Φρίτγιοφ Νάνσεν

Ο Φρίτγιοφ Νάνσεν, [Fridtjof Nansen], Νορβηγός φυσιοδίφης, πολιτικός, ανθρωπιστής και ένας από τους σημαντικότερους εξερευνητές που γνώρισε η ανθρωπότητα, γεννήθηκε στις 10 Οκτωβρίου 1861 στο κτήμα Mellom Frøen κοντά στην Κριστιάνα, [Christiania]], το σημερινό Όσλο|Όσλο, [Oslo], και πέθανε στο σπίτι του στις 13 Μαΐου 1930 από καρδιακή προσβολή, στo κτήμα Polhøgda στην περιοχή Lysaker στα περίχωρα του Όσλο, στη Νορβηγία. Μετά τη θρησκευτική τελετή, που πραγματοποιήθηκε στις 17 Μαΐου 1930, το σώμα του αποτεφρώθηκε κι οι στάχτες του τοποθετήθηκαν κάτω από ένα δέντρο στο κτήμα της οικογένειας, μπροστά από το σπίτι.

Στις 11 Αυγούστου 1889 ανακοίνωσε τον αρραβώνα του με την Εύα Sars ερμηνεύτρια κλασικής μουσικής, η οποία ήταν τρία χρόνια μεγαλύτερη του και πέθανε στις 9 Δεκεμβρίου 1907 από πνευμονία, κόρη του Michael Sars, πάστορα και καθηγητή της ζωολογίας που είχε πεθάνει όταν η Εύα ήταν 11 ετών. Γνωρίστηκαν στο χιονοδρομικό κέντρο Frognerseteren, παντρεύτηκαν στις 6 Σεπτεμβρίου 1889 και απέκτησαν πέντε παιδιά, δύο κόρες, τη Liv και την Irmelin, [Immi], και τρεις γιους, τον Corey, τον Odd και τον Aasmund που πέθανε σε νεαρή ηλικία. Το 1919 παντρεύτηκε σε δεύτερο γάμο με την Sigrun Munthe, που πριν ήταν παντρεμένη με τον καλλιτέχνη Gerhard Munthe.

Fridtjof Nansen

Βιογραφία

Η καταγωγή της οικογένειας του ήταν από τη Δανία και οι πρόγονοι του μετοίκησαν στη Νορβηγία. Γονείς του ήταν ο δικηγόρος Baldur και η Adelaide Wedel-Jarlsberg Nansen, των οποίων ήταν το δεύτερο από τα τρία παιδιά τους. Οι γονείς του είχαν ήδη παιδιά από προηγούμενους γάμους τους. Μετά την αποφοίτηση του από το Γυμνάσιο, αποφάσισε να σπουδάσει ζωολογία, υποστηρίζοντας ότι την επέλεξε επειδή του πρόσφερε την ευκαιρία να ζήσει στην ύπαιθρο και στις αρχές του 1881 γράφτηκε στο Πανεπιστήμιο «Βασιλιάς Φρειδερίκος», [«Royal Frederick University»], στην Κριστιάνα, [Christiania], που από το 1925 ονομάζεται Όσλο. Ήταν εξαιρετικός σκιέρ, ένας από τους κορυφαίους της Νορβηγίας και χρησιμοποίησε την ικανότητα του στη διάρκεια των εξερευνητικών του ταξιδιών.

Εξερευνήσεις

Από τη διάρκεια των φοιτητικών του χρόνων που σπούδαζε φυσικές επιστήμες ταξίδεψε στη Νορβηγία, Γροιλανδία και Ισλανδία, ως ένα από τα 62 μέλη του πληρώματος ενός πλοίου, όταν στις αρχές του 1882 ο καθηγητής Robert Collett του τμήματος ζωολογίας του πρότεινε να πάρει μέρος σ’ ένα θαλάσσιο ταξίδι, στη διάρκεια του οποίου θα μελετούσαν την Αρκτική ζωολογία. Αναζητώντας το ναυάγιο του Αμερικανικού πλοίου «Ιωάννα», [«Jeanette»], που είχε συντριβεί από τον πάγο τον Ιούνιο του 1881 βόρεια του Βερίγγειου Πορθμού και μερικά μέλη του πληρώματος του επέζησαν, ανακάλυψε μέρη του πλοίου στις ακτές της Ανατολικής Γροιλανδίας, 2.900 ναυτικά μίλια μακριά από το σημείο της συντριβής. Έτσι σκέφθηκε να χρησιμοποιήσει τα υποθαλάσσια ρεύματα που προκαλούν την παρέκκλιση και αντί να σπάσουν οι πάγοι που κάνουν αδιάβατο τον Βόρειο παγωμένο ωκεανό, να χρησιμοποιηθούν ως μεταφορικό μέσο. Το ταξίδι του ξεκίνησε στις 11 Μαρτίου 1882 και είχε διάρκεια πέντε μηνών και αφού στις 17 Ιουλίου απεγκλωβίστηκε από τους πάγους, στις αρχές Αυγούστου επέστρεψε στη Νορβηγία. Τότε εγκατέλειψε τις πανεπιστημιακές του σπουδές και με τη βοήθεια του Collett, εργάστηκε για έξι χρόνια, ως επιμελητής στο ζωολογικό τμήμα του Μουσείου Φυσικών Επιστημών στο Μπέργκεν, υπό τη διεύθυνση του Daniel Cornelius Danielssen, γιου του Armauer Hansen που το 1873 είχε ανακαλύψει το βάκιλο της λέπρας, γνωστό γιατρό της εποχής και επίσης ερευνητή της ασθένειας, ο οποίος τον αντιμετώπισε ως θετό γιο του. Στο Μπέργκεν γνωρίστηκε κι έγινε φίλος με το Νορβηγό συνθέτη Edvard Grieg, ενώ παρακολούθησε μαθήματα σχεδίου και ζωγραφικής, φιλοδοξώντας να γίνει ζωγράφος, ο δάσκαλος του Franz W. Schiertz τον ενθάρρυνε προς αυτή την κατεύθυνση, όμως ο Nansen αποφάσισε ότι η ζωγραφική έπρεπε να παραμείνει απλώς ένα χόμπι. Τη δεκαετία του 1880 δίδαξε λιθογραφία, που τον βοήθησε στην εκπόνηση της διατριβής του για το διδακτορικό του, από το φθινόπωρο του 1882, όταν ολοκλήρωσε το πρώτο κομμάτι της έρευνάς του, σχετικά με τις περιπλοκές του νευρικού συστήματος των κατώτερων ζώων, έως το 1888 που απέκτησε το διδακτορικό του δίπλωμα από το Πανεπιστήμιο της Christiania.

Από το 1893 εξερεύνησε τη Γροιλανδία και έως τις 13 Αυγούστου 1896 διηύθυνε την αποστολή του πλοίου «Fram», [«Εμπρός»], στους αρκτικούς πάγους, οι οποίοι επέπλεαν . Στις 14 Μαρτίου 1895 εξερευνώντας τις περιοχές του Βόρειου Πόλου, έφτασε σε Βόρειο γεωγραφικό πλάτος 86° και 12’, όμως κινδύνευσε να χάσει τη ζωή του. Μαζί του στην αποστολή ήταν και ο Βίντκουν Κουίσλιγκ, ένας από τους πέντε συντρόφους του, ο αξιωματικός και μετέπειτα κατοχικός πρωθυπουργός της Νορβηγίας, με τον οποίο συνεργάστηκαν και για λογαριασμό μιας Επιτροπής της Κοινωνίας των Εθνών, που φρόντισε για τον επαναπατρισμό περισσότερων από 450.000 αιχμαλώτων του Α' Παγκοσμίου Πολέμου, από 26 διαφορετικές χώρες. Την άνοιξη έως το καλοκαίρι του 1886 ο Νάνσεν ταξίδεψε στην Ιταλία σε εκπαιδευτική περιοδεία, όπου γνωρίστηκε και συνεργάστηκε με τον ιστολόγο Camillo Golgi. Στη Γροιλανδία μελέτησε τις αιτίες της εξαφανίσεως των τοπικών φύλων και κατέληξε στο συμπέρασμα ότι αυτό οφείλονταν στη φυλετική επιμειξία των καυκάσιων Ευρωπαίων Βίκινγκς και των μογγολοειδών Εσκιμώων. Στήριξε την άποψή του σε ορισμένα ανθρωπολογικά χαρακτηριστικά που παρατηρήθηκαν σε Εσκιμώους, όπως η τριχοφυΐα του προσώπου, οι γαλανοί οφθαλμοί και η σωματική τους διάπλαση, που αποτελούν γνωρίσματα καυκάσιου λευκού . Στη συνέχεια μετείχε σε διάφορες ωκεανογραφικές έρευνες και μελέτησε διάφορα πεδία της Ζωολογίας, ενώ το 1908 διορίστηκε καθηγητής της Ωκεανογραφίας στο Όσλο και αφιέρωσε το υπόλοιπο του βίου του στην μελέτη των προβλημάτων των παγωμένων θαλασσών και πήρε μέρος σε πολλές σχετικές αποστολές.

Πολιτική ενασχόληση

Το 1905 δημιουργήθηκαν σοβαρές εντάσεις στη Σκανδιναβία και η Νορβηγία που συμμετείχε σε ένωση με τη Σουηδία, θέλησε ν' αποτελέσει ανεξάρτητο κράτος, με δυνατότητα να καθορίζει την εσωτερική και την εξωτερική της πολιτική. Στις 7 Ιουνίου, 1905, εγκρίθηκε ψήφισμα από την Νορβηγική βουλή, [Storting], για τη διάλυση της Ενώσεως, και άρχισε η διερεύνηση των δυνατοτήτων για την εξεύρεση μονάρχη για τη Νορβηγία. Την ίδια ώρα η Σουηδία και η Νορβηγία προετοιμάζονταν για πόλεμο, όμως βρέθηκε ειρηνική λύση καθώς τον Οκτώβριο του ίδιου χρόνου υπογράφηκε η Σύμβαση του Karlstad και η Νορβηγία έγινε ανεξάρτητο κράτος. Ο Νάνσεν τάχθηκε υπέρ της συνταγματικής μοναρχίας και ως εκπρόσωπος της νορβηγικής κυβερνήσεως, ταξίδεψε στην Κοπεγχάγη με μυστική αποστολή για να ερευνήσει αν ο Δανός πρίγκιπας Καρλ εξέταζε την πιθανότητα ν' αναλάβει βασιλιάς της Νορβηγίας. Ο Νάνσεν έπεισε τον πρίγκιπα Καρλ, με την προϋπόθεση ότι η πρόταση του θα γινόταν ομόφωνα δεκτή από τη σουηδική βασιλική οικογένεια. Το Φθινόπωρο του 1905 ύστερα από αίτημα του πρίγκιπα, έγινε δημοψήφισμα στη Νορβηγία για το θέμα του πολιτεύματος, η πλειοψηφία του λαού τάχθηκε υπέρ της συνταγματικής μοναρχίας και στη συνέχεια ο Δανός Πρίγκιπας Καρλ έγινε Βασιλιάς της Νορβηγίας, γνωστός ως Haakon VII.

Ο Νάνσεν για τα επόμενα δύο χρόνια, έζησε στο Λονδίνο ως πρώτος πρεσβευτής της Νορβηγίας με αποστολή να διαφυλάξει τη νορβηγική ουδετερότητα. Στο τέλος του υπέβαλλε την παραίτησή του στο βασιλιά όμως, πριν επιστρέψει στη Νορβηγία, πέθανε η σύζυγός του και ο Νάνσεν αποχώρησε από τις πολιτικές ενασχολήσεις, προκειμένου να αφοσιωθεί και να φροντίσει τα παιδιά του. Η κήρυξη του Α' Παγκοσμίου Πολέμου έφερε πείνα, εξ αιτίας της διακοπής του θαλάσσιου εμπορίου, στην ουδέτερη Νορβηγία, η οποία στάθηκε κοντύτερα στους Άγγλους, αντίθετα με τη στάση των Δανών και των Σουηδών που ήταν φιλικοί με τους Γερμανούς. Η έλλειψη τροφίμων που υπήρχε το 1917 στη Νορβηγία, επέβαλε στην κυβέρνηση να τον ονομάσει «πληρεξούσιο υπουργό στην ειδική αποστολή της κυβερνήσεως» και συμμετείχε ενεργώς στην εξεύρεση τροφίμων. Το 1918 έπειτα από σκληρές διαπραγματεύσεις κατέληξε σε συμφωνία με τις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής, που έσωσε τη Νορβηγία από την πείνα.

Ανθρωπιστικές αποστολές

Fridtjof Nansen

Το 1919 ενθουσιασμένος με την ιδέα του Αμερικανού προέδρου Wilson για την ίδρυση της Κοινωνίας των Εθνών, αρνήθηκε να αναλάβει τη θέση του Πρύτανη του Πανεπιστημίου του Όσλο, στην οποία είχε εκλεγεί και απάντησε ότι δεν μπορούσε να τη δεχθεί, διότι είχε άλλες προτεραιότητες. Στις 11 Απριλίου 1920 το Συμβούλιο της Κοινωνίας των Εθνών του ζήτησε να παρουσιάσει μια πρόταση σχεδίου για την ανακούφιση των συνθηκών στις οποίες κρατούνταν οι αιχμάλωτοι πολέμου και να μεριμνήσει για τον επαναπατρισμό των αιχμαλώτων του Α' Παγκόσμιου Πολέμου και την αποκατάσταση των Ρώσων προσφύγων. Ανέλαβε την ευθύνη για τον επαναπατρισμό των κρατουμένων από και προς το Βλαδιβοστόκ και 9.600 κρατούμενοι επέστρεψαν το 1921 στην Ευρώπη, ενώ μέχρι το καλοκαίρι του 1922, απελευθερώθηκαν από τη Σιβηρία 424.885 αιχμάλωτοι πολέμου, από 26 διαφορετικές χώρες, ενώθηκαν με τις οικογένειες τους. Προκειμένου να καταπολεμήσει τον τύφο και τη χολέρα, με τη βοήθεια της Επιτροπής Επιδημιών της Κ.Τ.Ε., ίδρυσε μια σειρά από υγειονομικούς σταθμούς.

Μελέτησε την κατάσταση στη Ρωσία και μετά τη δημόσια έκκληση του Μαξίμ Γκόρκι στις 11 Ιουλίου 1921 και τη δημόσια παραδοχή της Ρωσικής κυβερνήσεως, ανέλαβε πρωτοβουλία χάρις στην οποία σώθηκαν από τον θάνατο 1.600.000 κάτοικοι των περιοχών του Βόλγα και της Νότιας Ουκρανίας, που είχαν εγκαταλείψει τα σπίτια τους μετά την επικράτηση των Μπολσεβίκων. Ο Νάνσεν φρόντισε να εγκατασταθούν στη Γαλλία και σε Σλαβικές χώρες της Νοτιανατολικής Ευρώπης, ενώ για όσους έμειναν έμειναν δίχως χώρα υποδοχής, μεταξύ τους ο Μαρκ Σαγκάλ, η μπαλαρίνα Άννα Πάβλοβα και οι συνθέτες Σεργκέι Ραχμάνινοφ και Ιγκόρ Στραβίνσκι, καθιέρωσε το «Διαβατήριο Νάνσεν», το πρώτο διεθνώς αναγνωρισμένο δελτίο ταυτότητας για πρόσφυγες δίχως πατρίδα, που αναγνώριζαν 52 χώρες. Προκειμένου να αντιμετωπίσει τον κίνδυνο να χαθούν από λιμό δέκα εκατομμύρια Ρώσοι πολίτες, δημοσίευσε σειρά από άρθρα στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής και πέτυχε να εξασφαλίσει βοήθεια από ιδιωτικούς οργανισμούς καθώς και από τη Διοίκηση Αμερικανικής Ανακούφισης υπό τον Χέρμπερ Χούβερ, [Herbert Hoover]. Στο τέλος του 1922 το έργο του διακόπηκε, όταν οι Ρώσοι ισχυρίστηκαν ότι η ανάγκη για βοήθεια είχε παρέλθει, δηλώνοντας ότι είχαν αρχίσει να εξαγάγουν τα σιτηρά σε άλλες χώρες. Ο Νάνσεν θεώρησε ακατανόητη την ενέργεια, καθώς έβλεπε ότι ο λιμός εξακολουθούσε σε μεγάλες περιοχές, όμως το σοβιετικό καθεστώς δεν μπορούσε να δεχθεί τη μείωση του κύρους του κι ότι ήταν ελάχιστες οι παροχές του στον πληθυσμό της χώρας.

Το «Διαβατήριο Νάνσεν» βοήθησε, επίσης, τους Αρμένιους και Ασσυρίους πρόσφυγες, οι οποίοι ξέφυγαν από τη σφαγή των Τούρκων, να εγκατασταθούν στο Ερεβάν στη Σοβιετική Αρμενία. Τον Ιούνιο του 1925, ως μέλος επιτροπής ταξίδεψε στην περιοχή του Καυκάσου και τον Ιούλιο επέστρεψε στη Νορβηγία. Η προσπάθεια του αντιμετώπισε την απροθυμία της διεθνούς κοινότητας, αν και στην έκτη Συνέλευση της Κοινωνίας των Εθνών στη Γενεύη ζήτησε με επιμονή την έγκριση της αποστολής του στην Αρμενία, η οποία δεν εγκρίθηκε από τους αντιπροσώπους, όπως ακριβώς συνέβη και στην έβδομη Συνέλευση. Το 1926, 10.000 Αρμένιοι οι περισσότεροι από την Ελλάδα, εγκαταστάθηκαν στην Αρμενία, ενώ επιπλέον 40.000 χιλιάδες εγκαταστάθηκαν στη Συρία και τον Λίβανο. Στην τραγωδία του λαού της Αρμενίας και στις εντυπώσεις του από το ταξίδι του στον Καύκασο, αναφέρεται το βιβλίο του «Οι παραπλανήσεις των ανθρώπων», που εκδόθηκε το 1928.

Οι πρόσφυγες της Μικράς Ασίας

Στις αρχές Σεπτεμβρίου του 1922 ως ύπατος αρμοστής της Κοινωνίας των Εθνών, [Κ.Τ.Ε.], για τους πρόσφυγες στην Εγγύς Ανατολή, έχοντας την υποστήριξη της Μεγάλης Βρετανίας που ήταν το ισχυρότερο μέλος της, στάλθηκε στην Ελλάδα μετά τη Μικρασιατική καταστροφή. Επισκέφθηκε την Κωνσταντινούπολη τη Θράκη, τη Θεσσαλονίκη και την Αθήνα και κατά την επιστροφή του στη Γενεύη, ανέπτυξε τη θεωρία ότι η βοήθεια στους πρόσφυγες ήταν υποχρέωση του συνόλου της διεθνούς κοινότητας και υπέβαλε έκθεση που αποτέλεσε τη βάση για την παροχή βοήθειας και τη λήψη δανείου με το οποίο αποκαταστάθηκαν στη Μακεδονία, οι πρόσφυγες του Πόντου και της Μικράς Ασίας. Ο Νάνσεν έθεσε το θέμα της υποχρεωτικής ανταλλαγής πληθυσμών, όμως δεν είναι αυτός που είχε την πατρότητα της ιδέας, επιδιώκοντας την πληθυσμιακή αμιγοποίηση που θα εξασφάλιζε πολιτική σταθερότητα στην περιοχή, ξεκινώντας από τη σκέψη ότι οι Έλληνες πρόσφυγες ήταν αγρότες κι ότι θα εγκατασταθούν σε αγροτικές περιοχές, οι οποίες θα απελευθερώνονταν με την μεταφορά στην Τουρκία των 500.000 χιλιάδων μουσουλμάνων της Ελλάδος.

Για το σκοπό αυτό, έστειλε απόρρητη επιστολή στις 10 Οκτωβρίου 1922 από το ξενοδοχείο «Πέρα Πάλας» στην Κωνσταντινούπολη, στον Ελευθέριο Βενιζέλο στο Λονδίνο, στην οποία χαρακτήριζε τραγική την κατάσταση των 750.000 προσφύγων που έφευγαν ή είχαν ήδη φύγει από την Μικρά Ασία προς την Ελλάδα . Σύμφωνα με έκθεσή του με ημερομηνία 28 Οκτωβρίου/9 Νοεμβρίου 1922, είχε συνάντηση στις 18/31 Οκτωβρίου στην Κωνσταντινούπολη με τον εκπρόσωπο της Τουρκικής κυβερνήσεως Χαμίτ Μπέη, ο οποίος του είπε ότι, «...η Τουρκία δε θα επέτρεπε ποτέ την επιστροφή των Ελλήνων στη Μικρά Ασία και την Ανατολική Θράκη» καθώς η κυβέρνησή του συζητούσε στη βάση της «γενικής και υποχρεωτικής» ανταλλαγής πληθυσμών, από την οποία θα εξαιρούνταν οι μουσουλμάνοι της Δυτικής Θράκης. Τις απόψεις αυτές, ο Νάνσεν τις μετέφερε στην Ελληνική κυβέρνηση, η οποία αποφάσισε, στις 4 Νοεμβρίου κι έχοντας τη σύμφωνη γνώμη του Ελευθερίου Βενιζέλου να τη δεχθεί, με την προϋπόθεση να περιληφθούν στους μη ανταλλάξιμους πληθυσμούς και οι Έλληνες της Κωνσταντινουπόλεως.

Τη διατύπωση της συμφωνίας «περί ανταλλαγής των ελληνικών και τουρκικών πληθυσμών» μεταξύ Ελλάδος και Τουρκίας με μοναδικό κριτήριο το θρήσκευμα, ανέλαβε επιτροπή στην οποία συμμετείχε και ο Νάνσεν. Απαιτήθηκαν 31 συνεδριάσεις και περίπου δύο μήνες διαπραγματεύσεων πριν την υπογραφή της στις 31 Ιανουαρίου του 1923, ενώ ήταν ακόμη σε εξέλιξη οι υπόλοιπες διαπραγματεύσεις. Η συμφωνία προέβλεπε στο άρθρο 1 ότι, «Από της 1ης Μαΐου 1923, θέλει διενεργηθή η υποχρεωτική ανταλλαγή των Τούρκων υπηκόων, ελληνικού ορθόδοξου θρησκεύματος, των εγκατεστημένων επί των τουρκικών εδαφών, και των Ελλήνων υπηκόων, μουσουλμανικού θρησκεύματος, των εγκατεστημένων επί των ελληνικών εδαφών». Διευκρίνιζε, όμως, στο άρθρο 2: «Δεν θα περιληφθώσιν εις την εν τω πρώτω άρθρο προβλεπομένην ανταλλαγήν: α') οι Έλληνες κάτοικοι της Κωνσταντινουπόλεως και β') οι Μουσουλμάνοι κάτοικοι της Δυτικής Θράκης». Στις 2 Φεβρουαρίου 1923 ο αντιπρόσωπος της Ελλάδος στην Κοινωνία των Εθνών, κατέθεσε αίτημα για την εξασφάλιση χαμηλότοκου δανείου ύψους 10.000.000 στερλινών, προκειμένου να λυθούν τα προβλήματα των προσφύγων. Σύμφωνα με τους υπολογισμούς του συνταγματάρχη Τζέιμς Πρόκτερ, που ήταν βοηθός του Νάνσεν, το ποσό δεν έφτανε για την μετεγκατάσταση του περίπου ενός εκατομμυρίου προσφύγων, καθώς απαιτούνταν τρία εκατομμύρια λίρες επιπλέον.

Τον Απρίλιο του 1923 με τη βοήθεια της Ύπατης Αρμοστείας, 15.000 χιλιάδες Έλληνες πρόσφυγες εγκαταστάθηκαν σε ένδεκα χωριά της Θράκης, αποδεικνύοντας στην πράξη ότι η καλλιέργεια της γης τους βοήθησε να λύσουν τα επισιτιστικά τους προβλήματα και να εξασφαλίζουν ικανοποιητικό εισόδημα, για την κάλυψη των πάσης φύσεως αναγκών τους. Συνολικά με την εφαρμογή της συμφωνίας περίπου 250.000 Έλληνες από την Τουρκία εγκαταστάθηκαν Ελλάδα, όπου συνάντησαν άλλους 750.000 περίπου, που ήταν ήδη εκεί, ενώ 450.000 Τούρκοι εγκατέλειψαν την Ελλάδα. Από την ανταλλαγή εξαιρέθηκαν οι Έλληνες που ζούσαν στην Κωνσταντινούπολη και τα νησιά Ίμβρος και Τένεδος καθώς και οι Τούρκοι που ζούσαν στη Δυτική Θράκη. Η συμφωνία, μία από τις δεκαπέντε επί μέρους, περιλαμβάνεται στη Συνθήκη της Λωζάνης, που υπογράφηκε στις 24 Ιουλίου 1923, από τους Ελευθέριο Βενιζέλο και Ισμέτ Ινονού και τέθηκε σε ισχύ στα τέλη Αυγούστου του 1923, όταν επικυρώθηκε από τις δύο χώρες.

Γραφείο Νάνσεν

Ο Νάνσεν εργάσθηκε επίσης, για την επιτροπή αφοπλισμού της Κοινωνίας Των Εθνών, πριν επιστρέψει το χειμώνα του 1929, στη Νορβηγία. Το 1930, λίγο μετά το θάνατο του ιδρύθηκε το «Διεθνές Γραφείο Νάνσεν» ή «Νάνσεν Διεθνές Γραφείο για τους Πρόσφυγες», υπό την εποπτεία και τη φροντίδα της Κοινωνίας των Εθνών, [Κ.Τ.Ε.], ενώ ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών, [Ο.Η.Ε.], ίδρυσε το Γραφείο του Υψηλού Επιτρόπου για τους Πρόσφυγες. Προς τιμήν του καθιερώθηκε ο θεσμός του «Μεταλλείου Νάνσεν» για άτομα ή ομάδες που παρέχουν υπηρεσίες σε πρόσφυγες και η Ελεανόρ Ρούσβελτ ήταν η πρώτη που βραβεύτηκε. Ο οργανισμός που τιμήθηκε με το βραβείο Νόμπελ Ειρήνης το 1938, διαλύθηκε τον ίδιο χρόνο, μετά την κατάργηση της σχετικής Αρμοστείας, όμως το έργο του περιλαμβάνεται στη συμφωνία του Λονδίνου της 15ης Οκτωβρίου 1949 καθώς και της Γενεύης της 28ης Ιουλίου 1951.

Τιμές

Στη διάρκεια της ζωής του, αλλά και μετά το θάνατο του, έλαβε πολλές τιμητικές διακρίσεις. Για το έργο της σωτηρίας των Ρώσων πολιτών του απονεμήθηκε, στις 10 Δεκεμβρίου 1922 το βραβείο Νόμπελ Ειρήνης και διέθεσε το χρηματικό βραβείο που το συνόδευε, το μισό για τη δημιουργία γεωργικών σταθμών στην Ουκρανία και το άλλο μισό στους Έλληνες πρόσφυγες από την Τουρκία, ενώ το ποσό του βραβείου διπλασίασε ο Δανός εκδότης Chr. Erichsen, ως ένδειξη θαυμασμού και σεβασμού στο πρόσωπό του.

Στο Βερολίνο στην πολιτεία του New Hampshire στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής, λειτουργεί το «Nansen Ski Club», ενώ το όνομα του δόθηκε στη λεκάνη του Νάνσεν και στο «Nansen-Gakkel Ridge» στον Αρκτικό Ωκεανό, στο όρος Nansen στην περιοχή Γιούκον του Καναδά και στο «Nansen Island» στην Ανταρκτική. Το 1964 ονομάστηκε «Νανσενία», [Nansenia] ένας αστεροειδής της Κύριας Ζώνης Αστεροειδών, ο οποίος ανακαλύφθηκε το 1916 από τον Ρώσο αστρονόμο Σεργκέι Μπελυάφσκι, που παρατηρούσε από το Σιμέις της Κριμαίας, ενώ η Διεθνής Αστρονομική Ένωση έδωσε το όνομα του σ' ένα κρατήρα στο σεληνιακό βόρειο πόλο. Το 1968, προβλήθηκε στους κινηματογράφους ταινία για τη ζωή και το έργο του, σε σκηνοθεσία του Sergei Mikaelyan, με τον Knut Wigert στον ρόλο του Nansen, ενώ το 2004, το βασιλικό νορβηγικό ναυτικό ναυπήγησε και καθέλκυσε μια σειρά από πέντε φρεγάτες με το όνομα του.

Το τέλος

Επιστρέφοντας το 1927 από την αποστολή του στην Αρμενία, ασχολήθηκε και πάλι με την πολική έρευνα, όμως το 1928 υπέστη την πρώτη καρδιακή προσβολή και την Πρωτοχρονιά του 1930, αδυνατούσε να συνεχίσει την προσπάθεια του για σκι, ενώ δύο μήνες αργότερα καθηλώθηκε στο κρεβάτι από φλεβίτιδα, που υπέστη από θρόμβωση. Παρά την ακινησία του εξακολουθεί να εργάζεται και να συμπληρώνει μια πραγματεία, σχετικά με την προέλευση και την κίνηση των παγετώνων και ο γιατρός του πίστευε ότι βρισκόταν στη διαδικασία της αποκαταστάσεως της υγείας του. Πέθανε στις 13 Μαΐου 1930 από καρδιακή ανακοπή, πίνοντας τσάι με την κόρη του στη βεράντα του σπιτιού στο κτήμα Polhøgda, όπου εγκαταστάθηκε από την ολοκλήρωσή του το 1901 και έζησε μέχρι το θάνατό του. Την ημέρα της κηδείας του, ανήμερα του εορτασμού της Νορβηγικής Εθνικής Ανεξαρτησίας, οι σημαίες κυμάτιζαν μεσίστιες με διάταγμα που υπέγραψε ο βασιλιάς Haakon, ενώ στις 12 το μεσημέρι σε ολόκληρη τη Νορβηγία, τηρήθηκε ενός λεπτού σιγή στη μνήμη του.

Βιβλιογραφία

• «Η θέση του Νάνσεν στην ιστορία», [«Nansen's Place in History»], Φίλιπ Νόελ-Μπέικερ, 1962
• «Ο Φρίντχοφ Νάνσεν και η Κρίση των Ελλήνων Προσφύγων το 1922», Δρ Χάρης Ψωμιάδης, 2012.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Fridtjof Nansen Institute
• The Fram museum
• Εκδήλωση αφιερωμένη στον ανθρωπιστή Νάνσεν Εθνικό Ελληνικό Μουσείο Σικάγο
• Photos of Fridtjof Nansen

Παραπομπές

ΜΕΤΑΠΑΙΔΕΙΑ: η ΕΛΛΗΝΙΚΗ εναλλακτική εγκυκλοπαίδεια

Έκδοση της Metapedia.org