Κωνσταντίνος Γεωργούλης

Ο Κωνσταντίνος Γεωργούλης, Έλληνας εθνικιστής, Ελληνοδιδάσκαλος, σχολάρχης, κλασικός φιλόλογος, καθηγητής, γυμνασιάρχης, παιδαγωγός, εκπαιδευτικός σύμβουλος, γενικός επιθεωρητής Μέσης Εκπαιδεύσεως, Γενικός Γραμματέας του υπουργείου Παιδείας, φιλόσοφος, ιστορικός της φιλοσοφίας και συγγραφέας, γεννήθηκε στις 28 Οκτωβρίου 1894 στην Καλαμάτα και πέθανε την Παρασκευή 16η Φεβρουαρίου 1968 στην Αθήνα. Η νεκρώσιμη ακολουθία του τελέστηκε στις 17 Φεβρουαρίου στο Α' Νεκροταφείο Αθηνών, όπου και τάφηκε.

Κωνσταντίνος Δ. Γεωργούλης

Βιογραφία

Ο πατέρας του Κωνσταντίνου, ο Δημήτριος Γεωργούλης, ήταν έμπορος δερμάτων. Ο Κωνσταντίνος, που είχε μικρότερο αδελφό τον Αξιωματικό του Στρατού και μετέπειτα βουλευτή υφυπουργό και υπουργό, Σπύρο Γεωργούλη, ολοκλήρωσε τις εγκύκλιες σπουδές στη γενέτειρά του και κατόπιν μετά από επιτυχείς εξετάσεις εισήχθη στη Φιλοσοφική Σχολή του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών και σπούδασε Φιλολογία. Αποφοίτησε με βαθμό Άριστα και το 1915 διορίσθηκε Ελληνοδιδάσκαλος στην Σέριφο. Το 1916 μέχρι το 1923 υπηρέτησε σχεδόν συνεχώς ως έφεδρος ανθυπολοχαγός, αρχικά στο μέτωπο της Μακεδονίας στη διάρκεια του Α' Παγκοσμίου πολέμου και κατόπιν στη διάρκεια της Μικρασιατικής εκστρατείας με το βαθμό του Υπολοχαγού.

Εκπαιδευτική σταδιοδρομία

Το 1917, ο Γεωργούλης διορίστηκε Σχολάρχης και το 1919 μετατέθηκε στη Βαρυμπόμπη Τριφυλίας. Το 1921 προήχθη σε καθηγητή του Γυμνασίου Μεσσήνης και το 1924 μετατέθηκε στο Α' Γυμνάσιο Καλαμάτας. Το 1928 προήχθη σε Γυμνασιάρχη και τοποθετήθηκε σε Γυμνάσιο των Σερρών, ενώ το 1929 μετατέθηκε ως Διευθυντής στο Γ' Γυμνάσιο Αρρένων Θεσσαλονίκης. Το 1930, με κρατική υποτροφία, ταξίδεψε κι έκανε μεταπτυχιακές σπουδές στη φιλολογία, στη φιλοσοφία στα μαθηματικά και στα παιδαγωγικά στα Πανεπιστήμια του Freiburg, όπου παρακολούθησε μαθήματα του Γαίγκερ, των Χούσσερλ, Μάρτιν Χάιντεγκερ, και του Σπράγγελ, οι οποίοι βρίσκονταν τότε στην πρωτοπορία της ευρωπαϊκής σκέψεως, καθώς και του Βερολίνου. Επέστρεψε στην Ελλάδα το 1933. Συμμετείχε στον Ελληνοϊταλικό πόλεμο του 1940 και στον Ελληνογερμανικό πόλεμο έως τον Απρίλιο του 1941 και την κατάρρευση του μετώπου, ως λοχαγός υπασπιστής της Ι Αναπληρωματικής Διοικήσεως.

Το 1940 προήχθη σε Γενικό Επιθεωρητή Μέσης Εκπαιδεύσεως, Διευθυντής του Διδασκαλείου Μέσης Εκπαιδεύσεως κατά την ορολογία της εποχής. Το 1951, συνεργάστηκε ως σύμβουλος εκπαιδεύσεως με τον τότε Υπουργό Παιδείας Γεώργιο Παπανδρέου και το 1952 ανέλαβε τη Γενική Γραμματεία του Υπουργείου Παιδείας μέχρι το 1957. Ήταν ο συντάκτης ενός νομοσχεδίου για την εκπαίδευση. Κατά την περίοδο της θητείας του ασχολήθηκε με τη σύσταση και οργάνωση της επαγγελματικής εκπαιδεύσεως, ενώ σε συνεννόηση με το Υπουργείο Εμπορικής Ναυτιλίας προχώρησε στην ίδρυση ναυτικών γυμνασίων. Εισήγαγε στην Ελλάδα την διδασκαλία του Επαγγελματικού Προσανατολισμού μέ Βασιλικό Διάταγμα που συνέταξε ο ίδιος. Ασχολήθηκε με την κατάρτιση του προγράμματος του Τεχνικού γυμνασίου, όπως ονομάστηκε το πρώτο σχολείο αυτού του είδους στην Ελλάδα, το Ζάννειο Τεχνικό Γυμνάσιο, καθώς και με την οργάνωση του θεσμού της λαϊκής επιμορφώσεως, ενώ με το διάταγμα «Περί μέτρων προς καταπολέμησιν του Αναλφαβητισμού» προσπάθησε να αντιμετωπίσει το πρόβλημα του αναλφαβητισμού μεγάλου μέρους της τότε Ελληνικής κοινωνίας. Επί των ημερών του υλοποιήθηκε ένα ευρύ πρόγραμμα ανεγέρσεως σχολικών διδακτηρίων και πέτυχε να διορισθούν περί τους 700 νέοι εκπαιδευτικοί. Ο Γεωργούλης, που παρακολουθούσε σταθερά τις υποδειγματικές διδασκαλίες των καθηγητών του Βαρβακείου, παρέμεινε στη θέση του Διευθυντού του Διδασκαλείου Μέσης Εκπαιδεύσεως μέχρι τον 1964, οπότε συνταξιοδοτήθηκε και απεχώρησε από την Υπηρεσία. Ο Γεωργούλης περιλαμβάνονταν μεταξύ των ιδρυτικών μελών και στην πρώτη Γενική Συνέλευση εκλέχθηκε Γενικός Γραμματέας της «Εταιρείας Ελλήνων Φιλολόγων» και ταυτόχρονα είχε την ευθύνη της εκδόσεως του περιοδικού «Πλάτων», ενώ πρόεδρος της εταιρείας εκλέχθηκε ο Χαρίτων Χαριτωνίδης, καθηγητής της κλασικής Φιλολογίας στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. Αξιοσημείωτη, επίσης, είναι η προσφορά του Γεωργούλη στην Ελληνική κοινωνία με τα μαθήματά του στο Λαϊκό Πανεπιστήμιο της «Εταιρείας των φίλων του Λαού».

Ιδεολογικές κατευθύνσεις

Ο Γεωργούλης έως τα τέλη της δεκαετίας του 1930 ήταν υποστηρικτής της δημοτικής γλώσσας στον χώρο της Παιδείας και πολιτικός υποστηρικτής του Αλέξανδρου Παπαναστασίου κι είναι χαρακτηριστικό ότι ο Ευάγγελος Παπανούτσος στα απομνημονεύματά του μας πληροφορεί γι' αυτόν: «...άρχισε από την άκρα αριστερά.., και μεταπήδησε στην ολιγαρχική... συντήρηση». Ο Γεωργούληςε υπήρξε υπέρμαχος της κλασικής παιδείας, θεωρείται ο εισηγητής του πνεύματος του «Ελληνοχριστιανικού Πολιτισμού» στην παιδεία, καθώς υποστήριξε σθεναρά την σύνταξη αναλυτικών και προγραμμάτων σπουδών προς αυτή την κατεύθυνση, λόγος για τον οποίο ήλθε σε ιδεολογική σύγκρουση με όσους υποστήριζαν δήθεν «προοδευτικότερη» κατεύθυνση στην εκπαίδευση, με αποκορύφωμα την περίοδο της εκπαιδευτικής μεταρρυθμίσεως του 1964. Εκείνο το χρόνο ο Γεωργούλης, ως πρώην Γενικός Γραμματέας του Υπουργείου Παιδείας, με μια σειρά από άρθρα του που δημοσιεύθηκαν στην Αθηναϊκή εφημερίδα «Η Καθημερινή» απεδόμησε το νομοθετικό κείμενο που έφερε προς ψήφιση η Κυβέρνηση του Γεωργίου Παπανδρέου με υπουργό Παιδείας τον ίδιο τον Παπανδρέου και Γενικό Γραμματέα του Υπουργείου τον Ευάγγελο Παπανούτσο. Ο Γεωργούλης σ' ένα άρθρο του, το καλοκαίρι του 1964, με τίτλο: «Ο κυβερνητικός μονόλογος επί της εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης» αναφέρει: «..Η μεταρρύθμιση επιδιώκει δύο σκοπούς. Αφ’ ενός επιζητεί να επεκτείνει την γλωσσοπλαστικήν προπαγάνδαν εις τα σχολεία και αφ’ ετέρου επιχειρεί να διακόψει πάσαν γνήσιαν επαφήν της ελληνικής νεότητος με την ελληνοχριστιανικήν παράδοσιν», ενώ υποστηρίζει ότι η κατάργηση της διδασκαλίας του αρχαίου κειμένου από το πρωτότυπο συνδέεται με μια προσπάθεια να προαχθούν άλλα, «διεθνιστικού» τύπου, πρότυπα στη θέση της Ορθοδόξου Ελληνικής παραδόσεως, προερχόμενα από «σοσιαλιστικά καθεστώτα».

Ως υπεύθυνος του περιοδικού «Πλάτων» ο Γεωργούλης, μαζί με κύκλους της Φιλοσοφικής Σχολής Αθηνών και την Εταιρεία Ελλήνων Φιλολόγων, αποτέλεσαν το αποκαλούμενο «συντηρητικό μπλοκ» που αντιπαρατέθηκε σε ζητήματα εκπαιδευτικής πολιτικής και ιδεολογικού προσανατολισμού με το αποκαλούμενο «προοδευτικό μπλοκ» του Ευάγγελου Παπανούτσου, του περιοδικού «Παιδεία και Ζωή» και του περιοδικού «Φιλόλογος», οργάνου του συλλόγου των αποφοίτων της Φιλοσοφικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Στις 22 Αυγούστου του 1966 ο Γεωργούλης ασχολήθηκε με την επίσκεψη στην Ελλάδα του Γάλλου μαρξιστή Ζαν Πωλ Σαρτρ για τον οποίο αναφέρει: «...Αι περί των ελληνικών [πολιτικών] πραγμάτων δηλώσεις του [επισκεφθέντος την Ελλάδα] Γάλλου φιλοσόφου Ζαν-Πωλ Σαρτρ δεν πρέπει να προξενήσουν εις κανένα έκπληξιν. Όσοι έχουν παρακολουθήσει το τελευταίον στάδιον της πνευματικής του εξελίξεως, θα ήσαν εις θέσιν να προαναγγείλουν ποίον θα ήτο το περιεχόμενον των δηλώσεών του [περί της εκτός νόμου καταστάσεως του ΚΚΕ] πριν ο ίδιος προβή εις την ανακοίνωσίν των. Κατά τον Σαρτρ, αφ’ ότου με το ογκώδες βιβλίον του “Κριτική του διαλεκτικού λόγου”, το εκδοθέν κατά το 1960, ηθέλησε να υποτάξη τον υπαρξισμόν εις τον Μαρξισμόν, όχι μόνον η δημιουργική λογοτεχνία αλλά και η φιλοσοφική σκέψις πρέπει να είναι “δεσμευμένη”, δηλαδή υποδουλωμένη εις τον κομμουνισμόν. Εφ’ όσον λοιπόν η σημερινή εν Ελλάδι κατάστασις δεν επιδοκιμάζεται από τους μαρξιστάς, υποχρεωμένος ήτο και ο Σαρτρ, επί τη βάσει του δόγματος της δεσμεύσεως, να εκφέρη αρνητικόν χαρακτηρισμόν. [...]» .

Διακρίσεις

Ο Γεωργούλης, για τη δράση του στα πεδία των μαχών, τιμήθηκε

• Χρυσούν Σταυρό του Φοίνικος
• Χρυσούν Αριστείο Ανδρείας.

Συγγραφικό έργο

Ο Γεωργούλης χαρακτηρίζεται από πολυμέρεια, σαφήνεια, περιεκτικότητα και βαθυστόχαστη αντίληψη, στοιχεία που διακρίνουν το συγγραφικό του έργο. Έγραψε αναλυτικές μελέτες για αρχαία κείμενα, φιλοσοφικές εργασίες, εισαγωγές σε εκδόσεις έργων και πονήματα σχετικά με τη φιλολογία, την παιδαγωγική, τη γλωσσολογία και τα μαθηματικά. Έγραψε ακόμη δεκάδες άρθρα για το «Εγκυκλοπαιδικό Λεξικό Ήλιος» και το περιοδικό «Πλάτων», ενώ εργάστηκε ως συντάκτης και είχε τη γενική επιστημονική εποπτεία στη «Μεγάλη Παιδαγωγική Εγκυκλοπαίδεια», όπου δημοσίευσε 41 λήμματα για θέματα Παιδαγωγικής, Γενικής και Ειδικής Διδακτικής και Φιλοσοφίας.

Αυτοτελείς εκδόσεις

• «Η μελέτη των ανθρωπιστικών γραμμάτων», το 1938,
• «Αριστοτέλης ο Σταγειρίτης», εκδόσεις «Ιστορική και Λαογραφική Εταιρεία Χαλκιδικής», Θεσσαλονίκη, 1962,
• «Γενική Παιδαγωγική», μεταθανάτια έκδοση, το 1973,
• «Γενική Διδακτική», μεταθανάτια έκδοση, σύνθεση σημειώσεων και κειμένων του
• «Ιστορία της ελληνικής φιλοσοφίας», εκδόσεις «Παπαδήμας»
• «Φιλοσοφία της ιστορίας», εκδόσεις «Παπαδήμας»
• «Αριστοτέλους φυσική ακρόασις», εκδόσεις «Παπαδήμας»
• «Φιλοσοφικά μελετήματα περί θρησκείας», εκδόσεις «Παπαδήμας»
• «Η ουσία και η διδακτική των θρησκευτικών», εκδόσεις «Παπαδήμας»
• «Αι σύγχρονοι φιλοσοφικαί κατευθύνσεις», εκδόσεις «Παπαδήμας»
• «Γενική παιδαγωγική», εκδόσεις «Παπαδήμας».

Μεταφράσεις /Εισαγωγές /Πρόλογοι

• «Πρώτην Φιλοσοφίαν του Αριστοτέλους-εισαγωγή-Τα μετά τα Φυσικά», μετάφραση εκτενής εισαγωγή, το 1935,
• «Πολιτεία» του Πλάτωνα στη δημοτική γλώσσα, με εισαγωγή 140 σελίδων και 246 σελίδες σημειώσεων το 1939.
• «Αριστοτέλους-Φυσικά», μετάφραση.
• «Συμπόσιον Πλάτωνος-πρόλογος», 1939
• «Πλάτων-Νόμοι, Πρόλογος», εκδόσεις «Πάπυρος», 1963.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• «Ο Κωνσταντίνος Γεωργούλης και η συμβολή του στις παιδαγωγικές και εκπαιδευτικές εξελίξεις του 20ου αιώνα» Σπυρίδων Γ. Κρουσταλάκης, Δρ. Φιλόλογος-Παιδαγωγός
• Κωνσταντίνος Δ. Γεωργούλης

Παραπομπές

ΜΕΤΑΠΑΙΔΕΙΑ: η ΕΛΛΗΝΙΚΗ εναλλακτική εγκυκλοπαίδεια

Έκδοση της Metapedia.org