Ελευθέριος Βενιζέλος

Από Metapedia
Μετάβαση σε: πλοήγηση, αναζήτηση

Ο Ελευθέριος Βενιζέλος, Έλληνας νομικός και πολιτικός που διατέλεσε υπουργός Εξωτερικών, Δικαιοσύνης, πρόεδρος της Κρητικής συνελεύσεως και Πρωθυπουργός της Κρητικής Πολιτείας αλλά και κατ' επανάληψη πρωθυπουργός της Ελλάδος, γεννήθηκε στις 11 Αυγούστου 1864 στο χωριό Μουρνιές Χανίων στην Κρήτη και πέθανε στις 18 Μαρτίου 1936 στο Παρίσι, από εγκεφαλική συμφόρηση. Τάφηκε στο Ακρωτήρι Χανίων, στον τάφο της οικογένειας Βενιζέλου.

Παντρεύτηκε το 1890, με την Μαρία Σοφοκλή Κατελούζου ή Ελευθερίου και από το γάμο τους γεννήθηκαν δύο παιδιά, ο Κυριάκος και ο Σοφοκλής, στου οποίου τη γέννα πέθανε η μητέρα του, από επιλόχιο πυρετό. Ο θάνατος της Μαρίας Κατελούζου οδήγησε τον Βενιζέλο σε κατάθλιψη που τον έφερε στα πρόθυρα της τρέλας. Στις 2 Σεπτεμβρίου 1921, παντρεύτηκε σε δεύτερο γάμο με την Έλενα Σκυλίτση, γνωστή ως «βασίλισσα της στερλίνας», καθώς όπως ομολόγησε σε στενούς συνεργάτες του «Έχω βαρεθεί να ζητιανεύω». Ο γάμος τους τελέστηκε στην αίθουσα μουσικής, της κατοικίας του σερ Άρθουρ και της λαίδης Κρόσφηλντ, στο Λονδίνο.

Κατά τη διάρκεια της ζωής του ο Ελευθέριος Βενιζέλος διέμενε μεταξύ Χανίων, Αθήνας και εξωτερικού, ιδιαίτερα στο Παρίσι. Στα Χανιά έμενε στην οικογενειακή οικία της Χαλέπας από το 1880 έως το 1910 και κατά διαστήματα από το 1927 μέχρι το 1935 ενώ στην Αθήνα κατοικούσε μεταξύ άλλων στην οικία Ζωγράφου επί των οδών Λυκαβηττού και Πανεπιστημίου καθώς και σε Μέγαρο επί της Λεωφόρου Βασιλίσσης Σοφίας που ανήκε στην δεύτερη γυναίκα του, Έλενα Σκυλίτση. Εγγονός του είναι ο Νικήτας Βενιζέλος.

Ελευθέριος Βενιζέλος
Συνοπτικές πληροφορίες
Γέννηση: 11 Αυγούστου 1864
Τόπος: Μουρνιές Χανίων, Κρήτη (Ελλάδα)
Θάνατος: 18 Μαρτίου 1936
Τόπος: Παρίσι (Γαλλία)
Υπηκοότητα: Ελληνική
Ασχολία: Νομικός, Πανεπιστημιακός, Πολιτικός
Συνοπτικές πληροφορίες αξιώματος
- Πρωθυπουργός -
Έναρξη 1ης Θητείας :
Λήξη θητείας :
Προκάτοχος
Διάδοχος

Βιογραφία

Οικογένεια Βενιζέλου

Το αρχικό επώνυμο της οικογένειας του Ελευθέριου ήταν Κρεββατάς, με καταγωγή από την Πελοπόννησο και ειδικότερα από τη Σπάρτη. Οι πρόγονοι του είχαν καταφύγει στην Κρήτη, μετά την επανάσταση των αδελφών Ορλώφ. Η οικογένεια αγωνίστηκε στην επανάσταση του 1821 ενώ ο πατέρας του Κυριάκος πολέμησε στον Μοριά και μετά τον Αγώνα πολιτογραφήθηκε στο Άργος, υπηρέτησε έπειτα σε διάφορες κυβερνητικές θέσεις και τελικά, ξαναγυρνώντας στην πατρίδα του πήρε μέρος στην επανάσταση του 1866 και αναγκάστηκε να καταφύγει ως το 1874 στη Σύρο.

Σπουδές & Προσωπική ζωή

Ο Ελευθέριος έμαθε τα πρώτα γράμματα στις Μουρνιές, συνέχισε στην Ελληνική Σχολή Χανίων, στο Λύκειο Αντωνιάδου στην Αθήνα και επέστρεψε στο Γυμνάσιο Χανίων από όπου αποφοίτησε. Στη συνέχεια σπούδασε Νομικά στην Νομική Σχολή του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου στην Αθήνα και μετά το διδακτορικό του το 1886 επέστρεψε και εγκαταστάθηκε στην Κρήτη, όπου αναδείχτηκε σε σπουδαίο δικηγόρο.

Διατηρούσε για δεκαετίες, εκτός γάμου, ερωτική σχέση με την Παρασκευή Βλουμ, πανέμορφη αλλά πάμπτωχη Κρητικοπούλα με την οποία γνωρίζονταν από παιδιά, όμως αυτή είχε παντρευτεί το 1895 τον Θανάση Βλουμ, στενό συνεργάτη του δικηγορικού γραφείου του Βενιζέλου. Οι δυο τους διατηρούσαν ερωτικές σχέσεις από την εποχή που εκείνη ήταν παντρεμένη, αλλά το ειδύλλιο επισημοποιήθηκε μετά το 1906, όταν πέθανε ο Βλουμ. Ως το 1910, όταν ο Βενιζέλος έγινε πρωθυπουργός, το ζευγάρι έζησε στην Κρήτη. Μετά το 1910, ο Βενιζέλος είχε και άλλες ερωτικές περιπέτειες, όπως με τη διάσημη χορεύτρια Ιζαντόρα Ντάνκαν, όμως διατήρησε τη σχέση του με την Παρασκευή, η οποία το 1914 ήρθε στην Αθήνα, ελπίζοντας πως ο Βενιζέλος θα την παντρευόταν. Εντυπωσίασε την κοσμική Αθήνα με την ομορφιά της, όμως η εκδρομή που της είχε τάξει ο Βενιζέλος στην Εύβοια, το Πάσχα του 1914, και στην οποία θα της έκανε πρόταση γάμου δεν έγινε ποτέ, λόγω του εθνικού διχασμού. Η Παρασκευή είχε πει τότε, «Εμένα μου έταξε γάμο ο δικηγόρος Βενιζέλος και όχι ο πρωθυπουργός Βενιζέλος», ενώ μετά το γάμο του με την Έλενα Σκυλίτση σχολίασε, «Ο Βενιζέλος, τώρα, πρόσκειται τοις πλουσίοις». Η σχέση τους συνεχίστηκε, αν και το 1921, η Παρασκευή παντρεύτηκε για λίγο με τον βουλευτή Φαίδρο Βάμβα, γάμος που διαλύθηκε γρήγορα.

Πολιτική

Ο Βενιζέλος στράφηκε στην πολιτική και αγωνίστηκε με θάρρος για την αποκατάσταση των δικαιωμάτων του κρητικού λαού. Πήρε ενεργό μέρος στην επανάσταση του 1897, εξαιτίας των σφαγών που έκαναν οι Τούρκοι στα Χανιά και στο Ρέθυμνο και ως μέλος της επαναστατικής επιτροπής, απεύθυνε διακήρυξη προς τους ναυάρχους των ευρωπαϊκών δυνάμεων, που είχαν έδρα στην Κρήτη, στην οποία τόνιζε πως μοναδική λύση του κρητικού ζητήματος αποτελούσε η ένωση με την Ελλάδα. Θερμός πατριώτης, επαναστάτης και ικανότατος πολιτικός, ανάλαβε να πραγματοποιήσει το μεγάλο όνειρο, εξέφρασε τις ιδέες της εποχής του και αναδείχτηκε σε μεγάλο ηγέτη. Εκδίδει την εφημερίδα «Λευκά Όρη» και το 1887 σε ηλικία 23 ετών εκλέγεται βουλευτής Κυδωνίας με την ομάδα των «Λευκορειτών» του κόμματος των «Φιλελεύθερων-Εθνικοφρόνων». Την ίδια θέση υποστήριξε και ως σύμβουλος «επί της δικαιοσύνης» του πρίγκιπα Γεωργίου, που είχε εγκατασταθεί στην Κρήτη ως ύπατος αρμοστής, ώσπου εξ αιτίας της πολιτικής του, ήρθε σε διάσταση με την ύπατη αρμοστεία και παραιτήθηκε.

Στις 10 Μαρτίου 1905 κήρυξε την επανάσταση του Θέρισου με σκοπό την ένωση με το Ελληνικό Βασίλειο σε ένα ελεύθερο και συνταγματικό κράτος. Ο πρίγκιπας Γεώργιος αναγκάστηκε να παραιτηθεί και τη θέση του πήρε, με έγκριση των Δυνάμεων, ο Αλέξανδρος Ζαΐμης και η επαναστατική συνέλευση κήρυξε στις 23 Μαρτίου 1905 την ένωση. Οι Μεγάλες Δυνάμεις της εποχής, οι οποίες ανέλαβαν να διευθετήσουν το θέμα, έθιξαν με τις ενέργειες τους τον πρίγκιπα Γεώργιο που παραιτήθηκε τον Ιούνιο του 1906. Η παραίτηση του πρίγκιπα, η άφιξη το 1906 του νέου αρμοστή και οι ογκώδεις λαϊκές συγκεντρώσεις στο πεδίο του Άρεως στα Χανιά που κηρύσσουν την ανεξαρτησία, κινούνται, από τον Βενιζέλο, ο οποίος της αρμοστίας Ζαΐμη διετέλεσε πρόεδρος της Κρητικής Βουλής και τον Οκτώβριο του 1908 η Κρητική Συνέλευση τον διόρισε υπουργό Εξωτερικών και Δικαιοσύνης στην πενταμελή επιτροπή. Αργότερα γίνεται πρωθυπουργός της Κρήτης, όταν το 1910 η κρητική συνέλευση τον εξέλεξε ως πρόεδρό της και πρωθυπουργό της Κρητικής Πολιτείας.

Πρωθυπουργός της Ελλάδας

Στο μεταξύ στην Αθήνα η Βουλή διαλύθηκε και προκηρύχτηκαν εκλογές, όμως ο Βενιζέλος αρνήθηκε να αναμιχτεί στα ελληνικά πράγματα, αλλά οι φίλοι του πρότειναν την υποψηφιότητά του, όπως και των συνεργατών του Ανδρέα Μιχαλακόπουλου, Ζαβιτσιάνου, Εμμ. Μπενάκη κ.ά. Οι εκλογές έγιναν στις 8 Αυγούστου 1910, και ενώ βρισκόταν στην Ελβετία, με την ομάδα του εκλέχτηκαν βουλευτές και ίδρυσαν το «Κόμμα Φιλελευθέρων». Η πρώτη του κυβέρνηση, η οποία ορκίστηκε στις 6 Οκτωβρίου 1910, διέλυσε το κοινοβούλιο και όρισε νέες εκλογές Αναθεωρητικής Βουλής για τις 8 Νοεμβρίου, όπου το κόμμα του κυριάρχησε καθώς τα παλιά κόμματα δεν έλαβαν μέρος. Ανάμεσα στους νέους βουλευτές που αναδείχτηκαν υπήρχαν και μέλη της «Ομάδας Κοινωνιολόγων» του Αλέξανδρου Παπαναστασίου, στην οποία οφείλονται τα πρώτα μέτρα για την προστασία των εργατών και των αγροτών.

Ύστερα από ένα μήνα άρχισε τις εργασίες η Αναθεωρητική Βουλή, αλλά η αναθεώρηση του συντάγματος γινόταν με βραδύ ρυθμό, επειδή η κυβέρνηση διέθετε πολύ μικρή πλειοψηφία. Γι` αυτό ο βασιλιάς, ύστερα από πρόταση του, διέλυσε εκ νέου τη Βουλή και του ανέθεσε τη διενέργεια εκλογών, που ανέδειξαν τη Β΄ Αναθεωρητική Βουλή, η οποία τέλειωσε το έργο της την 1η Ιουνίου 1911. Στο μεταξύ οι στρατιωτικοί, με το αίσθημα ότι παραγκωνίζονται από την πολιτική ζωή της χώρας, επιχείρησαν να ανατρέψουν την Κυβέρνηση, χωρίς επιτυχία όμως. Στο σύνταγμα του 1911 υπήρχε άρθρο με το οποίο εξασφαλιζόταν η μονιμότητα των δημόσιων υπαλλήλων και αποτέλεσε την αιτία της ανακούφισης του τόπου καθώς η αναστάτωση που προκαλούνταν από την εναλλαγή των κομμάτων ήταν μια από τις μεγαλύτερες πληγές για το Έθνος. Ακόμη περιλάμβανε άρθρα για την υποχρεωτική φοίτηση στη στοιχειώδη εκπαίδευση, την αποκατάσταση των ακτημόνων γεωργών κλπ.

Ύστερα από αυτό ο Βενιζέλος επιδόθηκε στην ανασυγκρότηση της διοίκησης και στην αναδιοργάνωση του στρατού και του στόλου. Έτσι, όταν άρχισαν οι Βαλκανικοί πόλεμοι, του 1912-1913, η Ελλάδα βρέθηκε ανασυγκροτημένη και ισχυρή και κατόρθωσε να απελευθερώσει τις βόρειες επαρχίες της και πολλά από τα νησιά της. Διαβλέποντας τη βαθιά κατάσταση παρακμής της Οθωμανικής Τουρκίας ετοιμάζεται για την απελευθέρωση της σκλαβωμένης Ελλάδας και απερίσπαστος αναδιοργανώνει τη χώρα, ενισχύει το στρατό και προγραμματίζει το όνειρο της Μεγάλης Ιδέας προβλέποντας τις επερχόμενες εξελίξεις.

Βαλκανικοί Πόλεμοι

Οι Βαλκανικοί Πόλεμοι με τις συνθήκες του Λονδίνου και του Βουκουρεστίου, από τις 28 Ιουλίου έως 10 Αυγούστου 1913, διπλασιάζουν την Ελλάδα καθώς προσαρτήθηκαν παραχωρήθηκε η Θεσσαλονίκη και η Ανατολική Μακεδονία αλλά και η Νότια Ήπειρος. Ακόμη παραχωρήθηκαν στην Ελλάδα τα νησιά του Αιγαίου, με το Πρωτόκολλο της Φλωρεντίας, στις 13 Φεβρουαρίου 1914, εκτός από τα Δωδεκάνησα, τα οποία παρέμειναν υπό Ιταλική κατοχή. Στις εκλογές του Μαΐου του 1913 το κόμμα του θριαμβεύει, κάτι που αναμενόταν μετά τον θρίαμβο της πολιτικής του. Όσον αφορά το πρόβλημα της Κρήτης, αμέσως μετά την κήρυξη του Α' Βαλκανικού Πολέμου, η Ελλάδα αποδέχτηκε την ένωση και έστειλε ως πρώτο Έλληνα Γενικό Διοικητή το Στέφανο Δραγούμη. Μετά τη λήξη του Β' Βαλκανικού Πολέμου η Ελλάδα ανακοίνωσε στις Μεγάλες Δυνάμεις ότι θεωρεί την Κρήτη ελληνικό έδαφος και η απόφασή της έγινε δεκτή.

Sir Bazil Zaharoff & Χρηματοδότηση Βενιζέλου

Ο Βασίλειος Ζαχάρωφ, γνωστός έμπορος όπλων της εποχής και πρωταγωνιστής του παρασκηνίου στην Ευρώπη, χρηματοδότησε την ίδρυση του Εκδοτικού Οίκου των Φιλελευθέρων και το 1915 εξασφάλισε νέα γαλλοβρετανική χρηματοδότηση για τα προεκλογικά έξοδα του Κόμματος των Φιλελευθέρων ύψους 5.000.000 δραχμών. Ο Ζαχάρωφ διαδραμάτισε καταλυτικό ρόλο στην Ελληνική πολιτική σκηνή καθώς ήλεγχε σε απόλυτο βαθμό τις πηγές της χρηματοδοτήσεως του Βενιζέλου και μέσω αυτού καθόριζε, διαχρονικά και σε απόλυτο βαθμό, την πολιτική του κόμματος των Φιλελευθέρων το οποίο στήριξε παντοιοτρόπως στην διαμάχη του με τον Βασιλιά Κωνσταντίνο Α', αμέσως μετά τους Βαλκανικούς πολέμους, στην επικράτηση του βενιζελικού αποσχιστικού πραξικοπήματος της Θεσσαλονίκης.

Ριχάρδος Λέβινσον

Το 1915 σε επιστολή του Ζαχάρωφ προς τον σύνδεσμό του με τον βρετανό πρωθυπουργό αναφέρει ότι για δωροδοκίες στην Ελλάδα χρειάζονταν 1,5 εκατομμύρια λίρες Αγγλίας ώστε να εξαγοράσει 45 Έλληνες βουλευτές. Ο βρετανός πρωθυπουργός δέχτηκε τις προτάσεις, όπως αναφέρεται σε έγγραφο της 11ης Δεκεμβρίου 1915 και τα χρήματα έφτασαν στον Ζαχάρωφ μέσω της Barclay’s Bank ποσό που χρησιμοποιήθηκε στην εξαγορά πολιτικών αντιπάλων του Βενιζελισμού. Συγκεκριμένα όπως έχει γραφεί [1]:

«...Οι δυνάμεις της Αντάντ ήθελαν ελληνική βοήθεια για τους Σέρβους και στράφηκαν στον φιλελεύθερο πρωθυπουργό της Ελλάδας Ελευθέριο Βενιζέλο για να επιτύχει τους στόχους τους. Με τη δική του συνενοχή (“connivance”), βρετανικά και γαλλικά στρατεύματα αποβιβάστηκαν στη Θεσσαλονίκη και, μετά την αποπομπή του Βενιζέλου από τον Κωνσταντίνο, κατελήφθησαν η Λήμνος και άλλα ελληνικά νησιά. {...} Οι σχέσεις μεταξύ της βασιλικής κυβέρνησης, που προσπαθούσε απεγνωσμένα να διατηρήσει την ουδετερότητα της Ελλάδας και των δυνάμεων της Αντάντ, επιδεινώνονταν σταθερά. Μια αντίπαλη προσωρινή κυβέρνηση υπό τον Βενιζέλο εγκαταστάθηκε στη Θεσσαλονίκη. Και, τελικά, τον Ιούνιο του 1917, ο Κωνσταντίνος ανατράπηκε και η Ελλάδα εξαναγκάστηκε στον πόλεμο. Στο μεταξύ, ο Ζαχάρωφ είχε προσφέρει εθελοντικά τις υπηρεσίες του ως πλασιέ των γαλλοβρετανικών συμφερόντων στην Αθήνα. {...} 
Σε μια επιστολή της 11ης Δεκεμβρίου 1915, ο πρωθυπουργός Herbert Henry Asquith ενημέρωσε τον Caillard [2] ότι είχε συζητήσει το θέμα με τον Reginald McKenna, υπουργό Οικονομικών, και ότι ο Caillard έπρεπε να αφήσει τον φίλο του να προχωρήσει: Το ποσό που είχε αναφερθεί από αυτόν [θα] πληρωνόταν από την κυβέρνηση. {...} Αυτά τα χρήματα, 1.407.000 λίρες Αγγλίας, ακολούθως πιστώθηκαν στον λογαριασμό του Ζαχάρωφ στην τράπεζα Barclays και, αφού γνωστοποίησε το γεγονός στον Βενιζέλο μέσω της γαλλικής αντιπροσωπίας στην Αθήνα, ο Ζαχάρωφ ετοιμάστηκε να ταξιδέψει στη Νάπολη και τη Μεσίνα με τελικό στόχο να συναντήσει στην Αθήνα δυσαρεστημένους πολιτικούς και εκπροσώπους του ελληνικού Τύπου. Έγραφε στον Caillard στις 18 Δεκεμβρίου: “Νωρίς σήμερα το πρωί έλαβα το τηλεγράφημά σου που έλεγε ότι η Barclays είχε πιστώσει στον λογαριασμό μου στην Banque de France και σου τηλεγράφησα αμέσως ότι, αν έχουν έτσι τα πράγματα, αυτό ξεκινώ αμέσως αυτό το πρωί”».

Σύμφωνα με όσα αναφέρει [3] ο Ριχάρδος Λέβινσον, ο σχεδόν επίσημος βιογράφος του Ζαχάρωφ:

«...Η εσωτερική πολιτική κατάστασις εν Ελλάδι έχει εν τω μεταξύ χειροτερεύσει πολύ. Η έντασις των σχέσεων του Βενιζέλου, θερμού θιασώτου της εισόδου της Ελλάδος εις τον πόλεμον, και του βασιλέως Κωνσταντίνου, οπαδού της ουδετερότητας, έχει φθάσει εις οξύτατον σημείον. Ο Βενιζέλος, μετά την πτώσιν της κυβερνήσεώς του, αποφασίζει να αποδιώξη τον βασιλέα εξ Ελλάδος. {...} 
Ο Έλλην εν Παρισίοις πρεσβευτής Ρωμάνος καθιστά κοινωνόν των σχεδίων του Βενιζέλου τον Γάλλον υπουργόν των Εξωτερικών Μπριάν και ζητεί να πληροφορηθή μέχρι ποίου σημείου είναι διατεθειμένη η γαλλική κυβέρνησις να υποστηρίξη οικονομικώς τον Βενιζέλον. 
Ο Μπριάν εκφράζει την ζωηράν του ευαρέσκειαν, αλλά προσθέτει ότι κανονικώς δεν είναι δυνατόν εις την γαλλικήν κυβέρνησιν να υποστηρίξη τον Βενιζέλον προς εκτέλεσιν του σκοπού του διά φανερού δανείου, εφ’ όσον ο Κωνσταντίνος ευρίσκεται ακόμη επί του θρόνου ως ανεγνωρισμένος βασιλεύς της Ελλάδος.
Διά να εκφράση όμως την συμπάθειάν του προς τον Βενιζέλον και να αποδείξη ότι εγκρίνει το σχέδιόν του, πληροφορεί τον Γάλλον εν Αθήναις πρεσβευτήν ότι θέτει εις την διάθεσίν του προς υποστήριξιν του Βενιζέλου 350.000 φράγκα. Κατόπιν καλεί -κατά τα Χριστούγεννα του 1915- τον Ζαχάρωφφ και συζητεί μετ’ αυτού το σχέδιον πολιτικής ενεργείας, το οποίον έχουν συντάξει ο Βενιζέλος και ο πρεσβευτής της Γαλλίας εν Ελλάδι».

Τα χρήματα αυτά διατέθηκαν στον Βενιζέλο από τους Γάλλους για να ανατρέψει τον βασιλιά Κωνσταντίνο Α', τότε νόμιμο αρχηγό του Ελληνικού κράτους και στην ουσία να δημιουργήσει δίκτυο προπαγάνδας και κατασκοπίας ξένης δυνάμεως στην Ελλάδα:

«....Διά να είναι εν τάξει και όχι χωρίς δόση δυσπιστίας διά του Μπριάν, ερωτά τας Αθήνας εάν ο Βενιζέλος, τον χαρακτήρα του οποίου αγνοεί, δέχεται τα χρήματα. Μετά από δύο ημέρας φθάνει η εξ Αθηνών απάντησις: “Ο Βενιζέλος με ευχαρίστησιν και ευγνωμοσύνην αποδέχεται την προσφοράν του Ζαχάρωφφ”» [4].

Αθηνά Κακούρη

Στις ιδιαίτερες σχέσεις του Ζαχάρωφ με τον Βενιζέλο αναφέρεται [5] και η συγγραφέας Αθηνά Κακούρη, σύζυγος του εθνικιστή αρχαιολόγου Σπύρου Ιακωβίδη, η οποία σχολιάζει κι επικρίνει τον απροκάλυπτο χρηματισμό του αρχηγού των Φιλελευθέρων:

«Είναι γνωστό ότι υπήρχαν κάτι ιδιαίτερες σχέσεις ανάμεσα στην Αγγλία (και μάλιστα, τον Λλόυντ Τζωρτζ και τον Τσώρτσιλ) και στον Βενιζέλο, όπως φαίνεται από όσα περιγράφει ο Λλόυντ Τζωρτζ στο “Ionian Vision”. Σύνδεσμος μεταξύ τους ήταν ο γενικός πρόξενος της Ελλάδος στο Λονδίνο και διακεκριμένος δικηγόρος, που ήταν και μέλος της διοικήσεως της Ιονικής Τράπεζας, ο Τζον Σταυρίδης.
Πέραν αυτού, απ’ τον Δεκέμβριο του 1915 και πλέον δημιουργείται άλλος ένας δεσμός, ανάμεσα στον αρχηγό του κόμματος των Φιλελευθέρων και στους Αγγλογάλλους - 1.400.000 λίρες περνούν από τα μυστικά κονδύλια της Αντάντ σε κάτι που θα έπρεπε να ήταν κοινό ταμείον του Ζαχάρωφ με τον Βενιζέλο, κοινό και μυστικό φυσικά. Πόσο ελεύθερος είναι έκτοτε ένας πολιτικός; Το βέβαιον είναι ότι πλήθος διπλωματικά έγγραφα, που έχουν πλέον δημοσιευθεί, επιβεβαιώνουν εκείνο που δεν άργησαν να καταλάβουν και οι σύγχρονοί του Ελληνες, ότι ο Βενιζέλος ενεργούσε πλέον ως εκπρόσωπος της Αντάντ και όχι ως ένα μέλος του ελληνικού πολιτικού κόσμου που οφείλει πίστη στο Σύνταγμα και στους νόμους της πατρίδας του».
«Πώς μπορεί να λειτουργήσει ομαλά ένα κράτος, όταν ένα μέρος του όλου μηχανισμού του, ο αρχηγός ενός μεγάλου κόμματος, δηλώνει δημόσια πως, αν δεν κάμει ο βασιλιάς ό,τι του υπαγορεύει εκείνος, τότε θα τον πετάξει από τον θρόνο του, όταν δέχεται χρήματα από ξένες δυνάμεις, και μάλιστα τα εισπράττει κρυφά ακόμη και από τα μεγάλα στελέχη του κόμματός του, όταν συμβουλεύει ξένες πρεσβείες για το πώς να φερθούν στην πατρίδα του; Η απάντηση είναι ότι δεν μπορεί να λειτουργήσει ομαλά. Και η ανωμαλία δεν μπορεί να καταλογιστεί στο κράτος που χωλαίνει, αλλά σ’ αυτόν που του έχει κόψει το ένα πόδι».

Επιστολή Αβέρωφ προς Ζαχάρωφ

Από τη δική του πλευρά ο Γεώργιος Αβέρωφ, ανιψιός και βασικός κληρονόμος του ευεργέτη Γεωργίου Αβέρωφ, κομματάρχης του Βενιζέλου και υπουργός Δημοσίας Εκπαιδεύσεως στην Προσωρινή Κυβέρνηση Θεσσαλονίκης, στα κομματικά καθήκοντα του οποίου περιλαμβάνονταν οι συνεννοήσεις για την είσπραξη δωρεών προς το κόμμα των Φιλελευθέρων γράφει σε επιστολή [6] του προς τον Ζαχάρωφ:

«Αξιότιμε φίλε κ. Ζαχάρωφ
Συμφώνως με την εκφρασθείσαν προς με επιθυμίαν σας κατά την εν Μόντε Κάρλο συνάντησίν μας, σπεύδω {...} ν’ αποστείλω υμίν εσωκλείστως συνοπτικήν κατάστασιν της διαχειρίσεως των ποσών τα οποία τόσον γενναιοφρόνως εθέσατε εις την διάθεσιν της επιτροπής του κόμματος των Φιλελευθέρων. 
{...} το μέχρι σήμερον δαπανηθέν ποσόν δεν είναι υπέρογκον και τούτο διότι η διαχείρισις εγένετο μετά πολλής φειδούς και νοικοκυροσύνης και διότι η επιτροπή έχει υπ’ όψιν της διά του γενναίου ποσού το οποίον εθέσατε εις την διάθεσίν της να επαρκέση εις όλας τας ανάγκας και υποχρεώσεις του κόμματος μέχρι του τέλους 1916 και εις την αγοράν ακόμη της οικίας ήτις συμφώνως προς τας επιθυμίας σας θα δωρηθή εκ μέρους υμών προς τον Πρόεδρόν μας κ. Βενιζέλον.
{...} προ τριών ημερών, κατόπιν πολλών διαπραγματεύσεων, κατόρθωσα να υπογράψω προκαταρκτικόν συμβόλαιον (option) το οποίον λήγει την 30ήν Μαΐου V.J. ή 12 Ιουνίου N.J., δι’ ου δυνάμεθα ν’ αγοράσωμεν την οικίαν αντί 400 χιλ. δραχμών. Το ποσόν είνε αληθώς υπέρογκον: κατά την εν Μόντε Κάρλο δε συνάντησίν μας υπελόγιζα τούτο εις δρ. 280 χιλιάδας. Η απότομος όμως υπερτίμησις των οικιών και οικοπέδων ενταύθα καθιστά την τιμήν των 400 χιλ. και πάλιν συμφέρουσαν. Επειδή όμως πρόκειται πάντοτε περί διαθέσεως μεγάλου ποσού, επροτίμησα την υπογραφήν μόνον προκαταρκτικού συμβολαίου option, δεν θα προβώ δε εις το οριστικόν συμβόλαιον αγοράς επ’ ονόματί σας ή μη μόνον όταν λάβητε την καλοσύνην να μοι γνωρίσητε την έγκρισίν σας τηλεγραφικώς διά των λέξεων va bien προ της λήξεως της option ήτοι 12 Juin N.J.
Η μεγάλη δυσχέρεια εις το ζήτημα τούτο προέρχεται από την επίμονον άρνησιν του Προέδρου μας κ. Βενιζέλου να δεχθή προσωπικώς μίαν τόσον μεγάλην δωρεάν, καίτοι αναγνωρίζει την μεγάλην χρησιμότητα και απόλυτον ανάγκην της εγκαταστάσεως των γραφείων του κόμματος και των εφημερίδων μας εις ευπρεπές οίκημα, εις διαμέρισμα του οποίου και να κατοική. Κατά την εμήν γνώμην η δυσχέρεια αύτη δύναται να αρθή ευκόλως εάν την δωρεάν κάμητε υμείς ή προς το κόμμα των Φιλελευθέρων ή κάλλιον προς τον κ. Βενιζέλον ως αρχηγόν του κόμματος των Φιλελευθέρων: τοιουτοτρόπως ο κ. Βενιζέλος θα έχει την χρήσιν της οικίας εφ’ όσον ζη, κατόπιν δε θα περιέρχεται αύτη εις το κόμμα. Μίαν ταύτην λύσιν προτεινομένην παρ’ ημών, έχω την εντύπωσιν ότι θ’ αποδεχθή ο κ. Βενιζέλος, λύεται δε ούτω το σπουδαίον τούτο ζήτημα, μεγίστης δι’ ημάς σημασίας διότι εδραιούται πλέον και οργανούται οριστικώς, συμφώνως με τα εν Αγγλία κρατούντα, το μέγα τούτο κόμμα των Φιλελευθέρων, του οποίου υμείς θα είσθε ο μέγας ευεργέτης».

Από το περιεχόμενο του φακέλου [7] προκύπτει ότι ο Ζαχάρωφ ενέκρινε τελικά την αγορά με συνθηματικό τηλεγράφημά του, στις 30 Μαΐου/12 Ιουνίου του 1916 και ως την επομένη ημέρα, «κατόπιν συνεννοήσεως» με τον βενιζελικό δικηγόρο Ιωάννη Αθανασάκη, υπογράφηκαν τα σχετικά χαρτιά στο όνομα του Αβέρωφ, σχεδόν τρεις μήνες πριν το βενιζελικό αποσχιστικό κίνημα της Θεσσαλονίκης [8].

Α' Παγκόσμιος Πόλεμος

Ο Βενιζέλος πίστευε ότι η Ελλάδα, χώρα ναυτική, έπρεπε να βασιστεί στις δυτικές δυνάμεις και κυρίως στην Αγγλία, για να προωθήσει τα εθνικά της συμφέροντα και θεωρούσε ότι δινόταν ίσως η τελευταία ευκαιρία για να πραγματοποιήσει την εθνική της ολοκλήρωση. Αντίθετα ο βασιλιάς Κωνσταντίνος έτρεφε έντονα φιλογερμανικά αισθήματα, θαύμαζε το γερμανικό στρατοκρατικό πνεύμα και πίστευε στη νίκη της Γερμανίας. Έτσι η κήρυξη του Α΄ Παγκόσμιου πολέμου, έγινε αιτία διαφωνίας του με τον βασιλιά Κωνσταντίνο, καθώς ο Βενιζέλος υποστήριζε την ένταξη στο στρατόπεδο των Συμμάχων της Αντάντ και ο βασιλιάς την ουδετερότητα. Στις 21 Δεκεμβρίου 1915 ο πρωθυπουργός παραιτήθηκε, όμως στις εκλογές που ακολούθησαν το κόμμα του νίκησε και σχημάτισε κυβέρνηση. Διαφωνία προέκυψε σχετικά με την τήρηση των όρων της ελληνο-σερβικής συμφωνίας, όμως το ζήτημα αυτό γρήγορα προσπεράστηκε με την παραίτηση του υπουργού Εξωτερικών Στρέιτ και την ανάληψη του υπουργείου από το Βενιζέλο. Η συμμαχική εκστρατεία στο Δαρδανέλια όξυνε τη διαφωνία, ο Βενιζέλος παραιτήθηκε και σχημάτισε κυβέρνηση ο Αλέξανδρος Ζαΐμης και αργότερα ο Δημήτριος Γούναρης, ο οποίος ήταν ο βασικός πολιτικός του αντίπαλος και ο Βενιζέλος από αντίδραση δημοσίευσε τα μυστικά υπομνήματά του στο βασιλιά και διακήρυξε ότι οποιαδήποτε αθέτηση των συμφωνιών από την πλευρά της Ελλάδας, θα ήταν καταστροφική. Αυτό στάθηκε η αφορμή πόλωσης ανάμεσα στις πλευρές Κωνσταντίνου-Βενιζέλου και παράλληλα ήταν η αρχή του εθνικού διχασμού.

Στις εκλογές ο Βενιζέλος κέρδισε την πλειοψηφία και ορκίστηκε Πρωθυπουργός, όμως διαφώνησε και πάλι με το βασιλιά, πράγμα που τον οδήγησε σε νέα παραίτηση. Στη συνέχεια ανέλαβαν την εξουσία προσωρινές ασταθείς κυβερνήσεις, η Βουλγαρία κατέλαβε το Ρούπελ και ο στρατηγός Σαράιγ ζήτησε ελευθερία κινήσεων στη Μακεδονία με σκοπό την αμυντική ασφάλεια των δυνάμεών του. Η είσοδος της Βουλγαρίας στον πόλεμο και η επίθεσή της εναντίον της Σερβίας, με την οποία υπήρχε συνθήκη, τον υποχρέωσε να ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις της και ήρθε σε νέα ρήξη με το βασιλιά, παραιτήθηκε εκ νέου και δεν πήρε μέρος, στις εκλογές γιατί θεώρησε τη διάλυση της Βουλής αντισυνταγματική. Στο μεταξύ, με πρόσχημα τη σωτηρία της Σερβίας, οι Σύμμαχοι αποβίβασαν στρατεύματα στη Θεσσαλονίκη.

Διχασμός

Στις 5 Μαΐου 1914, το νησί Σάσων, βόρεια και κοντά στην Κέρκυρα, παραχωρήθηκε με ειδικό νόμο που ψηφίστηκε από τη Βουλή και εγκρίθηκε από το βασιλιά Κωνσταντίνο Α', χωρίς καμία επαρκή ή έστω ανεπαρκή εξήγηση, στην Αλβανία. Το άρθρο 1 του εν λόγω νόμου [9] αναφέρει ότι: «...Επιτρέπεται εις την Κυβέρνησιν η εις την αλβανικήν επικράτειαν παραχώρησις της νησίδος Σασώνος, ανηκούσης τω ελληνικώ Βασιλείω δυνάμει του 2ου άρθρου της περί παραχωρήσεως των Ιονίων νήσων συνθήκης του Λονδίνου της 17/29 Μαρτίου 1864».

Στη Θεσσαλονίκη με τη βοήθεια της Αντάντ ξέσπασε στις 17 Αυγούστου 1916, διασπαστικό κίνημα με αποτέλεσμα η Ελληνική Κυβέρνηση να χάσει τον έλεγχο της κατάστασης στη Βόρεια Ελλάδα και οι βενιζελικοί με την υποστήριξη των Συμμάχων ίδρυσαν «Προσωρινή Κυβέρνηση Εθνικής Αμύνης», την οποία διεύθυνε η τριανδρία Βενιζέλου, Παύλου Κουντουριώτη και Παναγιώτη Δαγκλή, η οποία ίδρυσε νέο κράτος, το οποίο περιλάμβανε τη Βόρεια Ελλάδα και τα νησιά του Αιγαίου Πελάγους. Στην Αθήνα ο Σπυρίδων Λάμπρος σχημάτισε βασιλική κυβέρνηση στην Αθήνα και οι υποστηρικτές του «αναθεμάτισαν» το Βενιζέλο. Δυστυχώς δεν αξιοποιήθηκε η περίπτωση του Νικολάου Δημητρακοπούλου, υπουργού Δικαιοσύνης στην κυβέρνηση Βενιζέλου, που ήταν ο μόνος κατάλληλος να ισορροπήσει την κατάσταση καθώς τον πολέμησε το βασιλικό περιβάλλον, διότι ήταν φιλικά προσκείμενος προς την Αντάντ.

Τότε η Κυβέρνηση της Θεσσαλονίκης κήρυξε έκπτωτο το βασιλιά Κωνσταντίνο και η Αντάντ απέκλεισε με τον στόλο της τα ελληνικό εδάφη. Στις 12 Δεκεμβρίου 1916 η Ιερά Σύνοδος της Εκκλησίας της Ελλάδος, με επικεφαλής τον Θεόκλητο, Επίσκοπο Αθηνών και πάσης Ελλάδος, τον αναθεμάτισε στο πεδίο του Άρεως, με τα λόγια, «Κατά Ελευθερίου Βενιζέλου φυλακίσαντος αρχιερείς και επιβουλευθέντος τη βασιλείαν και την πατρίδαν, ανάθεμα έστω», ενώ οι διαδηλωτές έριχναν από μια πέτρα και επαναλάμβαναν τα λόγια του Αρχιεπισκόπου. Με την πτώση του τσαρικού καθεστώτος σημειώνονται αναπροσαρμογές στις γραμμές της Αντάντ και προκειμένου να ενισχυθεί ο συμμαχικός αγώνας επιβάλλεται από τους συμμάχους η απομάκρυνση του βασιλιά Κωνσταντίνου, τον οποίο οι Σύμμαχοι εξόρισαν το Μάιο του 1917 και στη θέση του τοποθέτησαν τον δευτερότοκο γιο του, μετέπειτα Βασιλιά Αλέξανδρο Α'. Ο Βενιζέλος επέστρεψε στην Αθήνα, στις 14 Ιουνίου 1917 και η Ελλάδα εξήλθε στον πόλεμο στο πλευρό των Συμμάχων. Συγκροτήθηκε και πάλι η Βουλή, η οποία είχε διαλυθεί στις 31 Μαΐου και ο ελληνικός στρατός οργάνωσε τις δυνάμεις του, για να αγωνιστεί μαζί με τους συμμάχους. Οι ελληνικές δυνάμεις έλαβαν μέρος στη μάχη του Σκρα, το καλοκαίρι του 1918, που είχε ως αποτέλεσμα την κατάρρευση του μακεδονικού μετώπου.

Συνθήκες

Με το τέλος του πολέμου ο Βενιζέλος συμμετείχε στην διάσκεψη ειρήνης του Παρισιού και υπέγραψε τις συνθήκες Νεϊγί, στις 27 Νοεμβρίου 1919 και Σεβρών, στις 10 Αυγούστου 1920, με τις οποίες η Ελλάδα έφτανε μέχρι την Ανατολική Θράκη και τη Σμύρνη. Επιστρέφοντας στην Ελλάδα (μετά την υπογραφή της συνθήκης των Σεβρών) έγινε απόπειρα δολοφονίας του στο Παρίσι από δύο απότακτους φιλοβασιλικούς αξιωματικούς του Στρατού, στη Λιόν της Γαλλίας. Επέστρεψε στην Αθήνα στις 25 Αυγούστου 1920, όπου του έγινε πανηγυρική υποδοχή. Όμως στις εκλογές του Σεπτεμβρίου 1920 όταν το κόμμα του έχασε, αποσύρθηκε από την πολιτική και έφυγε για το Παρίσι.

Μικρασιατική Εκστρατεία

Στις 10 Σεπτεμβρίου 1920 διαλύθηκε η Βουλή, και προκηρύχτηκαν εκλογές για την 1η Νοεμβρίου 1920 και τον ίδιο καιρό πέθανε από δηλητηρίαση ο βασιλιάς βασιλιάς Αλέξανδρος. Σε αυτές τις εκλογές συγκέντρωσε την πλειοψηφία η αντιπολίτευση και ο Βενιζέλος έφυγε από την Ελλάδα. Η φιλοβασιλική παράταξη με κύριο εκφραστή της τον Άγγελο Βλάχο, που δημοσιεύει στην «Καθημερινή», άρθρο με τίτλο «Οίκαδε» ζητούσε να επανέλθουν πίσω στην πατρίδα οι στρατιώτες που πολεμούσαν συνεχώς επί 8 χρόνια και ο Βενιζέλος δεν εκλέγεται ούτε βουλευτής, φεύγει στο εξωτερικό ενώ ο βασιλέας ξαναγύριζε στην Ελλάδα. Το 1922 επέρχεται η Μικρασιατική Καταστροφή και οι προσπάθειες του για σύναψη ειρήνης με την Τουρκία κατέληξαν στη σύγκληση συνδιασκέψεως, στη Λωζάνη της Ελβετίας, στην οποία έλαβαν μέρος η Ελλάδα, η Τουρκία, η Αγγλία, η Γαλλία και η Ιταλία.

Στις εκλογές του 1923 ο Βενιζέλος συμμετείχε, εκλέχτηκε βουλευτής και έγινε πρόεδρος της συνελεύσεως, σχημάτισε κυβέρνηση και στις 24 Ιουλίου υπέγραψε με τον Ισμέτ Ινονού την ελληνοτουρκική συνθήκη, με βάση την οποία ρυθμίζονταν η ανταλλαγή πληθυσμών μεταξύ των δύο κρατών, όπως προέβλεπε η Συνθήκη της Λωζάννης, αλλά σε ένα μήνα παραιτήθηκε για λόγους υγείας και έφυγε πάλι για την Ευρώπη, όπου έμεινε από το 1924 μέχρι το 1928. Η συνδιάσκεψη αποφάσισε στις 24 Ιουλίου 1923 την υπογραφή της Συνθήκης της Λωζάνης, με την οποία ορίστηκε ο Έβρος ως σύνορο με την Τουρκία, στην οποία παραχωρήθηκαν τα νησιά Ίμβρος και Τένεδος και αποφασίστηκε η ανταλλαγή πληθυσμών. Στις 2 Δεκεμβρίου 1923, με αποχή των φιλοβασιλικών, έγιναν νέες εκλογές, που κατέληξαν σε νίκη του κόμματος των φιλελευθέρων, μετά την οποία ο Βασιλέας Γεώργιος Β' υποχρεώθηκε να αναχωρήσει στο εξωτερικό και αντιβασιλιάς ονομάστηκε ο ναύαρχος Παύλος Κουντουριώτης. Η νέα Βουλή συνήλθε πανηγυρικά στις 2 Ιανουαρίου 1924. Ακολούθησε περίοδος αναστατώσεως που σημαδεύτηκε από το κίνημα του στρατηγού Θεόδωρου Πάγκαλου.

Ελληνοτουρκική φιλία

Το Μάιο του 1928 παραιτήθηκε η Οικουμενική Κυβέρνηση, σπαρασσόμενη από εσωτερικές διαφορές και αντιμετωπίζοντας δραματικό οικονομικό αδιέξοδο. Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας ανέθεσε στον Βενιζέλο, ο οποίος είχε επιστρέψει στην Ελλάδα, την εντολή σχηματισμού νέας Κυβερνήσεως, την οποία σχημάτισε και προκήρυξε εκλογές που του έδωσαν και τη συντριπτική πλειοψηφία. Στις εκλογές του 1928 πέτυχε συντριπτική πλειοψηφία, κερδίζοντας τις 225 από τις 250 έδρες. Η νέα Κυβέρνηση συγκρότησε Γερουσία και διενέργησε στις 21 Απριλίου 1929 νέες εκλογές, τις οποίες και κέρδισε. Άρχισε τότε μια τετραετία που οδήγησε σε διπλωματικές επιτυχίες, όπως η ομαλή διευθέτηση των διαφορών με την Ιταλία και την πρώην Γιουγκοσλαβία.

Στον εσωτερικό τομέα ιδρύθηκε το Συμβούλιο της Επικρατείας, η Αγροτική Τράπεζα, και το Ανώτατο Οικονομικό Συμβούλιο. Στις 3 Αυγούστου 1931, έπειτα από βίαια επεισόδια που έγιναν στις Σέρρες από κομμουνιστές διαδηλωτές, έθεσε σε εφαρμογή το μέτρο της εκτοπίσεως των κομμουνιστών, με την εφαρμογή του νόμου που έγινε γνωστός ως νόμος του ιδιωνύμου. Ο αντίκτυπος της διεθνούς οικονομικής κρίσεως του 1929, που έγινε αισθητός και στην Ελλάδα κυρίως μετά το 1932, κλόνισε την Κυβέρνηση, η οποία φαινόταν ως τότε σταθερή, έτσι ο Βενιζέλος παραιτήθηκε και σχηματίστηκε Κυβέρνηση με Πρωθυπουργό τον Αλέξανδρο Παπαναστασίου, ο οποίος εξήγγειλε μέτρα, που απέβλεπαν στην ανακούφιση των οικονομικά ασθενέστερων τάξεων, αλλά δεν μπόρεσε να τα εφαρμόσει γιατί ανατράπηκε στη Βουλή και σχηματίστηκε νέα Κυβέρνηση Βενιζέλου, η οποία προκήρυξε εκλογές με το αναλογικό σύστημα για τις 25 Σεπτεμβρίου 1932. Από τις εκλογές προέκυψε Κυβέρνηση Παναγή Τσαλδάρη-Γεωργίου Κονδύλη-Ιωάνννου Μεταξά με την ανοχή των Φιλελευθέρων, η οποία ανατράπηκε τον Ιανουάριο του 1933. Στις 5 Μαρτίου 1933, μετά την εκλογική του ήττα ο Ελευθέριος Βενιζέλος παραιτήθηκε οριστικά. Με τη λήξη όμως της τετραετίας, ανήλθε στην εξουσία το Λαϊκό Κόμμα του Παναγή Τσαλδάρη.

Πολιτικό τέλος

Ενώ η ανακοίνωση των αποτελεσμάτων δεν είχε ολοκληρωθεί, ο στρατηγός Νικόλαος Πλαστήρας οργάνωσε πραξικόπημα, έχοντας τη συναίνεση Βενιζέλου, το οποίο όμως απέτυχε. Το Μάρτιο του 1933 σχηματίστηκε Κυβέρνηση από τον Τσαλδάρη και υπουργό στρατιωτικών το Γεώργιο Κονδύλη, η οποία στράφηκε κατά των αξιωματικών που είχαν λάβει μέρος στο κίνημα του Νικολάου Πλαστήρα, ενώ συγχρόνως υποβλήθηκαν μηνύσεις κατά του Βενιζέλου, τον οποίο κατηγόρησαν ως ηθικό αυτουργό του κινήματος. Ακολούθησαν, η φυγάδευση του Πλαστήρα στο εξωτερικό και η απόπειρα δολοφονίας που εκδηλώθηκε κατά του Ελευθερίου Βενιζέλου, οι οποίες δηλητηρίασαν την πολιτική ατμόσφαιρα. Ο Ελ. Βενιζέλος αναχώρησε στην Κρήτη, ενώ η Κυβέρνηση, με νομοσχέδιο, τον Ιανουάριο του 1934, επιχείρησε να εκκαθαρίσει το στράτευμα από τους Βενιζελικούς αξιωματικούς και άρχισαν να προωθούνται Βασιλόφρονες αξιωματικοί και πολίτες σε νευραλγικές θέσεις στις ένοπλες δυνάμεις, στα σώματα ασφαλείας και στον κρατικό μηχανισμό.

Το κίνημα της 1ης Μαρτίου 1935, εναντίον της Κυβέρνησης του Παναγή Τσαλδάρη, καταπνίγηκε χωρίς καμιά δυσκολία, από τον τότε υπουργό των Στρατιωτικών Γεώργιο Κονδύλη και επιτάχυνε την πορεία προς την παλινόρθωση του βασιλιά και την επικράτηση του Μεταξά. Ο Βενιζέλος διέφυγε με το θωρηκτό Αβέρωφ, αρχικά στα Δωδεκάνησα και από εκεί στην Ιταλία και τελικά στο Παρίσι, ενώ καταδικάστηκε ερήμην τον Μάιο του 1935 σε θάνατο από το στρατοδικείο. Οι αντιβενιζελικοί κατάργησαν τη Γερουσία και διενέργησαν εκλογές στις 9 Ιουνίου 1935 με αποχή όλων των βενιζελικών κομμάτων, μετά οποίες οι βασιλόφρονες προσεταιρίστηκαν το Γεώργιο Κονδύλη, ο οποίος ανέτρεψε στις 10 Οκτωβρίου 1935 την Κυβέρνηση του Παναγή Τσαλδάρη και με την βοήθεια του υποστράτηγου Αλέξανδρου Παπάγου, ο οποίος ανέλαβε την πρωθυπουργία, με διάταγμα κατάργησε το πολίτευμα της αβασίλευτης Δημοκρατίας και κάλεσε το βασιλιά Γεώργιο Β', επικυρώνοντας την απόφασή του με δημοψήφισμα στις 3 Νοεμβρίου 1935. Το 1933 έγινε νέα δολοφονική απόπειρα εναντίον του. Επακολούθησαν ταραχές, που κατέληξαν το 1935 στο αποτυχημένο στρατιωτικό κίνημα των Νικολάου Πλαστήρα και Ελευθερίου Βενιζέλου, μετά το οποίο διέφυγε καταδιωκόμενος, αρχικά στα Ιταλοκρατούμενα Δωδεκάνησα και στη συνέχεια μέσω Ιταλίας, κατέφυγε στη Γαλλία.

Ο θάνατος του

Ο Βενιζέλος, που υπήρξε δεινός αναγνώστης και σπουδαίος μεταφραστής του Θουκυδίδη, με την μετάφραση του έργου «Πελοποννησιακός πολέμος» να θεωρείται πλέον κλασική, απεβίωσε στο Παρίσι όπου κατοικούσε με τη σύζυγο του μετά την απομάκρυνση του από την Ελλάδα. Η Έλενα Σκυλίτση-Βενιζέλου έζησε ακόμη 23 χρόνια, στη διάρκεια των οποίων κατέγραψε τις αναμνήσεις της από την ζωή της με τον Βενιζέλο. Τα απομνημονεύματά της κυκλοφόρησαν με τον τίτλο:

  • «Στη σκιά του Βενιζέλου».

Στο έργο της η Έλενα αναφέρεται σε μια λεπτομέρεια άγνωστη στο πλατύ κοινό που φωτίζει από διαφορετική οπτική την πολυσχιδή προσωπικότητα του συζύγου της καθώς ως νέος ο Βενιζέλος καταγινόταν με τη χειρωναξία και φρόντιζε προσωπικά τον κήπο και το αμπέλι του. Επίσης καταγράφει με λεπτομέρειες την όψιμη αγάπη του Βενιζέλου για το γκολφ, σημειώνοντας: «Έπαιζε με δύναμη και καθώς ήταν πολύ δυνατός- όταν ήταν νέος λύγιζε με τα δάχτυλά του κέρματα των πέντε φράγκων- όλοι φρόντιζαν να απομακρυνθούν».

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Παραπομπές

  1. [Keith Hamilton, Ιστορικός βρετανικού υπουργείου Εξωτερικών, «Chocolate for Zedzed-Basil Zaharoff and the secret diplomacy of the Great War», σελίδες 29η & 30η, Μάρτιος 2005.]
  2. [Ο Vincent H.P. Caillard ήταν ο τότε οικονομικός διευθυντής της οπλοβιομηχανίας Vickers.]
  3. [Ριχάρδος Λέβινσον, «Σερ Μπάζιλ Ζαχάρωφφ: Ο μυστηριώδης Έλληνας που κατέκτησε την Ευρώπη», εκδόσεις Συλλέκτης, Αθήνα, 1997, σελίδας 101η.]
  4. [Ριχάρδος Λέβινσον, «Σερ Μπάζιλ Ζαχάρωφφ: Ο μυστηριώδης Έλληνας που κατέκτησε την Ευρώπη», εκδόσεις Συλλέκτης, Αθήνα, 1997, σελίδας 101η.]
  5. [Αθηνά Κακούρη, «Ουλάνοι στη Λάρισα», Αθήνα: 2018, εκδόσεις Καπόν, σελίδες 57η-58η.]
  6. [Η επιστολή του Γεωργίου Αβέρωφ διασώζεται στο Ελληνικό Λογοτεχνικό και Ιστορικό Αρχείο του Μορφωτικού Ιδρύματος της Εθνικής Τραπέζης (ΕΛΙΑ-ΜΙΕΤ), στο Αρχείο Γ. Αβέρωφ. Κωδικός αναγνώρισης GR ELIA-MIET Α.Ε. 426.]
  7. [(ΕΛΙΑ-ΜΙΕΤ, Αρχείο Γεωργίου Αβέρωφ, φάκελος 1.2]
  8. [Οι «μίζες» του εθνάρχη iospress.gr]
  9. [Νόμος υπ' αριθμόν 272 της κυβερνήσεως του Ελευθερίου Βενιζέλου, επί θητείας ως υπουργού Δικαιοσύνης του Κωνσταντίνου Ρακτιβάν. Οι δύο τους συνέδεσαν το όνομα τους με πράξη εθνικής μειοδοσίας καθώς υπήρξαν μέλη κυβερνήσεως, της οποίας ο πρωθυπουργός, εν προκειμένω ο Ελευθέριος Βενιζέλος, που καταχωρήθηκε στην ιστορία ως η μοναδική ως τις μέρες μας που παραχώρησε έδαφος της ελληνικής επικράτειας σε ξένη χώρα.]




Κατάλογος Πρωθυπουργών της Ελλάδος
Μαυροκορδάτος Αλέξανδρος | Κανακάρης Αθανάσιος | Μαυρομιχάλης Πετρόμπεης | Κουντουριώτης Γεώργιος | Ζαΐμης Ανδρέας| Μαυρομιχάλης Γεώργιος | Καποδίστριας Ιωάννης | Καποδίστριας Αυγουστίνος | Κολοκοτρώνης Θεόδωρος | Τρικούπης Σπυρίδων  | Μαυροκορδάτος Αλέξανδρος | Κωλέττης Ιωάννης | Κόμης Josef Ludwig von Armansperg | Ignaz von Rundhart| Όθων της Ελλάδος| Μαυροκορδάτος Αλέξανδρος | Όθων της Ελλάδος | Μεταξάς Ανδρέας | Κανάρης Κωνσταντίνος | Μαυροκορδάτος Αλέξανδρος | Κωλέττης Ιωάννης | Τζαβέλας Κίτσος | Κουντουριώτης Γεώργιος | Κανάρης Κωνσταντίνος | Κριεζής Αντώνιος | Μαυροκορδάτος Αλέξανδρος | Βούλγαρης Δημήτριος | Μιαούλης Αθανάσιος | Κολοκοτρώνης (Γενναίος) Ιωάννης | Βούλγαρης Δημήτριος | Μωραϊτίνης Αριστείδης | Βάλβης Ζηνόβιος | Κυριακός Διομήδης | Ρούφος Μπενιζέλος | Ρούφος Μπενιζέλος | Βούλγαρης Δημήτριος | Κανάρης Κωνσταντίνος | Βάλβης Ζηνόβιος | Κανάρης Κωνσταντίνος | Κουμουνδούρος Αλέξανδρος | Δεληγεώργης Επαμεινώνδας | Ρούφος Μπενιζέλος | Βούλγαρης Δημήτριος | Ζαΐμης Θρασύβουλος | Τρικούπης Χαρίλαος  | Δηλιγιάννης Θεόδωρος  | Βάλβης Δημήτριος | Κωνσταντόπουλος Κωνσταντίνος | Σωτηρόπουλος Σωτήριος | Δηλιγιάννης Νικόλαος | Ράλλης Δημήτριος | Ζαΐμης Αλέξανδρος | Θεοτόκης Γεώργιος | Μαυρομιχάλης Κυριακούλης | Δραγούμης Στέφανος | Βενιζέλος Ελευθέριος  | Γούναρης Δημήτριος | Σκουλούδης Στέφανος | Καλογερόπουλος Νικόλαος | Λάμπρος Σπυρίδων | Νικόλαος Στράτος | Πρωτοπαπαδάκης Πέτρος | Τριανταφυλλάκος Νικόλαος | Χαραλάμπης Αναστάσιος | Κροκιδάς Σωτήριος | Γονατάς Στυλιανός | Καφαντάρης Γεώργιος | Παπαναστασίου Αλέξανδρος | Σοφούλης Θεμιστοκλής | Μιχαλακόπουλος Ανδρέας | Πάγκαλος Δ. Θεόδωρος  | Ευταξίας Αθανάσιος | Κονδύλης Γεώργιος | Τσαλδάρης Παναγιώτης | Οθωναίος Αλέξανδρος | Δεμερτζής Κωνσταντίνος | Μεταξάς Ιωάννης | Κορυζής Αλέξανδρος | Ταμπακόπουλος Άγις | Σακελλαρίου Αλέξανδρος | Βασιλεύς Γεώργιος Α' | Τσουδερός Εμμανουήλ | Τσολάκοκλου Γεώργιος | Λογοθετόπουλος Κωνσταντίνος | Ράλλης Ιωάννης  | Παπανδρέου Γεώργιος | Βούλγαρης Πέτρος | Αρχιεπίσκοπος Δαμασκηνός | Κανελλόπουλος Παναγιώτης | Σοφούλης Θεμιστοκλής | Πουλίτσας Παναγιώτης | Τσαλδάρης Κωνσταντίνος | Τσαλδάρης Κωνσταντίνος | Μάξιμος Δημήτριος | Τσαλδάρης Κωνσταντίνος | Σοφούλης Θεμιστοκλής | Διομήδης Αλέξανδρος | Θεοτόκης Ιωάννης |  Βενιζέλος Σοφοκλής | Πλαστήρας Νικόλαος | Βενιζέλος Σοφοκλής | Πλαστήρας Νικόλαος | Κιουσόπουλος Δημήτριος | Παπάγος Αλέξανδρος  | Καραμανλής Κωνσταντίνος | Γεωργακόπουλος Κωνσταντίνος | Καραμανλής Κωνσταντίνος | Δόβας Κωνσταντίνος | Καραμανλής Κωνσταντίνος | Πιπινέλης Παναγιώτης | Μαυρομιχάλης Στυλιανός | Παπανδρέου Γεώργιος | Παρασκευόπουλος Ιωάννης | Παπανδρέου Γεώργιος | Αθανασιάδης-Νόβας Γεώργιος | Τσιριμώκος Ηλίας | Στεφανόπουλος Στέφανος | Παρασκευόπουλος Ιωάννης | Κανελλόπουλος Παναγιώτης | Κόλλιας Κωνσταντίνος | Παπαδόπουλος Γεώργιος | Μαρκεζίνης Σπυρίδων | Ανδρουτσόπουλος Αδαμάντιος | Καραμανλής Κωνσταντίνος | Ράλλης Γεώργιος | Παπανδρέου Ανδρέας  | Τζαννετάκης Τζαννής | Γρίβας Ιωάννης | Ζολώτας Ξενοφών | Μητσοτάκης Κωνσταντίνος | Παπανδρέου Ανδρέας | Σημίτης Κωνσταντίνος | Καραμανλής Αλ. Κωνσταντίνος | Παπανδρέου Α. Γεώργιος | Παπαδήμος Λουκάς | Πικραμμένος Παναγιώτης  | Σαμαράς Αντώνιος | Τσίπρας Αλέξης | Βασιλική Θάνου | Τσίπρας Αλέξης | Μητσοτάκης Κυριάκος | Σαρμάς Ιωάννης | Μητσοτάκης Κυριάκος