Λίμνη Λυσιμαχεία

Η Λυσιμαχεία (άλλη γραφή:Λυσιμαχία), γνωστή με τα ονόματα Μουρτσιάνου, Αγγελοκάστρου, Κονώπι ή Κωνώπη και Υρία , είναι λίμνη γλυκού νερού στο νομό Αιτωλακαρνανίας βορείως του ομώνυμου χωριού και νοτίως της πόλεως του Αγρινίου. Η λίμνη έχει σχήμα επίμηκες με χαμηλές όχθες, επιφάνεια 13,2 τετραγωνικά χιλιόμετρα, περίμετρο 17 περίπου χιλιόμετρα, μέγιστο βάθος μόλις 9 μέτρα, το δε υπερθαλάσσιο ύψος της είναι 14 μέτρα. Το μέγιστο μήκος της είναι 6 και το πλάτος της περίπου 3 χιλιόμετρα. Ο σχηματισμός της οφείλεται σε τεκτονικά αίτια, περί το τέλος του Πλειστοκαίνου περιόδου και αποτελεί κατάλοιπο μιας μεγαλύτερης τοπικής λίμνης.

Λυσιμαχία (άποψη της λίμνης)

Γεωγραφική θέση

Η λίμνη βρίσκεται στο νοτιοανατολικό τμήμα του Νομού Αιτωλοακαρνανίας και περικλείεται μεταξύ των συντεταγμένων 380 28΄ και 380 40΄ βόρειου γεωγραφικού πλάτους και 210 20΄ και 210 40΄ ανατολικού γεωγραφικού μήκους. Περιβάλλεται από τα όρη Παναιτωλικό και Αράκυνθος, καταλαμβάνοντας το μεταξύ αυτών σχηματιζόμενο βύθισμα, η δε έκταση της λεκάνης απορροής της ανέρχεται σε 246 km2. Στο πλάι της Λυσιμαχείας, στα ανατολικά της, βρίσκεται η άλλη λίμνη του μεγάλου Αιτωλικού Πεδίου η Τριχωνίδα, η μεγαλύτερη λίμνη του νομού και μία από τις μεγαλύτερες της Ελλάδος. Στη Λυσιμαχεία καταλήγει ο χείμαρρος της Ερμίτσας και από τα νερά της υδρολογικής της λεκάνης ενώ δέχεται, επίσης, και τα πλεονάζοντα νερά της λίμνης Τριχωνίδας, με την οποία επικοινωνεί μέσω της τάφρου Αλάμπεη, μήκους 2,8 χιλιομέτρων.

Η λίμνη αποτελεί υδρολογική συνέχεια της λίμνης Τριχωνίδας, δέχεται τα πλεονάζοντα νερά της με μια διώρυγα και χωρίζεται από αυτή με μια λωρίδα ξηράς. Η Λυσιμαχεία έχει μετατραπεί σε ρυθμιστικό ταμιευτήρα νερού με μια σειρά από τεχνικά έργα (π.χ.σήραγγες, τάφροι). Μέσω της σήραγγας Λυσιµαχίας μήκους 6.410 μέτρων κάτω από τον Αράκυνθο, παροχετεύονται τα νερά της Τριχωνίδας και της Λυσιµαχίας προς το εξωτερικό βύθισμα Μεσολογγίου και µε δίκτυο διωρύγων αρδεύουν περίπου 280000 στρέμματα. Το ύψος της σήραγγας είναι 5,02μ. το πλάτος της 5,15μ. και η κλίση της 0,74%. Το φράγμα ξεκίνησε να λειτουργεί το 1981. Τα νερά της λίμνης έχουν διέξοδο, επίσης, προς τον Αχελώο μέσω του Δίμηκου ποταμού, δυτικά του χωριού Αγγελόκαστρο.

Ιστορία

Το αρχαίο όνομα της λίμνης ήταν Υρία, καθώς βρίσκονταν στην περιφέρεια της ομώνυμης αρχαίας πόλεως της Αιτωλίας. Οι Αιτωλοί, χάρη της μακροχρόνιας συμμαχίας τους με τον βασιλιά Λυσίμαχο, έναν από τους διαδόχους του Μεγάλου Αλεξάνδρου, μετονόμασαν τη λίμνη σε Λυσιμαχεία, στις αρχές του 3 π.Χ. αιώνα προς τιμήν του βασιλιά Λυσίμαχου σε Λυσιμαχεία, χτίζοντας παράλληλα και ομώνυμη πόλη προς τιμήν του. Τα λουτρά ανήκαν στο βασιλιά Λυσίμαχο και φιλοξένησαν, όπως αναφέρεται, ιστορικά πρόσωπα όπως τον βασιλιά της Μακεδονίας Φίλιππο καθώς και την κόρη του Πτολεμαίου βασιλιά της Αιγύπτου και μετέπειτα βασίλισσα της Αιγύπτου Αρσινόη. Έτσι εξηγείται και η αναφορά που γίνεται, ότι πολλοί προύχοντες της εποχής εξ Αιγύπτου έρχονταν για λουτροθεραπεία στην περιοχή.

Βιότοπος

Οι λίμνες, της Λυσιμαχείας και της Τριχωνίδος, αποτελούν ενιαίο οικοσύστημα. Η παραλίμνια περιοχή είναι πνιγμένη στα καλάμια και ανάμεσα τους βρίσκουν καταφύγιο το χειμώνα, Φαλαρίδες, Βουταλίδες και πρασινοκέφαλες πάπιες, ενώ φωλιάζουν Πορφυροτσικνάδες, Νανομουγκάνες και στα γύρω δέντρα ο Νυχτοκόρακας. Στα νερά της υπάρχουν ενδημικά ψάρια και η σπάνια πια στη χώρα μας Βίδρα. Παλαιότερα οι δύο λίμνες ήταν ενωμένες και αποτελούσαν πλούσιο βιότοπο. Σύμφωνα με περιγραφές περιηγητών του 19ου και του 20ου αιώνα οι γύρω από τις λίμνες περιοχές ήταν σχεδόν αδιαπέραστα δάση. Σήμερα τις χωρίζει η επαρχικά εθνική οδός Μεσολογγίου-Ᾱγρινίου-Ᾱμφιλοχίας και η επικοινωνία μεταξύ των δύο λιμνών γίνεται μέσω ενός ελεγχόμενου καναλιού.

Η λίμνη περιβάλλεται από αλλουβιακές αποθέσεις, όπου είναι κυρίως καλλιεργούμενα χωράφια με καπνό. Σε πολλά σημεία παρατηρούνται μόνιμα ή εποχιακά έλη. Μια μακροσκοπική μελέτη των υδρόβιων τραχειοφυτών διεξήχθη το 1985 από τους Κουμπλί-Σωτήτζη & Βαλλιανάτου. Η φυσική βλάστηση της ακτογραμμής αποτελείται κυρίως από βότανα, όπως Σκοβούρλο (Scirpus holoschoenus), Paspalum paspaloides, Μέντα (Mentha aquatica), Kickxia elatine, Cyperus longus, Carex otrubae, Juncus acutus κλπ.). Ορισμένοι θάμνοι όπως η Λυγαριά (Vitex agnus-castus) και δέντρα [Πλάτανος ο ανατολικός (Platanus orientalis), Λευκή Ιτιά (Salix alba), Ασημόλευκα (Populus alba)] έχουν διάσπαρτη εξάπλωση. Το είδος που κυριαρχεί κοντά στην ακτογραμμή είναι το Phragmites australis και αποτελεί ένα εξαιρετικά πυκνό, σχεδόν συνεχές καλαμιώνα, κυρίως κοντά στην ακτογραμμή καθώς και στην ανώτερη βαθύαλη ζώνη, το οποίο διακόπτεται σε πολλά μέρη μόνο από ανθρώπινες δραστηριότητες.

Η Λυσιμαχεία παρουσιάζει έντονες εποχικές διακυμάνσεις της στάθμης του νερού, που οφείλονται στον υψηλό βαθμό εξατμίσεως κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού και στην αποστράγγιση προς τον Αχελώο. Κατά τη διάρκεια του χειμώνα η λίμνη συχνά υπερχειλίζει . Είναι εύτροφη, δέχεται τα αστικά λύματα του Αγρινίου και των γύρω οικισμών με σημαντικό όγκο ρυπαντικών ουσιών ενώ ρυπαίνεται, επίσης, από τις γεωργικές και κτηνοτροφικές δραστηριότητες της περιοχής καθώς σημαντικές παραλίμνιες εκτάσεις έχουν καταπατηθεί από αγρότες και κτηνοτρόφους και έχουν αποδοθεί στη γεωργία και την κτηνοτροφία.

Ιαματικά λουτρά Λυσιμαχείας

Από θερμική άποψη η λίμνη Λυσιμαχεία είναι ζεστή μονομυθική και ανήκει στον τύπο του ανθρακικού άλατος και στις νότιες όχθες της βρίσκονται δυο ιαματικές πηγές, των Μουρστιάνου και Χέλοβας.

Λουτρά Μουρστιάνου

Η πρόσβαση στα λουτρά, που ανήκουν σήμερα στην οικογένεια Σώκου, είναι οδική από την επαρχιακή οδό Αγρινίου-Μεσολογγίου, όπου στο ύψος των Κλεισσορευμάτων υπάρχει παράκαμψη για Λυσιμαχεία που μέσω ασφαλτοστρωμένου δρόμου καταλήγει στα λουτρά. Στην είσοδο τους υπάρχει το προσκυνητάρι της Αγίας Παρασκευής. Το φυσικό τοπίο διαμορφώνεται από λεύκες, μουριές, συκιές, ευκάλυπτους, μικρούς φοίνικες, βελανιδιές και πικροδάφνες. Τα ιαματικά λουτρά Μουρστιάνου αναφέρονται από τα αρχαία χρόνια. Ανασκαφές αποκάλυψαν ερείπια στην όχθη της λίμνης και μια κεραμική πλάκα με το όνομα Λυσίμαχος χαραγμένο πάνω της. Ιστορικοί και αρχαιολόγοι κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι τα αρχαία λουτρά κτίστηκαν υπό την επίβλεψη και για λογαριασμό του βασιλιά Λυσίμαχου από τους Αιτωλούς, οι οποίοι ήταν σύμμαχοι του στον πόλεμό του κατά του Αντιγόνου και μετέπειτα του γιου του, Δημήτριου του Πολιορκητή. Στη διάρκεια της Τουρκοκρατίας, τα λουτρά περιέπεσαν σε αχρησία, ενώ χρησιμοποιούνταν από τους Τούρκους τα δυτικά αυτών, όπου είχαν δημιουργήσει λάκκους, λουτήρες και ατμόλουτρα (χαμάμ). Το μέρος το αποκαλούσαν βρωμονέρι, λόγω της βαριάς θειούχας μυρωδιάς, που είναι ακόμη αισθητή. Ωστόσο, μετά την απελευθέρωση, οι Έλληνες συνήθιζαν να το ονομάζουν αγιονέρι, αποδίδοντάς του θαυματουργικές ιδιότητες.

Για την προέλευση των υδάτων έχει διατυπωθεί η θεωρία ότι αυτά κυλάνε από τα γύρω βουνά μέσω υποχθόνιων ρωγμών και υπογείων σηράγγων, παρασύροντας στο διάβα τους ηφαιστειογενή στοιχεία και αέρια. Κάτι τέτοιο εξηγεί και το γιατί τα ύδατα ελαττώνονται κατά τους χειμερινούς μήνες. Η θερμοκρασία του νερού κυμαίνεται στους 18 βαθμούς Κελσίου. Η χημική του σύνθεση αποτελείται από υδρόθειο και άλατα νατρίου, με αποτέλεσμα τη χαρακτηριστική βαριά οσμή. Η ιαματική ενέργεια των υδάτων συνίσταται στη θεραπεία δερματικών και ρευματικών παθήσεων, ανακουφίζοντας από δυσκαμψίες, νευραλγίες και αρθριτικά

Λουτρά Χέλοβας

Η ιαματική πηγή Χέλοβας-Μπανιώτη, σε απόσταση 15 χιλιομέτρων περίπου από το Αγρίνιο, βρίσκεται δίπλα στη λίμνη, όμως σήμερα δε χρησιμοποιείται. Τα λουτρά πήραν το όνοµα τους από τα εξαίρετα χέλια της περιοχής και είναι στην ιδιοκτησία και την εκμετάλλευση της οικογένειας Ζωγόπουλου. Η τοποθεσία είναι απίστευτης ομορφιάς και τα ιαματικά λουτρά της χαρακτηρίζονται ως ψυχρά, μεταλλικά, αλκαλικά, Na-Cl-HCO3-SO4-H2S ισχυρώς υδροθειούχα και ενδείκνυνται σε νοσήματα μυοσκελετικού και νευρικού συστήματος και για δερματικές παθήσεις.

Έγραψαν

• Ο εθνικιστής ποιητής και λογοτέχνης Κωστής Παλαμάς, στο ποίημα του «η Νιότη» από τη συλλογή «Οι καϋμοί της λιμνοθάλασσας» γράφει για τις δύο μεγάλες λίμνες της Αιτωλοακαρνανίας:

«Ξέρω δυο λίμνες ξωτικές, 
δύο λίμνες αδερφάδες
με του χωριού, με του νερού,
με του χλωρού, τα κάλλη.
Για ονειροπλέκτες έρωτες
και για τραγουδιστάδες.
Τη λίμνη τ΄ Αγγελόκαστρου
του Βραχωριού την άλλη.»

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• [Λίμνη Λυσιμαχεία Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης (ανακτήθηκε στις 03 Μαρτίου 2025, 12:54')]
• [«Δήμος Αγρινίου, οι λίμνες του δήμου» (ανακτήθηκε στις 03 Μαρτίου 2025, 12:54')]
• [Λίμνη Λυσιμαχεία Video, Youtube.com]
• [Λυσιμαχεία:Το φράγμα και η σήραγγα της λίμνης Video, Youtube.com]
• [Περιβαλλοντικός ρόλος της λίμνης Λυσιμαχίας]

Παραπομπές

ΜΕΤΑΠΑΙΔΕΙΑ: η ΕΛΛΗΝΙΚΗ εναλλακτική εγκυκλοπαίδεια

Έκδοση της Metapedia.org