέρονται στην αλοιφή «Douglas» που χρησιμοποιούσαν οι τότε ρεμπέτες ως ζελέ για τα μαλλιά και το μουστάκι, ενώ κάποιοι άλλοι θεωρούν ότι αναφέρονται στην αγριότητα του Καπετανάκη με το τσιγκελωτό μουστάκι, ή με το μουστάκι που έχει γυριστές τις άκρες του.

Movember Foundation

Ακτιβιστές σε όλο τον κόσμο χρησιμοποιούν το μουστάκι για να αφυπνίσουν τους γύρω τους σχετικά με ζητήματα ανδρικής υγείας. Αφήνουν το μουστάκι τους για όλο τον μήνα Νοέμβριο, ή «Μοέμβριο» , λέξη που προέρχεται από την ένωση των λέξεων Νοέμβριος και μουστάκι. Η δράση αυτού του κινήματος άρχισε το 1999, από την ιδέα μιας παρέας Αυστραλών στην Αδελαΐδα και γιγαντώθηκε το 2003 στην Μελβούρνη ενώ από το 2007 ότανβ εξαπλώθηκε και στις υπόλοιπες ηπείρους, έχει εξελιχθεί σε παγκόσμιο φαινόμενο. Το Movember Foundation δραστηριοποιείται από το 2004 με εκδηλώσεις και διαγωνισμούς μουστακιού με σκοπό να μαζέψει χρήματα για φιλανθρωπικές οργανώσεις που ασχολούνται με την ανδρική υγεία και συγκεκριμένα με τον καρκίνο του προστάτη και των όρχεων ή την κατάθλιψη. Λόγω της μεγάλης απηχήσεως του Movember, ο μήνας καθιερώθηκε ως ο μήνας των ανδρών και πιο συγκεκριμένα είναι ο εορτασμός του μουστακιού για έναν ολόκληρο μήνα. Τα χρήματα που συγκεντρώνονται υπό τη μορφή φιλανθρωπίας χρηματοδοτούν σχετικά προγράμματα υγείας σε όλο τον κόσμο. Ως το 2020 το Movember Foundation έχει συγκεντρώσει 769.000.000 δολάρια και έχει χρηματοδοτήσει 832 προγράμματα για την ανδρική υγεία, ενώ στις τάξεις του περιλαμβάνονται περισσότερο από 1.000.000 μέλη, άνδρες και γυναίκες.

Είδη μουστακιού

Την εποχή που το μουστάκι ήταν εκτεταμένη ανδρική συνήθεια, υπήρχαν και τα ανάλογα αξεσουάρ όπως οι μυστακοδέτες αλλά και τα ξυράφια ασφαλείας. Σε ορισμένες περιοχές του κόσμου, όπως στη Μέση Ανατολή, υπάρχει η τάση για μεταμοσχεύσεις με μουστάκια, η οποία περιλαμβάνει τη διεξαγωγή μιας διαδικασίας που ονομάζεται εκχύλιση των ωοθυλακίων, προκειμένου να επιτευχθεί πληρέστερη και πιο εντυπωσιακή τρίχα προσώπου. Το μεγαλύτερο μουστάκι έχει μήκος 5,40 μέτρα και ανήκει στον Chand Kushwaha, από την Ινδονησία, ο οποίος φιλοδοξεί να καταχωρηθεί θέλει να μπει στην λίστα με τα ρεκόρ Γκίνες .

Υπάρχουν μυστακοφόροι που το στυλ τους μπορεί να παραπέμπει σε κάποιο καλλιτεχνικό είδωλο ή σε κάποια προσωπικότητα. Υπάρχουν περιπτώσεις μυστακοφόρων που για πολλούς και διάφορους λόγους όπως διαφημιστικούς, καλλιτεχνικούς, ταυτότητας της προσωπικότητας, επίδειξης, ωραιότητας και ακόμη εμπορικότητας, να διατηρούν και να καλλιεργούν-συντηρούν το μουστάκι τους όσο πιο επιβλητικά γίνεται. Μουστάκιας ήταν το διεθνές παρατσούκλι του κομμουνιστή Γεωργιανού Εβραίου Ιωσήφ Στάλιν.

Ενδεικτικοί τύποι μουστακιών είναι οι:

• Σαλβαδόρ Νταλί: το μεσαίο άνω χείλος είναι ξυρισμένο και τα μαλλιά πάνω από κάθε γωνία του στόματος ανεβαίνουν μακριά λωρίδα που σε ορισμένα σημεία κάνουν μικρές κάμψεις.
• Fu Manchu: μουστάκι που εκτείνεται προς τα κάτω πέρα από τις δύο πλευρές των χειλιών.
• τιμονιού: ένα παχύ μουστάκι που είναι συχνά καλλωπισμένο και είναι ξεκάθαρο στις άκρες του, οι οποίες είναι στριφογυριστές.
• μολύβι: ένα μολύβι λεπτό μουστάκι που αγκαλιάζει το άνω χείλος.
• οδοντόβουρτσα: ένα μουστάκι που καλύπτει μόνο το κέντρο του άνω χείλους.
• οδόβαινος: μια θαμνώδη ποικιλία που μοιάζει με τσιγκελωτό μουστάκι.
• σκούπα: παχύ και ριχτό προς τα κάτω.
• τσιγκελωτό: με στριφτές τις άκρες του προς τα πάνω.
• θαλάσσιου ελέφαντα: πιάνει όλο το πάνω χείλος, το σκεπάζει, απλώνει κάτω και ανοίγει στις άκρες.
• Επίσης αναφέρονται: το σοφιστικέ, το Χιτλερικό, το διάσημο «παραλληλόγραμμο» μουστάκι , του Νίτσε, το αραιότριχο, και του σκαντζόχοιρου.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Mουστάκι Πύλη για την Ελληνική γλώσσα
• Μουστάκι: ένα σύμβολο, μια ιστορία
• Η λέξη «μουστάκι»

Παραπομπές

ΜΕΤΑΠΑΙΔΕΙΑ: η ΕΛΛΗΝΙΚΗ εναλλακτική εγκυκλοπαίδεια

Έκδοση της Metapedia.org