Κόνραντ Λόρεντς

O Κόνραντ Ζαχαρίας Λόρεντς, [Konrad Zacharias Lorenz], Αυστριακός εθνικοσοσιαλιστής, εθνολόγος, στρατιωτικός γιατρός, διδάκτορας της Ιατρικής και της φιλοσοφίας, δημιουργός της επιστήμης της ηθολογίας, ψυχολόγος, στοχαστής ζωολόγος, ορνιθολόγος, Πανεπιστημιακός καθηγητής και παγκοσμίως γνωστός βιολόγος της ανθρώπινης συγκριτικής συμπεριφοράς που το 1973 τιμήθηκε με το Βραβείο Νόμπελ Ιατρικής, γεννήθηκε στις 7 Νοεμβρίου 1903 στη Βιέννη της Αυστρίας και πέθανε στις 27 Φεβρουαρίου 1989 στο πατρικό του σπίτι στο Άλτενμπεργκ κοντά στη Βιέννη.

Ήταν παντρεμένος με την Margarethe Gebhardt Λόρεντς με την οποία απέκτησαν τρία παιδιά, ένα από τα οποία ήταν ο Thomas.

Κόνραντ Ζαχαρίας Λόρεντς

Βιογραφία

Πατέρας του ήταν ο Άντολφ Λόρεντς, γνωστός ορθοπεδικός χειρουργός της Βιέννης και μητέρα του η γιατρός Emma Lecher Lorenz, των οποίων ήταν το μικρότερο από τα παιδιά τους. Ο Κόνραντ έζησε και μεγάλωσε στη Βιέννη και τα καλοκαίρια στο κτήμα της οικογένειας του στο Altenberg, ένα χωριό στις όχθες του ποταμού Δούναβη. Ο Λόρεντς ολοκλήρωσε τις εγκύκλιες σπουδές του από ένα από τα καλύτερα σχολεία της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης της Βιέννης.

Το 1922, ο Κόνραντ, που είχε δύο μεγαλύτερα αδέλφια τον Albert και τον Johann, παρακολούθησε ένα ιατρικό πρόγραμμα σπουδών στο Πανεπιστήμιο της Κολούμπια των Η.Π.Α, ενώ το 1923 επέστρεψε στην Αυστρία και το 1928 ολοκλήρωσε τις σπουδές του στην Ιατρική σχολή του πανεπιστημίου της Βιέννης, με αντικείμενο την Επιστήμη της Ιατρικής. Πριν αποφοιτήσει από την ιατρική, ξεκίνησε να σπουδάζει ζωολογία και να παρακολουθεί σεμινάρια ψυχολογίας σχετικά με την εφαρμογή συγκριτικών μεθόδων στη μελέτη της συμπεριφοράς. Αρχικά ενδιαφέρθηκε για την παλαιοντολογία και τη ζωολογία, όμως σπουδάζοντας στην ιατρική σχολή ανακάλυψε ότι η συγκριτική ανατομική και εμβρυολογία προσέφερε καλύτερη πρόσβαση από την παλαιοντολογία στο πεδίο της εξέλιξης των ειδών, που τον ενδιέφερε κυρίως. Μετά την αποφοίτηση του από την Ιατρική ανακηρύχθηκε επίκουρος καθηγητής στο Ινστιτούτο Ανατομίας μέχρι το 1935, ολοκληρώνοντας, ταυτόχρονα, τις σπουδές του στην Ζωολογία.

Το 1936 γνωρίστηκε με τον Νίκολας Τίμπεργκεν, με τον οποίο έκτοτε συνεργάστηκαν στην διεξαγωγή μελετών σε άγριες και εξημερωμένες χήνες , καθώς και στα υβρίδια τους, ενώ πραγματοποίησε διαλέξεις σε φοιτητές κατά του μαρξισμού. Το 1940 διορίστηκε καθηγητής ψυχολογίας στο πανεπιστήμιο του Κένιξμπεργκ, το σημερινό Καλίνινγκραντ στη Ρωσία, ενώ το 1941 ανέλαβε γιατρός του γερμανικού στρατού, με την ειδικότητα του νευρολόγου-ψυχίατρου και το 1944 βρέθηκε στο Ρωσικό μέτωπο όπου συνελήφθη από τους Ρώσους, οι οποίοι του ανέθεσαν να εργαστεί σε νοσοκομεία της Ρωσίας και της Αρμενίας από το 1944 μέχρι το 1948, ουσιαστικά αιχμάλωτος των κομμουνιστών. Μετά την απελευθέρωση του επέστρεψε στο πατρικό του σπίτι στο Altenberg, όμως αργότερα μετακόμισε στη Γερμανία, όπου συνέχισε τις επιστημονικές του έρευνες και το 1950, έγινε μέλος των ερευνητών του Ιδρύματος «Max Planck», από το οποίο αποχώρησε το 1973, με αντικείμενο την Συμπεριφορική Ψυχολογία.

Επιστημονικές μελέτες

Η υπέρμετρη αγάπη του για τα ζώα, ήδη από την νεανική του ηλικία, υπήρξε καθοριστική για την μετέπειτα επαγγελματική του σταδιοδρομία. Ο Κόνραντ πραγματοποίησε σημαντικές μελέτες σχετικά με την συμπεριφορά των ζώων κι έναν μεγάλο αριθμό πειραμάτων και παρατηρήσεων για το ένστικτο, την ικανότητα μαθήσεως τους, την ερωτροπία, την αναπαραγωγή και την φροντίδα των μικρών τους. Έγινε παγκοσμίως γνωστός με τη θεωρία της αποτυπώσεως ή εγχαράξεως, [imprinting], δηλαδή τη διαδικασία που διενεργείται μόλις λίγες ώρες μετά την γέννηση, και μέσω της οποίας ένας νεοσσός νιώθει ενστικτωδώς την έλξη προς την μητέρα του ή το άτομο που θα δει πρώτα μπροστά του. Ο Κόνραντ μελέτησε την επιθετικότητα ως μέσο που βοηθά στην επιβίωση των ειδών του ζωικού βασιλείου.

Με τις μελέτες και τις παρατηρήσεις του απέδειξε πως κατά τη διάρκεια μιας πρώιμης κρίσιμης περιόδου της ζωής, συγκεκριμένα ερεθίσματα φαίνεται να είναι αναγκαία για τη φυσιολογική ανάπτυξη και προκαλούν έναν τύπο μη αναστρέψιμης συμπεριφοράς. Παρά την ανάπτυξη του εγκεφαλικού φλοιού ο άνθρωπος είναι και αυτός εξοπλισμένος με στερεότυπες συμπεριφορές που προκαλούνται από ειδικά ερεθίσματα-κλειδιά, όπως το χαμόγελο του βρέφους και η συμπεριφορά της μητέρας προς το νεογέννητο. Πειράματα με πιθήκους απέδειξαν τις καταστροφικές συνέπειες της πλήρους κοινωνικής απομόνωσης του νεογέννητου στη μελλοντική του συμπεριφορά. Οι έρευνες αυτές συνέδραμαν ουσιαστικά στην ψυχιατρική και στην ψυχοσωματική ιατρική, με εξαιρετικά αποτελέσματα στην προσπάθεια για προσαρμογή των συνθηκών του περιβάλλοντος στον βιολογικό εξοπλισμό του ανθρώπου, έτσι ώστε να αποφεύγεται η δυσκολία προσαρμογής και η νόσος.

Ο Λόρεντς έθεσε τα θεμέλια της επιστήμης που ονομάζεται συγκριτική μελέτη συμπεριφοράς ή ηθολογία. Οι πρώτες ανακαλύψεις του πραγματοποιήθηκαν σε έντομα, ψάρια και πουλιά, αλλά οι βασικές αρχές αποδείχτηκαν εφαρμόσιμες σε θηλαστικά, συμπεριλαμβανομένου και του ανθρώπου. Με τη βοήθεια πειραμάτων που διενεργήθηκαν σε νεαρά πουλιά από εκκολαπτική μηχανή, απέδειξε ότι οι στερεότυπες ενέργειες, όπως είναι οι περισσότερες από τις ενστικτώδεις, εμφανίζονταν ως αντιδράσεις σε ερεθίσματα-κλειδιά χωρίς να προηγείται πείρα, δηλαδή χωρίς μάθηση. Υπάρχουν όμως τύποι συμπεριφοράς για την ανάπτυξη των οποίων απαιτείται η απόκτηση επαρκούς πείρας. Η Κοινωνιοβιολογία, της οποίας θεμελιωτής υπήρξε ο Λόρεντς έχει διαπιστώσει, ότι στα ζώα και στον άνθρωπο υπάρχει εκ γενετής δεδομένο το αίσθημα του διαχωρισμού στους δικούς μας και στους άλλους. Η ομαδοποίηση με τους συγγενείς σημαίνει αυτομάτως συνεργασία με αυτούς και άπωσι πρός τους άλλους -ακόμη δε και επιθετικότητα.

Ιδεολογικά πιστεύω

Ο Κόνραντ Λόρεντς το 1938, με επιστολή του υπέβαλλε αίτηση για την εγγραφή του ως μέλος στο «Εθνικό Σοσιαλιστικό Γερμανικό Εργατικό Κόμμα» του Αδόλφου Χίτλερ. Στην επιστολή του ο Κόνραντ τόνιζε πως ήταν από πεποίθηση εθνικοσοσιαλιστής και πρόσθετε ακόμη, πως πολύ πριν την προσάρτηση της Αυστρίας στην Εθνικοσοσιαλιστική Γερμανία το Μάρτιο του 1938, ο ίδιος είχε πετύχει να αποδείξει σε Σοσιαλιστές φοιτητές τη «βιολογική αδυναμία του Μαρξισμού» και να τους προσηλυτίσει στον Εθνικοσοσιαλισμό. Ο Λόρεντς διέδωσε τα σημαντικότερα στοιχεία της ρατσιστικής ιδεολογίας. Το 1983 το Πανεπιστήμιο του Σάλτσμπουργκ, αποφάσισε να απονεμηθεί στον Λόρεντς ο τίτλος του επιτίμου διδάκτορα του Πανεπιστημίου, απόφαση που ανακλήθηκε στις 17 Δεκεμβρίου του 2015, όταν η Σύγκλητος του Πανεπιστημίου με νεότερη απόφαση της έκρινε τον Λόρεντς ανάξιο της τιμητικής διακρίσεως την οποία του αφαίρεσε, ενώ παράλληλα τον διέγραψε από τον κατάλογο των επίτιμων διδακτόρων .

Το Πανεπιστήμιο του Σάλτσμπουργκ, απόφαση της Συγκλήτου του το 2014, είχε ανακοινώσει την πρόθεση του να ελέγξει αν υπάρχουν «προβληματικές περιπτώσεις» από τα συνολικά 88 πρόσωπα που έχουν ανακηρυχτεί στην ιστορία του «επίτιμοι διδάκτορες» και στα οποία περιλαμβάνονται, μεταξύ άλλων, ο αρχιμουσικός Χέρμπερτ φον Κάραγιαν, ο ζωγράφος 'Όσκαρ Κοκόσκα, ο συγγραφέας Πέτερ Χάντκε και ο Πάουλ Τρατς.

Βραβείο Νόμπελ

Το 1969, ο Κόνραντ έγινε ο πρώτος άνθρωπος που τιμήθηκε με το Βραβείο Mondial Cino Del Duca, ενώ το 1973, τιμήθηκε και μοιράστηκε με τους συναδέλφους του, Καρλ φον Φρις, [Karl von Frisch], και Νικολάας Τίνμπεργκεν, [Nikolaas Tinbergen], το βραβείο Νόμπελ Ιατρικής και Φυσιολογίας για τις ανακαλύψεις του σχετικά με την οργάνωση και ανάδειξη μοντέλων ατομικής και κοινωνικής συμπεριφοράς.

Εργογραφία

Έγραψε και δημοσίευσε μια σειρά από σημαντικά έργα, ορισμένα από τα οποία κυκλοφορούν και στα Ελληνικά. Μεταξύ τους περιλαμβάνονται:

• «Μιλούσα με τα θηρία, τα ψάρια και τα πουλιά».

Ο τίτλος είναι εμπνευσμένος από τον μύθο σύμφωνα με τον οποίο ο βασιλιάς Σολομώντας, με την βοήθεια ενός δαχτυλιδιού, μιλούσε με τα ζώα, όμως ο Λόρεντς υποστήριζε πως μπορούσε να μιλήσει στα ζώα χωρίς να χρειάζεται το δαχτυλίδι.

• «Για την Επιθετικότητα», το 1966,
• «Τα 8 θανάσιμα αμαρτήματα του πολιτισμού μας», εκδόσεις «Θυμάρι». Το βιβλίο κυκλοφόρησε το 1973, τη χρονιά που ο Κόνραντ τιμήθηκε με το βραβείο Νόμπελ και σε αυτό αναφέρει τις οκτώ αιτίες που, κατά τη γνώμη του, οδηγούν στο τέλος του ανθρώπου.
• «Διατηρώντας την ισορροπία στην τάξη», παιδαγωγικό βιβλίο, το 1989 από τις εκδόσεις «Θυμάρι».

Στο έργο περιγράφει με πολυάριθμα παραδείγματα, τη φυλογενετική εξέλιξη της γνώσεως, θίγει τη μεγάλη διαμάχη της δυτικής φιλοσοφίας ανάμεσα στον ιδεαλισμό και τον υλισμό και εξιστορεί, βήμα προς βήμα, τη μακρόχρονη και επίμονη πορεία των ανθρωποειδών προγόνων μας, προς την απόκτηση του αντιληπτικού μηχανισμού.

• «Η πίσω πλευρά του καθρέφτη», το 1982 από τις εκδόσεις «Θυμάρι», έρευνα για μια φυσική ιστορία της ανθρώπινης γνώσεως.
• «Το δαχτυλίδι του Σολομώντα»,
• «Όταν ο Σκύλος συνάντησε τον Άνθρωπο».

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Konrad Lorenz-Science of Animal Behavior (1975)
• Κόνραντ Λόρεντζ (1903-89)
• Ο Νομπελίστας Κόνραντ Λόρεντς έχασε το επίτιμο διδακτορικό του λόγω «ναζιστικού παρελθόντος»

Παραπομπές

ΜΕΤΑΠΑΙΔΕΙΑ: η ΕΛΛΗΝΙΚΗ εναλλακτική εγκυκλοπαίδεια

Έκδοση της Metapedia.org