Φίλιππος Νίκογλου
Ο Φίλιππος Νίκογλου Έλληνας εθνικιστής, γιατρός και εθνικός αγωνιστής που το 1912 με τη δράση του συνετέλεσε στην απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης από τον Ελληνικό στρατό λίγο πριν εισβάλλει στην πόλη ο Βουλγαρικός στρατός, γεννήθηκε το 1871 στο χωριό Στενήμαχος [1] [2], το σημερινό Ασένοβγκραντ [Assenovgrad] της υπό Βουλγαρική κατοχή Ανατολικής Ρωμυλίας και πέθανε τη Δευτέρα 27 Ιουλίου 1953 στην Αθήνα. Η νεκρώσιμη ακολουθία του τελέστηκε την Τρίτη 28 Ιουλίου στις 6 το απόγευμα [3], στον Ιερό Ναό του Α' Νεκροταφείου Αθηνών, όπου και τάφηκε.
Ήταν παντρεμένος με την Άννα Νίκογλου και από το γάμο τους απέκτησαν δύο γιους, το Στέφανο Νίκογλου [4], δικηγόρο-διεθνολόγο, που διετέλεσε Νομάρχης σε νομούς της Θράκης και της Μακεδονίας, και τον Τηλέμαχο Νίκογλου.
| Συνοπτικές πληροφορίες |
|---|
| Φίλιππος Νίκογλου |
| Συνοπτικές πληροφορίες |
| Γέννηση: 1871 |
| Τόπος: Στενήμαχος, Ανατολική Ρωμυλία |
| Σύζυγος: Άννα Νίκογλου |
| Τέκνα: Στέφανος, Τηλέμαχος |
| Υπηκοότητα: Βουλγαρική, Ελληνική |
| Ασχολία: Ιατρός |
| Θάνατος: 27 Ιουλίου 1953 |
| Τόπος: Αθήνα |
Περιεχόμενα
Βιογραφία
Ο Φίλιππος κατάγονταν από ευκατάστατη οικογένεια της Φιλιππούπολης και πατέρας του ήταν ο Στέφανος Νίκογλου. Ο Φίλιππος, που είχε δύο αδελφούς ένας από τους οποίους ήταν ο Ευγένιος, ήταν Βούλγαρος υπήκοος καθώς η περιοχή της γεννήσεως του βρίσκονταν, κι εξακολουθεί ως τις μέρες μας, υπό Βουλγαρική κατοχή και εντός της προσωρινής επικράτειας του Βουλγαρικού κράτους. Το Σεπτέμβριο του 1885 η Ανατολική Ρωμυλία, με πραξικόπημα που έκανε ο Βούλγαρος Ηγεμόνας Αλέξανδρος και παρά την Συνθήκη του Βερολίνου, προσαρτήθηκε στη Βουλγαρία και το 1908 οι κάτοικοι της έγιναν και τυπικά Βούλγαροι πολίτες. Φοίτησε στη Ζαρίφεια Σχολή της Φιλιππουπόλεως, το σημερινό Πλόβντιβ, και σπούδασε Ιατρική στη Γερμανία, όπου μετεκπαιδεύτηκε. Μετά το πέρας των σπουδών του επέστρεψε στη Σόφια, όπου και εργάστηκε ως ιατρός-χειρουργός.
Α' Παγκόσμιος Πόλεμος
Ο Νίκογλου επιστρατεύτηκε στις 7 Σεπτεμβρίου 1912, με την κήρυξη του Α' Βαλκανικού πολέμου και ως έφεδρος Υπίατρος (Αντισυνταγματάρχης) του Υγειονομικού, τοποθετήθηκε σε κινητό χειρουργείο της VIIης Μεραρχίας του Βουλγαρικού στρατού στο Σαμάκοβο, με διευθυντή έναν Εβραίο Αρχίατρο. Ο Νίκογλου περιγράφει τις πρώτες μέρες των εχθροπραξιών και τα σοβαρά προβλήματα, τη χολέρα που μεταδόθηκε από τους Τούρκους και τη δυσχέρεια στην μετακίνηση, αναφέροντας πως ...«τα χειρουργεία διέθετον 20 άμαξες δια την μεταφοράν τραυματιών και 35-45 τραυματιοφορείς, εδυσκολεύοντο δε να ακολουθήσουν την ταχυτάτην προέλασιν των μαχόμενων τμημάτων, η οποία υπαγορεύετο από στρατηγικούς και διπλωματικούς λόγους», καθώς η Ελληνοβουλγαρική Συνθήκη, που υπογράφηκε τον Μάιο του 1912, δεν προέβλεπε διανομή εδαφών μεταξύ των συμμάχων, συνεπώς ίσχυε η αρχή του τετελεσμένου γεγονότος. Εκεί ο Νίκογλου άκουγε τους επιτελείς να κάνουν σχέδια να φθάσουν στη Θεσσαλονίκη και να την καταλάβουν, σχολιάζοντας και τον Ελληνικό στρατό, για τον οποίο πίστευαν πως δεν θα μπορούσε σε καμία περίπτωση να φτάσει και να καταλάβει την Κωνσταντινούπολη.
Στην Τζουμαγιά είχε την έδρα του ο τότε διάδοχος της Βουλγαρίας Μπόρις, ο οποίος γνωρίστηκε με ένα Γερμανό στρατηγό με τον οποίο έπιναν συχνά τσάι στο κατάλυμα του γιατρού Γεωργίου Τζηρίδη, που ήταν ο πρώτος που πληροφορήθηκε την απόφαση του Μπόρις να κινήσει τον Βουλγαρικό Στρατό για κατάληψη της Θεσσαλονίκης και με κίνδυνο της ζωής του, ενημέρωσε τον Νίκογλου, που αναχωρούσε για τη Σόφια συνοδεύοντας τραυματίες. Ο Νίκογλου συνάντησε στην Άνω Τζουμαγιά στις 5 το απόγευμα της Κυριακής 21 Οκτωβρίου 1912, τον Λοχαγό Αθανάσιο Σουλιώτη-Νικολαΐδη, στρατιωτικό ακόλουθο της Ελληνικής πρεσβείας στη Σόφια, ο οποίος είχε διορισθεί Στρατιωτικός Σύνδεσμος στον Σερβικό Στρατό. Εκεί στάθμευε η Σερβική Μεραρχία του Στεφάνοβιτς. Παράλληλα, το Σουλιώτη είχε καλέσει εκεί ο Βούλγαρος στρατηγός Τεοντόρωφ, όμως σύμφωνα με όσα ήξερε ο Νίκογλου, ο στρατηγός δεν θα εμφανίζονταν στο ραντεβού, καθώς κατευθυνόταν προς τη Θεσσαλονίκη και η συνάντηση κλείστηκε απλά για να μην καταλάβει η Ελληνική κυβέρνηση τον πραγματικό προορισμό του, ότι δηλαδή μία Βουλγαρική μεραρχία βάδιζε προς τη Θεσσαλονίκη με σκοπό την κατάληψη της. Σύμφωνα με όσα έγραψε ο Αθανάσιος Σουλιώτης, ο Νίκογλου «.....προθύμως πλησιάσας με, μοι είπεν ότι από της αρχής του πολέμου όλαι οι εμπιστευτικαί διαταγαί συνιστούσαν την καταβολήν πάσης προσπαθείας όπως αι Μακεδονικαί πόλεις και προπάντων η Θεσσαλονίκη καταληφθούν προ της καταλήψεως αυτών υπό του Ελληνικού Στρατού. Με επιβεβαίωσεν ότι ο Διάδοχος Βόρις μετά του Στρατηγού Ράτζο Πέτρωφ διήλθον από την Άνω Τζουμαγιά και ότι είδεν εις στο ξενοδοχείο του στρατιώτας της βασιλικής φρουράς οδηγούντας την βασιλικήν άμαξα, προοριζομένη δια την επίσημον είσοδον του Διαδόχου της Βουλγαρίας εις Θεσσαλονίκην...».
Αντίθετα με την άποψη του Σουλιώτη ο Αντιστράτηγος Κοσμάς υποστηρίζει ότι η πληροφορία δόθηκε από τον Αντιστράτηγο Αμβρόσιο Φρατζή [5], ενώ αμφισβητείται η προσφορά του Νίκογλου [6]. Ο Λοχαγός Αθανάσιος Σουλιώτης προκειμένου να τηλεγραφήσει κρυπτογραφημένες τις πληροφορίες, προσποιήθηκε ότι ασθενούσε και με πιστοποίηση γιατρού επέστρεψε για νοσηλεία σε Νοσοκομείο στη Σόφια. Εκεί ο Στρατιωτικός Ακόλουθος Ταγματάρχης Φρατζής τηλεγράφησε τις πληροφορίες με τους κώδικες του Υπουργείου Εξωτερικών στον Υπουργό Λάμπρο Κορομηλά. Με βάση την πληροφορία του Νίκογλου, ο Ελληνικός στρατός άλλαξε τον αρχικό του σχεδιασμό και στις 26 Οκτωβρίου 1912, κατέλαβε στη Θεσσαλονίκη. Στις 27 Οκτωβρίου, εμφανίστηκε έξω από την πόλη η Βουλγαρική μεραρχία η οποία ζήτησε να στρατωνιστεί μέσα στην πόλη, όμως επετράπη σύντομη παραμονή σε δύο τάγματα Βουλγαρικά, τα οποία απομακρύνθηκαν λίγες ημέρες αργότερα, μετά από ένοπλη δράση του Υποστρατήγου Κωνσταντίνου Καλλάρη, στρατιωτικού διοικητή της πόλεως.
Μετά την Άνω Τζουμαγιά ο Νίκογλου βρέθηκε στο Σιδηρόκαστρο, όπου και πληροφορήθηκε από τον Έλληνα Μητροπολίτη την κατάληψη της Θεσσαλονίκης από τον Ελληνικό Στρατό, ενώ η 7η Βουλγαρική Μεραρχία μεταφέρθηκε από την Θεσσαλονίκη, με πλοία του Ελληνικού στόλου στην Αλεξανδρούπολη, όπου ο Νίκογλου συνάντησε τον Απόστολο Δοξιάδη, Έλληνα ιατρό του Βουλγαρικού Στρατού. Οι δύο τους επισκέφθηκαν τον θωρηκτό «Αβέρωφ» στο λιμάνι της Αλεξανδρουπόλεως και ο Σοφοκλής Δούσμανης, κυβερνήτης του Θωρηκτού, σημειώνει στο ημερολόγιό του, «..Πέμπτη 15 Νοεμβρίου 1912. Ήρθαν να επισκεφθούν το πλοίο δύο Βούλγαροι Αξιωματικοί-ιατροί (Νίκογλου- Δοξιάδης) εξ Ανατολικής Ρωμυλίας Έλληνες ακραιφνείς πατριώτες βαρέως φέροντες ότι υπηρετούν υπό τους Βουλγάρους είναι βέβαιο πως παρά τον ενθουσιασμό για την ήττα των Τούρκων οι Ανατολικό-Ρωμυλιώτες δεν μπορούν να διαγράψουν την απάνθρωπη συμπεριφορά και τις σφαγές-διώξεις που έγιναν το 1906 στην Αν. Ρωμυλία (Β. Θράκης) ήταν ακόμη νωπές». Μετά την αποστράτευση του ο Νίκογλου επέστρεψε στη Σόφια, όπου είχε γίνει γνωστή η συνάντηση του με το Λοχαγό Αθανάσιο Σουλιώτη και οι οπαδοί του Βουλγαρικού Κομιτάτου απειλούσαν τη ζωή του.
Διαφυγή στην Ελλάδα
Στις 20 Σεπτεμβρίου 1913, ο γιατρός Φίλιππος Νίκογλου εγκατέλειψε τη Βουλγαρία και με τη βοήθεια φίλου του γιατρού, διέφυγε αρχικά στη Θεσσαλονίκη, και στη συνέχεια εγκαταστάθηκε στην Αθήνα.
Μνήμη Φιλίππου Νίκογλου
Το 1950, το Ελληνικό κράτος παρασημοφόρησε το Νίκογλου, δια χειρός του Βασιλιά Παύλου, με τα διάσημα του Χρυσού Σταυρού του Τάγματος του Γεωργίου του Α'. Ο Δήμος Θεσσαλονίκης τον τίμησε με την ανέγερση της προτομής του, που τοποθετήθηκε στο Κυβερνείο Θεσσαλονίκης. Τα αποκαλυπτήρια της [7] έγιναν από τον Γεώργιο Ζωιτάκη, αντιβασιλέα στη διάρκεια της 21ης Απριλίου 1967, ενώ παρόντες ήταν ο Υπουργός Εμπορικής Ναυτιλίας Ιωάννης Χολέβας και ο Υφυπουργός Προεδρίας Κυβερνήσεως Κωνσταντίνος Βοβολίνης και στη συνέχεια ο Γεώργιος Ζωιτάκης κατέθεσε στεφάνι στην προτομή. Ο Δήμος Θεσσαλονίκης έδωσε το όνομα του Νίκογλου σε δρόμο της πόλεως που μέχρι τότε ονομαζόταν οδός Μοδιάνο, ο οποίος εφάπτεται του Λαογραφικού Μουσείου [8] Θεσσαλονίκης και συνδέει τη Λεωφόρο Κέννεντυ με την Λεωφόρο Βασιλίσσης Όλγας, ενώ στήθηκε και προτομή του, με τη φροντίδα του Γ' Σώματος Στρατού, στο μικρό πάρκο που βρίσκεται στη γωνία Βασιλίσσης Όλγας με Κοσμά Αιτωλού, δίπλα στο εστιατόριο «Καμένη Γωνιά». Η προτομή είναι φτιαγμένη από χαλκό κι αναπαριστά τον Νίκογλου να φορά κουστούμι και να κοιτά υπό αυστηρό βλέμμα. Στο πίσω μέρος της αναγράφεται η ημερομηνία κατασκευής, που είναι το 1966, όμως δεν διακρίνεται το επίθετο του γλύπτη, παρά μόνο το όνομα του.
Το 1930, ο Απόστολος Νίκογλου, αδελφός του Φίλιππου, και οι Νίκος και Μιχάλης Νίκογλου, πρώτα ξαδέλφια του Φίλιππου, υλοποίησαν μια σημαντική και καινοτόμα επιχειρηματική προσπάθεια, που συνέδεσε το όνομα της οικογένειας με τη βιομηχανική εξέλιξη της Θεσσαλονίκης, καθώς δημιούργησαν την εταιρεία Ζύμη Αρτοποιίας Νίκογλου Α.Ε. γνωστή με το αρκτικόλεξο Ζ.Α.Ν.Α.Ε., που υπήρξε η πρώτη εταιρεία που βιομηχανοποίησε τη ζύμη στην Ελλάδα. Ανιψιός του Φίλιππου Νίκογλου ήταν ο Απόστολος Νικολαΐδης, βιομήχανος χαρτοποιίας, πρόεδρος για πολλά χρόνια του ΣΕΓΑΣ και της ΕΛΠΑ, «γενάρχης» του Συλλόγου του Παναθηναϊκού.
Εργογραφία
Ο Νίκογλου κατέγραψε τις αναμνήσεις του σε βιβλίο με τίτλο:
- «Το χρονικό της καταλήψεως της Θεσσαλονίκης από τον ελληνικό στρατό την 26/10/1912» που κυκλοφόρησε το 1963, μετά τον θάνατο του.
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
- Ο άγνωστος ήρωας Φίλιππος Νίκογλου.
- Εορτασμός της επετείου απελευθέρωσης της Θεσσαλονίκης-28 Οκτωβρίου 1968 Αποκάλυψη της προτομής του Φιλίππου Νίκογλου, 01:40-01:55, Εθνικό Οπτικοακουστικό Αρχείο
- Φίλιππος Νίκογλου: Χάρη σ' αυτόν πρόλαβαν οι Έλληνες να πάρουν τη Θεσσαλονίκη το 1912.
Παραπομπές
- ↑ [Η Στενήμαχος (βουλγαρικά: Асеновград, Ασένοβγκραντ, από τον ξεριζωμό των Ελλήνων έως το 1934 Станимака), που απέχει 19 χιλιόμετρα από τη Φιλιππούπολη, είναι κτισμένη στους βόρειους πρόποδες της Ροδόπης, στην είσοδο χαράδρας που ξεκινά απ’ αυτήν, και διασχίζουσα την Ροδόπη φθάνει ως τα ελληνικά σύνορα κοντά την Ξάνθη. Την χαράδρα διασχίζει ο ποταμός Στενημαχίτης (Τσεπελάρσκα σήμερα, μέχρι το 1942 Τσάια και Ασενίτσα μέχρι το 1945).]
- ↑ [Η Στενήμαχος της Ανατολικής Ρωμυλίας ή Ρουμελίας (Βόρειας Θράκης)]
- ↑ [Κηδείαι Εφημερίδα «Ελευθερία», Τρίτη 28 Ιουλίου 1953, σελίδα 2η.]
- ↑ [Ο Στέφανος Νίκογλου εγκαταστάθηκε στη Θεσσαλονίκη όπου άσκησε το επάγγελμα του δικηγόρου ως το 1930, οπότε διορίστηκε για πρώτη φορά νομάρχης. Υπηρέτησε με επιτυχία ως νομάρχης στη συμπρωτεύουσα και επίσης ως Γενικός Διοικητής Θράκης. Το Μάρτιο του 1945 τοποθετήθηκε Νομάρχης Σερρών. Από τις 31 Ιανουαρίου 1946 μέχρι τις 3 Μαΐου 1946 ήταν Νομάρχης Καβάλας και το 1949 ανέλαβε Νομάρχης Ιωαννίνων. Το 1952 ήταν Νομάρχης Ροδόπης και επιμελήθηκε το δημοτικό κήπο στις Σάπες, ο οποίος φέρει το όνομά του, ενώ στις 11 Μαρτίου 1953 ανέλαβε Νομάρχης Ξάνθης και παρέμεινε ως τις 22 Ιανουαρίου 1958. Πέθανε στην Αθήνα στις 18 Ιουλίου και κηδεύτηκε στο Α' Νεκροταφείο Αθηνών, όπου και τάφηκε, στις 21 Ιουλίου 1986.]
- ↑ [Εφημερίδα «Η Καθημερινή», φύλλο της 13ης Νοεμβρίου 1955 και εφημερίδα «Το Βήμα» φύλλο της 15ης Φεβρουαρίου 1956.]
- ↑ [Εφημερίδα «Το Βήμα», φύλλο της 11ης Νοεμβρίου 1956]
- ↑ [Εορτασμός της επετείου απελευθέρωσης της Θεσσαλονίκης-28 Οκτωβρίου 1968. Αποκάλυψη της προτομής του Φιλίππου Νίκογλου, 01:40-01:55]
- ↑ [Το Λαογραφικό και Εθνολογικό Μουσείο Μακεδονίας-Θράκης βρίσκεται στην συμβολή των οδών Βασιλίσσης Όλγας 68 και Φιλίππου Νίκογλου 4. Στεγάζεται σε μια εντυπωσιακή διατηρητέα έπαυλη, χαρακτηριστικό δείγμα μεγαλοαστικής κατοικίας, γνωστή ως «Έπαυλη Μοδιάνο» ή «Παλαιό Κυβερνείο». Οι διαδικασίες ιδρύσεως του μουσείου ξεκίνησαν από το 1931 όταν η Μακεδονική Φιλεκπαιδευτική Αδελφότητα άρχισε να συγκεντρώνει λαογραφικό υλικό από τον Βορειοελλαδίτικο χώρο και ίδρυσε το Λαογραφικό Μουσείο Βορείου Ελλάδος. Tο 1970, επί κυβερνήσεως Γεωργίου Παπαδόπουλου, μετονομάστηκε σε Λαογραφικό και Εθνολογικό Μουσείο Μακεδονίας-Θράκης ενώ του παραχωρήθηκε προς χρήση το κτίριο του «Παλαιού Κυβερνείου» ή «Έπαυλις Μοδιάνο». Σκοπός του ΛΕΜΜ-Θ είναι η η έρευνα και μελέτη του παραδοσιακού πολιτισμού. Αυτό επιτυγχάνεται αποτυπώνοντας την παραδοσιακή οικονομία και οικοτεχνία σε Μακεδονία και Θράκη. Σχεδόν 20.000 αντικείμενα έχουν συγκεντρωθεί από το μουσείο, διαφόρων υλικών που συνδέονται με καθημερινή οικιακή και επαγγελματική ζωή των ανθρώπων, καθώς και άλλα από την κοινωνική και πνευματική ζωή τους.]
