Σκευοφύλαξ Ζερβός

Ο Σκεύος Ζερβός, Έλληνας γιατρός-χειρουργός, πρωτοπόρος στην Τηλεϊατρική και τις μεταμοσχεύσεις, πανεπιστημιακός καθηγητής, εθνικός αγωνιστής και πολιτικός που εκλέχθηκε βουλευτής, γεννήθηκε στις 19 Ιανουαρίου του 1875 στην Πόθια, πρωτεύουσα της Καλύμνου και πέθανε στις 4 τα ξημερώματα του Σαββάτου 13 Αυγούστου 1966 στο «Ασκληπιείο» Βούλας, στην Αθήνα. Η κηδεία του έγινε την Τρίτη 16 Αυγούστου στο Μητροπολιτικό Ναό Αθηνών και τον επικήδειο εκφώνησε ο Στ. Μανούσης, Υπουργός άνευ Χαρτοφυλακίου, ενώ στις 18 Αυγούστου τελέστηκε τρισάγιο για την ανάπαυση της ψυχής του στο παρεκκλήσιο του Αγίου Ελευθερίου στο Μητροπολιτικό Ναό Αθηνών. Η σορός του μεταφέρθηκε στην Κάλυμνο, όπου την Κυριακή 21 Αυγούστου έγινε η επίσημη τελετή της κηδείας του στο Μητροπολιτικό Ναό και τάφηκε στο εκκλησάκι του Σταυρού, στο δρόμο προς την περιοχή Θέρμα, όπως ήταν η επιθυμία του, με δημόσια δαπάνη.

Παντρεύτηκε σε μεγάλη ηλικία και δεν απέκτησε απευθείας απογόνους.

Σκεύος Ζερβός

Βιογραφία

Γονείς του ήταν ο Γεώργιος Ζερβός, ιδιοκτήτης σφουγγαράδικου, και η Νικητάδενα Ζερβού. Το βούλιαγμα του σκάφους της οικογένειας , τον ανάγκασε να εργαστεί ως σφουγγαράς και ασθένησε από τη νόσο των σφουγγαράδων. Με την επιμονή της μητέρας του παρακολούθησε μαθήματα στο τετρατάξιο Γυμνάσιο Καλύμνου, ολοκλήρωσε τις τάξεις της Μέσης Εκπαιδεύσεως στο Γ' Γυμνάσιο της Πλάκας, και αποφοίτησε με «Άριστα».

Πανεπιστημιακές σπουδές

Σπούδασε από το 1892 στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου της Αθήνας και το 1893 επιλέχθηκε από τον καθηγητή Νικόλαο Μακκά, ως άμισθος υποβοηθός στο Παθολογικό Τμήμα. Αποφοίτησε το 1897 με «Άριστα», εργάστηκε ως έμμισθος βοηθός και αργότερα μέχρι το 1900, ως Επιμελητής στο νοσοκομείο «Ευαγγελισμός» στην Αθήνα. Παρακολούθησε μεταπτυχιακά μαθήματα από το 1900, στα Πανεπιστήμια του |Μονάχου, του Βερολίνου, της Βιέννης, της Λειψίας και του Παρισιού και το 1902 επέστρεψε στην Ελλάδα, και εκλέχθηκε με ομοφωνία υφηγητής της Μαιευτικής, Γυναικολογίας και της Ιστορίας της Ιατρικής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, από επιτροπή στην οποία πρόεδρος ήταν ο καθηγητής Σπυρίδων Μαγγίνας.

Επιστημονική δράση

Εξάσκησε το επάγγελμα του γιατρού, στην Αλικαρνασσό, τα Μύλασσα, τα Μούγλα, τα Σόκια, και τη Σμύρνη, όπου το 1902 πραγματοποίησε τα πρώτα πειράματα μεταμόσχευσης γεννητικών οργάνων σε σκύλους και έγινε από τους πρωτοπόρους της Ιατρικής που ασχολήθηκαν με τις μεταμοσχεύσεις, μεταμοσχεύοντας με επιτυχία, όρχεις πιθήκου σε άνθρωπο, ενώ παρουσίασε τις εργασίες του το 1909, στο Γ' διεθνές Ιατρικό Συνέδριο στη Βουδαπέστη, χρησιμοποιώντας τους όρους «μεταμόσχευση» και «ενοφθαλμισμός». Το 1902 στο Β΄ πανελλήνιο συνέδριο ιατρικής, αλλά και το 1903 στην Ακαδημία του Παρισιού, πραγματοποίησε την ανακοίνωσή του για τη νόσο των σπογγαλιέων, τη νεκρωτική δερματίτιδα, που προκαλούσαν στα ξυπόλητα πόδια των σφουγγαράδων, ειδικά κοιλεντερόζωα που ενδημούσαν στις ρίζες των σφουγγαριών και έκτοτε η ασθένεια έγινε γνωστή σαν νόσος του Σκεύου Ζερβού, ή των γυμνών σπογγαλιέων.

Το 1910 εγκαταστάθηκε στην Αθήνα και ασχολήθηκε την κλινική που διατηρούσε στην οδό Βουκουρεστίου 9 και Βαλαωρίτου. Ο Ρώσος γιατρός Σεργκέι Βορονώφ, παρουσίασε σε διάλεξη το 1934 στην Αθήνα, εργασίες του για τις μεταμοσχεύσεις, δίχως να κάνει αναφορά στις προγενέστερες έρευνες του Ζερβού, ο οποίος αντέδρασε και δημοσίευσε άρθρο του σχετικό με τις μεταμοσχεύσεις, στον αθηναϊκό Τύπο αλλά και στη γαλλόφωνη εφημερίδα «Messager d’ Athenes», ενώ το απέστειλε και στον Βορονώφ. Στο γράμμα που το συνόδευε σημείωνε «…πιστεύω ακραδάντως ότι θα αποδώσητε τα του Καίσαρος τω Καίσαρι, τα του Σκεύου Ζερβού τω Σκεύω Ζερβώ». Στις 21 Μαρτίου 1934 στην απάντηση του, ο Βορονώφ έγραφε «…είμαι κατατεθλιμμένος, διότι ηγνόησα την εργασία υμών…ουδεμίαν έχω πρόθεσιν να αξιώσω την προτεραιότητα. Μανθάνω σήμερον ότι σας ανήκει.…», όμως στον κατάλογο των συνέδρων της Βουδαπέστης, υπήρχε τόσο το όνομα του Βορονώφ όσο και της γυναίκας του. Ανακάλυψε την αναγκαιότητα και τη χρησιμότητα της τηλεϊατρικής , όμως την ανέπτυξε όταν ασθένησε στην Κεντρική Αφρική στη διάρκεια της κατοχής στην Ελλάδα και μετά από εντατική εργασία, παρουσίασε το 1946 σχετική ανακοίνωσή στην Ακαδημία Αθηνών, ενώ ονόμασε την εφεύρεση «Τηλεξέτασις», καθώς μπορούσε να ακούει τους σφυγμούς ενός αρρώστου από απόσταση. Επαινετικά εκφράστηκαν ο Πανεπιστημιακός καθηγητής Μαρίνος Γερουλάνος, ο οποίος του έγραψε ότι «...η ανακάλυψις σας θα φέρει αναστάτωση εις την Ιατρικήν και αποτελεί μέγιστην πρόοδον δια την διαγνωστικήν και θεραπευτικήν ιατρικήν εις το μέλλον» .

Στη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου πολέμου, κατέφυγε στην Αίγυπτο, ταξίδεψε στην Κένυα, Ταγκανίκα, Βελγικό Κογκό, Τζούμπα και Σουδάν, όπου πραγματοποίησε πολλά πειράματα μεταμοσχεύσεων. Ήταν μελετητής του έργου του Ιπποκράτη, σε βαθμό που αποκλήθηκε «Ιπποκρατικός», και σε προχωρημένη ηλικία ανακηρύχθηκε Καθηγητής Πανεπιστημίου το 1955, επί προεδρίας Γεωργίου Ιωακείμογλου, στην Ακαδημία Αθηνών. Δώρισε ολόσωμους ανδριάντες του πατέρα της Ιατρικής, στην Ιατρική Σχολή των Αθηνών, στην Ιατρική Ακαδημία του Παρισιού, ενώ στην Ιατρική Σχολή του Παρισιού, δώρισε ελαιογραφία του ανδριάντα του Ιπποκράτη, όπως και στα Πανεπιστήμια της Νέας Υόρκης, του Χάρβαρντ, του Σικάγου και της Ουάσιγκτον. Για το έργο του ανακηρύχθηκε καθηγητής του πανεπιστημίου του Ιλλινόϊς και το 1950, επίτιμος καθηγητής της χειρουργικής στο Σικάγου στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής.

Εθνική δράση

Το 1912, ταυτόχρονα με την κατάληψη των Δεδεκανήσων από τους Ιταλούς, ίδρυσε την οργάνωση «Δωδεκανησιακός Σύλλογος» με σκοπό την απελευθέρωση τους και το 1918, ως αντιπρόσωπος των Δωδεκανήσων, πήρε μέρος στο «Συνέδριο της Ειρήνης», στο Παρίσι και το Λονδίνο. Το 1914 μετά από πρόσκληση του Σπύρου Λάμπρου, Πρύτανη του Πανεπιστημίου Αθηνών, εγκατέλειψε τη θέση του καθηγητή, προκειμένου να μην προκαλέσει διπλωματικό επεισόδιο με την παρουσία του, λόγω της δράσεως του εναντίον των Ιταλών που κατείχαν τα Δωδεκάνησα. Συνόδευσε τον Ελευθέριο Βενιζέλο στην υπογραφή της Συνθήκης των Σεβρών και στις εκλογές του 1924 εκλέχτηκε βουλευτής Αθηνών, με το κόμμα των Φιλελευθέρων. Διατέλεσε πρόεδρος του εκπαιδευτικού τμήματος της Εθνοσυνέλευσης, ήταν από τους υποστηρικτές και πρόεδρος της επιτροπής για τη δημιουργία του Πανεπιστημίου της Θεσσαλονίκης. Το νομοσχέδιο κατατέθηκε τον Ιούνιο του 1925, λίγο πριν την ανατροπή της κυβέρνησης Ανδρέα Μιχαλακόπουλου από τον στρατηγό Θεόδωρο Πάγκαλο και παρά τις αντιρρήσεις του Ιωάννη Μανέτα, Υπουργού Παιδείας της κυβερνήσεως, ο Ζερβός πέτυχε τη συναίνεση της Δ' Συντακτικής βουλής.

Ανέλαβε επίσης, την καταγραφή των Εθνικών Κληροδοτημάτων και Δωρεών και με την εργασία του αποκάλυψε χρηματικά ποσά κοντά στα 5 δισεκατομμύρια χρυσές δραχμές, τα οποία ανήκαν σε κληροδοτήματα και έμεναν στα χέρια ιδιωτών και τραπεζών. Σε συνεδρίαση της Ελληνικής Εθνοσυνέλευσης τον Φεβρουάριο του 1925, αναφέρθηκε στην τύχη των περιουσιών που αφιερώνονταν σε κοινωφελείς σκοπούς, «...Η μελέτη του ζητήματος τούτου με έφερεν εις όντως καταπληκτικά και απίστευτα αποτελέσματα....Δεν ήταν μόνο η γραφειοκρατία και η κακή διαχείριση....Κάποιες αμφιβόλου καθαριότητος διαδικασίες δέσμευαν μυθώδη ποσά απ' τα κληροδοτήματα και τα άφηναν ανενεργά στα χέρια ιδιωτών και, κυρίως, τραπεζών....Θα μοι επιτρέψητε να σας είπω επιπροσθέτως ότι εις την Εθνικής Τράπεζαν δεν εύρον δυστυχώς μεγάλην προθυμίαν προς παροχήν και λήψιν σχετικών περί των εν γένει κληροδοτημάτων πληροφοριών....Μία πολιτική προσωπικότης εις την οποίαν τρέφω άπειρον σεβασμόν και προς την οποίαν κατέφυγον παραπονούμενος με συνεβούλευσεν να επέμβω δραστηρίως: Διατί δεν παίρνετε τους χωροφύλακες να εισέλθετε εις αυτήν;», για να καταλήξει στο συμπέρασμα ότι, «...οι αρμόδιες υπηρεσίες έχουσι μεσάνυχτα κατά το δη λεγόμενον..».

Με τα χρήματα αυτά ανεγέρθηκαν:

• το νοσοκομείο «Ερυθρός Σταυρός»,
• η «Σχολή Τεχνών και Επαγγελμάτων»,
• η «Στρατιωτική Λέσχη Αθηνών»

και ναυπηγήθηκε:

• το οπλιταγωγό «Άρης».

Ο Ζερβός, για το έργο του, η Εθνοσυνέλευση του απένειμε τον τίτλο του «Εθνικού Ευεργέτη». Διαφώνησε με τον Ελευθέριο Βενιζέλο, όταν εκείνος μετά την επίσκεψη του στην Ιταλία, άλλαξε γνώμη σχετικά με τα Δωδεκάνησα, τα οποία χαρακτήρισε «..ξηρά και άγονα νησιά... δεν αξίζει τον κόπο..» , όταν ο Ζερβός τον επισκέφθηκε στα Χανιά για να του διαμαρτυρηθεί για την αλλαγή της στάσης του. Πρωτοστάτησε ώστε να στηθεί το 1930, μνημείο του Εμμανουήλ Ξάνθου στην Αθήνα και το 1932 στην Ελβετία πρωταγωνίστησε στην ίδρυση αντιϊταλικού Συνδέσμου Τιρολέζων, Δαλματών, Σλοβένων και Δωδεκανησίων, ενώ το 1935 τάχθηκε κατά του Αυτοκεφάλου της Δωδεκανησιακής Εκκλησίας και για το σκοπό αυτό ταξίδεψε στην Κωνσταντινούπολη.

Με την κήρυξη του πολέμου την 28η Οκτωβρίου 1940,υπήρξε ένας από τους Δωδεκανησίους που αποτέλεσαν την «Ανώτατη Επιτροπή του Δωδεκανησιακού Αγώνα». Η εφημερίδα «Εθνικός Κήρυξ» της Νέας Υόρκης δημοσίευσε σχετικό τηλεγράφημα από την Αθήνα «...Η καταρτισθείσα μεγάλη επιτροπή της Δωδεκανήσου ανέθεσεν τον χειρισμόν του απελευθερωτικού αγώνος εις εκτελεστικόν συμβούλιον,...Ο κ. Σκεύος Ζερβός δημοσιεύει προκήρυξιν δια της οποίας καλεί όλους τους Δωδεκανησίους όπως καταταχθούν εις τον Ελληνικόν Στρατόν, όπου προσέρχονται εθελονταί και αυτοί οι γέροντες» .

Ως συμπρόεδρος της Κεντρικής Δωδεκανησιακής Επιτροπής, μαζί με τον πανεπιστημιακό καθηγητή Μιχαήλ Βολονάκη από τη Σύμη, υποδέχθηκαν στις 7 Μαρτίου 1948, το βασιλιά Παύλο και τη βασίλισσα Φρειδερίκη και τον τότε αντιπρόεδρο της κυβερνήσεως Κωνσταντίνο Τσαλδάρη, οι οποίοι είχαν φτάσει στο νησί για την επίσημη τελετή ενσωματώσεως των Δωδεκανήσων στην Ελλάδα, ενώ ήδη από τις 9 Ιανουαρίου 1948, με το νόμο 518 νόμο της Δ΄ Αναθεωρητικής Βουλής, είχε τερματιστεί το μεταβατικό στάδιο της ελληνικής στρατιωτικής διοίκησης.

Τιμές & Διακρίσεις

Ο Ζερβός τιμήθηκε με τα παράσημα:

• Αργυρού Σταυρού του Σωτήρος,
• Χρυσού Σταυρού του Παναγίου Τάφου, για την εθελοντική του δράση ως λοχαγός, διοικητής του του 10ου ορεινού χειρουργείου, στη διάρκεια των Βαλκανικών Πολέμων,
• Χρυσού Σταυρού του Σωτήρος το 1922,
• της Λεγεώνος της Τιμής, από τη Γαλλική κυβέρνηση,
• του Ταξιάρχη του Τάγματος του Σωτήρος το 1946, από τον βασιλιά Γεώργιο Β΄ από το Λονδίνο,
• το αργυρό παράσημο της Ακαδημίας Αθηνών, στις 25 Μαρτίου 1948, και ονομάστηκε «αρχηγός του απελευθερωτικού αγώνα της Δωδεκανήσου»,
• Χρυσό βραβείο με μετάλλιο τιμής το 1952, στο διεθνές συνέδριο της χειρουργικής στη Μαδρίτη,
• Χρυσό μετάλλιο της Καλύμνου.

Το τέλος του

Το 1952 η Ελληνική βουλή ψήφισε την απονομή τιμητικής συντάξεως ύψους 3/4 της συντάξεως πανεπιστημιακού καθηγητή. Προσπαθώντας να κατασκευάσει έναν αναίμακτο αμυγδαλοτόμο, αισθάνθηκε σκοτοδίνη, ενώ ένιωσε το ένα μάτι του βαρύ και υποβλήθηκε σε δύο χειρουργικές επεμβάσεις δίχως αποτέλεσμα, και τυφλώθηκε ολικά. Έζησε τα τελευταία χρόνια της ζωής του σε απόλυτη φτώχεια καθώς είχε ξοδέψει το σύνολο της περιουσίας του στους αγώνες για την απελευθέρωση της Δωδεκανήσου και με την παρέμβαση του Κωνσταντίνου Γεωργακόπουλου, τότε διοικητή του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού, βρήκε στέγη και φροντίδα, στο νοσοκομείο Ασκληπιείο Βούλας. Η σορός του μεταφέρθηκε με αεροπλάνο στην Κω κι από εκεί με καΐκι στην Κάλυμνο.

Εργογραφία

Το συγγραφικό του έργο αποτελείται από 12 πρωτότυπα συγγράμματα, 13 ανακοινώσεις σε ξένες Ιατρικές Ακαδημίες, 14 ανακοινώσεις σε πανελλήνια ιατρικά συνέδρια, 40 μελέτες σε ξένα και ελληνικά περιοδικά και 63 άρθρα στη «Μεγάλη Εγκυκλοπαίδεια» Ελευθερουδάκη.

Δημοσίευσε τις μελέτες:

• «Δύο περιπτώσεις αιματοθώρακος τραυματικού μετά στατιστικής των εν τω Ελληνοτουρκικώ πολέμω του 1897 τραυμάτων» το 1899,
• «Ο Ιπποκράτης και τα επιθέματα Πρίζνιτς, [Priessnitz»] το 1899,

και τα βιβλία:

• «Ο Παύλος Νίκαιος και το τέως ανέκδοτον έργον αυτού» το 1903, [αρχικά το 1901, παρουσίασε κεφάλαια από το ανέκδοτο έργο του Παύλου, τα οποία αναφέρονταν στην κεφαλαλγία, την ημικρανία και τη θεραπεία τους],
• «Αμιδηνού λόγος δέκατος τρίτος: ήτοι περί δακνόντων ζώων και ιοβόλων» το 1905,
• «Κλεοπάτρας-Μητροδώρας Περί των γυναικείων παθών της μήτρας» το 1906,
• «Περί μεταμοσχεύσεως των όρχεων» το 1909, στα γαλλικά,
• «Η μαιευτική-γυναικολογία κατά την προϊπποκρατικήν εποχήν» το 1911,
• «Beitrag zur vorhippokratischen Geburtshilfe-Gynakologie der Babylonier und Assyrer nach den alten griechischen Autoren» το 1913,
• «Κάλαμος, καλαμίς, καλάμια εν τη αρχαία ελληνική Ιατρική» το 1915,
• «Λευκή Βίβλος της Δωδεκανήσου» το 1917, στα αγγλικά,
• «Η Δωδεκάνησος ,
• «Εθνικά Κληροδοτήματα και Δωρεαί» το 1925, Εθνικό Τυπογραφείο,
• «Το ζήτημα της Δωδεκανήσου και τα διπλωματικά αυτού έγγραφα» το 1928,
• «Η νόσος των γυμνών σπογγαλιέων ή νόσος του Σκεύου Ζερβού» το 1933, η πρώτη έκδοση του έργου είναι αφιερωμένη στους Καλύμνιους σφουγγαράδες,
• «Οι ύμνοι της Δωδεκανήσου» το 1935,
• «Η μεταμόσχευσις των οργάνων και αι νέαι ημών πειραματικαί έρευναι» το 1935,
• «Η ελμινθολογία του Ιπποκράτους», εκδόσεις «Κ. Σπανούδης» Αθήναι, 1940,
• «Δάκρυα ενός εξ Ελλάδος πρόσφυγος» το 1941,
• «Περί της εισαγωγής εν τη Ιατρική του Ωρολογίου και Θερμομέτρου» ,
• «Αετίου περί των εν μήτραι παθών»,
• «Ανέκδοτοι Αρχαίοι Έλληνες Ιατροί. Τόμος Πέμπτος. Αετίου Αμιδηνού περί των κατά το στόμα της κοιλιάς παθών και αυτής της κοιλίας και εντέρων ήτοι λόγος ένατος»,
• «Ο αρχίατρος του Καίσαρος Αυγούστου Αντώνιος Μούσας και η Σχολή των Μεθοδικών»,
• «Σπάνια περίπτωσις παραμονής των κοιλιακών σπλάγχνων εντός της κοιλότητος της κοιλιάς καθ' όλην την κύησιν, τον τοκετόν και μετ' αυτόν συνέπεια διαμαρτίας περί την σύγκλεισιν του ομφαλού»,
• «Μία Απίστευτος Ζωή» το 1959, [αυτοβιογραφικό],
• «Επταβράβευτος η Μία Απίστευτος Ζωή» το 1959, [αυτοβιογραφικό],
• «Η Ιατρική επιστήμη δια μέσου των αιώνων»,
• «Ιστορία της ιατρικής μέχρι και του Αριστοτέλους»,
• «Η μεταμόσχευσις των οργάνων του ανθρώπου»,
• «Η τηλεξέτασις του αρρώστου»,
• «Η Ρόδος πρωτεύουσα της Δωδεκανήσου».

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Σκεύος Ζερβός Καλυμνιακό Αρχείο
• Πανεπιστημιακή και Ενωτική Δράση του Σκεύου Ζερβού
• Σκεύος Ζερβός Επίκαιρα 1953, Εθνικό Οπτικοακουστικό Αρχείο

Παραπομπές

ΜΕΤΑΠΑΙΔΕΙΑ: η ΕΛΛΗΝΙΚΗ εναλλακτική εγκυκλοπαίδεια

Έκδοση της Metapedia.org