Άγγελος Σικελιανός

Από Metapedia
Μετάβαση σε: πλοήγηση, αναζήτηση

Ο Άγγελος Σικελιανός, Έλληνας εθνικιστής [1] ποιητής, υποψήφιος για το βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας, που ως ποιητής ανήκει στη Νέα Αθηναϊκή Σχολή, ένας από τους κορυφαίους ποιητές του 20ου αιώνα, γεννήθηκε στις 15 Μαρτίου 1884 στη Λευκάδα και πέθανε [2] από πνευμονικό οίδημα στην Αθήνα, την Τρίτη 19 Ιουνίου 1951 στις οκτώ το απόγευμα, στην κλινική «Παμμακάριστος». Η κηδεία του έγινε από το Μητροπολιτικό ναό Αθηνών, χοροστατούντος του Επισκόπου Αθηνών και πάσης Ελλάδος Σπυρίδωνος, στις πέντε το απόγευμα της Τετάρτης 20 Ιουνίου και τάφηκε στο Α΄νεκροταφείο Αθηνών σε τάφο που παραχωρήθηκε από το Δήμο Αθηναίων.

Ήταν παντρεμένος από το 1907 με την Αμερικανικής καταγωγής Eva Palmer, που σπούδαζε στο Παρίσι ελληνική αρχαιολογία και χορογραφία και από το γάμο τους απέκτησαν το 1908, ένα γιο, το Γλαύκο και το 1934 χώρισαν. Το 1940 παντρεύτηκαν, σε δεύτερο γάμο και για τους δύο, με την Άννα Καμπανάρη-Καραμάνη, η οποία πέθανε στις 26 Μαΐου 2006 στο νοσοκομείο «Ευαγγελισμός» στην Αθήνα, σε ηλικία εκατόν έξι ετών. Η Εύα Πάλμερ, που πέθανε τον Ιούλιο του 1952, τάφηκε στους Δελφούς, δίπλα στη μητέρα του ποιητή και τον συμπατριώτη της George Cram Cook.

Άγγελος Σικελιανός

Βιογραφία

Ο Άγγελος ήταν το μικρότερο από τα επτά παιδιά του Γυμνασιάρχη Ιωάννη Σικελιανού, ο οποίος δίδασκε Γαλλικά στο «Δεύτερο Σχολείο» της Λευκάδος πριν από την Ένωση της Επτανήσου με την Ελλάδα, έπειτα στο «Ελληνικό Σχολείο» και κατόπιν στο Γυμνάσιο του νησιού. Μητέρα του ήταν η Χαρίκλεια Στεφανίτση και οι προγονικές τους οικογένειες είχαν προσφέρει στον αγώνα για την εθνική απελευθέρωση. Μεταξύ των αδελφών του αναφέρονται ο Μενέλαος και η Πηνελόπη που πέθανε το 1917 και ήταν σύζυγος του Ρέυμον Ντάνκαν, αδελφού της χορεύτριας Ισιδώρας, [Ιζαντόρας], Ντάνκαν. Παρακολούθησε τα μαθήματα του Δημοτικού σχολείου από το 1891 έως το 1894, ενώ από το 1894 έως το 1896 φοίτησε στο «ελληνικό Σχολείο» με σχολάρχη τον ιερομόναχο Θεοφάνη Κατωπόδη ή παπα-Ατζουλή.

Το 1896 εγγράφηκε στο Γυμνάσιο της Λευκάδος, που το ολοκλήρωσε το 1900 και το 1901 εγκαταστάθηκε στην Αθήνα και γράφηκε στη Νομική Σχολή της Αθήνας, την οποία εγκατέλειψε νωρίς. Από το 1902 άρχισε να δημοσιεύει τα πρώτα του ποιήματα στα φιλολογικά περιοδικά της εποχής, όπως τα περιοδικά «Διόνυσος» και «Παναθήναια». Το 1905 ταξίδεψε στη Λιβύη, όπου έμεινε σε μια κατασκήνωση Άγγλων και έγραψε το ποίημα «Αλαφροΐσκιωτος». Το καλοκαίρι του 1906 στο σπίτι της Ισιδώρας Ντάνκαν στον Κοπανά, στην περιοχή του σημερινού Δήμου Βύρωνα στην Αττική, γνώρισε κι έγιναν ζευγάρι, με τη μετέπειτα σύζυγο του, την εύπορη Αμερικανίδα Εύα Πάλμερ, κόρη του πάμπλουτου Αμερικανού Κώρτλαντ Πάλμερ, η οποία διατηρούσε ερωτική σχέση με τη Natalie Clifford Barney. Το 1912 με την έναρξη των Βαλκανικών πολέμων επιστρατεύτηκε, ενώ το 1914 γνώρισε τον Νίκο Καζαντζάκη και έγιναν αδερφικοί φίλοι.

Την ίδια εποχή απευθυνόμενος στον εθνικιστή Ίωνα Δραγούμη, ο Σικελιανός έγραφε:
«Αξιότιμε Φίλε,
Αν άργησα υπερβολικά κι ελπίζω όχι ασυγχώρητα να σας πω τη βαθιά μου τιμή για το βιβλίο σας «Όσοι Ζωντανοί» και να σας σφίξω εγκάρδια το χέρι, σας παρακαλώ να το αποδώσετε στην καθόλου βιαστικήν υπόληψη που του ώφειλα. Καθώς ίσως θα ώφειλα ν’ απαντήσω με μια λέξη στο λοξό ερώτημα σας για την ανθρώπινη μου πίστη: «Είμαι τετρακάθαρα Εθνικιστής». Μόνο που και πάλι βιαστικός ο λόγος μου, όσο δεν τον φανερώνει το έργο που αφιέρωσα τη ζωή μου. Και το λέγω μόνο με την απλή ιδέα πως αν συναντιέται με την σκέψη σας, δε δείχνει παρά μία απ’ τις εσώτερες αφορμές της εκτίμησης μου. Θα ήθελα και ό,τι άλλο ετυπώσατε· αλλά καθώς σε λίγο και πολύ πιθανό να περάσω στην Ελλάδα για κάμποσο, θα σας δώσω διεύθυνση απ’ αλλού, αν δεν τύχει να σας ιδώ. Μένω ωστόσο με τιμή.
Άγγελος Σικελιανός»

Η σχέση του Σικελιανού µε τον μυστικισμό είναι γνωστή και ο ίδιος θεωρούσε τον εαυτό του μύστη, ενώ χρησιμοποιούσε τα γνωστικά σύμβολα, επεδίωκε την ώσμωση των θρησκειών, εντρυφούσε στα παλαιά γνωστικά συγγράμματα και στους σύγχρονους μυστικούς, μελετούσε τον θεόσοφο Edouard Schuré και χρησιμοποίησε ως ήρωες τους Παυλικιανούς, τη γνωστική σέκτα του Βυζαντίου. Ο Παντελής Πρεβελάκης στην κριτική του για τον Σικελιανό, γράφει [3], «...ως γνωστό, ένιωσε σ’ όλη του τη ζωή τη γοητεία του μυστικισμού, του γνωστικισμού και των συγγενών θεωριών....», όμως ο Πρεβελάκης θεωρεί ότι ο ποιητής τελικά υπεραίβει τον πρώιμο παγανισμό του και «εκχριστιανίζεται».

Εργάστηκε με πάθος μαζί με τη σύζυγό του για να αναβιώσουν τη «Δελφική Ιδέα», η οποία εκτός από τις αρχαίες παραστάσεις περιελάμβανε και την «Δελφική Ένωση», μια παγκόσμια ένωση για τη συναδέλφωση των λαών και το «Δελφικό Πανεπιστήμιο», που στόχος του θα ήταν να συνθέσει σε έναν ενιαίο μύθο τις παραδόσεις όλων των λαών. Προς την κατεύθυνση αυτή οργάνωσαν το 1927, όπως και το 1930 τις «Δελφικές Εορτές» στους Δελφούς, που απέβλεπαν στην καλλιτεχνική ανέλιξη του τόπου και στην αναβίωση της αρχαίας ελληνικής τραγωδίας, σε ανάμνηση των αρχαίων Πυθίων αγώνων που τελούνταν κάθε τέσσερα χρόνια, προς τιμήν του Θεού Απόλλωνα, ο οποίος σύμφωνα με το μύθο, απάλλαξε τους κατοίκους της περιοχής από το φίδι Πύθωνα. Για τις πρωτοβουλίες αυτές, το 1929, η Ακαδημία Αθηνών του απένειμε αργυρό μετάλλιο. Η προσπάθεια του οδηγήθηκε σε αδιέξοδο και παρέσυρε τον ίδιο στη χρεοκοπία, που στάθηκε αφορμή για το χωρισμό του με την Εύα Πάλμερ, η οποία επέστρεψε στην Αμερική και επανήλθε στην Ελλάδα τον Απρίλιο του 1952, μήνες μετά το θάνατο του Σικελιανού.

Την άνοιξη του 1938, γνωρίστηκε στην Αθήνα με την Άννα Καμπανάρη-Καραμάνη και το ίδιο βράδυ θα της γράψει πως, «...ένιωσα τη λαχτάρα όχι προς μια γυναίκα, αλλά την ίδια την έλξη του Μυστηρίου...», ενώ λίγες μέρες αργότερα τη συνόδευσε στο Βόλο και από κει στο Σανατόριο του τότε συζύγου της στο Πήλιο. Το επόμενο χρονικό διάστημα και εν όψει τους επικείμενου γάμου τους, έστειλε επιστολές στην πρώτη σύζυγο του Εύα Πάλμερ και στο γιατρό Γιώργο Καραμάνη, το σύζυγο της Άννας [4], ζητώντας τη συγκατάθεση τους. Μετά το συναινετικό διαζύγιο της Άννας Καραμάνη, παντρεύτηκαν σ' ένα ερημοκλήσι στην περιοχή του αρχαιολογικού χώρου της Ελευσίνας και εγκαταστάθηκαν στο σπίτι στην παραλία της Σαλαμίνας, όπου η Άννα απέβαλλε την πρώτη και μόνη της εγκυμοσύνη.

Στην Κατοχή πήρε ενεργό μέρος στην πνευματική εθνική αντίσταση και από κοινού με άλλους Έλληνες λογίους προσυπέγραψε την Έκκληση των Ελλήνων Διανοουμένων προς τους Διανοούμενους ολόκληρου του Κόσμου, στην οποία καυτηρίαζαν την ιταλική επιθετική ενέργεια και καλούσαν σε επανάσταση συνειδήσεων την κοινή γνώμη όλου του κόσμου. Το 1943 ξεπροβόδισε, εκφωνώντας λόγο και απαγγέλοντας ποίημα αφιερωμένο στη μνήμη του, τον Κωστή Παλαμά.

Μαζί με τη δεύτερη σύζυγό του διατηρούσαν εξοχική παραθαλάσσια κατοικία στη Σαλαμίνα, στην παραλία της Φανερωμένης απέναντι από το ομώνυμο μοναστήρι της Παναγίας και ο βασιλιάς Παύλος ήταν συχνός καλεσμένος κάθε φορά που επισκέπτονταν το Ναύσταθμο της Σαλαμίνας. Το σπίτι είναι σήμερα Μουσείο [5] και περιλαμβάνει αντικείμενα, έπιπλα, φωτογραφίες, επιστολές, ρούχα, βιβλία του Άγγελου Σικελιανού, που έζησε εκεί από τον Αύγουστο του 1933 έως και το Μάρτη του 1950 και έγραψε το σημαντικότερο μέρος του έργου του. Εξοχική κατοικία διέθετε και στην περιοχή της Συκέας στο νομό Κορινθίας. Το 1947 εκλέχθηκε πρόεδρος της Εταιρείας Ελλήνων Λογοτεχνών και τον ίδιο χρόνο ταξίδεψε στην Ελβετία, ενώ το 1949 πραγματοποίησε μια σειρά από διαλέξεις στην Αθήνα.

Το τέλος του

Τον Ιούλιο του 1946, υπέστη μια μικρή αιμάτωση και όπως έγραψε στην Εύα Πάλμερ, «...Ένα βράδυ, στην πλατεία Συντάγματος έπεσα άπνοος μπροστά σε κάποιο καφενείο. Η Άννα ήταν μαζί μου. Με έφεραν με ταξί στο σπίτι. Ένα γάγγλιο, στο κάτω μέρος της παρεγκεφαλίδας, το οποίο συνδέεται με τα νεύρα της αριστερής πλευράς (χέρι, στήθος, κοιλιά και, κυρίως, πόδι) υπέστη κάποια μικρή αιμάτωση...» [6]. Το 1950 υπέστη εγκεφαλική συμφόρηση και νοσηλεύονταν στο σπίτι του στην Κηφισιά, στην οδό Πάνου Αραβαντινού 1. Το τελευταίο διάστημα πριν το θάνατο του έπασχε και από καρδιακό νόσημα. Στις 8 Ιουνίου υπέστη νέα προσβολή ημιπληγίας και εισήχθη στο «Νοσοκομείο της Θείας Προνοίας η Παμμακάριστος», στην οδό Ιακωβάτων στο τέρμα της οδού Πατησίων, με παράλυση στα κάτω άκρα του. Στις 4 Ιουνίου 1951 από λάθος της οικιακής βοηθού του αντί για το φάρμακο του ήπιε απολυμαντικό, με αποτέλεσμα να υποστεί σοβαρά εγκαύματα στα αναπνευστικά του όργανα. Στην κηδεία του, στην οποία παραβρέθηκε ο Γεώργιος Παπανδρέου, τότε αντιπρόεδρος της κυβερνήσεως, δεν εκφωνήθηκαν επικήδειοι λόγοι, αφού αυτή ήταν η επιθυμία των οικείων του.

Διακρίσεις

Η πρόταση που έγινε προκειμένου να εκλεγεί μέλος της Ακαδημίας Αθηνών, υποβλήθηκε από τον Ακαδημαϊκό Διονύσιο Κόκκινο κι ενώ την αποδέχθηκε ο Σικελιανός απορρίφθηκε από το Σώμα. Προτάθηκε, δίχως επιτυχία, πέντε φορές για το Νόμπελ Λογοτεχνίας.

  • Το 1946 [7], προτάθηκε από τον Anders Österling, μέλος της Σουηδικής Ακαδημίας,
  • το 1947 [8], προτάθηκε από τον Νίκο Βέη, που την ίδια χρονιά είχε προτείνει επίσης και τον Νίκο Καζαντζάκη,
  • το 1948 [9], προτάθηκε από τον Axel W. Persson, μέλος της Βασιλικής Ακαδημίας Γραμμάτων, Ιστορίας και Αρχαιοτήτων της Σουηδίας και τον Elin Wägner, μέλος της Σουηδικής Ακαδημίας συγγραφέα και δημοσιογράφο, ενώ τον ίδιο χρόνο ο Anders Österling, πρότεινε όμως η πρόταση του απορρίφθηκε, να μοιραστεί το βραβείο μαζί με τον νικητή εκείνης της χρονιάς Τ.Σ. Έλιοτ.
  • Το 1949 [10], προτάθηκε από τον Sigfrid Siwertz, μέλος της Σουηδικής Ακαδημίας και συγγραφέα.
  • Το 1950 [11], υπήρξαν δύο προτάσεις, μία με μοναδικό υποψήφιο το Σικελιανό, από την Ελληνική Εταιρεία Λογοτεχνών και η άλλη από τον Hjalmar Gullberg, μέλος της Σουηδικής Ακαδημίας συγγραφέα, που ζήτησε τη βράβευση του από κοινού με το Νίκο Καζαντζάκη.

Εργογραφία

Δημοσίευσε τα πρώτα ποιήματα του το 1902, στα περιοδικά «Διόνυσος» και «Παναθήναια». Έχει γράψει επίσης, πεζά καθώς και κείμενα που αναφέρονται στον αγώνα του για τις Δελφικές Γιορτές. Εξέδωσε ο ίδιος τα έργα του σε τρεις τόμους με τον τίτλο

  • «Λυρικός βίος», [το 1946 οι Α και Β τόμοι, το 1947 ο Γ τόμος].

αφήνοντας έξω κάποια έργα που δε θεώρησε απαραίτητο να συμπεριλάβει.

Το έργο του:

Λυρικά

  • «Αλαφροΐσκιωτος», στα μέσα Μαρτίου του 1909 παράλληλα με σειρά διαλέξεων που οργανώθηκαν από το περιοδικό «Ο Παν», η οποία προκάλεσε αίσθηση στους φιλολογικούς κύκλους της εποχής του.
  • «Πρόλογος στη ζωή», τετράτομη συλλογή που την απάρτιζαν τα βιβλία,
    «Η Συνείδηση της Γης μου»,
    «Η Συνείδηση της Φυλής μου», τα οποία εκδόθηκαν το 1915,
    «Η Συνείδηση της Γυναίκας», το οποίο εκδόθηκε το 1916,
    «Η Συνείδηση της Πίστης», το οποίο εκδόθηκε το 1917.
  • «Στίχοι»,
  • «Μήτηρ Θεού»,
  • «Πάσχα των Ελλήνων» κ.ά.

Θεατρικά

  • «Ο διθύραμβος της Ρόδου», το 1932,
  • «Σίβυλλα», το 1940, τραγωδία η οποία αναγνώστηκε από τον ίδιο στη «Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών» στην Αθήνα, στις 2 Νοεμβρίου 1940, λίγες μέρες μετά την κήρυξη του Ελληνοϊταλικού πολέμου.
  • «Ο Δαίδαλος στην Κρήτη», το 1942,
  • «Ο Χριστός στη Ρώμη», το 1946,
  • «Ο θάνατος του Διγενή», το 1947
  • «Ασκληπιός», (ημιτελές έργο),

τα οποία συγκεντρώθηκαν σε τρεις τόμους με τον γενικό τίτλο Θυμέλη, Α' και Β' το 1950 και το το 1954 κυκλοφόρησε το τόμος Γ'.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Παραπομπές

  1. [«...Είμαι τετρακάθαρα Εθνικιστής...», Απόσπασμα από επιστολή του Άγγελου Σικελιανού, προς τον Ίωνα Δραγούμη, για το βιβλίο «Όσοι Ζωντανοί»] Η επιστολή δημοσιεύθηκε την 6η Ιουλίου 1997, στην αθηναϊκή εφημερίδα «Η Καθημερινή»
  2. Απέθανεν ο ποιητής Άγγελος Σικελιανός Εφημερίδα «Ελευθερία», Τετάρτη 20 Ιουνίου 1951, σελίδες 1 & 4
  3. [Παντελή Πρεβελάκη «Άγγελος Σικελιανός», Αθήνα 1984, σελίδα 76]
  4. [« Σεβαστέ μου κε Καραμάνη,
    ...Η ευλάβειά μου για το πρόσωπό Σας ήτανε τόσο άμεση και ιερή που τίποτε δεν θα ‘ταν ικανό να επισκιάσει στην ψυχή μου, την εικόνα Σας: την φωτεινή κι άγιαν εικόνα ενός Ανθρώπου που, όπως ο ίδιος μού ‘πατε, εξεκίνησε από παιδί να αντιμετωπίσει τη ζωή και τους αγώνες της, με μονάχα το «εκ των ένδον φως». Επερίμενα έκτοτε λοιπόν, η δύναμη από το Φως αυτό, να διαπεράσει αγάλι-αγάλι τη σχηματική κι από την πρώτη όψη αποκρουστική μορφή της «Αμαρτίας» μου και να την διευκρινίσει στην βαθύτερη κι αγνότερην υπόστασή της και μόνο τότε να πλησιάσω την ψυχή Σας, όχι με την άγονη και ταπεινή μορφή των ανθρώπινων αντεγκλήσεων, αλλά καθώς αγωνιά θρησκευτικά μια ανθρώπινη ψυχή να εμφανιστεί μπροστά στο Θεό, γυμνή, για να κριθεί πραγματικά και ουσιαστικά......…..Παίρνω ακέραιη την ευθύνη της ζωής, της Ευτυχίας, της Αρμονίας της Άννας, όπως είμαι βέβαιος πως κι αυτή σηκώνει την ευθύνη της δικής μου ζωής. Το Μυστήριο που θα μας ενώσει για να ’ναι τέλειο, ένα θέλει ακόμα: τη δική Σας Ευλογία. Μην την αρνηθείτε, ούτε στην Άννα, ούτε σε μένα….. Και τότε είμαι βέβαιος πως από το κέντρο του μεγάλου πόνου μας (και πάνω απ’ τους αστόχαστους ανθρώπους) θα φωτίσει τις καρδιές μας, σαν ζωογόνος ήλιος, το «εκ των ένδον Φως».
    Με ευλάβεια
    Άγγελος Σικελιανός»] «Με την ψυχή φτερωμένη…», Γιώργος Στρατάκος, Πνευμονολόγος, Επιμελητής ΚΕΘ Νοσοκομείου «Ο Ευαγγελισμός», Ιατρική online.
  5. Μουσείο Άγγελος Σικελιανός-Φανερωμένη Σαλαμίνας
  6. [Επιστολή της 15ης Ιουλίου 1946, στην Εύα Πάλμερ]
  7. The Nomination Database for the Nobel Prize
  8. The Nomination Database for the Nobel Prize
  9. The Nomination Database for the Nobel Prize
  10. The Nomination Database for the Nobel Prize
  11. The Nomination Database for the Nobel Prize