Παύλος Α'

Ο Παύλος Α' , Έλληνας βασιλιάς εκ του βασιλικού οίκου των Σλέσβιχ-Χόλσταϊν-Σόντερμπουργκ-Γλύξμπουργκ, Βασιλιάς των Ελλήνων από την 1η Απριλίου 12947 έως το θάνατο του στις 6 Μαρτίου 1964, 5ος στη σειρά Βασιλιάς του Βασιλικού του οίκου, γεννήθηκε στις 14 Δεκεμβρίου 1901 στα Βασιλικά ανάκτορα στο Τατόι στην περιοχή της Δεκέλειας Αττικής και πέθανε στις 16:12 το απόγευμα της Παρασκευής 6 Μαρτίου 1964 από καρκίνο του στομάχου, στην Αθήνα. Η νεκρώσιμη ακολουθία του τελέστηκε στις 12 Μαρτίου στο Μητροπολιτικό ναό Αθηνών και το απόγευμα της ίδιας ημέρας τάφηκε στο βασιλικό κοιμητήριο στο λόφο «Παλαιόκαστρο» στο κτήμα Τατοΐου .

Στις 9 Ιανουαρίου 1938 παντρεύτηκε στην Αθήνα την μετέπειτα Βασίλισσα Φρειδερίκη , ανιψιά του Κάιζερ Γουλιέλμου Β’, πριγκίπισσα του Ανοβέρου, της Μεγάλης Βρετανίας και Ιρλανδίας, η οποία ήταν δεύτερη εξαδέρφη του και απέκτησαν τρία παιδιά, την Σοφία, μετέπειτα βασίλισσα της Ισπανίας, σύζυγο του βασιλιά Χουάν Κάρλος, τον μετέπειτα Βασιλιά Κωνσταντίνο Β' των Ελλήνων και την Πριγκίπισσα Ειρήνη της Ελλάδας, η οποία γεννήθηκε στο Κέιπ Τάουν της Νότιας Αφρικής στις 11 Μαΐου του 1942, την εποχή που η Ελληνική μετέπειτα βασιλική οικογένεια ζούσε εκεί στη διάρκεια του 2ου Παγκοσμίου Πολέμου.

Βιογραφία

Παππούς του ήταν ο βασιλιάς Γεώργιος Α' και γιαγιά του η βασίλισσα Όλγα. Πατέρας του ήταν ο βασιλιάς Κωνσταντίνος Α' και μητέρα του η βασίλισσα Σοφία, πριγκίπισσα της Πρωσίας και αδελφή του αυτοκράτορα της Γερμανίας Γουλιέλμου Β΄, των οποίων ήταν το τρίτο από τα αγόρια τους και το τέταρτο από τα έξι παιδιά τους. Μεγαλύτερα αδέλφια του Παύλου ήταν ο μετέπειτα βασιλιάς Γεώργιος Β', ο μετέπειτα βασιλιάς Αλέξανδρος Α', η Πριγκίπισσα Ελένη, μετέπειτα βασίλισσα μητέρα της Ρουμανίας και μικρότερα η Πριγκίπισσα Ειρήνη, Δούκισσα της Αόστης και η Πριγκίπισσα Αικατερίνη, μετέπειτα Λαίδη Μπράντραμ.

Ο Διάδοχος Παύλος φοίτησε στη Σχολή Ναυτικών Δοκίμων. Το 1917, ακολούθησε τον πατέρα του στην εξορία αρχικά στο Παλέρμο της Σικελίας και στη συνέχεια στην Ελβετία. Το 1920, μετά το θάνατο του αδελφού του βασιλιά Αλέξανδρου Α' αρνήθηκε το Στέμμα του Ελληνικού θρόνου διακηρύσσοντας ότι ανήκει στον πατέρα του και επέστρεψε στην Ελλάδα στις 6 Δεκεμβρίου 1920, μαζί με τον πατέρα του Βασιλιά Κωνσταντίνο Α' και την υπόλοιπη οικογένεια του. Υπηρέτησε ως δόκιμος σημαιοφόρος και πολέμησε σε ναυμαχία το 1922 με το καταδρομικό «Έλλη». Στις 27 Σεπτεμβρίου του 1922 ο βασιλιάς Κωνσταντίνος Α' παραιτήθηκε υπέρ του διαδόχου του Γεωργίου Β'. Στις 30 Σεπτεμβρίου του ίδιου χρόνου ο Κωνσταντίνος, τα αδέλφια του και η Βασίλισσα Σοφία προσκύνησαν τους τάφους των Βασιλέων Γεωργίου του Α' και Αλεξάνδρου του Α', αποχαιρέτησαν τους άνδρες της Βασιλικής Φρουράς και το ίδιο βράδυ αναχώρησαν οικογενειακώς με το πλοίο «Πατρίς» για το Παλέρμο της Σικελίας στην Ιταλία.

Κατάργηση της Μοναρχίας/Εξορία

Στις βουλευτικές εκλογές της 16ης Δεκεμβρίου του 1923 που ανέδειξαν την Δ' Συντακτική Εθνοσυνέλευση, απείχε η αντιπολίτευση και όλοι οι βουλευτές που εκλέχθηκαν ανήκαν στην παράταξη του Ελευθερίου Βενιζέλου. Τρεις μέρες αργότερα, στις 19 Δεκεμβρίου 1923, η κυβέρνηση του Στυλιανού Γονατά, ζήτησε από το Γεώργιο Β' να εγκαταλείψει προσωρινά την Ελλάδα, ώσπου να αποφασιστεί η τύχη του πολιτεύματος, και ορίστηκε Αντιβασιλιάς ο Παύλος Κουντουριώτης. Ο Γεώργιος Β' και η σύζυγος του, μαζί τους και ο Παύλος, αναχώρησαν από την Ελλάδα στις 19 Δεκεμβρίου από τον Πειραιά με το ατμόπλοιο «Δάφνη». Στα χρόνια της εξορίας του, ο Παύλος έμεινε για λίγο στη Ρουμανία, έπειτα στην Αγγλία, όπου εργάστηκε ως μαθητευόμενος μηχανικός αεροσκαφών με το όνομα «Πώλ Μπέκ», [Paul Beck], στο εργοστάσιο του Άρμστρογκ Χουίτγουωρθ στο Κόβεντρι, μένοντας για δέκα μήνες στο Λέμιγκτον.

Στο διάστημα της παραμονής του στην Αγγλία υπηρέτησε στο βρετανικό βασιλικό ναυτικό. Το 1924 πήγε στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής και για δύο χρόνια παρακολούθησε μαθήματα στη στρατιωτική ακαδημία του Γουέστ Πόιντ και στη ναυτική ακαδημία της Αννάπολης. Στο δεύτερο μισό της δεκαετίας του 1930 επέστρεψε κι έζησε στην Αγγλία. Εκεί με την νοσταλγία της Ελλάδος και την έντονη επιθυμία να διαπιστώει πως έχει διαμορφωθεί η καθημερινότητα στην Ελλάδα αποφάσισε να πραγματοποιήσει μυστικό ταξίδι. Έτσι μετά από μια συνάντηση που είχε με οικογένεια Δανών, όταν εκείνοι δέχθηκαν να τον μεταφέρουν με τη θαλάμηγο τους στην Πελοπόννησο, ο Παύλος έφτασε στην Ελλάδα, με γενειάδα και ντυμένος ως περιηγητής για να μην αναγνωριστεί, κι επισκέφθηκε όλη τη χώρα, με το όνομα Petter Vessel, έχοντας φωτογραφική και κινηματογραφική μηχανή για την απεικόνιση του ταξιδιού του .

Επάνοδος στην Ελλάδα

Στις 10 Οκτωβρίου του 1935 οργανώθηκε στρατιωτικό κίνημα από τους: υποστράτηγο Αλέξανδρο Παπάγο, υποπτέραρχο Γεώργιο Ρέππα και τον υποναύαρχο Δημήτριο Οικονόμου, το οποίο ήταν υπό την καθοδήγηση του Γεωργίου Κονδύλη. Οι κινηματίες κατάργησαν το καθεστώς της Αβασίλευτης Δημοκρατίας κι επανέφερε σε ισχύ το Σύνταγμα του 1911, με ψήφισμα της Ε' Συντακτικής Εθνοσυνελεύσεως. Με την ίδια απόφαση ορίστηκε διεξαγωγή δημοψηφίσματος για τις 3 Νοεμβρίου 1935, «περί εγκρίσεως της δια του από 10 Οκτωβρίου ψηφίσματος της Ε′ Εθνικής Συνελεύσεως των Ελλήνων επελθούσης μεταβολής του Πολιτεύματος εις Βασιλευομένην Κοινοβουλευτικήν Δημοκρατίαν». Στην συνεδρίαση της Ε′ Συντακτικής Συνέλευσης απείχε ο παραιτηθείς πρωθυπουργός Παναγής Τσαλδάρης και οι βουλευτές του. Τα αποτελέσματα του δημοψηφίσματος ήταν: Βασιλευομένη Δημοκρατία 97,88%-Αβασίλευτη Δημοκρατία 2,12% και ανακοινώθηκαν τηλεγραφικά στον Γεώργιο Β'.

Ταυτόχρονα αναχώρησε για το Λονδίνο τριμελής αντιπροσωπεία αποτελούμενη από τους Σ. Μπαλάνο, Π. Μαυρομιχάλη και Αλέξανδρο Παπάγο, η οποία συναντήθηκε με το βασιλιά στο κτίριο της Ελληνικής πρεσβείας, όπου βρίσκονταν ήδη ο διάδοχος Παύλος, ο πρίγκιπας Πέτρος και η πριγκίπισσα Αικατερίνη. Το βράδυ της ίδιας μέρας το ξενοδοχείο «Brown’s», στο οποίο διέμενε ο βασιλιάς, ύψωσε την Ελληνική σημαία στον κεντρικό ιστό του. Ο Γεώργιος Β', μαζί του και ο Παύλος Α' ως διάδοχος του Θρόνου, επανήλθε στην Ελλάδα στις 25 Νοεμβρίου 1935, όταν με ατμάκατο του καταδρομικού «Έλλη» αποβιβάστηκαν στην προβλήτα του Φαλήρου, όπου τους περίμεναν τα μέλη της κυβερνήσεως του Γεωργίου Κονδύλη.

2ος Παγκόσμιος Πόλεμος

Στη διάρκεια του 2ου Παγκοσμίου Πολέμου και λίγο πριν την κατάληψη των Αθηνών από τους Γερμανούς, ακολουθώντας το βασιλιά Γεώργιο Β', την υπόλοιπη Βασιλική οικογένεια και τα μέλη της κυβερνήσεως του Εμμανουήλ Τσουδερού, εγκαταστάθηκε στην Κρήτη και συμμετείχε στην ομώνυμη μάχη, όμως το Μάιο του 1941, μετά την κατάληψη του νησιού, διασχίζοντας τα βουνά έφτασε στις νότιες ακτές της Κρήτης απ' όπου διέφυγε, με την βοήθεια των Άγγλων, και κατέφυγε στην Αίγυπτο. Ενώ οι επικεφαλής των πολεμικών υπουργείων, συμπεριλαμβανομένου και του υπουργού Εμπορικής Ναυτιλίας, έμειναν στο Κάιρο, κυβερνητικό κλιμάκιο που το αποτελούσαν ο βασιλιάς Γεώργιος Β', ο πρίγκιπας‐διάδοχος Παύλος, ο πρωθυπουργός Εμμανουήλ Τσουδερός και οι υπουργοί Οικονομικών και Εργασίας, ταξιδεύοντας επί εβδομάδες, από την Αίγυπτο, μέσω Νότιας Αφρικής, έφτασαν στην Αγγλία το Σεπτέμβριο του 1941, όπου παρέμειναν για λόγους ασφαλείας, σε όλη τη διάρκεια του πολέμου.

Παράλληλα η οικογένεια του τότε Διαδόχου Παύλου, μετά από εντολή του Γεωργίου Β', εγκαταστάθηκε, για τους ίδιους λόγους, στην πόλη Κέιπ Τάουν στη Νότιο Αφρική, όπου διέμειναν στην Οικία ΧρούτεΣκίρ, [GrooteSchuur], του Νοτιαφρικανού Πρωθυπουργού Γιάν Κρίστιαν Σμάτς. Ο Παύλος Α' παρέμεινε στο Συμμαχικό Στρατηγείο στο Λονδίνο σε όλη τη διάρκεια του πολέμου, αν και στις αρχές του 1943 εξέφρασε την επιθυμία να επιστρέψει στην Ελλάδα και να ενταχθεί στις δυνάμεις της Εθνικής Αντιστάσεως. Η πρόταση του απορρίφθηκε από το Συμμαχικό Αρχηγείο, όμως συμμετείχε στη καταδρομή του «Μιαούλης» στον Τάραντα.

Επάνοδος στην Ελλάδα

Μετά τη λήξη του 2ου Παγκοσμίου Πολέμου και την απελευθέρωση της Ελλάδος, ο Τσώρτσιλ και ο Υπουργός Εξωτερικών Άντονυ Ήντεν έφτασαν αεροπορικώς στην Αθήνα ανήμερα των Χριστουγέννων του 1944 για να οργανώσουν διάσκεψη με σκοπό την πρόληψη της επεκτάσεως της ενόπλου εξεγέρσεως των οπαδών του Κομμουνιστικού Κόμματος Ελλάδος και τρεις εβδομάδες αργότερα υπογράφηκε η συμφωνία της Βάρκιζας. Ήδη από τα τέλη του 1944, μετά από πιέσεις του Τσώρτσιλ, ο Βασιλεύς Γεώργιος είχε διορίσει Αντιβασιλιά τον Αρχιεπίσκοπο Αθηνών και Πάσης Ελλάδος Δαμασκηνό μέχρι την τελική επάνοδό του, ενώ ο ίδιος υποχρεώθηκε να παραμείνει στο εξωτερικό. Ο Γεώργιος Β' επανήλθε στο θρόνο με το δημοψήφισμα της 1ης Σεπτεμβρίου 1946, όταν ο Ελληνικό λαός τάχθηκε με ποσοστό 69% υπέρ του θεσμού της βασιλείας και έφερε και πάλι τον Γεώργιο Β' στην εξουσία, στη διάρκεια της ανταρσίας ενόπλων συμμοριών οπαδών του Κομμουνιστικού Κόμματος Ελλάδος. Ο Παύλος Α', με την οικογένεια του, επέστρεψε στην Ελλάδα μαζί με το βασιλιά Γεώργιο Β', ως Διάδοχος του Ελληνικού Βασιλικού θρόνου, αεροπορικά και το αεροπλάνο που τον μετέφερε προσγειώθηκε, στις 27 Σεπτεμβρίου 1946, στο στρατιωτικό αεροδρόμιο της Ελευσίνος. Στις 27 Δεκεμβρίου του ίδιου χρόνου ο Παύλος προβιβάστηκε σε υποναύαρχο, υποστράτηγο και υποπτέραρχο.

Βασιλιάς των Ελλήνων

Την 1η Απριλίου 1947 ο Παύλος Α' ορκίστηκε Βασιλιάς των Ελλήνων, μετά το θάνατο του αδελφού του Γεωργίου Β' τον οποίο διαδέχθηκε στο θρόνο. Λίγο μετά την ενθρόνιση του, γενικεύθηκε η ένοπλη ανταρσία των συμμοριτών οπαδών του Κομμουνιστικού Κόμματος Ελλάδος που έως τότε είχε προκαλέσει τοπικές συγκρούσεις στη Βόρεια Ελλάδα. Μία από τις πρώτες του πράξεις ήταν η λειτουργία του παρεκκλησίου της Αναστάσεως του Κυρίου των Ανακτόρων. Αρχικά ολοκλήρωσε την αποπεράτωση του καθώς ήταν ημιτελές εξαιτίας των πολεμικών γεγονότων. Με δική του επιμέλεια επιλέχθηκαν, μεταφέρθηκαν και τοποθετήθηκαν οι Ιερές Εικόνες, καντήλες, προσκυνητάρια, μαρμάρινο μεσοβυζαντινό τέμπλο και μαρμάρινη παλαιοχριστιανικού τύπου Αγία Τράπεζα. Φρόντισε για την εικονογράφηση του Παρεκκλησίου όπου αγιογραφήθηκαν οι Άγιοι που έχουν τα ίδια ονόματα με τα μέλη της βασιλικής οικογένειας, όπως οι Απόστολοι Πέτρος, Παύλος, Ανδρέας, Άγιοι Κωνσταντίνος, Γεώργιος, Χριστοφόρος, Νικόλαος, Όλγα, Σοφία, Ειρήνη, Ελισάβετ, Αικατερίνη, Ελένη, Μαρίνα και άλλοι. Σχημάτισε παιδική εκκλησιαστική χορωδία, διαρρύθμισε τις Ιερές Ακολουθίες σύμφωνα με το ανακτορικό βυζαντινό τυπικό και τοποθέτησε εφημέριο και πρωθιερέα των Ανακτόρων τον τότε Αρχιμανδρίτη και μετέπειτα Αρχιεπίσκοπο Αθηνών και Πάσης Ελλάδος Ιερώνυμο Κοτσώνη. Ο Βασιλιάς Παύλος καθιέρωσε την ραδιοφωνική μετάδοση της Θείας Λειτουργίας από το βασιλικό Παρεκκλήσιο με σκοπό την χριστιανική διαπαιδαγώγηση του λαού.

Την 3η Iανουαρίου 1948 εκδόθηκε το Βασιλικό Διάταγμα που επικύρωσε την προσάρτηση της Δωδεκανήσου στην Ελλάδα και την Κυριακή 7 Μαρτίου 1948 ο βασιλιάς Παύλος Α' παρεβρέθηκε στην επίσημη τελετή για την ενσωμάτωση της Δωδεκανήσου στην Ελλάδα. Στον λόγο του ο βασιλιάς αναφέρθηκε στην προσφορά της Δωδεκανήσου στους Εθνικούς αγώνες κι έκανε ονομαστική αναφορά στον Αλέξανδρο Διάκο λέγοντας: «...η Δωδεκάνησος πρώτη πάλιν έτρεξε και εις την μεγάλην μάχην των Ελλήνων, όταν ήχησεν η σάλπιξ της 28ης Οκτωβρίου του 1940. Πρώτη εις την Πίνδον, με το εκλεκτόν της τέκνον, τον νέον ήρωά της, τον Αλέξανδρον Διάκον. Τον Δωδεκανήσιον υπολοχαγόν του Πεζικού, που έπεσε μαχόμενος πρώτος εις τας επάλξεις της Τσούκας επάνω εις την Πίνδον...».

Μετά το θάνατο του Αλέξανδρου Παπάγου, ο Παύλος έκανε χρήση του Συνταγματικού άρθρου που του παραχωρούσε τη δυνατότητα να μην επιλέξει ως υποψήφιο πρωθυπουργό τον αρηχγό του μεγαλύτερου κόμματος της Βουλής και το πρωί της 5ης Οκτωβρίου 1955 έδωσε την εντολή σχηματισμού κυβερνήσεως στον Κωνσταντίνο Καραμανλή, έως τότε βουλευτή και υπουργό του κόμματος Εθνικός Συναγερμός, ο οποίος αφού σχημάτισε κυβέρνηση που πήρε ψήφο εμπιστοσύνης μέσα στο προβλεπόμενο χρονικό διάστημα των δεκαπέντε ημερών από την την ανάληψη της εντολής σχηματισμού. Είναι χαρακτηριστικό ότι την εντολή σχηματισμού κυβερνήσεως ο Παύλος την συνόδευσε και με δικαίωμα του Καραμανλή για διάλυση της βουλής, ο οποίος αφού ίδρυσε το κόμμα Εθνική Ριζοσπαστική Ένωσις ως επικεφαλής του επικράτησε στις Εθνικές εκλογές της 27ης Φεβρουαρίου 1956.

Το 1957 ο Παύλος απέστειλε απόρρητη επιστολή προς τον πρόεδρο των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής Αϊζενχάουερ με την οποία ζητούσε την απελευθέρωση του Αρχιεπισκόπου Κύπρου Μακαρίου Γ' από την εξορία. Ο Παύλος δέχτηκε τις αλλαγές στο σύνταγμα που εισηγήθηκε ο Κωνσταντίνος Καραμανλής, οι οποίες επέτρεψαν στις Ελληνίδες να μετέχουν στα κοινά. Το Μάρτιο του 1963 η Ελληνική μοναρχία γιόρτασε την εκατονταετηρίδα της και ο Παύλος παραχώρησε συνέντευξη σε αμερικανική τηλεοπτική εκπομπή με φόντο την Ακρόπολη των Αθηνών, με θέμα την Αρχαία Αθήνα και την εποχή του Περικλέους, η οποία δεν μεταδόθηκε στην Ελλάδα κι έγινε γνωστή από το ντοκιμαντέρ-βιογραφία «Παύλος, ένας ασυνήθιστος βασιλιάς» .

Το ταξίδι στο Λονδίνο

Τον ίδιο χρόνο ο βασιλιάς Παύλος διαφώνησε κι ήρθε σε σύγκρουση με τον Κωνσταντίνο Καραμανλή, με αφορμή το σχεδιαζόμενο ταξίδι του βασιλικού ζεύγους στη Μεγάλη Βρετανία, με το οποίο διαφωνούσε ο πρωθυπουργός. Η διαφωνία τους ήταν η αφορμή για την οποία υπέβαλε την παραίτηση του ο Καραμανλής, στις 11 Ιουνίου του 1963. Μετά την παραίτηση Καραμανλή, ο Παύλος προέβη σε δήλωση με την οποία υπογράμμιζε την επιθυμία του για τη διατήρηση αρμονικών σχέσεων με «το γενναίο Βρετανικό λαό», ο οποίος «...ανέκαθεν μας στέκεται αρωγός σε καιρούς κινδύνου» και πραγματοποίησε το ταξίδι. Στο Λονδίνο αντιβασιλικοί Έλληνες προσκείμενοι στην αριστερά, διοργάνωσαν διαδηλώσεις διαμαρτυρίας και αποδοκιμασίας. Το βασιλικό ταξίδι άρχισε στις 9 Ιουλίου και το πρακτορείο ειδήσεων «Associated Press» χαρακτήρισε τα μέτρα τάξεως ως «...το μεγαλύτερο δίκτυο ασφαλείας, το οποίον οργανώθη ποτέ εις την Αγγλίαν..».

Παρά τα μέτρα τάξεως στην πλατεία Τραφάλγκαρ στο Λονδίνο σημειώθηκαν εκτεταμένες συγκρούσεις, καθώς η Αγγλική αστυνομία «...κατόπιν σκληρού αγώνος κατόρθωσε να απωθήση τους διαδηλωτάς και να κλείση τας πύλας κάτωθι της Αψίδος του ναυαρχείου, αποκλείουσα ούτω την προσπέλασιν προς τα ανάκτορα. Εις την διάλυσιν των διαδηλωτών συνέβαλε και η έφιππος αστυνομία... Περί το μεσονύκτιον αι οδοί είχον εκκαθαρισθή από το πλήθος. Εν τούτοις εκατοντάδες αστυνομικοί εξηκολούθουν να περιπολούν εις τας οδούς που οδηγούν εις τα ανάκτορα. Ακαθόριστος αριθμός τραυματιών καθημαγμένων, αστυνομικών και πολιτών, μετεφέρθη εις τα νοσοκομεία. Ενώ επλησίαζε το μεσονύκτιον, αι διαδηλώσεις συνεχίζοντο και υπήρχον ενδείξεις ότι είναι δυνατόν να συνεχισθούν καθ' όλην την νύκτα». Το πρωί της επόμενης ημέρας συνελήφθη από τη Σκότλαντ Γιαρντ η Μπέτυ Αμπατιέλου στην αποβάθρα του Ουεστμίνστερ, όταν επιχείρησε να πλησιάσει τους Έλληνες βασιλείς που επιβιβάζονταν σε πλοιάριο για να κάνουν βόλτα στον Τάμεση. Την ίδια ημέρα διαδηλωτές που είχαν συλληφθεί καταδικάστηκαν από τα βρετανικά δικαστήρια σε χρηματικά πρόστιμα, ενώ το βράδυ ο Παύλος και η Φρειδερίκη μετέβησαν στο θέατρο Όλντουιτς, με τη συνοδεία της βασίλισσας της Αγγλίας για να παρακολουθήσουν παράσταση προς τιμήν τους.

Επιστροφή στην Ελλάδα

Λίγο μετά την επιστροφή του στην Ελλάδα, ο Βασιλεύς Παύλος Α' ασθένησε. Ο Καραμανλής μετά την ήττα του από τον Γεώργιο Παπανδρέου στις εκλογές της 8ης Νοεμβρίου 1963, εγκατέλειψε την Ελλάδα και κατέφυγε ως αυτοεξόριστος στο Παρίσι. Ο ασθενής βασιλιάς Παύλος Α' ανέβαλε την πραγματοποίηση χειρουργικής επεμβάσεως, όπως του είχαν υποδείξει οι γιατροί του, για το διάστημα μετά τη διεξαγωγή των Γενικών Εθνικών εκλογών, της 16ης Φεβρουαρίου του 1964, που διεξήχθησαν με νίκη του Γεωργίου Παπανδρέου. Στις 19 Φεβρουαρίου 1964, δυο ημέρες πριν το χειρουργείο, ο Παύλος όρκισε την κυβέρνηση του Γεωργίου Παπανδρέου και το κατάφερε με μεγάλη δυσκολία, αφού ήταν και φαινόταν πολύ άρρωστος.

Τελευταίοι μήνες της ζωής του

Ήδη από τις αρχές του 1964 η κατάσταση της υγείας του Παύλου επιδεινώθηκε με ταχύτητα εξ αιτίας επιθετικού καρκίνου στομάχου, αν και επίσημα ανακοινώθηκε ότι έπασχε από οσφυαλγία. Στις 19 Φεβρουαρίου, δύο ημέρες πρίν την προγραμματισμένη χειρουργική επέμβαση, ο Παύλος όρισε τον Διάδοχο Κωνσταντίνο ως Αντιβασιλέα. Η κατάσταση της υγείας του ήταν μη αναστρέψιμη, όπως πιστοποιήθηκε από τους ιατρούς μετά την εγχείρηση στην οποία υποβλήθηκε στις 21 Φεβρουαρίου σε ειδικά διμαρφωμένη αίθουσα στο Τατόι. Το βράδυ της 2ας Μαρτίου εκδόθηκε επίσημη ανακοίνωση από το Τατόι, σύμφωνα με την οποία «...ο Διάδοχος Αντιβασιλεύς, απεδέχθη ευγνωμόνως την προσφοράν του Ιερού Ιδρύματος της Ευαγγελιστρίας της Τήνου, όπως η Ιερά Εικόνα της Παναγίας μεταφερθή εις τα Ανάκτορα του Τατοΐου, προς επίσκεψιν, ίασιν και θεραπείαν του ασθενούντος Βασιλέα..». Το αντιτορπιλικό «Σφενδόνη» έσπευσε στην Τήνο, όπου παρέλαβε την εικόνα και κατέπλευσε στο λιμάνι του Πειραιά, όπου περίμεναν ο Διάδοχος Κωνσταντίνος, ο πρωθυπουργός Γεώργιος Παπανδρέου, ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και Πάσης Ελλάδος Χρυσόστομος Β', ο αρχηγός του Γενικού Επιτελείου Ναυτικού, ο επικεφαλής του βασιλικού στρατιωτικού οίκου στρατηγός Δόβας και πλήθος πολιτών. Εκεί ο ηγούμενος της μονής Ευαγγελιστρίας παρέδωσε την εικόνα με τελετουργική μεγαλοπρέπεια στον Αρχιεπίσκοπο και αυτός με τη σειρά του στον διάδοχο Κωνσταντίνο που μετέφερε τη θαυματουργή εικόνα και την τοποθέτησε στο προσκέφαλο του ετοιμοθάνατου βασιλιά, ελπίζοντας σε αντιστροφή της καταστάσεως της υγείας του.

Ο θάνατος του

Εξ αιτίας του παρατεταμένου κλινοστατισμού ο Βασιλιάς είχε υποστεί θρομβοφλεβίτιδα του δεξιού κάτω άκρου, πνευμονική εμβολή και στη συνέχεια νεφρική ανεπάρκεια με ολιγουρία, γεγονός που τον οδήγησε σε ουραιμικό κώμα. Η θρομβωτική διάθεση και η πνευμονική εμβολή αντιμετωπίστηκε με αντιπηκτικά φάρμακα που ήρθαν από τη Γερμανία με ειδική πτήση και ο βασιλιάς Παύλος πρέπει να είναι ο πρώτος Έλληνας ασθενής που υποβλήθηκε σε αντιπηκτική αγωγή με κλασική ηπαρίνη, που μόλις εκείνη την εποχή είχε αρχίσει να διαδίδεται για τη μετεγχειρητική προφύλαξη από την θρόμβωση των ακινητοποιημένων ασθενών . Στις 12 το μεσημέρι της 6ης Μαρτίου 1964 έπαυσαν να λειτουργούν οι νεφροί του, και η κατάσταση της υγείας του εμφάνισε ραγδαία επιδείνωση, αν και μέχρι τις 14:00 μετά το μεσημέρι, διατηρούσε τις αισθήσεις του και συνομιλούσε με τους οικείους του. Κάποια στιγμή, ο τότε διάδοχος και μετέπειτα βασιλιάς Κωνσταντίνος εισήλθε στο δωμάτιο και είπε στον πατέρα του: «...Όλοι έχουν τη σκέψη τους σε σένα, πατέρα. Οι εκκλησίες είναι γεμάτες κόσμο που προσεύχεται να γίνεις καλά». όπως γράφει η βασίλισσα Φρειδερίκη, ο Παύλος κοίταξε για λίγο το γιο του, και ψιθύρισε: «Πες τους ότι τους ευχαριστώ και τους αποχαιρετώ…». Ο βασιλιάς Παύλος Α' εξέπνευσε στις 4:12 το απόγευμα της 6ης Μαρτίου 1964 στο Ανάκτορο του Τατοΐου.

Την είδηση του θανάτου του Παύλου μετέφερε ο διάδοχος Κωνσταντίνος στον Αυλάρχη Λελούδα και στον αρχηγό του βασιλικού γραφείου Χοϊδά, που ενημέρωσε τον πρωθυπουργό Γεώργιο Παπανδρέου. Ο πρωθυπουργός και ο υπουργός Δικαιοσύνης, εκτελώντες καθήκοντα ληξίαρχου, συνέταξαν την ληξιαρχική πράξη θανάτου και στις 17:00 το απόγευμα της ίδιας ημέρας, εκδόθηκε ανακοινωθέν που μεταδόθηκε από τον ραδιοφωνικό σταθμό Αθηνών: «Εκ του Μεγάλου Βασιλικού Αυλαρχείου ανακοινούται, ότι την 16:12 ώραν της σήμερον απεβίωσεν η Α.Μ. ο Βασιλεύς.». Η ορκωμοσία του νέου βασιλιά έγινε στα ανάκτορα Αθηνών, το ίδιο απόγευμα «κατά την διατεταγμένην εθιμοτυπικήν τάξιν» και ο Κωνσταντίνος Β' ορκίστηκε βασιλιάς των Ελλήνων.

Το Σάββατο 7 Μαρτίου, στις 11:00 το πρωί, το φέρετρο με τη σορό του Παύλου σκεπασμένο με την βασιλική σημαία μεταφέρθηκε από τα ανάκτορα Τατοΐου στα ανάκτορα των Αθηνών και εναποτέθηκε στην Αίθουσα των Τροπαίων, όπου εψάλη τρισάγιο το μεσημέρι και το απόγευμα παρουσία της βασιλικής οικογένειας. Ακολούθησε 48ωρη αγρυπνία κατά την οποία, τα μέλη της βασιλικής οικογένειας εναλλάσσονταν δίπλα στον νεκρό. Την Δευτέρα 9 Μαρτίου η σορός μεταφέρθηκε στον Μητροπολιτικό ναό, όπου εκτέθηκε σε τριήμερο λαϊκό προσκύνημα, μέχρι τις 12 Μαρτίου. Η κυβέρνηση όρισε τρίμηνο πένθος, ενώ το πένθος της Αυλής ορίστηκε στους έξι μήνες. Στις 12 Μαρτίου, ημέρα της νεκρώσιμης ακολουθίας του Παύλου Α', τα σχολεία και οι δημόσιες υπηρεσίες παρέμειναν κλειστά. Ο βασιλιάς Παύλος είχε ορίσει ως σημείο ταφής του, εκείνο μεταξύ των τάφων του αδελφού του βασιλιά Γεωργίου Β′ και του θείου του πρίγκιπα Γεωργίου και ανήμερα των γενεθλίων του στις 14 Δεκεμβρίου, συνήθιζε να τοποθετεί μια πέτρα στο σημείο εκείνο.

Μνήμη Παύλου Α'

Ο Βασιλιάς Παύλος παρέμεινε στο θρόνο 16 χρόνια 11 μήνες και 5 ημέρες. Ο καθηγητής Αλέξανδρος Τσιριντάνης σε συνεδρίαση της οργανώσεως «Ελληνικόν Φως» είχε διακηρύξει, παρουσία του βασιλέως Παύλου και πρωθυπουργού Αλέξανδρου Παπάγου: «Ουδέποτε άλλοτε υπήρξε βασιλεύς της πνευματικότητος του βασιλέως Παύλου». Ο Παύλος χαρακτηρίστηκε ως ο ικανότερος Έλληνας μονάρχης μετά τον Γεώργιο Α'. Υπήρξε ευπρόσιτος, βαθύς γνώστης της ελληνικής παραδόσεως, απλός στην συμπεριφορά και στον τρόπο ζωής, σωστός οικογενειάρχης, άνθρωπος του καθήκοντος έως αυτοθυσίαα, χαρακτήρας ανοιχτός και καλόκαρδος που εντυπώθηκε στην λαϊκή μνήμη ως ο «Παύλος ο καλός». Διακρίνονταν για τον πράο, φιλοσοφημένο, απλό και καλοκάγαθο χαρακτήρα του. Προσπάθησε να ασκήσει συναινετική πολιτική, είχε κατανοήσει την ψυχολογία του ελληνικού λαού και είχε έντονη τάση να διατηρεί ενεργητικό ρόλο στο πολιτικό παρασκήνιο της εποχής του. Συχνά είχε κινηθεί στα όρια της Συνταγματικής τάξεως, κατί που του επέτρεπε το Σύνταγμα της εποχής στο 1ο άρθρο του οποίου γινόταν λόγος για τις εξουσίες που πηγάζουν από τον λαό και στο 2ο ακολουθούσαν οι βασιλικές προνομίες, με βάσει τις οποίες ο βασιλιάς είχε τη δυνατότητα και το προνόμιο να διαλύει την Βουλή.

Ήταν ιδιαίτερα καλλιεργημένος και μιλούσε άπταιστα τέσσερις γλώσσες. Διακρίνονταν για τη βαθύτατη πίστη του στην Ορθοδοξία και απέδιδε μεγάλη σημασία στο ότι ήταν ο μόνος Ορθόδοξος βασιλιάς που είχε απομείνει. O Παύλος υπήρξε πολύ καλός πιανίστας, επιστήθιος φίλος της Τζίνας Μπαχάουερ και άλλων σημαντικών μουσικών της εποχής του κι ήταν ο εμπνευστής της «Συναντήσεως των Αθηνών», εκδηλώσεως με φιλοσοφικό περιεχόμενο που πραγματοποιήθηκε δύο φορές στον Άρειο Πάγο και είχε στόχο να φέρει κοντά τη Θρησκεία και την Επιστήμη. Η Βασιλεία του χαρακτηρίστηκε από σημαντικά γεγονότα όπως η επικράτηση του Εθνικού Στρατού και η καταστολή της ανταρσίας των ενόπλων συμμοριτών-οπαδών του Κομμουνιστικού Κόμματος Ελλάδος, της εφαρμογής του «δόγματος Τρούμαν», του Σχεδίου Μάρσαλ, της υποχωρήσεως της Αγγλικής επιρροής στην Ελλάδα και την ατικατάσταση της από την αντίστοιχη των Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής.

Το 2014, με αφορμή τη συμπλήρωση 50 ετών από το θάνατό του, προβλήθηκε το ντοκιμαντέρ-βιογραφία «Παύλος: Ένας Ασυνήθιστος Βασιλιάς», που σκηνοθετήθηκε από τον Νίκο Πολίτη, το οποίο προβλήθηκε για πρώτη φορά- σε ιδιωτική προβολή- στη Γεννάδειο Βιβλιοθήκη το βράδυ της Τετάρτης 5 Μαρτίου 2014, παρουσία των τριών παιδιών του, του Βασιλέως Κωνσταντίνου Β', της Βασιλομήτορος της Ισπανίας Σοφίας και της Πριγκίπισσας Ειρήνης, των οικογένειων τους αλλά και σε άλλους εστεμμένους της Ευρώπης. Η ιστορική βιογραφία, που προβλήθηκε για πρώτη φορά δημόσια στις 21 Μαρτίου του ίδιου χρόνου στο Πολεμικό Μουσείο με ελεύθερη είσοδο, χωρίζεται σε δύο επεισόδια 55 λεπτών. Στο πρώτο παρουσιάζονται τα παιδικά, εφηβικά και νεανικά χρόνια, μέχρι την ανάρρηση στον Θρόνο και τον πρώτο χρόνο της Βασιλείας του Παύλου Α'. Στο δεύτερο παρουσιάζεται ο χαρακτήρας, οι οικογενειακές στιγμές, με άγνωστα στιγμιότυπα, και τα σημαντικότερα γεγονότα έως και τον θάνατό του. Το ντοκιμαντέρ προβλήθηκε το Σάββατο 3 Μαΐου και την Κυριακή 4 Μαΐου 2014 στον κινηματογράφο «Ολύμπιον» στην Θεσσαλονίκη.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Ο Θάνατος του βασιλιά Παύλου Ιστότοπος της Ελληνικής Βασιλικής οικογένειας.
• Αναδρομή στη ζωή του βασιλιά Παύλου Video
• Παύλος, ο βασιλιάς πίσω από τους μύθους Εφημερίδα «Η Καθημερινή», 9 Μαρτίου 2014.

Πραπομπές

ΜΕΤΑΠΑΙΔΕΙΑ: η ΕΛΛΗΝΙΚΗ εναλλακτική εγκυκλοπαίδεια

Έκδοση της Metapedia.org