Μάικλ Ανάγνος

Ο Μιχαήλ Αναγνωστόπουλος, [Michael Anagnos για τους Αμερικανούς] Έλληνας διδάκτορας της Φιλοσοφίας, δημοσιογράφος και μελετητής της εκπαιδεύσεως τυφλών και κωφαλάλων που διατέλεσε για χρόνια διευθυντής στη σχολή Τυφλών Perkins, [Perkins Scholl for the Blind] στη Βοστόνη στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής, ευεργέτης του Ελληνικού Έθνους και υποστηρικτής της γλωσσικής καθαρεύσουσας , γεννήθηκε στις 7 Νοεμβρίου 1837 στο ορεινό χωριό Πάπιγκο του Ζαγορίου της Ηπείρου, που τότε ήταν υπό Τουρκική κατοχή και πέθανε στις 29 Ιουνίου 1906 στην πόλη Ντρομπέτα-Τούρνου Σεβερίν, (πύργος του Σεβήρου), στη Ρουμανία, από υποτροπή σοβαρού προβλήματος υγείας που τον ταλαιπωρούσε χρόνια, ή δολοφονήθηκε υπό αδιευκρίνιστες και μυστηριώδεις συνθήκες. Αρχικά ενταφιάστηκε στο Ορθόδοξο κοιμητήριο της πόλεως και χρόνια αργότερα τα οστά του μεταφέρθηκαν στην Κόνιτσα, όπου βρίσκεται ο τάφος του.

Στις 31 Δεκεμβρίου 1870 παντρεύτηκε με την Τζούλια Ρομάνα Χάου, [Julia Romana Howe] , ηλικίας 26 ετών, μία από τα έξι παιδιά του Αμερικανού γιατρού-χειρουργού και γνωστού φιλέλληνα δόκτορα Σάμιουελ Γκρίντλεϊ Χάου [Dr Samuel Howe] και της συζύγου του Julia Ward Howe, η οποία απεβίωσε στις 10 Μαρτίου 1866 στη Βοστώνη της πολιτείας της Μασαχουσέτης.

Michael Anagnos

Βιογραφία

Πατέρας του ήταν ο φτωχός αγροτοκτηνοτρόφος Δημήτριος Αναγνωστόπουλος, που πέθανε όταν τα παιδιά του ήταν σε μικρή ηλικία, ενώ μητέρα του ήταν η Καλλίνα Παναγιωτέσκο-Αναγνωστοπoύλου. Ο Μιχαήλ, που είχε μία αδελφή κι έναν αδελφό, τον Χριστόδουλο Αναγνωστόπουλο, τελείωσε το δημοτικό σχολείο στη γενέτειρα του και συνέχισε τις σπουδές του στα Ιωάννινα όπου φοίτησε από το 1853 έως το 1856, ως υπότροφος από το κληροδότημα Σεμιτέλου, στην Ζωσιμαία Σχολή Ιωαννίνων και αποφοίτησε με «άριστα». Με μοναστηριακό βοήθημα φοίτησε στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών και το 1861 αναγορεύτηκε διδάκτορας της αρχαίας Ελληνικής, Λατινικής, Γαλλικής και αργότερα Αγγλικής και Γερμανικής Φιλοσοφίας. Στη συνέχεια σπούδασε και τρία έτη στην Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών με σκοπό να ασχοληθεί με την δημοσιογραφία με βαθμό «άριστα». Μετά την αποφοίτηση του εργάστηκε ως δημοσιογράφος και αρχισυντάκτης στην Αθηναϊκή εφημερίδα «Εθνοφύλαξ», όμως τα σχόλια του κατά του Βασιλέως Όθωνα προκάλεσαν την απόλυση του και επέσυραν ποινή εξάμηνης φυλακίσεως του.

Εγκατάσταση στις ΗΠΑ

Ο Αναγνωστόπουλος γνωρίστηκε με τον Αμερικανό φιλέλληνα Σάμιουελ Γκρίντλεϊ Χάου [Samuel Howe], ο οποίος είχε έρθει για πρώτη φορά στην Ελλάδα στις αρχές του 1825, προκειμένου να συμμετάσχει στην Ελληνική εθνεγερσία του 1821. Ο Χάου που κατάγονταν από τη Βοστώνη, όπου ήταν διευθυντής του Ινστιτούτου Τυφλών Perkins, το 1866 επέστρεψε στην Ελλάδα και συμμετείχε στην Κρητική Επανάσταση εκείνου του χρόνου. Ο Χάου ανέλαβε να βοηθήσει τους πρόσφυγες του Κρητικού αγώνα ιδρύοντας μια βιοτεχνική σχολή όπου ο Αναγνωστόπουλος ανέλαβε καθήκοντα γραμματέα, ενώ παράλληλα δίδασκε Ελληνικά στις κόρες του Χάου. Η οικογένεια Χάου πριν αναχωρήσει από την Ελλάδα πρότεινε στον Αναγνωστόπουλο να τους ακολουθήσει στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής, όπου έφτασαν περί το τέλος του 1867.

Διεθυντής στο Perkins

Ο Χάου ήταν ιδρυτής και πρόεδρος του Ινστιτούτου τυφλών Perkins, [Perkins Institution and Massachusetts School for the Blind, σημερινή ονομασία Perkins School for the Blind], που λειτουργούσε στο Watertown, όπου ο Αναγνωστόπουλος δίδαξε Λατινικά και Ελληνικά επί δέκα χρόνια ως αναπληρωτής διευθυντής και βοηθός του πεθερού του. Μετά το θάνατο του ο Χάου άφησε διάδοχο του τον Αναγνωστόπουλο, τον οποίο εξέλεξε ως δεύτερο διευθυντή της σχολής το διοικητικό συμβούλιο. Ο Μιχαήλ επέκτεινε τη Σχολή και με τη βοήθεια της συζύγου του ίδρυσε Νηπιαγωγείο για τυφλά κωφάλαλα παιδιά στο Jamaika Plain της Βοστόνης. Εκεί φοίτησε η κωφάλαλη Έλεν Κέλερ , μετέπειτα διδάκτορας της Φιλοσοφίας, ύστερα από πρόταση του Αναγνωστόπουλου στον πατέρα της κι είχε για δασκάλα της την Άννυ Σάλιβαν. Στη διάρκεια της θητείας του στο Perkins ο Αναγνωστόπουλος ίδρυσε τυπογραφείο όπου τυπώθηκαν ειδικά βιβλία για τυφλούς τα οποία δώρησε σε βιβλιοθήκες της Αμερικής.

Έχοντας την εποπτεία της σχολής, μελέτησε ότι αφορούσε στην εκπαίδευση των τυφλών και κωφάλαλων παιδιών και αναζήτησε συμπληρωματικά μέτρα και περισσότερη ενισχυτική διδασκαλία, με στόχο να βελτιωθούν οι εκπαιδευτικές υπηρεσίες του ιδρύματος και η προσφορά του στα παιδιά. Κατάφερε να αποσπάσει σημαντικά κονδύλια από ιδιωτικούς φορείς και το Αμερικανικό κράτος, το 1887 ίδρυσε νηπιαγωγείο για τυφλά παιδιά και έφτιαξε την πλουσιότερη βιβλιοθήκη ειδικής αγωγής του κόσμου. Φρόντισε για τη μουσική παιδεία των μαθητών του Perkins, διότι θεωρούσε ότι η μουσική μπορεί να αποτελέσει πεδίο επαγγελματικής αποκαταστάσεως για τους τυφλούς. Υιοθέτησε μαθήματα αλλά και παιδαγωγικές τεχνικές για τη βέλτιστη σωματική και πνευματική εξέλιξη των τυφλών μαθητών και λειτούργησε προγράμματα απασχολήσεως τυφλών στη βιομηχανία, με στόχο να κάνει τους τυφλούς αυτάρκεις ενήλικες. Στα χρόνια του η σχολή Perkins σχεδίασε και ειδικές γραφομηχανές για ανθρώπους με μειωμένη ή καθόλου όραση, οι οποίες υπάρχουν μέχρι σήμερα, ενώ μετέτρεψε τη σχολή ειδικής αγωγής στην σπουδαιότερη και πληρέστερη παγκόσμια δομή εκπαιδεύσεως για τα τυφλά και κωφάλαλα παιδιά.

Σύμφωνα με την Αμερικανική εφημερίδα «New York Times» στο 9ο Συνέδριο Διδασκάλων και Φίλων των Τυφλών που πραγματοποιήθηκε στις 6 Ιουλίου του 1886 στη Νέα Υόρκη, ξεχώρισε η ανακοίνωση πρους τους Συνέδρους που πραγματοποίησε ο Μάικλ Ανάγνος. Ο Αναγνωστόπουλος το 1892, τιμήθηκε από το Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ με τιμητικό μεταπτυχιακό τίτλο, ενώ συχνά εκπροσωπούσε την αμερικανική εκπαίδευση αλλά και την κυβέρνηση των Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής σε συνέδρια και παγκόσμιους φορείς ειδικής αγωγής, όπως το 1900 στο Παρίσι, όταν συμμετείχε στο διεθνές συνέδριο δασκάλων ειδικής αγωγής.

Προσφορά στην Ελληνική ομογένεια

Ο Αναγνωστόπουλος συνέβαλε στην ίδρυση και την εύρυθμη λειτουργία της Ελληνοαμερικανικής κοινότητος στη Βοστόνη, αλλά και γενικότερα στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής. Το 1891 ίδρυσε την κοινωνία «Πλάτων», η οποία στόχευε στην εκπαίδευση των Ελλήνων που μετανάστευαν στην Αμερική, ενώ αργότερα ίδρυσε το σύλλογο «Μέγας Αλέξανδρος», μια ομάδα Φιλελλήνων και το 1904 ίδρυσε την «Πανελλήνια Ένωση», [Pan-Hellenic Union], που αποτέλεσε τον πρώτο εθνικό όμιλο Ελλήνων της Αμερικής και αποσκοοπούσε στην οικονομική και πολιτιστική στήριξη των Ελλήνων μεταναστών. Στήριξε σημαντικά τη δημιουργία της πρώτης Ελληνικής Ορθοδόξου εκκλησίας, του καθεδρικού ναού της Βοστώνης, και βοήθησε την προσπάθεια να στηριχθεί με κάθε μέσον και τρόπο η Ελλάδα σε περιόδους κρίσεως, όπως την περίοδο από το 1904 έως το 1908, που συνέβαλε στη συγκέντρωση κεφαλαίων στη διάρκεια του Μακεδονικού Αγώνα, βοήθησε στη δημιουργία Εθνικού Στόλου, αλλά και τα θύματα της Βουλγαρικής και της Τουρκικής θηριωδίας. Στη μνήμη του παρέχονται υποτροφίες σε σπουδαστές που κατάγονται από την Ήπειρο για σπουδές στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής με την προύπόθεση της επιστροφής τους στη γενέθλια γη μετά την αποπεράτωση των σπουδών τους .

Εθνικός ευεργέτης

Ο Αναγνωστόπουλος θεωρείται ως ο μεγαλύτερος από τους εβδομήντα περίπου εθνικούς ευεργέτες που έβγαλε το Πάπιγκο. Το 1888 επέστρεψε στα Ιωάννινα και πρόσφερε σημαντικά ποσά στη Ζωσιμαία Σχολή, στην Ιερατική Σχολή Νήσου και στο Τουρκικό Παρθεναγωγείο, ενώ έστειλε χρήματα για να κτιστεί καινούργιο σχολείο στη γενέτειρα του και κατέβαλε τους μισθούς των δασκάλων και των δύο σχολείων, αλλά και για ότι άλλο απαιτούσε η εκπαίδευση των νεαρών συμπατριωτών του, ενώ ζήτησε τα σχολεία να ονομαστούν «Καλίνεια» στη μνήμη της μητέρας του. Κατέθεσε την χρηματική του περιουσία σε Τράπεζα και διέταξε από τους τόκους της το ένα έκτο να δίδεται στο Παρθεναγωγείο Παπίγκου, το δε υπόλοιπο για να γίνει σχολείο «παρόμοιον με τα άριστα εν Γερμανία και να φοιτώσιν εν αυτώ παίδες άνευ διακρίσεως, φυλής, θρησκείας, χρώματος και κοινωνικής θέσεως», με το οποίο οικοδομήθηκε το 1925, η «Αναγνωστοπούλειος Γεωργική Σχολή» Κόνιτσας . Όρισε τετραμελή επιτροπή που θα διαχειρίζονταν τα χρήματα του, ενώ καθόρισε και τον τρόπο διαχειρίσεως για όσα κληροδότησε μετά το θάνατο του . Άφησε σημαντικό κληροδότημα στο Πάπιγκο και στην Κόνιτσα, με διαφορετικές Επιτροπές να διαχειρίζονται τα χρήματά του με δικό του Κανονισμό. Κατέβαλε τα απαιτούμενα χρήματα και το 1900 αγοράστηκε ένα κτήμα στα Γιάννενα, εκτάσεως 7,5 στρεμμάτων, «γνωστόν με την ονομασίαν Παπιγκιώτικη Μάνδρα», που βρίσκονταν μεταξύ της σημερινής οδού Βηλαρά και της συνοικίας Καραβατιά, το οποίο περιήλθε στο κληροδότημα Παπίγκου .

Στην Πολυχρόνειο Σχολή στο Πάπιγκο, που αναγέρθηκε το 1897, στήθηκε στον προαύλιο χώρο της η προτομή του Αναγνωστόπουλου, καθώς χωρίς την οικονομική συνδρομή του δεν θα είχε αποπερατωθεί το έργο. Η φράση που χαράχθηκε στην προτομή συμπυκνώνει το νόημα της ζωής του:«Ζήσας επί μακρόν χρόνον εν τη αλλοδαπή ούτε εν ταις λύπαις, ούτε εν ταις ευτυχίαις ελησμόνησα την αγαπητήν μου πατρίδα, διετέλεσα δε ενθαρρύνων αείποτε». Στις 24 Ιουνίου 1920, στην 1η σελίδα της εφημερίδας «Ήπειρος» δημοσιεύθηκε η είδηση ότι πρόκειται να εγκαινιστεί γυμνάσιο στην πόλη της Κόνιτσας με κεφάλαια που προέρχονται από την περιουσία του Ανάγνος. Το 1950, η Διαχειριστική Επιτροπή Κληροδοτήματος «Μιχαήλ Αναγνωστόπουλου» ανταποκρίθηκε στην παράκληση του Κυρού Μητροπολίτου Ιωαννίνων και μετέπειτα Αρχιεπισκόπου Αθηνών και Πάσης Ελλάδος Σπυρίδωνα, και δώρισε στην Ιερά Μητρόπολη Ιωαννίνων το μεγαλύτερο τμήμα του κτήματος για την ανέγερση σχολείου. Το 1952 χτίστηκε στο χώρο το σημερινό 15ο Δημοτικό Σχολείο Ιωαννίνων και το 1984, το 5ο Δημοτικό Σχολείο, η «Βαλάνειος Σχολή» Ιωαννίνων, ενώ διανοίχτηκαν η οδός «Γυναικών Πίνδου» και η οδός του Μητροπολίτη Κορυτσάς «Ευλογίου Κουρίλα».

Συγγραφικό έργο

Έγραψε και δημοσίευσε δύο επιστημονικά συγγράμματα του για την ειδική αγωγή, τα οποία θερούνται κορυφαία και αξεπέραστα στην κατηγορία τους.

• «Education of the blind: Historial Scetches, its origin, rise and program», [«Εκπαίδευση των τυφλών: Ιστορικό σχεδίασμα, αφετηρία, ανάπτυξη και πρόγραμμα»], το 1882,
• «Kindergarten and Primary school for the blind», [«Νηπιαγωγείο και Δημοτικό Σχολείο για τους τυφλούς»], το 1886.

Το τέλος του

Ο Αναγνωστόπουλος στις 17 Μαρτίου 1906 ξεκίνησε από τις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής για επαγγελματικό ταξίδι στα Βαλκάνια. Περιόδευσε στην Ελλάδα, όπου παρακολούθησε την μεσολυμπιάδα που διοργανώθηκε εκείνη τη χρονιά, την Τουρκία, τη Σερβία και τη Βουλγαρία, όπου επισκέφτηκε τις ελληνικές κοινότητες και έδωσε μια σειρά από διαλέξεις. Στη συνέχεια στο πλαίσιο των επαγγελματικών αναγκών του μετέβη στην πόλη Ντρομπέτα-Τούρνου Σεβερίν, πόλη της νοτιοδυτικής Ρουμανίας στα σύνορα με την Σερβία, όπου υπήρχε ηπειρώτικη παροικία και ζούσε και ο θείος του, Κωνσταντίνος Παναγιωτέσκο, ο αδελφός της μητέρας του. Εκεί ο Μιχαήλ είχε μυστήριο τέλος καθώς πέθανε με άγνωστο τρόπο, εικάζεται από ασθένεια καθώς υπέστη υποτροπή σοβαρού προβλήματος της υγείας του, δίχως να έχει αποκλεισθεί ενδεχόμενη δολοφονία του.

Μνήμη Μιχαήλ Αναγνωστόπουλου

Ο Μιχαήλ Αναγνωστόπουλος, υπηρέτησε ως Διευθυντής του Perkins επί τριάντα έτη στη διάρκεια των οποίων κατέστησε το Ίδρυμα Πέρκινς ως το σπουδαιότερο εκπαιδευτικό συγκρότημα για τυφλούς παγκοσμίως, ενώ ο ίδιος κατέστη ο πιο γνωστός Έλληνας της Αμερικής -εκείνη την εποχή- και αναγνωρίστηκε ως ένας από τους διασημότερους εκπαιδευτικούς Ειδικής Αγωγής όλων των εποχών. Μερικοί από τους μαθητές του, όπως ο Τόμας Στρίγκερ, η Χέλεν Κέλλερ, η Ελίζαμπεθ Ρόμπιν, και άλλοι, έγιναν γνωστοί σε όλο τον κόσμο. Την είδηση του θανάτου του ακολούθησαν εκδηλώσεις στις οποίες τιμήθηκε η μνήμη του, στην Ελλάδα και στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής, ενώ ο τύπος της εποχής αναφέρθηκε πολλές φορές στο έργο του. Οι έφοροι του ιδρύματος Πέρκινς εκείνο το έτος ανέφεραν στην έκθεσή τους: «Η Αμερική έχασε ένα πιστό θετό της τέκνο. Η Ελλάς έχασε ένα ένδοξο γιό της, οι αόμματοι του κόσμου όλου έναν πατέρα και η ανθρωπότητα έναν φίλο» και σε μια άλλη επίσημη τελετή που έγινε στις 24 Οκτωβρίου του 1906, ο φίλος του και κυβερνήτης της Μασσαχουσέτης, μεταξό άλλων ανέφερε και τα εξής: «...Το όνομα του Μιχαήλ Ανάγνου ανήκει στην Ελλάδα. Η φήμη του ανήκει στις Πνωμένες Πολιτείες, αλλά το έργο του ανήκει στην ανθρωπότητα».

Στην πινακοθήκη που βρίσκεται στη βάση του αγάλματος της Ελευθερίας στη Νέα Υόρκη, ανάμεσα στους ξένους που έζησαν και διέπρεψαν στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής, το πορτραίτο του Ανάγνου αντιπροσωπεύει την Ελλάδα. Το επίγραμμα στην αναθηματική στήλη του Αναγνωστόπουλου που βρίσκεται στο κεντρικό κτίριο του Ινστιτούτου Perkins γράφει «Michael Anagnos-November 7, 1837-June 29, 1906-Vico Ortus Graeco-Tendebat sember-Ad Meliora-Atque Exelsiora», [Μιχαήλ Αναγνωστόπουλος/ 7 Νοεμβρίου 1837/ 29 Ιουνίου 1906/ κατάγονταν από ένα ελληνικό χωριό/ και όραμά του ήταν πάντα/ το καλύτερο και το ανώτερο.], ενώ στον επικήδειο της μια μεγάλη Αμερικανική εφημερίδα έγραψε για τον Αναγνωστόπουλο ότι «Έκανε τους τυφλούς να βλέπουν». Η πρώτη σύντομη βιογραφία του γραμμένη από τους συγγενείς του Δημήτριο Αναγνωστόπουλο και Παναγιώτη Αναγνωστόπουλο, δημοσιεύθηκε το 1923, από το τυπογραφείο «Π. Δ. Σακελλαρίου». Παράλληλα, έχουν εκδοθεί τέσσερα βιβλία σχετικά με τη ζωή του και τις επιστολές του από Παπιγκιώτες. Στην γενέτειρα του τελείται μνημόσυνο στη μνήμη του από τις Επιτροπές του κληροδοτήματος του στην Κόνιτσα και το Πάπιγκο, ενώ έχει φιλοτεχνηθεί η προτομή του στη είσοδο του Σχολείου.

Το 1944, όταν η Αμερικανική Κυβέρνηση θέλησε να τιμήσει την προσφορά των ελληνοαμερικανών στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, έδωσε το όνομα «Michael Anagnos» σε ένα αμερικανικό πλοίο. Μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο η Εταιρεία των Αμερικανών Φίλων των Τυφλών της Ελλάδος, έστειλε στην Ελλάδα την τυφλή απόφοιτο του ιδρύματος Πέρκινς, Κυριακή Νικολαίδου για να βοηθήσει τους Έλληνες τυφλούς, κι αυτή εργάσθηκε σκληρά για να βελτιώσει τη θέση των τυφλών της Ελλάδος την δύσκολη εκείνη εποχή. «...Η κατάστασις των τυφλών στην Ελλάδα είναι ελεεινή και αξιοδάκρυτος» έγραφε τότε η ίδια. Με την βοήθεια της τα πράγματα βελτιώθηκαν σημαντικά, ιδιαίτερα όταν αρκετά τυφλά παιδιά ήρθαν να εκπαιδευτούν στο ίδρυμα Πέρκινς στη Βοστόνη. Η Διαχειριστική Επιτροπή Κληροδοτήματος «Μιχαήλ Αναγνωστόπουλου» Παπίγκου έχει ζητήσει να ονομασθεί ένας δρόμος των Ιωαννίνων με το όνομά του, όμως το Δημοτικό Συμβούλιο της πόλεως απάντησε αρνητικά. Ορειχάλκινη προτομή του Αναγνωστόπουλου, έργο της Ευδοκίας Παπαγεωργίου το 2004, κοσμεί την «Αναγνωστοπούλειο Σχολή» στην Κόνιτσα.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Perkins School
• Michael Anagnos Collection Finding Aid Perkins Scholl for the Blind
• Michael Anagnos, “who made the sightless see”
• The Centenial of Michael Anagnos
• Michael Anagnos Photograph album
• Michael Anagnos Photograph album

Παραπομπές

ΜΕΤΑΠΑΙΔΕΙΑ: η ΕΛΛΗΝΙΚΗ εναλλακτική εγκυκλοπαίδεια

Έκδοση της Metapedia.org