Κωνσταντίνος Φρεαρίτης

Ο Κωνσταντίνος Φρεαρίτης, Έλληνας εθνικιστής, Πανεπιστημιακός καθηγητής της Νομικής Σχολής Αθηνών, δημοσιογράφος, εκδότης και συγγραφέας, γεννήθηκε το 1819 στην Κωνσταντινούπολη και πέθανε στις 8 Δεκεμβρίου 1902 στην Αθήνα. Η νεκρώσιμη ακολουθία του τελέστηκε στις 4 το απόγευμα της ίδιας μέρας από τον Ιερό ναό του Αγίου Γεωργίου Καρύτση και η σορός του τάφηκε στο Α' νεκροταφείο Αθηνών.

Ήταν παντρεμένος με την Μαριάνα Φρεαρίτου, κόρη του αρχαιολόγου Κυριακού Πιττάκη και της Αικατερινής Μακρή, αδερφή της Θηρεσίας [Τερέζας] και από το γάμο τους απέκτησαν έναν γιο, το δικηγόρο Γεώργιο Κωνσταντίνου Φρεαρίτη.

Κωνσταντίνος Φρεαρίτης

Βιογραφία

Πατέρας του ήταν ο Γεώργιος Φρεαρίτης που είχε καταγωγή από τα Πέντε Πηγάδια, περιοχή του χωριού Ραψαίοι Τσαρκοβίτσας που ανήκε στο δήμο Αγίου Δημητρίου του Νομού Ιωαννίνων, ο οποίος εργαζόταν ως τραπεζίτης στην Κωνσταντινούπολη. Μητέρα του ήταν η Σμαράγδα, κόρη της οικογένειας των Καλλιμαχών που χρημάτισαν ηγεμόνες της Μολδαβίας. Μετά την έναρξη της Εθνεγερσίας του 1821 και τον απαγχονισμό του Πατριάρχου Γρηγορίου Ε', η οικογένεια Φρεαρίτη διέφυγε από την Κωνσταντινούπολη και κατέφυγε στη Ζάκυνθο, διασώζοντας ελάχιστο μέρος της κινητής της περιουσίας. Στη Ζάκυνθο ο Κωνσταντίνος Φρεαρίτης διδάχθηκε τα πρώτα του γράμματα από τη μητέρα του.

Το 1833 η οικογένεια Φρεαρίτη εγκαταστάθηκε στο Ναύπλιο όπου ο Κωνσταντίνος προσλήφθηκε ως διερμηνέας και γραμματέας του Άγγλου διευθυντού, ενώ όταν μετακόμισαν στην Αθήνα δίδαξε γαλλικά στη Σχολή Κινγκ. Μέσω του Ιωνά Κινγκ γνώρισε τον Μπράντυ, σύμβουλο του βασιλιά Όθωνα, στον οποίο ανέλαβε να διδάξει τη νεοελληνική γλώσσα, ενώ διδάχθηκε από εκείνον τη Λατινική γλώσσα. Μετά την αναχώρηση του Μπράντυ για τη Βόννη, ο Κωνσταντίνος Φρεαρίτης τον ακολούθησε στη Γερμανία, όπου με υποτροφία της Ελληνικής κυβερνήσεως σπούδασε Νομικά και Πολιτικές επιστήμες στα Πανεπιστήμια της Βόννης και της Χαϊδελβέργης στην Γερμανία και αναγορεύθηκε διδάκτορας του Δικαίου. Στη συνέχεια μετέβη στην Γαλλία, όπου παρακολούθησε τα μαθήματα διάσημων Γάλλων νομομαθών. Το 1844 επέστρεψε στην Ελλάδα και για λίγο καιρό άσκησε το επάγγελμα του δικηγόρου, όμως το 1849 διορίστηκε Πάρεδρος στον Άρειο Πάγο και εγκατέλειψε την άσκηση της δικηγορίας.

Πανεπιστημιακή δράση

Ο Φρεαρίτης το 1845 διορίστηκε υφηγητής και το 1847 έγινε τακτικός καθηγητής των Εισηγήσεων και της Ιστορίας του Ρωμαϊκού δικαίου στη Νομική σχολή στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών ενώ δίδαξε και Εκκλησιαστικό Δίκαιο, στη θέση του Μιχαήλ Ποτλή, ο οποίος απεβίωσε. Ο Φρεαρίτης απέτυχε τρεις φορές, τα έτη 1849, 1850 και 1851 να εκλεγεί κοσμήτορας της Νομικής, παρότι τη μία φορά είχε πλειοψηφήσει και τις δύο άλλες ισοψήφησε με άλλους καθηγητές, καθώς ήταν άνθρωπος με ορμητικό χαρακτήρα και διατηρούσε κακές σχέσεις με τους συναδέλφους του αλλά και την πολιτική εξουσία .

Εκλέχθηκε πρύτανης του Πανεπιστημίου το ακαδημαϊκό έτος 1863-64 και στη διάρκεια της θητείας του ολοκλήρωσε τις εργασίες κατασκευής του κτιρίου του Πανεπιστημίου, με την οικονομική συνδρομή Ελλήνων ομογενών και του εθνικού ευεργέτου Δημητρίου Μπεναρδάκη, διακοσμώντας το κτίριο εσωτερικά και εξωτερικά και ανέθεσε τις εργασίες στον αρχιτέκτονα Αναστάσιο Θεοφιλά, υπολοχαγό του Μηχανικού, ενώ ήδη αρχιτέκτων του Πανεπιστημίου ήταν ο διευθυντής του Πολυτεχνείου Λύσανδρος Καυταντζόγλου. Λίγο καιρό μετά την αποπεράτωση των εργασιών, ο Λύσσανδρος Καυταντζόγλου σε άρθρο του κατηγόρησε τον Θεοφιλά στον οποίο ο Φρεαρίτης είχε αναθέσει το έργο της αποπερατώσεως του Πανεπιστημίου Αθηνών για κακοτεχνίες και παράβαση των σχεδίων του Χάνσεν και ο Φρεαρίτης τον κάλεσε σε μονομαχία, για να υπερασπίσει την τιμή του καθώς θεώρησε τον εαυτό του προσβληθέντα.

Ως κοσμήτορας της Νομικής στις οδηγίες του πρός τους φοιτητές ανέφερε ότι «....η παρακολούθηση των γενικών μαθημάτων προσέφερε στους φοιτητές τη δυνατότητα διαμόρφωσης χαρακτήρος, ενώ η σπουδή της ιστορίας ήταν απαραίτητη στον νομικό, η επιστήμη του οποίου έχει μέγιστη συνάφεια με το παρελθόν. Καθώς η νομοθεσία συνιστούσε μέρος της ιστορίας της ανθρωπότητας, η γνώση της ιστορίας του βίου και του πολιτισμού των εθνών ήταν απαραίτητη για την κατανόηση των νόμων, ιδιαίτερα η γνώση της πατρίου και της ρωμαϊκής ιστορίας.» . Ο Φρεαρίτης ...στον κατάλογο των μαθημάτων που θεωρούνταν ενδεδειγμένα για πλήρεις νομικές σπουδές, ...{...}... εκτός από την ιστορία, προσέθετε την πολιτική οικονομία και την πολιτειογραφία. . Ο Διονύσιος Ζακυνθινός θεωρεί τον Φρεαρίτη μέλος «....μιας γενιάς που είχε γαλουχηθεί επιστημονικά στη Δύση, αντιμετώπιζαν με επιφύλαξη τον δεσποτικό και θεοκρατικό χαρακτήρα της συγκεκριμένης περιόδου (σ.σ. της Βυζαντινής) όπως είχε αποδοθεί από την ευρωπαϊκή ιστοριογραφία..», και τον χαρακτήρισε υπέρμαχο της αρχαιότητας .

Εμπλούτισε με βιβλία που βρισκόταν σε οικίες, την Βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου και την Εθνική Βιβλιοθήκη, και κατήρτισε πλήρη κατάλογο των βιβλίων της Εθνικής Βιβλιοθήκης. Ίδρυσε και την περίοδο από το 1862 έως και το 1864 ήταν αρχηγός της οργανώσεως «Πανεπιστημιακή Φάλαγγα» , μιας στρατιωτικού τύπου οργανώσεως που σκοπό είχε να περιφρουρεί την τάξη στην Αθήνα. Η οργάνωση αυτή έδρασε την εποχή της μεσοβασιλείας και διαδραμάτισε καθοριστικό ρόλο στην τήρηση της τάξεως στην πόλη των Αθηνών καθώς και στην προστασία της περιουσίας των πολιτών, εκείνη την ταραχώδη περίοδο.

Το 1863, σε παράδοση του στο Πανεπιστήμιο αναφέρθηκε στο Κρυφό σχολείο και κατέθεσε την προσωπική του μαρτυρία, λέγοντας «....Υπό του αιμοβόρου τυράννου ανελεήμονα μάστιγα, ο ταπεινός ιερεύς και ο πενιχρός Ελληνοδιδάσκαλος έντρομοι, αλλ’ άκαμπτοι και απτόητοι, συνήγον εις αφανή καταγώγια τουςτρυφερούς αυτών νεοσσούς, ίνα μυήσωσιν αυτούς εν κρυπτώ εις της ελληνικής ορθοδοξίας τα δόγματα και της ελληνικής επιστήμης τας εντολάς. Εκ των σκοτεινών δε τούτων κρυπτών εξήλθον οι πολυπληθείς εκείνοι φωτεινοί της πίστεως πατρίδος μεγαλομάρτυρες....» .

Ο Φρεαρίτης θεωρούσε τη σωματική τιμωρία απαράδεκτο μέσο σωφρονισμού των μαθητών και το 1864 γράφει ότι «...Αι πλάναι της νεότητος πάντοτε έχουσιν ανάγκην μόνο φωτισμού λογικού και διδασκαλίας πατρικής, ουδέποτε δε αγενούς τιμωρίας κι εκδικήσεως..». Τον ίδιο χρόνο ο Φρεαρίτης απηύθυνε εγκύκλιο «..προς τους απανταχού διδάκτορας, τελειοδιδάκτους, τελειοφοίτους, και αποφοιτητάς εν γένει» του Πανεπιστημίου, ζητώντας τους να στείλουν στην πρυτανεία του σημείωμα για τις θέσεις που κατέλαβαν μετά την αποχώρηση τους από το Πανεπιστήμιο, επισημειώνοντας «...και έτερά τινα τυχόν σπουδαία συμβεβηκότα» σχετικά με τον δημόσιο βίο και την επιστήμη που ασκούσαν. Τα σημειώματα αυτά η πρυτανεία θα τα χρησιμοποιούσε για τη συγγραφή της ιστορίας του Πανεπιστημίου, όπου θα περιέγραφε τη βαθμιαία ανάπτυξη των υλικών μέσων του ιδρύματος, την κίνηση του διδακτικού προσωπικού, τα επισημότερα πανεπιστημιακά συμβάντα και τα προϊόντα που παρήγαγε η «εικοσιπενταετής πανεπιστημιακή διδασκαλία», με σκοπό να αναδειχθεί η «ευεργετική» επίδραση του Πανεπιστημίου στην ελληνική κοινωνία. Η έκκληση του συνάντησε ελάχιστη ανταπόκριση, αφού λίγοι ήταν όσοι έστειλαν βιογραφικά σημειώματα, όμως έγινε μια στατιστική των διπλωματούχων του Πανεπιστημίου και καταρτίστηκε, όπως βεβαιώνει ο Φρεαρίτης, η «εσωτερική ιστορία» του ιδρύματος, «εμπεριέχουσα εν λεπτομερεία εξ αρχής μέχρι της ημέρας ταύτης, πάνθ' όσα εν τω Πανεπιστημίω τούτω συνέβησαν, αφορώντα τους τε καθηγητάς και την επιστήμην» .

Το 1875 επί πρωθυπουργίας του Δημητρίου Βούλγαρη και την περίοδο που διαδραματίστηκαν τα γεγονότα που έμειναν στην ιστορία ως «Στηλιτικά» ο Φρεαρίτης με γνωμοδότηση του υπό τον τίτλο «Περί της έννοιας του άρθρου 56 του Συντάγματος» τάχθηκε υπέρ των απόψεων της αντιπολιτεύσεως και εναντίον των κυβερνητικών απόψεων του Βούλγαρη. Ο Φρεαρίτης βραβεύθηκε και τιμήθηκε αρκετές φορές για την κοινωνική συνεισφορά του, ενώ όταν αποχώρησε από το Πανεπιστήμιο ανακηρύχθηκε επίτιμος καθηγητής.

Κοινωνική δράση

Υπέρξε μέλος του Φιλολογικού Ομίλου «Παρνασσός», διετέλεσε έφορος της Εθνικής Βιβλιοθήκης από το 1866-67 και εφήρμοσε το Αμερικανό σύστημα κατατάξεως των βιβλίων κατά σχήμα , και το 1866 του Νομισματολογικού Μουσείου, έφορος του Εθνικού Μουσείου, μέλος του Επιστημονικού Συλλόγου της Αρχαιολογικής Εταιρείας, το 1869 ήταν Βασιλικός Επίτροπος στην Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος, επί της διοικήσεως του Γεωργίου Σταύρου, όταν διέταξε έλεγχο των οικονομικών της Τράπεζας για εθνικούς λόγους και το 1875 Βασιλικός επίτροπος στην Ιερά Σύνοδο της Εκκλησίας της Ελλάδος, την περίοδο των γεγονότων που αποκλήθηκαν «Σιμωνιακά». Υπήρξε υποψήφιος Δήμαρχος Αθηναίων δίχως να εκλεγεί. Το 1867 εξελέγη μέλος του «Ελληνικού Φιλολογικού Συλλόγου» της Κωνσταντινουπόλεως. Σύμφωνα με τον ιστορικό Κώστα Τριανταφύλλου , ο Φρεαρίτης ήταν αυτός που σχεδίασε τον Ιερό Ναό της Παντανάσσης Πατρών στα αρχικά σχέδια του οποίου προβλέπονταν η κατασκευή κεντρικού τρούλου, όπως ακριβώς και της Μητροπόλεως των Αθηνών.

Το τέλος του

Το 1901 ο Φρεαρίτης έγραφε, «...Μία άλως υπήρξε το στάδιον του βίου σου, Κωνσταντίνε, εντός της οποίας συνεχωνεύθησαν τόποι, άνθρωποι, ιστορίαι, προσπάθειαι. Με γνώμονα το συμφέρον της πατρίδος, αφού επί μακρόν εγεώργησες, συνεκόμισες άφθονον τον σίτον των μόχθων σου, κατάσπαρτον εις την άλω˙ πλησίον του κέντρου της εδέσποζε το φρέαρ (πόσον εξόχως συμβολική δι' εσέ λέξις), όπου κατέτεινες με την σκέψιν, οσάκις εγύρευες να δροσίσης τον κάματον της ψυχής σου. ...{...}... η άλως έχει πλέον σμικρυνθεί, το δε φρέαρ ομοιάζει αφετηρία μίας αβύσσου. ...{...}... Ωσεί καπνός αι ημέραι μου… Βοήθει, Κύριε, τον δούλον σου, ίνα αφόβως πορευθή προς το κοινόν χρέος». Το 1902, σε ηλικία 83 ετών και λίγο καιρό πριν το θάνατο του, πραγματοποίησε ταξίδι στην Αλγερία και επισκέφθηκε τις Συρρακούσες, ενώ επέστρεψε στην Ελλάδα μέσω Ιταλίας. Άφησε σημαντική περιουσία στην οικογένεια του η οποία υπολογίστηκε στις 700.000 δραχμές της εποχής καθώς και μια σπουδαία συλλογή όπλων. Στην περιοχή της γενέτειρας του λειτουργεί ο Πολιτιστικός Σύλλογος Τερόβου-Ραψαίων «Κωνσταντίνος Φρεαρίτης».

Εργογραφία

Έγραψε βιβλία ενώ εργάστηκε και ως δημοσιογράφος. Κατά τη διάρκεια του Βουλγαρικού σχίσματος, μετά από παράκληση της Ελληνικής κυβερνήσεως και του Μητροπολίτου Αθηνών Θεοφίλου, εξέδωσε την εφημερίδα «Η Ηχώ της Ορθοδοξίας», η οποία υποστήριζε τις ιδέες και τις απόψεις της Ελληνορθοδόξου Εκκλησίας. Στα συγγραφικά του έργα περιλαμβάνονται νομικά συγγράμματα για το Ρωμαϊκό δίκαιο, μετάφραση της ιστορίας του Μεγάλου Αλεξάνδρου, καθώς και οι προσωπικές του περιηγήσεις στο Άγιον Όρος και τη Μικρά Ασία. Άρχισε να συγγράφει τα «Απομνημονεύματα» του, αλλά λόγω προβλήματος οράσεως που αντιμετώπισε τα τελευταία χρόνια της ζωής του, δεν κατάφερε να ολοκληρώσει το έργο του.

Έγραψε, μεταξύ άλλων, τα έργα:

• «Ιστορία της Νομικής Σχολής Αθηνών» ,
• «Ρωμαϊκό δίκαιο», σε δύο τόμους,
• «Εκκλησιαστικόν Δίκαιον», γραμμένο σε χειρόγραφο, το οποίο σώζεται στη βιβλιοθήκη του δικηγορικού γραφείου «Ανδρέας Νεοκλέους & ΣΙΑ ΔΕΠΕ» στην Αθήνα,
• «Περίπλους Μακεδονίας και ελάσσονος Ασίας μετά των ταύτη παρακειμένων μεγαλονήσων εν έτει 1846» . Ο Φρεαρίτης περιέπλευσε τη Χαλκιδική με το ελληνικό πολεμικό πλοίο «Λουδοβίκος» και έγραψε ενδιαφέρουσες εντυπώσεις.
• «Ιστορία Αλεξάνδρου του Μεγάλου κατά Δρώυζεν, επεξεργασθείσα λεπτομερέστερον και καταρτισθείσα πληρέστερον εξ αρχαίων και νεωτέρων πηγών», μετάφραση έργου του Γιόχαν Γκούσταβ Ντρόυζεν στα Ελληνικά από τα Γερμανικά το 1859,
• «Τα κατά την αποπεράτωσιν και ανακαίνισιν του εθνικού Πανεπιστημίου» το 1864,
• «Ο μετά την αποπεράτωσιν και ανακαίνισιν του Εθνικού Πανεπιστημίου των Δέκα λίβελλος» το 1865,
• «Ευθύναι προς το Κοινόν» το 1868.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Κωνσταντίνος Φρεαρίτης Εφημερίδα «Σκριπ», Σάββατο 14 Δεκεμβρίου 1902, σελίδες 1 & 2.
• Έργα Κωνσταντίνου Φρεαρίτου anemi.lib.uoc.gr, «Ανέμη», Ψηφιακή ββλιοθήκη

Παραπομπές

ΜΕΤΑΠΑΙΔΕΙΑ: η ΕΛΛΗΝΙΚΗ εναλλακτική εγκυκλοπαίδεια

Έκδοση της Metapedia.org