Αικατερίνη Χατζηγεωργίου

Η Αικατερίνη Χατζηγεωργίου, Ελληνίδα εθνικίστρια, διδασκάλισσα και εθνική ηρωίδα, γεννήθηκε το 1885 στη Γευγελή της Πελαγονίας, που σήμερα κατέχεται από το μόρφωμα των Σκοπίων, και δολοφονήθηκε στις 14 Οκτωβρίου 1904, μετά από σκληρή μάχη που κράτησε περισσότερες από τρεις ώρες από Βούλγαρους κομιτατζήδες, οι οποίοι αφού την αποκεφάλισαν, έβαλαν φωτιά κι έκαψαν το σπίτι όπου διέμενε και δίδασκε, στο χωριό Γκραιζίστα ή Γραίτσιστα ή Γκρήτσιστα ή Γκίρτσιστα βόρεια της Γευγελής, στην καρδιά της Μακεδονίας, περιοχή που τότε ανήκε στη Βουλγαρία και σήμερα κατέχεται από το μόρφωμα των Σκοπίων.

Αικατερίνη Χατζηγεωργίου
Γέννηση: 1885
Τόπος: Γευγελή, Πελαγονία (Οθωμανική αυτοκρατορία)
Σύζυγος: Άγαμος
Τέκνα: Άτεκνος
Υπηκοότητα: Τουρκική
Ασχολία: Διδάσκαλος
Δολοφονία: 14 Οκτωβρίου 1904
Τόπος: Γκραιζίστα ή Γραίτσιστα ή Γκρήτσιστα ή Γκίρτσιστα (Οθωμανική αυτοκρατορία)

Βιογραφία

Η Αικατερίνη Χατζηγεωργίου σπούδασε, αρχικά, στο Παρθεναγωγείο στο Μοναστήρι, την ελληνικότατη αρχαία «χώρα» Ηράκλεια Λυγκηστίδα τη σημερινή Μπίτολα του σκοπιανού μορφώματος, και αποφοίτησε από το Ανώτερο Παρθεναγωγείο Θεσσαλονίκης σε ηλικία 17 ετών.

Διδασκαλία

Το 1903 τοποθετήθηκε ως διδασκάλισσα και δίδαξε Ελληνική γλώσσα και Ιστορία στα παιδιά της Βογδάντσας, όπως ονομάζονταν τα χρόνια της Τουρκοκρατίας, Ελληνικό χωριό από τα πλέον φανατικά στη στήριξη του Μακεδονικού Αγώνα. Η επιλογή της Χατζηγεωργίου ήταν απολύτως συνειδητή καθώς και η ίδια γνώριζε ότι στόχος των Βουλγάρων ήταν ο δάσκαλος, η δασκάλα και ο ιερέας των χωριών, επειδή αυτοί κρατούσαν όρθια, παρά την τρομοκρατία, τη συνείδηση του απλού Έλληνα χωρικού, του αγρότη και του κτηνοτρόφου. Η Χατζηγεωργίου ανέπτυξε δυναμική εθνική δράση που εξόργισε τους Βουλγάρους. Με τις γνώσεις και την αγάπη της για την Ελλάδα, τους Έλληνες αλλά και κάθε τι Ελληνικό, απέσπασε τη γενικότερη συμπάθεια, την εκτίμηση και την αγάπη των κατοίκων της περιοχής, οι οποίοι της εμπιστεύονταν τα παιδιά τους και άκουγαν με προσοχή τη γνώμη της σε κάθε ζήτημα που τους απασχολούσε. Η δράση της Χατζηγεωργίου αποτελούσε πρόκληση για το Βουλγαρικό Κομιτάτο, που με συνεχείς απειλές προσπάθησε να εμποδίσει το έργο της και την προσπάθεια της να αναζωογονήσει το καταπιεσμένο Εθνικό ελληνικό φρόνημα των κατοίκων της περιοχής.

Απόφαση για την δολοφονία της

Το Βουλγαρικό κομιτάτο μετά την αποτυχία του να την εξαγοράσει ή να την εκφοβίσει προκειμένου να την απομακρύνει από το χωριό, την προέγραψε και αποφάσισε την δολοφονία της ορίζοντας μεγάλο χρηματικό ποσό ως επικήρυξη προκειμένου να πετύχει το σκοπό του. Το 1903, όταν την οργάνωση του Μακεδονικού Αγώνα ανέλαβε το Ελληνικό Προξενείο Θεσσαλονίκης, η οργάνωση στηρίχθηκε πλέον σ' ένα επιλεγμένο δίκτυο πρακτόρων. Ο υπολοχαγός Αθανάσιος Εξαδάκτυλος (Καπετάν Αντωνίου) ανέλαβε να οργανώσει την περιοχή της Γευγελής και στάλθηκε εκεί σαν έμπορος ο αξιωματικός-πράκτορας Παναγιώτης Κλείτος (Καπετάν Λίβρας ή Κλεισούρας) , ο οποίος διηύθυνε την τοπική πολιτοφυλακή, που συγκροτήθηκε μετά την άφιξη του, καθώς ήταν δυσχερής η εγκατάσταση σώματος στην αρχή του ένοπλου αγώνα. Το Ελληνικό Προξενείο όταν έμαθε την προγραφή της Χατζηγεωργίου, για μεγαλύτερη ασφάλεια, τη μετέθεσε ως δασκάλα στο χωριό Γρίτσιστα. Οι κομιτατζήδες την έδιωξαν από το χωριό πέντε φορές, όμως κάθε φορά που την απομάκρυναν η Χατζηγεωργίου επανερχόταν στην υπηρεσία της.

Δράση Μανόλη Κατσίγαρη (Καραμανώλη)

Το Ελληνικό Κομιτάτο με επιστολή που απέστειλε στον Κρητικό αξιωματικό Καπετάν Μανώλη Κατσίγαρη , το αντάρτικο σώμα του οποίου δρούσε στην περιοχή, απ’ τους Ευζώνους ως το Βαλάντοβο κι απ’ την Δοϊράνη ως την Στρώμνιτσα, του ανέθεσε την ευθύνη της εγκαταστάσεως και της ασφάλειας της Χατζηγεωργίου. Η επιστολή του Κομιτάτου γράφει:

«Καπετάν Μανώλη, Θα προσφέρης μεγάλην υπηρεσίαν εις τον αγώνα μας, αν προστατεύσης την διδασκάλισσαν Αικατερίνην Χατζηγεωργίου, η οποία υπηρετεί εις την Μπογδάντσα. Οι εχθροί μας την έχουν οριστικώς προγράψει, αν μείνει εκεί, και θα χάσωμεν πολυτιμωτάτην δια την Πατρίδα ύπαρξιν. Συνώδευσέ την λοιπόν μέχρι της Γρίτσιστας με τα παληκάρια σου, όταν μεταβής εκεί. Μην την αφήσεις ούτε βήμα. Εις την Αικατερίνην εγράψαμεν να σας ακολουθήση με πάσαν εμπιστοσύνην». 

Ο Κατσίγαρης ακολούθησε πιστά την εντολή του Ελληνικού Κομιτάτου και τη Χατζηγεωργίου συνόδευσε στην Γρίτσιστα, που σήμερα ονομάζεται Κράλιεβο Σέλο, ένα Ελληνοχώρι ψηλά στις όχθες του Αξιού ποταμού εκεί που ο ποταμός του Βαλάντοβου χύνει τα νερά του στον Αξιό, ένα μικρό Ελληνικό σώμα ανταρτών. Πριν καν απομακρυνθεί το σώμα του Κατσίγαρη τριπλάσιοι σε αριθμό Βούλγαροι κομιτατζήδες επιτέθηκαν κατά των κατοίκων του χωριού, γιατί δέχθηκαν πάλι τη δασκάλα, αλλά αποκρούστηκαν.

Η επίθεση στο χωριό

Την 11η Σεπτεμβρίου οι κάτοικοι του χωριού, με την προτροπή της δασκάλας, αντιστάθηκαν κι έδιωξαν από το χωριό τη συμμορία των κομιτατζήδων του Αντωνίου Κιόσε. Το βράδυ της 13ης Οκτωβρίου, λίγες ώρες μετά το θάνατο του Παύλου Μελάσε συμπλοκή της ομάδος του με Τούρκους στρατιώτες, στην Γρίτσιστα στο σπίτι του Άγγελου Σίσκου, όπου λειτουργούσε το σχολείο του χωριού και φιλοξενούνταν η Αικατερίνη Χατζηγεωργίου, γύρω από το τζάκι είναι καθισμένοι ο Σίσκος, ο Κώστας Σιωνίδης και ο Λεωνίδας Σιωνίδης, εξάδελφοι της Χατζηγεωργίου, καθώς κι ο Γρηγόρης Μηλόβας. Στο σπίτι βρίσκονται ακόμη, η Βασιλική, η γυναίκα του Σίσκου, και δύο εννιάχρονα κορίτσια, η Ζαχαρούλα, η κόρη του Σίσκου, κι η Ανδρομάχη, η κόρη του Σιωνίδη. Πλησίαζαν τα μεσάνυχτα, όταν ακούστηκαν δυο-τρία διακριτικά χτυπήματα στην μεγάλη δίφυλλη εξώπορτα κι όταν ο Σίσκος ρωτάει ποιος είναι, παίρνει την απάντηση: -«Έλληνας Καπετάνιος, μωρέ, είμαι.. Ο Καραμανώλης... θέλω την Κατερίνα.» Η Χατζηγεωργίου, που γνώριζε την φωνή και την ομιλία του Κατσίγαρη, καθώς διατηρούσε ανάλλαγη την κρητική προφορά, ενώ η προφορά αυτού που μίλησε ήταν χοντρή, απάντησε στον άγνωστο: -«Εγώ δεν έχω σχέση με κανέναν Καπετάνιο. Πήγαινε, άνθρωπέ μου, στο καλό κι άφησέ με ήσυχη να κοιτάζω την δουλειά μου.»

Ο Βούλγαροι κομιτατζήδες, με αρχηγό τον βοεβόδα Λεώνε, έχοντας την πληροφορία ότι στο χωριό υπήρχαν ελάχιστοι που θα μπορούσαν να το υπερασπιστούν, επιτέθηκαν. Λίγη ώρα αργότερα κι αφού απέτυχε η προσπάθεια τους να σπάσουν την πόρτα και να εισβάλλουν, αποφάσισαν να κάψουν το σπίτι. Από το παράθυρο του δωματίου της η Χατζηγεωργίου πυροβόλησε και σκότωσε τους δύο πρώτους που πλησίασαν, ενώ οι άλλοι δεκαοκτώ από το σώμα του βοεβόδα Λεώνε σκόρπισαν τρομαγμένοι στις γωνιές κι άρχισαν να πυροβολούν τα παράθυρα. Μετά από τρεις ώρες αναποτελεσματικών πυροβολισμών, την ώρα που η Χατζηγεωργίου γεμίζει το όπλο της για να πυροβολήσει, ένας Βούλγαρος κομιτατζής με αναμμένο πυρσό, σπάει ένα παράθυρο του ισογείου και τον ρίχνει μέσα. Το ξύλινο εσωτερικό του σπιτιού λαμπαδιάζει αμέσως, δημιουργώντας μια κόλαση φωτιάς, όμως η Κατερίνα όπως και οι άλλοι συνεχίζουν να πυροβολούν μέχρι να σωθούν οι σφαίρες τους και ώσπου να τους κάψουν οι φλόγες, που έχουν φτάσει ως τη στέγη. Πατώματα, παράθυρα, οροφές, πόρτες και έπιπλα καίγονται, την ώρα που κοριτσίστικες τσιριξιές και φωνές καλούν σε βοήθεια.

Δολοφονία της Χατζηγεωργίου

Για το τέλος της Χατζηγεωργίου γράφει η Πηνελόπη Δέλτα στο έργο της «Στα μυστικά του Βάλτου»:

«...δυο ώρες, με το πιστόλι στο χέρι, αμύνουνταν μόνη! Τότε έβαλαν φωτιά ...{...}... οι Βούλγαροι, και πνιγμένη από τον καπνό, με δυο κοριτσάκια, πήδηξε η Χατζηγεωργίου από το παράθυρο. Τα θηρία την έπιασαν και την αποκεφάλισαν, καθώς και τα κοριτσάκια, και τις ξανάριξαν πάλι μες στις φλόγες. Μόνο από την καλτσοδέτα της αναγνώρισαν τη Χατζηγεωργίου...». 

Σε λίγο ένας τριγμός ακούγεται κι η στέγη πέφτει με πάταγο πάνω στα ερείπια του σπιτιού, ενώ ο ουρανός γεμίζει σπιθοβολήματα, καθώς από το σπίτι έχουν πια μείνει μόνο στάχτη και καπνισμένα ντουβάρια. Την ώρα που ο βοεβόδας Λεώνε πανηγυρίζει για το κατόρθωμα του, κάτω από τα ερείπια βρίσκονται καρβουνιασμένοι οι άνθρωποι του σπιτιού κι οι επισκέπτες τους. Μαζί με το νεκρό σώμα της Χατζηγεωργίου κάηκαν ο Άγγελος Σίσκος, η σύζυγός του Βασιλική, η θυγατέρα του Ζαχαρούλα, ο Γρηγόριος Μηλόβας, ο συγγενής του Σίσκου παντοπώλης Κωνσταντίνος Σιωνίδης και η θυγατέρα του Ανδρομάχη.

Τι ακολούθησε

Την άλλη μέρα του αποκεφαλισμού της Χατζηγεωργίου ένα Ελληνικό σώμα ανταρτών με τον οπλαρχηγό Μιχάλη Σιωνίδη από τη Μπογδάντσα, που ήταν εξάδελφος της Χατζηγεωργίου, πήγε κι έκαψε τη Μπραΐκορτσα και την Μπαλίντσα, δυο βουλγαροχώρια όπου κρύβονταν οι δολοφόνοι της και τους έσφαξαν ως τον τελευταίο. Ο Καπετάν Μανώλης Κατσίγαρης, που έφτασε αργά στην Γρίτσιστα και δεν πρόλαβε την δολοφονία της ηρωικής διδασκάλισσας, ακολούθησε τους Βούλγαρους δολοφόνους και σκότωσε με τα χέρια του τον βοεβόδα Λεώνε στη θέση Κυπαρίσσια, όπου ήταν το κρησφύγετο του, ειδοποιημένος από τον Έλληνα αξιωματικό Σπυρίδωνα Σπυρομήλιο, που δρούσε στη Μακεδονία με το ψευδώνυμο «Σουρής», ενώ επίσημα ήταν Γραμματέας στο Ελληνικό Προξενείο Θεσσαλονίκης.

Το 1939 στο νεκροταφείο της Γευγελής, στα νότια του σημερινού μορφώματος των Σκοπίων, εκτός των προσωρινών Ελληνικών συνόρων, ο Πόντιος Γεώργιος Σιδηρόπουλος, διδάσκαλος στην Ειδομένη, βρήκε τον τάφο της Αικατερίνης Χατζηγεωργίου, η επιτύμβια στήλη του οποίου έγραφε:

«Υπέρ της εις τον Θεόν των Ελλήνων πίστεως αγωνιζομένη, πυρί υπό των Βουλγάρων παραδοθείσα, ενθάδε κείμαι, Αικατερίνη Χατζηγεωργίου διδάσκαλος, 14 Οκτωβρίου 1904». 

Τον σταυρό αυτό μετέφερε ο Γεώργιος Σιδηρόπουλος με πομπή ιερέων και συνοδεία Φιλαρμονικής στην Ειδομένη και τον τοποθέτησε στο ηρώο στο προαύλιο του σχολείου, όπου δημιούργησε κενοτάφιο. Στον ίδιο χώρο είχε ανεγερθεί προτομή του Καπετάν Μανώλη Κατσίγαρη. Ο Γεώργιος Σιδηρόπουλος επιστρέφοντας στις 15 Αύγουστου 1945 από την Αξιούπολη δολοφονήθηκε από τον Βασίλειο Μαρτινίδη, πρώην μαθητή του που ήταν μέλος μιας από τις ληστοσυμμορίες του Κομμουνιστικού Κόμματος Ελλάδος. Ενταφιάστηκε κι αυτός στο προαύλιο του σχολείου στο χώρο όπου τοποθέτησε στον σταυρό της Χατζηγεωργίου.

Μνημείο στην Ειδομένη

Το 1961 στην αυλή του σχολείου της Ειδομένης με πρωτοβουλία και φροντίδα του διευθυντή του Ιωάννη Κρυωνά, κατασκευάστηκε μνημείο που περιλαμβάνει:

• Τον σταυρό που αφιερώνεται στην δασκάλα Αικατερίνη Χατζηγεωργίου.
• Στήλη πεσόντων κατοίκων Ειδομένης που αναγράφει: "Η Κοινότης Ειδομένης ανήγειρεν υπέρ πατρίδος ενδόξως πεσόντων κατά τους πολέμους 1912-1922 ηρωικών τέκνων της"
• Ταφικό μνημείο του Δάσκαλου Γεώργιου Σιδηρόπουλο που δολοφονήθηκε στην Ειδομένη.

Το μνημείο υπέστη φθορές από αγνώστους στις 9 Μαϊου 2016 όμως αποκαταστάθηκε τρία χρόνια αργότερα.

Μνήμη Αικατερίνης Χατζηγεωργίου

Μνημείο Χατζηγεωργίου-Σιδηρόπουλου

Τη φρικτή δολοφονία και την θυσία της Αικατερίνης Χατζηγεωργίου, μια μέρα μετά την δολοφονία του Παύλου Μελά, διατραγωδεί ο ποιητής Γεώργιος Στρατήγης και την καταγράφει στο απολύτως γλαφυρό ποίημα του :

Σε μια ηρωΐδα	(Γεώργιος Στρατήγης)
«Παιδιά μου, γιατί χύνεται Δάκρυα με τόση λαύρα Κι όλα φοράτε μαύρα Στο έρμο αυτό σχολειό;	Τους λέει: "Δεν παραδίνεται Ποτέ της μια Ελληνίδα". Κι ως λύκαινα ηρωίδα Τρεις ώρες τους κρατεί.
– Έκαψαν τη δασκάλα μας Βούλγαροι δολοφόνοι Κι έχουμε μείνει μόνοι, Χωρίς μανούλα πλειό.	Μα τέλος την εκάψανε Κι επέταξε στα ουράνια Κι εμάς σε μαύρη ορφάνια Μας άφησε στη γη.
Γιατί από μάνα πιο πολύ Μας αγαπούσε εκείνη, Η δόλια Αικατερίνη Από τη Γευγελή.	Ω Πλάστη, οι σπίθες που 'βγαλε Το ηρωικό της σώμα, Στο Ουράνιο ας γίνουν δώμα Αστέρια φωτεινά.
Της είπαν να παραδοθεί Τα τέρατα εκείνα. Μ’ αυτή σαν Μπουμπουλίνα, Ενώ πυροβολεί,	Στης εκδικήσεως τη στιγμή Να μας φωτάν το δρόμο Να σπείρουμε τον τρόμο Στην άτιμη γενηά.»

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• [Η δασκάλα της Μπογδάντσα]
• [Η ΗΡΩΙΔΑ Αικατερίνη Χατζηγεωργίου-14 Οκτωβρίου του 1904]
• [Η δασκάλα της Μπογδάντσας Video, απόσπασμα από την ταινία «Παύλος Μελάς».]

Πηγή

• [«Οι ιππότες του Σταυρού», Γεώργιος Μόδης.]

Παραπομπές

ΜΕΤΑΠΑΙΔΕΙΑ: η ΕΛΛΗΝΙΚΗ εναλλακτική εγκυκλοπαίδεια

Έκδοση της Metapedia.org